De rek is uit
Weduwnaars
met kinderen:
vergeten groep
PROF. HALBERSTADT:
AVOND'
JURK
Columnea soms
ook twistappel
lsjwUENSDAG 31 MAART 1976
LEIDSE COURANT
PAGINA 11
Enfant terrible
Courrèges heeft
een witte crêpe
avondjurk ge
maakt, hangend
aan een boven-
stukje van zilver
plastic in de vorm
van een beha. De
kraag bestaat uit
enorme zilver
plastic lussen. Hij
laat er korte witte
handschoentjes
bij dragen en voor
wie wil een groe-
paraplu met
doorzichtig ven
ster.
TEKST:
TINY FRANCIS
deling van inkomens. Professor Halberstadt is voor
stander van herverdeling, niet van volleidge nivelle
ring. „Er is al heel wat bereikt, we moeten behoed
zaam maar systematisch voortgaan. Maar dan moe
ten we wel over meer cijfermateriaal beschikken.
Intussen zou er heel effectief voortgegaan kunnen
worden met het helpen van doelgroepen, de zwakke
ren vooral".
Terugkerend naar de noodzaak voor de regering om
het in de eerstkomende jaren wat kalmer aan te
doen met de stijging der uitgaven en uitkeringen,
vindt Professor Halberstadt, dat het in het kader
van de algehele herbezinning op de sociale verzeke
ringen verstandig zou zijn te overwegen de invoe
ring van de algemene arbeidsongeschiktheidswet
nog wat uit te stellen. „Het istechnisch een zeer
ingewikkelde zaak en het is zeer de vraag, of het
uitvoeringsapparaat invoering per 1 oktober aan zal
kunnen. Maar wat nog zwaarder weegt: de financie
ring van de AAW gaat gepaard met een aanzienlijke
verzwaring van de lasten van de werknemers. Daar
mee doet men in deze moeilijke tijd wel opnieuw
een zwaar beroep op de solidariteit. Uitstel scheelt
zo al zeker een miljard gulden in 1977. Daarmee
wil ik niet zeggen, dat we degene, die van de AAW
baat ondervinden, in de kou laten staan. Ze hebben
zeer veel recht op een goede interim-regeling. Dan
kan men zich ook nog eens op die nieuwe wet
bezinnen. We hebben destijds voor de werknemers
een arbeidsongeschiktheidswet (WAO) ingevoerd en
intussen is wel gebleken, dat er een volumegroei
is ontstaan, die we niet beheersen. Moet er dan nog
eens zoiets zonder meer bijkomen? In het verleden
hebben we allerlei sociale voorzieningen getroffen,
in een tijd toen er volop speelruimte was. Nu gaat
het ons minder goed, maar men is nog altijd even
onkritisch. Er zal moeten worden nagegaan, welke
risico's we in welke mate willen dekken".
JO SMITS
Ketting
Ketting van
kleine vergulde
appeltjes en nik
kelen blaadjes.
Bijpassende arm
band. (Boutique
Dior, Parijs, Av.
Montaigne 8e ar
rondissement).
Professor Victor Halberstadt
onzekerheden zijn naar alle kanten ook zo groot
Ik vind dan ook, dat die operatie moet doorgaan,
maar dat eerst alles eens goed moet worden uitge
legd aan de burgers, jong en oud. De vakbeweging
..eeft altijd wel gezegd, dat ze bereid is particuliere
inkomensverbeteringen in te leveren ten bate van
collectieve voorzieningen, maar er zal toch moeten
worden nagegaan, of dat inderdaad de mening van
de overgrote meerderheid van de burgers is. Ikzelf
heb wel eens het gevoel, dat de rek uit de solidariteit
is. De belastingen en sociale premies zijn te snel
gestegen. Let wel: ik zeg niet, dat ze te hoog zijn!"
Professor Halberstadt spreekt dan ook over een
troosteloos beeld van smalle marges. En dat onder
streept naar zijn mening de noodzaak de verdere
onontkoombare lastenstijgingen rechtvaardiger over
de verschillende inkomensgroepen te verdelen dan
nu gebeurt. Maar we hebben toch een progressief
belastingtarief, waardoor men zwaarder wordt be
last naarmate het inkomen hoger is....?
„Dat lijkt alleen maar zo. Niemand weet echter, hoe
de feitelijke situatie is. Iedereen gaat er maar vanuit
dat de belastingheffing ook de welvaartsverschillen
beïnvloed. Harde cijfers daarover zijn er evenwel
niet. Mr. C. A. de Kam (wetenschappelijk medewer
ker aan de Rijksuniversiteit in Leiden) en ik zijn
zelf eens aan het rekenen geslagen en toen kwamen
we tot de ontdekking, dat tot een inkomen van
Zonneklep
Katoenen blouson
in lichtblauw met
witte streep, tricot
manchetten op licht
blauwe pantalon.
Steekzakken met bie
zen en lange ritsslui
ting. In plaats van
een zonnebril draagt
meneer een blauwe
zonneklep met een
magische naam
„Courrèges" op het
bovenstuk.
Als een.moeder alleen met de kinderen achter-
blijft is dat een trieste zaak. Een vader met
een onvolledig gezin staat er echter nog be
roerder voor. „Moeders hebben nog twee voor
delen", zegt Cees Streef, zelf weduwnaar en
voorzitter yan de „Crisisgroep Weduwnaars"
en telefonische vraagbaak voor mannen in
noodsituaties, die hem kunnen opbellen. „Moe
ders kunnen de kinderen zelf blijven verzorgen
en het onkostenpatroon van het gezin in de
hand houden. Maar de maatschappij is er op
ingesteld dat de man werkt. Een weduwnaar
moet zijn beroep blijven uitoefenen en de
besteding van het huishoudgeld uit handen
geven. Dat kan niet anders. Daarom zeg ik
altijd het eerste: „ga naar een bureau voor
gezinsverzorging."
Maar het knelpunt is enerzijds
dat de dienstverlenende ge-
zindsverzorging onvoldoende
wordt gesubsidideerd door
CRM om aan alle hulpaanvra-
gen te voldoen (een enquête
wees uit dat van de 10.000
weduwnaars in het hele land
maar 2300 geholpen worden)
en dat die hulp altijd maar
tijdelijk is
Om gezinshulp (tijdelijk of
permanent) te kunnen betalen
is een aantal weduwnaars met
kinderen aangewezen op de
Algenene Bijstandswet. Hierin
schuilt een onrechtvaardigheid
omdat Weduwnaars en alleen
staande moeders geen rechts
gelijkheid hebben. Alleen
staande moeders gelden als
werkloos, een weduwe heeft
recht op AWW-uitkering, uit
kering, waar zij redelijk mee
uitkomt Vaders daarentegen
worden verondersteld kost
winner te zijn, maar de peper
dure gezinshulp (al dan niet
met gedeeltelijke handreiking
van de bijstand) is niet aftrek
baar voor de belasting. De bij
stand voor mannen wordt van
uit het oogpunt van de Alge
mene Bijstandswet per gezin
bekeken en is belastingtech
nisch een toevoeging aan het
loon. Nederland telt nu ca.
200.000 alleenstaande moeders
en 10.000 weduwnaars met
kinderen.
Geschipper beu
Het aantal weduwnaars in de
bijstand was in 1975 in de
gemeente Den Haag 54 mann-
nen met kind(eren) tegen 3006
alleenstaande moeders. Ze zijn
een vergeten plukje armzali
gen en de mannenclub protes
teert tegen de wettelijke gang
van zaken. „We zijn het ge
schipper beu", zegt de heer
Streef. „Een vader met een
eigen bedrijf, bijvoorbeeld,
ontslaat een chauffeur om een
moedervervangende gezins
hulp te kunnen betalen. Dat
bespaart hem 30.000. Zijn
ondernemersverdienste is
25.000, maar die bespaarde
30.000 wordt koelbloedig bij
zijn belastbaar inkomen ge
teld. Daarvan gaat 12.500
naar de fiscus. Rest 17.500
waarvan de weduwnaar een
gezinshulp moet financieren
die niet of maar ten dele ge
subsidieerd wordt. Die man
werkt zich kapot!" Een andere
telefoonklant had als beschik
king van de gemeente toewij
zing van een moedervervan
gende hulp van de bijstand
voor drie maal vijf uur per
dag. Meer uren voor begelei
ding en opvang van een der
tienjarig kind werden afgewe
zen. Er wordt alleen rekening
gehouden met schoonmaken.
„In je eigen situatie heb je bij
de gemeente geen inspraak en
op hoog niveau wordt uitge
maakt watje moet willen",
zegt Cees streef bitter. „Vraagt
die meneer: 'Als ik voor die
achtien gulden per dag die ik
krijg nou 'ns een gescheiden
vrouw met een dochter in huis
neem, die meteen voor mijn
kind van dertien jaar zorgt.
Hoe kom ik dan te zitten?"
„Slecht", zei ik. ,De bedrijfs
vereniging Detailhandel en
Ambachten in Utrecht zal die
vrouw niet accepteren voor de
sociale verzekeringswetten.
Het begrip werknemer in de
zin van sociale verzekering en
Burgerlijk Wetboek is niet ge
lijk. Zo'n huisgenote valt niet
onder de sociale voorzieningen
(dus geen kinderbijslag, zie
kenfonds, etc) Het is geen erg
aantrekkelijke baan. Maar
naar het Wetboek is ze wer
kneemster met dienovereen
komstige rechten. Klikt het
niet, moet dit ontslag redelij
kerwijze verklaard worden. Er
kunnen moeilijkheden uit ont
staan".
Naar de mening van Cees
Streef ben je als weduwnaar
altijd de pisang. „Je wordt in
het ontslagrecht beschouwd
als een grote ondernemer, ter
wijl je maar gewoon particu
lier bent. Ik heb de hele dag
met ellende te maken. Je
steekt je neus in onvoorstelba
re narigheid. Neem dat geval
van die weduwnaar met twee
babies, een tweeling nog wel.
De moeder stierf vier dagen
na de geboorte. De kinderen
kwamen in een ziekenhuis te
recht op rekening van de Bij
stand voor 75- per dag per
kind. Dat duurde twee maan
den. Toen kwam de Bijstand
langszij. De kinderen moesten
uit het ziekenhuis weg. In een
grote advertentie werd om
hulp gevraagd, maar babies
houden zich niet aan een ach
turige werkdag, dus niemand
kwam opdagen. Toen gingen
ze naar een pleeggezin in een
naburige gemeente, maar er
waren nog drie kinderen thuis
en de gezinsverzorging had
geen subsidie-uren meer vrij.
Daarop werd de oudste zoon
naar een ander adres in de
gemeente gebracht. Toen heb
ik een brief geschreven naar
de Centrale Raad Gezinsver
zorging in Utrecht
Alle weduwnaarszaken wor
den via de bijstand afgewik
keld, maar met babies ligt het
moeilijker.
Mijn verzoek was praktische
raad te schaffen. Ze hebben in
Utrecht niets gedaan. De ba-
bies zijn in het pleeggezin ge
bleven en de man moest van
beroerdigheid in de ziektewet
gaan lopen om thuis de kinde
ren van vijf en twaalf jaar te
kunnen verzorgen en kleertjes
te strijken. Zo iemand krijgt
een sociogene ziekte, een ver
schuiving van zijn gewetens-
en gemoedsrust De gemeente
heeft tenslotte een huishoude
lijke hulp mee helpen betalen,
maar het aandeel in de kosten
van de man hoger gesteld dan
de norm van CRM. Ik ben
toen in beroep gegaan".
Mogelijk doordat enige maan
den later door de CDA-fractie
in het kader van de Bijstands
wet in de 2e Kamer vragen
zijn gesteld.
Tenslotte bereikte ik dat de
man 325— boven de bij
standsnorm kreeg". De motie
Vermaat heeft destijds aan de
Kamer gevraagd of kosten
Vaders, die met kinderen ach
terblijven, staan er vaak beroer
der voor dan moeders met een
onvolledig gezin.
voor moedervervangende hulp
fiscaal aftrekbaar konden
worden. Die motie is met alge
mene stemmen aangenomen in
dec. 1-974 tijdens de behande
ling van het belastingsplan
1975. Maar Staatssecrearis
Van Rooyen van Financiën
voert die motie niet uit met de
logische gevolgtrekking dat in
1975 te veel belasting is geind
van de gezamenlijke weduw
naars. Uitgaande van de gege
vens Nederlandse Gezinsraad
is dat een totaal bedrag van
tien miljoen gulden. Wat het in
1976 beloopt, laat zich raden.
Het minimum loon is in janua
ri met 1154.40 gestegen. De
vaste inkomsaftrek ging met
slechts 206.— omhoog en
werd gesteld op 2699— per
jaar, dus ca 226—, voor hulp
als je jonge kinderen hebt
„De Alg. Weduwen— en We
zenwet moet worden uitge
breid tot onze vergeten min
derheidsgroep" eist Cees
Streef. „We worden onmense
lijk behandeld"
Actieve steun aan weduw
naars via tel 070668111 voor
advies, visies, plannen bij
overheid en particuliere instel
lingen.
De gecultiveerde kamerplant
Columnea stelt zich raadsel
achtig op. Ze is zo verwant
aan de eveneens tropische
hangplant Aeschynathus, dat
ze voor deskundigen wel eens
een twistpunt vormt. Is ze de
één of de ander? Als de Ae-
schynthus vertoont ze rijke
bloei van oranjerode bloemen
met gele keel, die op leeuwen-
bekleen lijken. De Columnea
dankt haar naam aan de bota
nicus Fabia Colonne (1567-
1640). die haar in tropische
wouden ontdekte, waar ze als
een waterval van hoge bomen
omlaag stortte of die omhoog
kruipend omstrengelde. Som-
„Er is een hardnekkig misverstand ont
staan: Velen hebben de indruk, dat het
kabinet wil bezuinigen op de collectieve
voorzieningen, dat het wil bezuinigen nu
de groei van de economie niet zo hard
meer gaat. Maar dat is helemaal niet
waar. Het kabinet wil alleen maar de
jaarlijkse stijging van de collectieve las
ten beperken ter bescherming juist van
werkgelegenheid en inkomens voor allen.
Als die stijging neerkomt op 1% per jaar
van het nationale inkomen - zoals eind
vorig jaar in de Miljoenennota vermeld
- dan wil dat nog altijd zeggen dat er
aij jaarlijks enige miljarden guldens méér
kunnen worden uitgegeven".
b Professor Victor Halberstadt van de Leidse Univer-
siteit toont er zich in een vraaggesprekbedroefd
over, dat de bijgestuurde regeringsplannen voor de
toekomstige overheidsuitgaven en sociale uitkerin
gen dikwijls verkeerd worden begrepen en worden
uitgelgd als botte bezuinigingen. „In de laatste vijf
jaar was de gemiddelde drukstijging 1,8 Het moet
dus straks wel wat langzamer gaan. Maar ja, de
economische groei is nu eenmaal in elkaar gezakt.
De nieuwe norm van 1 - let wel van het nationaal
inkomen als totaliteit, dus niet van de stijging ervan
- lijkt minder dan het is, want daardoor gaat altijd
nog 85 van de groei van het nationale inkomen
Hj naar de collectieve sector. En dat betekent, dat er
eerstkomende eerstkoemde jaren nog maar bitter
nd| weinig overblijft voor de verbetering van inkomens,
;nti nog minder dan uit sommige berekeningen blijkt"
„Tot voor kort werd uitgegaan van een jaarlijkse
k\| groei van 3,75 van het nationale inkomen, dat
uj is wat we met zijn allen extra verdienen. Nu
becijfert het Planbureau 3,5 De publieke sektor
trekt al 55 van het nationale inkomen tot zich
..ty via belastingen en sociale premies, zodat er automa-
tisch 2,06 van die 3,75 afgaat. Daar moet dan
)el| nog weer de 1 %-norm af. Er blijft dan slechts 0.69
voor de particuliere sector over, dat wil zeggen
voor particluliere inkomens van werkenden en voor
het winstinkomen van ondernemingen. Dat wil zeg
gen in het eerste jaar, want na vijf jaren is die
55 al 60 geworden, wat betekent dat de staat
dan 2,25 van de 3,75 afroomt voor de collectieve
sector. Voor de particuliere sector rest dan nog
maar een half procent. En dat allemaal, als die 3,75
groei bereikt wordt, anders is de rest ten behoeve
van de verbetering van de particuliere inkomens
nog geringer."
„Het kabinet haalt dus met die nieuwe, matigende
norm nogal wat problemen naar zich toe. Maar de
mige soorten Columnea laten
lang op een bloem wachten.
De bloei hangt af van de om
standigheden. Het is nodig
veel te proeien, te gieten en te
voeden met een kalkvrije op
lossing. Ze worden zonder
bloem verkocht. De „Stavan-
ger" (foto) komt echter mèt
bloem op de veiling en kost
14.50 tot 27.50. Men moet
haar zeer licht ophangen, an
ders regent het blad. De hang
plant is makkelijk te stekken.
Na de bloei(eind april of later,
ze kijkt niet op een dag) 10 cm
stengel eraf halen en in cac-
tusgrond poten.
200.000 gulden iedereen, onder heel redelijke veron
derstellingen, zo ongeveer aan een gelijk percentage
lastendruk bloot staat. Ik bedoel dan wel belastin
gen en sociale premiest te zamen. Want je kunt die
niet afzonderlijk beschouwen. Vanuit de historische
ontwikkeling is dat altijd wel gedaan, maar ze
hebben hetzelfde effect op de inkomensverdeling.
Bovendien gaan die zaken steeds meer door elkaar
lopen. Wie aan sociale uitkeringen niet genoeg heeft
krijgt aanvulling via de bijstand en dat zijn belas
tingmiddelen. Omvangrijke geldstromen vloeien van
de schatkist naar sociale premies zijn aftrekbaar
voor de loon- en inkomstenbelasting, over sommige
sociale uitkeringen moeten belasting èn premies
worden betaald. De staat (en enkele uitvoeringsor
ganen) neemt, de staat geeft, de staat neemt (soms)
ook weer wat ze geeft Je ontkomt er niet aan,
belastingen en sociale premies als één geheel te zien.
Als je dan gaat rekenen blijkt in de eerste plaats
dat de grondslag van onze belastingen, de progressi
viteit ongedaan wordt gemaakt door de' sociale
premies, die een maximum kennen, en die dus
relatief lager worden naarmate het inkomen stijgt"
„Voorts is er het verschijnsel, dat ons belastingsys
teem in zijn streven naar rechtvaardigheid allerlei
aftrekmogelijkheden kent Er kan zoveel worden
afgetrokken, dat men er zich in het buitenland suf
om lacht en dat er eerder kan worden gesproken
van een aftrekbelasting. Van die aftrekmogelijkhe
den kan iedereen gebruik maken, maar de hoge
inkomens hebben in feite veel meer mogelijkheden.
De gewone man weet trouwens niet eens zoveel over
die aftrekzaken, we zijn in de voorlichting tekortge
schoten, de vakbeweging mag zich dit ook aantrek
ken. Er zouden naar analogie van de wetswinkel
ook belastingwinkels moeten komen. Maar dan nog:
hogere inkomens maken meer aftrekbare kosten,
bijvoorbeeld rente op leningen. Als je probeert er
achter te komen wat er wordt afgetrokken en door
wie, dan blijkt er geen materiaal te zijn. Begrijp
me goed: Ik pleit niet voor het zonder meer onge
daan maken van aftrekmogelijkheden, maar ik wil
wel een gedegen onderzoek of het allemaal wel
zinnig, wel doeltreffend is. Misschien moet het
anders, eenvoudiger, maar dat is eigenlijk niet
waar: We hebben haar ingewikkeld gemaakt".
Professor Halberstadt wil dan ook een wetenschap
pelijk onderzoek naar de werking van belasting en
premies als instrument voor inkomensherverdeling.
Dan moet tevens worden bezien of het niet doeltref
fender is algemeen geldende aftrekmogelijkheden -
bijvoorbeeld in de sfeer van de investeringsaftrek
- te vervangen door direkte subsidies. Bovendien
zou moeten worden nagegaan, welke lusten de
burgers of groepen van burgers ondervinden van
de collectieve voorzieningen. Er moet niet uitslui
tend naar de lastenkant worden gekeken bij herver-
