raak!
raak!
raak!
Democratisering
bedrijf wapen
tegen onrust
PROF. DR. H.J. VAN ZUTHEM:
Y\
C&diii
tbcA\tooïde£icje>i!
Das vooi
gast
LEIDSE COURANT
WOENSDAG 28 april 19
"Het Western staat waarschijnlijk voor een aantal
ingrijpende hervormingen die veel inzicht en
begrip zullen vragen en die vooral via de weg
van de democratisering en het medebeslissen tot
stand moeten worden gebracht. Een andere oplos
sing zie ik niet. We zullen het er met elkaar over
eens moeten worden, dat we met minder tevreden
dienen te zijn. Doen we dit niet, dan zouden we
wel eens een heel rumoerige en onrustige tijd
tegemoet kunnen gaan. Vroeger werd alles van
bovenaf opgelegd omdat de mensen als onmondig
werden beschouwd. Dat gaat nu niet meer. De
mensen willen participeren en als we dat zonder
revolutie willen bereiken, dan zullen we niewe
organisatievormen moeten bedenken, experimen
ten moeten uitvoeren en de technische hogeschool
Twente zou daar bij best willen helpen".
Zo besloot prof. dr. H.J. van Zuthem een vraagge
sprek dat nogal pretentieus op zoek ging naar de
grenzen van de bedrijfsdemocratisering, van het
inkomensbeleid en van ons sociale beleid. Je hoort
immers zo vaak beweren, dat onze lonen te hoog
zijn, onze sociale voorzieningen te duur en dat het
streven naar bedrijfsdemocratie (personeelsraden)
te ver gaat. Ons land wordt daardoor tè duur, onze
produkten worden niet meer gekocht en zie daar:
depressie, werkloosheid en ellende. Nederland
heeft zichzelf uit de markt geprijsd. Althans, dat
zegt men.
Prof. Van Zuthem denkt daar heel wat genuan
ceerder over. Volgens de klassieke opvattingen
wordt een onderneming alleen maar gecontroleerd
door de kapitaalbezitters. Hun invloed is afgeno
men. Van binnenuit omdat de "rode cijfers" of
de dreiging daarvan al grenzen trekken en van
buitenaf door allerlei sociale bewegingen, door
milieuvraagstukken, door de bedrijfsomvang enz.
Als je onder democratisering van het bedrijfsleven
ook wilt verstaan, dat zoveel mogelijk mensen
moeten kunnen meepraten en meebeslissen, dan
worden de grenzen daarvan ook bepaald door de
aanwezige deskundigheid. Er is dus een aantal
nogal vanzelfsprekende begrenzingen.
HORZELFUNCTIE
Niettemin is prof. Van Zuthem van mening, dat
de mogelijkheden van een verdere bedrijfsdemo
cratisering nog lang niet voldoende zijn benut. Dat
geldt al op de onderste sport van de ladder: het
werkoverleg, dat geldt voor het niet verplicht
stellen van ondernemingsraden in bedrijven met
minder dan 100 mensen, dat geldt in grotere
bedrijven voor de slechte contacten van de O.R.
met hun achterban. Daaraan zou allemaal meer
tijd en moeite besteed moeten en kunnen worden.
Het personeel zou toch ook minstens de helft van
het aantal commissarissen moeten kunnen benoe
men. En de rol van de vakbeweging? Die zou
volgens Van Zuthem ook een nuttige "horzelfunc
tie" kunnen vervullen bij het kritisch begeleiden
van het proces der bedrijfsdemocratisering. Hij is
In nevenstaand vraaggesprek, het laatste in
onze serie van zeven over de nationale eco
nomie, maakt prof. dr. H. J. van Zuthem
duidelijk, dat de vakbeweging een beleid
moet voeren dat leidt tot een grotere be
drijfsdemocratie. Dat is een niet-materieel
sociaal goed op grond waarvan we ook naar
billijkheid en rechtvaardigheid moeten stre
ven ter wille van de Derde Wereld. Doen
we dit niet, dan dreigen rumoer en onrust
Prof. Van Zuthem is sinds 22 januari 1976
hoogleraar in de sociale bedrijfskunde aan
de TH Twente. Voordien was hij sinds 1963
hoogleraar aan de vrije universiteit in Am
sterdam en aan de technische hogeschool
Delft Voor die tijd werkte hij bij het land
bouw economisch instituut en als bedrijfsso-
cioloog bij de AKU. Hij werd in 1929in
Kampen geboren en bouwde zijn weten
schappelijke carrière op een MULO-B-diplo-
ma, de school voor de Tropische Landbouw
in Deventer en het Staatsexamen HBS-B.
Hij promoveerde in 1961 aan de V.U. in
Amsterdam. Hij schreef naast vele publika-
ties drie boeken: „Gezag en zeggenschap",
„Arbeid en arbeidsbeleid in de onderne
ming" en „Inleiding in de economische so
ciologie".
het er mee eens, dat zo'n proces er niet makkelij
ker op wordt, als diezelfde vakbeweging tegenover
haar leden de "nullijn" moet verkopen. Medebe
slissen eist ook het dragen van medeverantwoorde
lijkheid, en dat houdt soms ook in het verkopen
van minder-populaire maatregelen. Het is voor
Nederland gelukkig, dat de vakbeweging zich in
het algemeen ook steeds op dit standpunt stelt
alhoewel veel vakbondsleden eigenlijk van hun
bond alleen maar beter willen worden. Dat laatste
is wel reëel, maar daarnaast is er ook nog zo iets
als billijkheid en rechtvaardigheid ten opzichte
van anderen. Een mens die naar eigen belang
streeft heeft niet altijd gelijk.
De vakbeweging zal haar leden dus duidelijk
moeten maken, dat zij afzien van het eigenbelang,
dat offers noodzakelijk zijn en zullen blijven en
dat er een andere internationale arbeidsverdeling
zal moeten komen om de afschuwelijke problemen
van de Derde Wereld mede te helpen oplossen.
Maar dat eist, volgens Van Zuthem niet, dat we
dan maar helemaal moeten afzien van economi
sche groei. We zijn daar te veel aan gewend
geraakt en die groei zal er moeten blijven, willen
we in het Westen geen grote ontevredenheid en
sociale onrust veroorzaken. Maar voor de komen
de jaren zal er wel een duidelijke beleidslijn
moeten komen om terwille van de noden van de
Derde Wereld onze economische groei geleidelijk
af te vlakken. Prof. Van Zuthem is er daarbij van
overtuigd, dat de vakbeweging daarvoor bij haar
leden voldoende gehoor zal vinden, niet op basis
van eigen belang, maar overeenkomstig erkende
normen van billijkheid en rechtvaardigheid. In dit
kader geeft Van Zuthem als zijn persoonlijke
mening, dat Groenevelt eigenlijk te eenzijdig mikt
op het eigen belang van de leden. Hij gaat daarbij
te weinig uit van normen als solidariteit, samen
werking en menselijk geluk.
Bovendien gaat het niet louter om ideële overwe
gingen. Er zijn ook keiharde motieven om terwille
van het eigenbelang der leden niet het onderste
uit de (loon)kan te willen halen. De Derde Wereld
heeft grondstoffen, ze is bezig politiek zelfstandig
te worden, ze groeit tot een machtsfactor van
belang en dat is voor de wereldvrede van enorme
betekenis. Dat zijn keiharde feiten voor de vrede
en veiligheid van onze kinderen en kleinkinderen.
Van Zuthem is er van overtuigd, dat de vakbewe
ging voor deze motieven gehoor zal weten te
vinden als we allen te zamen daarvoor een stukje
werkgelegenheid moeten offeren. Nu zijn het voor
al de industriële werkers in de zwakke economi
sche gebieden in het noorden en oosten die het
hardst getroffen worden. Daarom zal ook het
overheidsbeleid erop gericht moeten zijn, deze
gebieden wat minder kwetsbaar te maken, een
noodzaak in een afremmend economisch proces
dat anders vooral in de zwakkere regio's tot grote
sociale onrust zou gaan leiden.
Want deze problematiek is rechtstreeks verbonden
met de tweede vraag uit dit gesprek over de
grenzen van onze inkomens. Een zaak die bezien
moet worden vanuit de bruto/netto-verhoudingen
en die, zegt Van Zuthem, nog veel studie vereist
De verhoudingen tussen de netto-inkomens liggen
niet zo scheef en een grote openheid daarover zou
heel wat stoom kunnen doen afblazen. Wanneer
we in ons land het betrekkelijk kleine percentage
mensen dat meer dan een ton verdient buiten
beschouwing laten, dan komen we op verhoudin
gen van 1 tot 4, hetgeen wil zeggen dat het hoogste
inkomen maximaal vier keer hoger is dan het
laagste. Daarmee is voorlopig de grens van de
nivellering wel bereikt, zegt Van Zuthem. Hij geeft
toe, dat hij als hoogleraar met circa een ton aan
de goede kant van de verhoudingen zit. Als een
zeer persoonlijke visie wil hij wel toegeven, dat
inkomens boven de 60 mille best nog wat afge
remd kunnen worden mits dat dan gaat naar de
mensen die minder dan 30 mille verdienen. Als
socioloog, zegt Van Zuthem, leren de feiten me,
dat we met de nivellering niet te hard op de rem
moeten gaan staan willen we wrevel en frustraties
vermijden. Hoge inkomens gaan vaak gepaard met
grote offers en een nooit eindigende dagtaak. De
uitschieters doen zich vooral voor in de recreatieve
sector (sport en amusement), maar voor het overi
ge zijn de inkomensverhoudingen in Nederland
niet zo slecht. Maar we zouden er wat meer studie
aan moeten besteden en op grond daarvan een
betere voorlichting kunnen geven.
SOCIAAL PEIL
Met het afbakenen van de inkomensgrenzen raken
we ook aan de grenzen vafi onze sociale voorzie
ningen waarvoor we circa de helft van de loon
som moeten neertellen. De grens van ons sociaal
voorzieningenpeil wordt echter eerder door ande
ren dan door ons zelf bepaald. Die grens ligt
namelijk bij de prijs, die vreemden er voor willen
betalen en dus bij wat zij over hebben voor de
produkten die wij maken. Als het buitenland onze
produkten niet meer wil kopen en voor de helft
van onze produktie zijn we daarvan afhankelijk
dan is de grens van ons sociaal voorzieningen-
peil overschreden. Maar we moeten daarbij niet
alleen kijken naar de materiële voorzieningen. In
dat materiële vlak hebben we inderdaad heel wat
bereikt Ons hele marktsysteem is trouwens afge
stemd op materiële voorzieningen. Toch zullen we
steeds meer het accent ook moeten gaan leggen
op niet-materiële voorzieningen, zoals de bedrijfs
democratisering, het medebeslissingsrecht en het
dragen van mede-verantwoordelijkheid.
Tijden van depressie zijn echter helaas weinig
bevorderlijk voor het nastreven van nietrmateriële
wensen. In tijden als deze denken de mensen
allereerst aan hun eigen belang. En dat is niet
onbegrijpelijk, zegt Van Zuthem. Voor heel veel
mensen is de welvaart ook té kortstondig geweest
Ze heeft hoogstens een jaar of tien geduurd en
tegen het verlies daarvan zullen de mensen met
hand en tand blijven verzetten. In een land, dat
na de Tweede Wereldoorlog alles op haren en
snaren moest zetten om weer op adem te komen,
kun je nu niet in één keer terug naar een lager
niveau. Versobering is noodzakelijk, we weten dat
allemaal en we preken dat allemaal, maar die
versobering is door de meeste mensen op korte
termijn niet op te brengen. Eigenlijk zijn we een
immobiele samenleving geworden. We zullen meer
creativiteit en inventiviteit moeten opbrengen, wil
len we de werkloosheid inderdaad doelmatig te
lijf gaan. Denk alleen maar aan het zeer ernstige
probleem van de jeugdwerkloosheid. Prof. Van
Zuthem schakelt van daaruit dan toch weer terug
naar het beginpunt, naar een verdere democratise
ring van het bedrijfsleven gepaard aan mede-be
slissingsrecht en het mede van verantwoordelijk
heid. En vandaaruit streven naar wat billijk en
rechtvaardig is. Niet alleen voor onszelf. Ook voor
anderen en dan vooral ook voor de Derde Wereld.
Jan van Dungen
Woensdag 28 april
Koninklijk* Schouwburg 20.15 Zomer
gasten (Haagse Comedie)
DtUgentla 20.15 Bel kiss Carmero de
Mendoca Piano.
Poppentheater Frank Kooman 14.30
De muziekmannetjes.
LA K-W hater Lelden 20.15 Koor van
de universiteit van Mexico-city.
Donderdag 29 april
Konlnldljka Schouwburg 20.15 Butley.
voorpremière Haagse Comedie.
HOT 20.30 Woutertje Pioterse. voor
première Haagse Comedie (J)
Theater Aan de Haven 20.30 De tuin
van het paradijs (De Appel) (J)
Circustheater 20.00 Die Dollarprinzes-
sin door de Hoofdstadoperette o.l.v.
Nico Ringeis.
(J)
DiUgentia 20.00 Teatro Pequeno de
Madrid.
Muziektent bi] Oud* Stadhuis 12.30
Kon. 's-Gravsnhaagse Politie Muziek
vereniging Onderling Kunstgenot.
LAK-theator Lelden 20.15 Wat de but
ler zag (J)
Adventskerk Alphen a/d Rijn 20.15
Gewestelijk Orkest voor Zuid Holland
m.m.v. Marco Bakker en Thèrèse
Steinmets.
Leiden
LUXOR: (tel. 121239) Dog day Af
ternoon (14) 1, 4.30. 19. 21.15.
CAMERA (tel. 124919): De kanon
nen van Navarone (14) dag. 20.00.
Kuifje en het geheim van het gul
den vlies (a l.) wo. 14.30. STUDIO
(tel. 133210): Sherlock Holmes'
slimmere broer (a.l.) 14.30. 21.15.
LIDO (tel. 124310): Killer Force (18)
14.30. 19. 21.15. TRIANON (tel.
123876): Sneeuwwitje en de 7
dwergen (18) 14.30. 19. 21.15. REX
(tel. 125414): De klokkenluider van
de Notre Dame (18) dag. 19. 21.15.
Delft
CITY (tel. 123251): Hang 'em high
(18) 2.30. 7.00. 9.15. CITY SELECT
(tel. 123251): Casino Royale (14)
2.30, 8.15. wo. 8.15. Popeye's grote
lachparade (a.l.) wo. 2.15. DELFIA
(tel. 123855): Vriezen we dood. dan
vriezen we dood (a.l.) 2.30. 7.00,
9.15. DOELEN KINO (tel. 126730):
Nobody is back (18) 7.00, 9.00.
FLORA: (tel. 120814): Een waterval
van slippertjes (18) 7.00. 9.15. STU
DIO D (tel. 123280): Violence et
passion (18) 7.00. 9.15. FILMHUIS
(tel. 140226): Vrouwen filmmaand.
Oaa. 8.00.
(Van een onmer verslaggevers)
DEN HAAG/LEIDEN - In de
komende dagen en ook nog
weken biedt Nederland voor
de vele liefhebbers nog heel
wat moois aanbloesem en bol.
Bijgaande kaart geeft aan,
welke tochten men kan ma
ken om van al dat fraais te
kunnen genieten. Dichtbij
huis liggen de bollenvelden
nog steeds in volle bloei. Het
zal niet al te lang meer duren,
maar het komende weekeinde
biedt de Bollenstreek van
Zuidholland nog heel wat te
zien aan fleur en kleur.
In het Noordhollandse gebied
van de Beems ter en de Pur-
mer en verder in Westfries
land kan men tegelijk genieten
van de bloeiende bollenvelden
en van de weelderige bloe
sems, deze laatste vooral langs
de route Hoorn binnendoor
naar Enkhuizen. Wanneer men
dit doet, mag men vooral niet
vergeten, om in Enkhuizen de
gerestaureerde woningen te
bekijken en even te genieten
van een goedkope maar ver
rukkelijke vismaaltijd.
Maar ook tussen Wijk aan
Zee-Egmond-Bergen-Heiloo en
Uitgeest liggen heel wat bol
lenvelden nog in bloei. Overi
gens kan men dichterbij huis,
in de dorpenstreek rond Gou
da ook een prachtige tocht
maken.
Voor hen die tijd en zin heb
ben om het verderop te zoeken
zijn in de IJsselstreek tussen
Deventer en Zwolle in Zuid-
Limburg en in Zeeland prach
tige bloesemtochten uitgestip
peld. Men moet er wel wat
uurtjes autorijden aan beste
den, maar dan krijgt men van
de natuur ook wel onvergete
lijke indrukken.
Iets aparts is ook de bloesem-
tocht door de Betuwe en om
geving. De afstand lijkt nogal
wat, maar eenmaal het gaspe
daal ingetrapt zal het nogal
meevallen. De bloesemroute
van de Betuwe en omgeving
ligt tussen Gorkum, ofwel vol
gens de officiële kaart Gorin-
chem-Nijmegen-Amhem-terug
door de boven-Betuwe naar
Gorinchem. Men moet bij deze
tocht vooral niet vergeten ook
de fraaie dorpen wat nader te
bekijken. Men zal er versteld
van staan hoeveel oud-Neder
landse bouwkunst nog be
waard gebleven is, dankzij ij
verig restaureren van onder
meer Monumentenzorg. En
dan ziet men tegelijk de appel-
peren-, aardbeien-, kersen- en
andere routes geheel ingepast
in de prachtige omgeving van
al deze dorpen
TAST TOE *1200
BLOEMBOLLENROUTEI Noordelijk van de Lek IH 'JSselstreeLI Z-Limburn
Route
Rijrichting
a Andere wegen
KM BLOEMBOLLEN- EN BLOESEMROUTES IN NEDERLAND
isai
vertcrljgbaar vanaf donderdagmorgen 9 uur.
KAASMARKT BODEGRAVEN (27 april)
Aanvoer 7 partijen. Bij kalme handel
werd een prijs genoteerd van 5,05-
5.15 per kg.
VEEMARKT LEIDEN (27 april) Aan
voer: totaal 4971, slachtrunderen 250,
gebruiksvee 752, graskalveren 32. nuch
tere kalveren 3075. ponnies 21. varkens
33. biggen 275. schapen en lammeren
424. bokken en geiten 109. Prijzen: (in
guldens) stieren 1e kwal. 7,10-7,55, 2e
kwal. 6,60-6,90. vaarzen 1e kwal. 7,20-
7.60. 2e kwal. 6.40-6.95. koeien 1e kwal.
6.80-7.45. 2e kwal. 5.95-6.45. 3o kwal.
5.40-5.75. worstkoaien 4,90-5.60. nuch
tere slachtkalveren 1,25-2.00. melk- en
kalf koeien 1575-2425. vare koeien 925-
2300. graskalveren 475-1125. roodbonte
nuchtere kalveren voor fok en mesterij
250-400. zwartbonte 135-310. lopers
160-180. biggen 125-135. schapen 175-
240. schapen met 1 lam 275-375, scha
pen met 2 lammeren 400-450. lammeren
210-320. zuiglammeren 175-225, pon-
niec 315-375, drachtige zeugen 650-825,
geiten 20-80. Overzicht: (resp. aanvoer,
handel en prijzen) slachtrunderen ruim.
vlot. als maandag, kalf- en melkkoeien
ruim. matig, prijshoudend, vare koeien
ruim. rustig, iets lager, graskalveren
ruim. goed. iets hoger, nuchtere kalve
ren ruim. rustig, iets lager, paarden
ruim. rustig, prijshoudend, lopers en
biggen normaal, stug, iets lager, scha
pen en lammeren ruim, redelijk, prijs
houdend. geiten ruim. goed. prijshou
dend.
(Van onze corresponded
KATWIJK Gasten op
Katwijkse raadhuis zullen
toekomst bij hun vertrek
rast worden met een sha<
een stropdas. „Om de her
ring aan Katwijk levend)
houden," aldus het college
b en w, worden deze cadea
voorzien van het Katwijksl
pen.
De aanschaf van deze atte
acht het college de eerste
in de richting van een ste
aandacht voor de public,
tions van de gemeente, „Hf
tot nu toe weinig lijn iiuji
vinden burgemeester en
houders. Daarom stelle», j
voor om naast de huidige Ifcj
raad boeken over KatwijLg
aantal andere presentjes
gemeentelijk magazijn aj
slaan. N|
Begonnen wordt met 300 sl
voor de dames en 500 d'
voor de heren. De gemeent/
zal op 6 mei a.s. beslissen
dit voorstel, dat een kredré
J 10.750,-Impliceert.
