Kreymborq fö
Panorama Mesdag
uitzonderlijk schoon
Onderwijs levert „onbruikbare
jongeren af voor arbeidspr0068'"
ZEG MAAR WAT VOORVESTUWILT!
RESTAURATEUR
NICO VAN BOHEMEN:
VERDACHT VAN MALVERSATIES
Nederlander in Spanje door
Interpol ontmaskerd
tfflNGENttflM,
DONDERDAG 8 APRIL 1976
LEIDSE COURANT
PAGINA 7
Het wordt beter weer in het Scheveningen
van Panorama Mesdag. Als alles meezit
hoopt de Haagse restaurateur Nico van
Bohemen (60) eind deze maand de grauw
sluier van het immense doek te hebben
gehaald, zodat het oude Scheveningen
weer echt zomers aandoet. Zijn voornaam
ste wapens in de strijd tegen de stoffige
mist zijn een doodgewone stofzuiger en
een stellage die is gebouwd op de op rails
verrijdbare lorrie, waarvan Mesdag bij
het schilderen van het doek in 1881 al
gebruik maakte. „Een stofzuiger is inder
daad een nogal ongebruikelijke hulpmid
del bij een schilderijenrestauratie, maar
wat wil je bij zo'n ongebruikelijk gTOOt
doek als dit panorama?", zegt Nico van
Bohemen.
De stofzuiger is een vondst van het Am
sterdamse Centraal Laboratorium, dat op
wetenschappelijke basis een rapport sa
menstelde over de toestand van de schilde
ring. Maar ondanks dat rapport was de
restauratie-opdracht voor Nico van Bohe
men „een sprong in het duister, want hoe
de toestand precies is. dat kun je nooit van
tevoren helemaal vaststellen. Al doende
moet je maar zien. waarvoor je komt te
staan". Het bleek mee te vallen „Ik ken
geen tweede schilderij dat na een kleine
honderd jaar nog zo schoon is. De laag
stof zit erg los, zodat je dus met de stofzui
ger geen gevaar loopt een stuk van de
schildering los te trekken".
„Wat de meeste problemen met zich mee
bracht, dat waren de lekkage-vlekken,
waarin het vuil zich heeft vastgekoekt. Die
moeten worden schoon gewassen en vaak
weer worden bijgeschilderd. Daarvoor ge
bruiken we kleurpigmenten, omdat de ge
bruikelijke olieverven niet mogelijk bleken
vanwege de langdurige glans. Maar over
het algemeen valt het allemaal erg mee,
wat grotendeels is te danken aan de ideaal
gebleken ruimte. Hoewel het hier 's winters
vriest en 's zomers temperaturen van bijna
dertig graden worden bereikt, heeft het
schilderij weinig te lijden van aanslag, die
in andere ruimtes wordt veroorzaakt door
koken, roken en stoken".
Voor de restaurateur vrij onbetekenend,
maar voor de directie van het Panorama
een voortdurende bron van zorg. zijn de
beschadigingen die het geachte publiek het
doek van tijd tot tijd toebrengt. Allerhande
voorwerpen zijn in de loop der tijden tegen
en door het linnen gegooid, waarbij een
rotte sinaasappel en een schoteltje (dat
dwars door het doek heen ging) enkele
trieste hoogtepunten zijn. Door restaura
teur Van Bohemen zijn tijdens de opknap
beurt bovendien diverse spijkers uit het
schilderij gehaald, die als dank voor het
aangenaam verpozen met een elastiekje
vanaf het platform op het Panorama wa
ren afgeschoten.
Voor Nico van Bohemen betekent het werk
aan het Panorama Mesdag wel het grootste
(in vierkante meters), maar niet het belang
rijkste restauratieproject dat hij in zijn
46-jarige loopbaan onder handen heeft ge
had. Wat dan wel de hoogtepunten zijn?
Hij doet er nogal nonchalant over: „Ik heb
wel eens een Rembrandtje gedaan, maar
of dat nou zo belangrijk was, nee. Het
restaureren van een beroemd schilderij
betekent voor de restaurateur niet onmid
dellijk een groot karwei. Hoe erger het
schilderij er aan toe is, des te groter de
uitdaging. Van welke schilder het doek is,
speelt dan nauwelijks meer een rol", zegt
hij waarna hij en passant nog even laat
weten schilderijen te hebben gerestaureerd
in het Paleis op de Dam, het Slot Zeist
en de Staten- en Trèveszaal op het Binnen
hof.
Dat hij er geen ophef van maakt is ge
stoeld op zijn mening, dat de restaurateur
te alle tijde onzichtbaar dient te blijven:
„Restaureren is geen scheppend werk, dat
je alleen zou kunnen doen met veel inspira
tie. Het enige waar het op aankomt is
vakmanschap. Zelfs bij het bijschilderen,
dat uiteindelijk maar twintig procent van
je werk uitmaakt, ben je niet zelf creatief,
maar kruip je in de huid van de maker.
Als ik ontbrekende stukken opnieuw in-
schilder, moeten de mensen naderhand
niet kunnen zeggen: kijk, een echte Bohe
men. Nee, ze moeten in dit geval zeggeN:
kijk, typisch Mesdag. Als het niet zo leuk
was, zou restaureren daarom het ondank
baarste werk zijn, dat er bestaat: wat de
restaurateur goed heeft gedaan, zie je niet,
en wat je wel ziet daar wordt hij op
aangevallen".
JAN NIES
Nico van Bohemen (links) met één van zijn assistenten bezig met
bijschilderen van het Panorama Mesdag
HO JGEVEEN (ANP) - In het
Zuidspaanse Benidorm rit
sinds gisteren de van malversa-'
ties verdachte 45-jarige F. W.
uit Hoogeveen in hechtenis. Op
verzoek van de Hoogeveense
i politie is hij opgespoord door
I Interpol. Samen met rijn 35-ja-
rige vrouw werd hij aangehou
den in het plaatsje Althéa,
waar hij een bar had gekocht
om er zich voorgoed te vesti
gen, Zijn uitlevering wordt ge
vraagd aan de Spaanse autori
teiten.
De man verdween op een zater
dagmorgen, eind januari, met
onbekende bestemming in een
verduisterde Mercedes-perso-
en met een caravan van 20.000
uit Hoogeveen. Volgens de poli
tie omdat de grond hem hier te
heet onder de voeten werd. Hij
wordt verdacht van verduiste
ring, oplichting, steun, fraude
en flessetrekkerij tot een bedrag
van totaal zeker 300.000.
Hij vestigde zich bijna twee jaar
geleden uit Amsterdam in Hoog
eveen. Van hieruit opereerde
hij, waarbij vooral caravan be
drijven en particulieren het
slachtoffer werden van zijn
praktijken. Alle zaken deed hij
op naam van zijn vrouw. Via
een caravanbedrijf in Delft wil
de hij een eigen prototype
vouwcaravan produceren. Van-
-oc nnn uit Duitsland betrok hij onder-
nenauto ter waarde van 35.000 stellen en Het Deltee
drijf zou de bijbehorende tenten
leveren. Hij het het bedrijf in
Delft daarvoor een investering
doen in machines tot een bedrag
van circa 1 miljoen gulden. De
onderstellen en assen werden
evenwel doorverkocht aan ande
ren. Ook de Duitse leveranciers
werden niet betaald.
Van een Belgische firma ver
duisterde hij voor anderhalve
ton aan caravans die hij in con
signatie had. Deze caravans
werden door hem verkocht.
kennis te maken met een krant waarin u óók het nieuws uit eigen
omgeving kunt vinden de Leidse Courant. 14 dagen krijgt u 'm
toegestuurd, gratis en vrijblijvend, als u nü de bon invult.
stuur de
•J«|J LEIDSE COURANT
zonder verdere verplichting, 14 dagen gratis naar
naam:
adres:
woonpl tel.;
Stuur deze bon in open envelop,
zonder postzegel naar:
Antwoordnr. 349. Leiden. LeiGSe COUfdnt
Markten
KATWIJK Groente 7 april: Waspeen
P- jus': A I 7.20-10.80, A II 2.70-8.00, B I
9.40-15.60. Bil 2.00-8.20. C I 9.10-10.10, C
II 5.00-9,40; peterselie 55; radijs 45-47- aan
voer waspeen: 215.000 ke.
Anjers: Rood 27-35, "keêfer'Swif
2841, Charmeur 34-36. Le Reve 27-33; Ro-
i: Baccara, Soma, Golden Times, Ilona,
Zorina, Motrea, Evergold, Gamette: 15-32;
Diversen: Alstroemeria 21-40, Gerbera 17-
50. Lelie 46-50, Cymbidium 65-80, St. Paulia
85-100, Geranium 200-210; per bos: Colvüly
Fantasy 11
Pico 250.
Narcis koude gr. 189622 0.418, Anjers iros
4240 0,188, Rozen Baccara 8360 0,365. Ro-
zen Soma 7500 0,302, Dlv. Snijbloemen
2715 2,351, Div. Snijbloemen 670 0,831,
Anemonen 7870 0,162, Anjers Am. 26250
0.238, Liatris 11050 0,503, Orchid. Arach.
6901 0,612, Orchid. Dendr. 11400 0,044,
Mimosa 20 1,050, Protea 1000 0,570, Div.
bladsrt 3221 1,663, Dlv. SnijbL 2417 2.452.
Div. snijbl. 1951 2,708, SL Paulea 704 1.091.
Div. potplanten 1412 1,337, Gladiolen-ar-
dent 6600 0,212, Glad. Eurovision 16130
0.361, Gl.-Spic Span 12200 0,246, Glad.-
Wild Rose 880 0,184. Gl. -W Friendship
0.280, Anjer-Tr.-Pink 11600 0,338, Anjt.
Tr.-YeUow 1200 0.425, Anjer-Tr.-Violet 9000
0,260, Anjer-Tr.-White 1400 0,306, Anjer-
Narcis: Carlton 105-155, koude
grond 26-45; Tulpen: Leliebloemig: Alladin,
China Pink, West Point, May Time: 175-
Golden Apeldoorn. Blondine, Prominence!
Blenda, Lustige Witwe, Makassar. Prelu-
«hum. Dubbel gem.. Cassim, Elmus, Golden
Eddy, Oxfort, Pax.: 130-225.
n gerrudd. prijs)
Alstroemena 390 1,691, Amaryllis 7650
0.300. Anemonen 111200 0,080, Anjers Ara.
25380 0,231, Anthurium 3535 2.267, Blauwe
Druifjes 1695 1,079. Calla 125 1,130, Chrys.
Gepl. Jr. C. 1200 0,803, Chrys. Tros Jr. C.
1446J 2,297. Freesia 20370 1.451, Gerbera
18484 0,275, Hyacinthen 5153 1,199, Hya
cinth. met bol 11625 0,739, Iris 10599 1,911,
txia 721 2.206, Lathyrus 446 1,803. Lelie
Tak Kas 33620 0,562, Narcis Kas 4209 1,427,
Narcis Carlton K 34775 1,141, Orchideeen
4f?8 0,619, Rozen grootbl. 5620 0,359, Rozen
Ueinbl. 24190 0,181, Snijgrocn 410 1,195,
Tulpen 114387 1,746, Apeldoorn kas 80757
1.846. Lust Witwe kas 14361 1,537, Promi
nence kas J5353 li810. Brilliant Star 2417
0.546. Tulpen koude gr. 25 1.500, 2e soort
Per bos 4597 0.589. Orchid. Cymb. Mini
«22 0.403. 2e srt per stuk 18663 0.172.
Blindheid
geselt India
BOMBAY (Rtr) India zal in
het jaar 2000 twintig miljoen
blinden tellen. Tot die conclusie
is de Indiase deskundige Rajen-
dra Vyas gekomen op grond
van uitgebreid onderzoek. Hij
heeft berekend dat er in India
jaarlijks 30.000 kinderen blind
worden.
DEN HAAG (ANP) De veralgemening
van het onderwijs is er oorzaak van, dat
.onbruikbare" jongeren op de arbeidsmarkt
verschijnen, waar het bedrijfsleven niets
aan heeft. Dit stelde mr. F. Kruse, topamb
tenaar van het ministerie van Sociale Za
ken in een vraaggesprek met het weekblad
van het Nederlands Christelijk Werkgev' -s-
verbond (NCW).
Mr. Kruse, die plaatsvervangend directeur-
generaal voor de Arbeidsvoorziening is,
vindt een radicale koerswijziging in ons
onderwijssysteem nodig om de steeds grote
re kloof tussen vraag en aanbod op de
arbeidsmarkt te overbruggen.
Mr. Kruse wil, dat de jongeren na het
middelbaar onderwijs een aantal jaren gaan
werken. Ze kunnen daarna misschien weer
twee jaar aanvullend onderwijs krijgen. Dit
proces van repeterend onderwijs zou zich
ook daarna kunnen herhalen. Zo'n systeem
verbetert de huidige „schrikbarende situa
tie" op twee manieren.
Het vermindert de verschillen tussen vraag
en aanbod. Een meer gemotiveerd en realis
tisch onderwijspakket wordt er door moge
lijk.
Volgens mr. Kruse moet voor repeterend
onderwijs de arbeidsovereenkomst worden
verbroken. Na aanvullend onderwijs kiest
de werknemer een nieuwe werkkring, die
zoveel mogelijk op het genoten onderwijs
aansluit. Overwegingen van de vraagzijde
op de arbeidsmarkt kunnen daardoor veel
beter in het onderwijspakket worden betrok
ken. Alles bij elkaar zal dit niet geringe
besparingen in de onderwijsuitgaven opleve
ren, meent mr. Kruse.
Uit deze besparingen kunnen de vergoedin
gen betaald worden voor derving van in
komsten voor studenten op „herhaling" tij
dens de repetitieperiode. Volgens mr. Kruse
kennen verschillende landen al vormen van
repeterend onderwijs: Frankrijk, Engeland
en Amerika.
De plaatsvervangend directeur-generaal
voor de arbeidsvoorziening noemt het ont
breken van een terugkoppeling voor de ar
beidsmarkt naar het onderwijs een van de
belangrijkste structurele oorzaken van
werkloosheid. Hij spreekt van „overscho
ling". Voor de helft van de werkgelegenheid
heeft men geen scholing nodig. Hooguit
achttien procent va de beroepsbevolking is
evenwel ongeschoold. Acht tot dertien pro
cent heeft een academische of een hogere
beroepsopleiding. Voor vier procent is er
slechts werkgelegenheid op dit niveau.
Voor de samenstelling van een notitie over
de jeugdwerkloosheid hebben de ministeries
van onderwijs en wetenschappen en van
sociale zaken voor het eerst samengewerkt
aan de relatie tussen onderwijs en werkgele-
genheid-
Pak van zuiver scheerwol.
Vest met revers en 4 pockets.
Zijsplitten. -q-
Grijs of bronsgroen. ZyDr
Pak van zuiver scheerwol.
Exclusief vest met dubbele rij
knopen. Achtersplit. ine
Grijs met krijtstreep. jljr
Pak van 55% polyester-
45% wol. Vest met revers en
2 zakjes. Achtersplit. Grijs
birds-eye motief. 255.-
