■R Invloeden van milieufactoren ^7^. ÊPwFw&k' ■E ra Dr. Piuizer vraagt uw aandacht Bridgen Schaken I Dammen PAGINA in LEIDSE COURANT ZATERDAG 14 FEBRUARI 19761 Oplossing vorige puzzel ■<aH1 |a a je o a p p s l E «.isj's a\B: e - ,E_D E EK - o»| a A-| £lHl Al2.A es BTe L A I&B7p- !B ABI l Bt o of.:~E lam E?B 'IT1: PA - H A =P_ J| a |3Fe|<o p e e e e t s Ba Ps Bc I Ie ktieBePMBL PspT!M_I« E E_e ■l o'md.e m| te a|.' .TMTV ELP*1 PS I BL E M I I s^Bs adP' EiNIIa. E E g|< b'o'dBe e d eBi Epfs js E A M|STQP?':E 2 :E L_^ L M5 A AA PBBPBLPB KlC-B5 |p gil M' Spï\ C M 11 Tbs p< OEE5 SADWEPBEbEpACE gp<JM ÉEP lËEpp bt bPEIcop E z I IE KT üBL'O'M D em| TB ai:wie stobbe uï|TAELr"l Ps I- M AIL Ba d b"a atBle w i g|. e mt ebBe beo B'b esIsadP ^E'E'EB^m E i AjA_'eHF AVadIsEl AS|n EET «aamI |1EP^A av_ABLK M MM E E l T A A M["'A D V E M TBU ,S EÏÏ SEEBTI M Bi Ij IA B= 'L DE ES SBF I 'W E E E D P^E <BtP: ICjLjA KJ <PL EiV E I E :E a'S'I EJLPT EE EIM T BBa D A |AN PTBjBAF< EE T —5 BIV,E wI^E VEÏj|AS l A^ffEjL B E eBl lib I l Be o t t e BeI'o e e Bd lTeêBa l oJmIv PlBet o mBTiWlt. E [sTsCbBp o O |:e^! E Bs :A T E 6 G IËTMN B^ I OBCI:E BN T£Bs E;M T L:€ppBE'l S ËTÏÏTT w osBA A S SB De prijswinnaars van de puzzel van vorige week zijn: Twaalf gulden vijftig: J. Spiekerman, Morsstraat 13, Leiden. Zeven gulden vijftig: mevr. M. v. Kints-de Groot. Langeraarseweg 42, Langeraar. Vijf gulden: Mevr. A. Heyker, Dorpsstraat 185a, Hazerswoude. De prijzen worden binnen drie weken per cheque toegezonden Leidse Courant. Postbus 11. Leiden. HORIZONTAAL: 1 vrucht 5 vorstelijke zetel 9 zeehond 11 vangwerktuig 15 naarling 16 jaargetijde 17 bergplaats 18 afbeelding 20 muziektempel 22 schrijfgerei 24 veerkracht 25 voorzetsel 26 wortel 28 naaigerei 29 mijt 31 honingdrank 33 opslagplaats 36 drinkbakje 38 cirkelvormig 40 deel v. Azië 42 file 43 vogel 46 zangstuk 48 pl in Duitsland 50 gast 51 emmertje 52 kleur 53 pl. in Drente 54 pl. in Gelderland 56 rijstbrandewijn 57 stremsel 58 Turks bevelhebber 60 Europeaan 61 golf 62 omsingeling v.e. ves ting 64 riv. op Sumatra 65 eikschiller 66 Eng. titel 67 inhoudsmaat 68 oogafwijking 70 ongetemd 71 geneeskr. plant 73 aanwijzend vnw 74 pers. vnw 75 pl. in de Betuwe 78 nakomeling 79 tekortkoming 81 op grote afstand 82 afkomstig uit een Euro pese hoofdstad 85 rijtoer 87 laag 88 vallei 89 comedo 91 deel v.e. wiel 94 grote bijt 96 part 97 herkauwer 98 echtgenoot 99 pl. in Rusland 101 gesloten 104 handigheid 106 bezinksel 108 telwoord 109 betalingsbewijs 111 ogenblik 112 hert 113 Eng. drank 114 meerstemmig muziek stuk 116 voedsel 117 reus 120 muzieknoot 121 huisdier 122 pl. in Noord-Holland 124 groet 126 vakje in een kast 128 eetlust 129 voertuig 130 riv. in Duitsland 132 voordeel 133 scheepseigenaar 135 teug 137 pl. in Gelderland 138 dwaas 139 paardje 140 uitgebakken stukje vet 141 schermwapen 143 schel 144 pijn 145 balletje papier 146 aardig 147 puntige uitwas 149 betrekking 151 vogel 154 lekkernij 155 gelijktijdig 158 Ezau 161 Sociaal Economische Raad 163 Spaans rijpaard 165 Russisch meer 167 grensscheiding 168 dik touw 169 landbouwer 171 tennisterm 173 masker 174 gymnastiekwerktuig 176 verhindering 177 busje met schroot en kogeltjes 178 kelner 179 vreemde munt 180 aanwijzend vnw. 181 alvorens 182 pl. in de N.O.polder 183 mondeling 184 plooi VERTICAAL: 2 op geen plaats 3 maatstaf 4 soort hond 5 warme streken 6 toespraak 7 actieve zuurstof 8 kloosterlinge 9 opschudding 10 Amerikaanse staat 11 sporenplant 12 pl. in Arabië 13 waterdoorlatend 14 tussenruimte 19 water in Utrecht 21 gelofte 23 volk 27 belemmering 30 manl. dier 32 hoofdkerk 33 spoedig 34 hachelijk 35 drank 37 doopgetuige 39 pl. in Afrika 40 houding 41 sierlijk 42 vertragingstoestel 44 soort kers 45 kippeloop 47 gymnastiekwerktuig 49 torenomloop 51 Russisch meer 52 bron 54 water in Noord-Brabant 55 bijwoord 56 denkbeeldige spil. waarom de aarde draait 57 niet gevuld 59 inhoudsmaat 61 danspartij 62 getuigschrift 63 vrouw, godheid 66 dooier 67 bijb. figuur 69 vordering 71 kruipend dier 72 water in Utrecht 74 zuivelprodukt 76 watering 77 telwoord 80 soort brood 81 pl. in Ned. Limburg 83 voedsel 84 nummer 86 nogal 89 vloerbedekking 90 man van adel 91 kledingstuk 92 vrouwenhoofddeksel 93 wel 95 rekenopgave 99 redevoering 100 pl. in Zeeuws-Vlaande- ren 102 gekheid 103 dwaas 105 aanvankelijk 106 inhoudsmaat 107 schortje 109 zuivelprodukt 110 keurig 112 standaardmaat 113 West-lnd. eiland 114 gedwee 115 soort stof 118 dichterbij 119 rubber 121 gebraden ribstukje 123 Europeaan 125 deel v.e. schip 126 biersoort 127 schoolonderricht 129 niet gespannen 131 adellijk persoon 134 riv. in Engeland 135 riv. in Frankrijk 136 haastig 140 deel v. Malakka 141 sprookjesfiguur 142 holte onder de arm 143 bundel 145 kostuum 147 waterkering 148 kleurling 149 gehakte opening in het ijs 150 raamscherm 152 zweefrek 153 verzoek 156 pi. in Ned. Limburg 157 moed 159 speels 160 mombakkes 162 vertrek 164 toverheks 166 bijb. figuur 168 pl. in Japan 169 roofdier 170 echtgenoot 172 vervoermiddel 173 afgemat 175 oogholte 176 vreesachtig. Onderstaand spel is afkomstig uit Amerika, waar het gespeeld werd in een wedstrijd tussen een stu dententeam en een gerenommeerd seniorenviertal, met o.a. Kaplan- Kay in de gelederen. Hoewel, zoals de Amerikaanse berichtgeving nauwkeurig vaststelt, de studenten tezamen niet meer dan 400 mees- terpunten bezaten en de tegen standers 27.500, slaagden de stu denten er toch in hun wedstrijd te winnen. Dat dit soort verrassingen altijd mogelijk blijft, is een van de redenen dat bridge als wedstrijd sport een lang leven beschoren zal zijn. Het eindcontract in dit spel is beslist niet het beste. Aan beide tafels werd vier schoppen bereikt, maar zowel 3 SA (door zuid), als 4 harten is makkelijker speelbaar. Het resultaat bleek evenwel beslis send. De studenten wonnen de wedstrijd met 10 imps, evenveel als op dit spel A 8 3 OA 8 7 5 4 2 O 4.A H 7 6 V B 9 5 M 10 4 C B1° W O OV63 AHB73 7 965 2 4-5 2 4.V1084 H 7 6 2 Het bieden: Achtereenvolgens Zuid (Celler). West (Kay). Noord (Wal- lenstein). Oost (Kaplan): pas. 1 ruiten, doublet, pas; 2 schoppen, pas. 3 harten, pas. 3 SA. pas. 4 schoppen, pas; pas. pas. West kwam uit met ruitenheer en Richard Celler bracht het contract als volgt thuis: Hij troefde in noord af en sloeg schoppenaas en -heer Hierna volgden hartenheer en -aas, waarna een derde harten werd getroefd, die Kay terecht niet over troefde. Celler bracht nu west met schop pen aan slag en hoewel die zeer goed nu een kleine ruiten naspeel de (als zijn partner maar de 10 heeft gaat het contract nog down) mocht niets meer baten. Zoals het spel lag. bleek het onverliesbaar. Aan de andere tafel werd echter een andere speelwijze gevolgd. Daar speelde de leider, na de rui tenheer te hebben getroefd, drie maal troef Toen deze niet 3-3 bleken te zitten was hij automa tisch een down. Achteraf dacht men dat Celler ge luk had gehad in dit spel, omdat zijn manier slechts kans heeft als de troeven 3-3 zitten en oost rui- tenboer heeft, of als west exact vier schoppens heeft, terwijl de andere methode slechts een 3-3 troefzitsel vereist. Maar Celler wist nog iets meer Kaplan-Kay spelen een zwakke SA opening en hij dacht, dat west met een driekaart schoppen wel met 1 SA zou hebben geopend, in plaats van met 1 ruiten Temeer omdat de hartens in ieder geval 3-2 moe ten zitten Misschien wat ver ge zocht. maar in dit- geval goed ge vonden. Sinds 1900 is het aantal kanker gevallen in de Verenigde Staten van Amerika verdrievoudigd. Ongetwijfeld moet dit gedeelte lijk toegeschreven worden aan een betere diagnose-techniek en het toenemen van de gemiddel de leeftijd, maar anderzijds kent men sinds 1933 toch een reëele jaarlijkse stijging van één pet. Voor 1975 boekt men zelfs een recordcijfer van 3.8 pet. Indien dit voorlopig cijfer wordt beves tigd. dan staan we werkelijk voor een dramatische toestand die de specialisten in het vak nu reeds kippevel bezorgt. Terecht kan men nu reeds spre ken van een echte kankerepide mie. Deze stelling wordt volledig bijgetreden in het 544-bladzij- den tellende rapport dat gespon- seerd werd door „het National Cancer Institute" en de „Ameri can Cancer Society". Dit rapport, dat 'de titel kreeg „Persons at High Risk of Can cer", bevat een berg interessant dokumentatiemateriaal, meer bepaald in verband met de eventuele rol van geneesmidde len, dieet, bestraling en het werkmilieu bij het ontstaan van kanker. Volgens de Wereldgezondheids organisatie zou op wereldvlak 85 pet. van alle kankers hun oorzaak vinden in uitwendige milieufaktoren. Van de 690 miljoen dollar, waar over het National Cancer Insti tute als onderzoekbudget be schikt, gaan er nu 45 miljoen dollar naar de studie van de kankerverwekkende stoffen ter wijl er nog een extra 50 miljoen dollar uitgetrokken werden om het verband te onderzoeken tus sen voeding en het ontstaan van kanker. Enkele jaren geleden werd er slechts 7 miljoen dollar aan dat soort onderzoekingen besteed. Intussen zijn de tegen- MEDISCHE RUBRIEK stellingen niet uit de lucht. Zelfs de wetenschappelijke onderzoe kers kunnen het met elkaar niet eens worden en slagen er niet in eensluidende adviezen te ge ven. Dit moet ons ook niet ver wonderen. Het studieveld is im mers zo breed, er moet nog zoveel onderzocht worden, en er komen iedere dag zoveel nieuwe produkten bij dat zelfs de rijk ste landen niet over genoeg geld en mankracht beschikken om ze allemaal grondig te beproeven. Intussen hebben de Amerikanen reeds een lijst opgesteld van 1400 scheikundige produkten, milieu-vervuilende materialen en geneesmiddelen die even tueel kankerverwekkend zouden zijn. Van deze lijst, vooral geba seerd op dierproeven, werd van 22 produkten aangetoond dat zij kankerverwekkend zijn bij de mens. Nog moeilijker wordt het wan neer men preventieve maatrege len wil nemen. Zoals steeds hou den verschillende departemen ten zich met deze problemen bezig, er is veel overlapping, men gebruikt niet steeds dezelf de normen. Daarenboven wer den de laatste tijd, vooral onder pressie vanwege de industrie, de teugels wat minder sterk aange trokken. Vele bedrijven hebben het sinds de economische crisis zo moeilijk dat men ze niet te veel moet lastig vallen met aller hande dure milieubeschermen- de maatregelen. Eén van de grote problemen waar wetenschapsmensen mee gekonfronteerd worden is wat men technisch noemt de „laten te periode". Hiermede wordt be doeld dat er een hele tijd. zelfs twintig of dertig jaar, kan verlo pen tussen de blootstelling aan een kankerverwekkende stof en het optreden van een manifeste kanker. Dit bemoeilijkt niet al leen het onderzoek maar ver plicht ons zeer voorzichtig te zijn met het gebruik van aller hande produkten. Ook de uit spraak dat een bepaalde stof niet kankerverwekkend is moet daarom steeds met de grootste voorzichtigheid gebeuren. On langs werd dit nogmaals drama tisch bewezen aan de hand van een plotselinge toename van va ginale kanker bij jonge meisjes van wie de moeders 10-15 jaar vroeger gedurende de zwanger schap behandeld werden met een bepaald vrouwelijk ge slachtshormoon. Een anderè moeilijkheid is de vraag of dier proeven ook toepasselijk zijn bij de mens. Daarbij mogen we ook het uiterst moeilijke probleem van de zogenaamde „drempel waarde" niet vergeten. Hierme de wordt bedoeld dat een be paalde stof, die potentieel ge vaarlijk is, enkel kankerverwek kend zou zijn boven een bepaal de hoeveelheid of concentratie, terwijl onder deze drempel waarde het gevaar niet aanwe zig zou zijn. Niet alle deskundigen zijn het hiermede eens. Sommigen nemen zelfs het be grip drempelwaarde niet aan Ook onder de drempelwaarde, zo menen zij, zou een stof kan kerverwekkend zijn, al is het dan in mindere mate. De drem pelwaarde is geen wit-zwart lijn. geen kwestie van alles of niets, maar eerder van gradatie. Intussen wordt de zaak nog veel gecompliceerder omdat sommi ge stoffen, die men verdenkt van kankerverwekkend te zijn, tevens enorme diensten .bewij zen aan het mensdom. De keuze wordt dan uiterst moeilijk. Maar intussen blijft de mens zich uiterst onlogisch gedragen. Alleen in de Verenigde Staten zijn er 60 miljoen rokers die hun lichaam blootstellen aan tabak, tot nu toe unaniem door alle experten beschouwd als de kan kerverwekkende stof nummer één van de geïndustrialiseerde mens Het probleem lijkt bijna onoplosbaar want altijd maar over kanker zeuren kan tot apa thie of nog erger tot kanker vrees leiden. En kankervrees kan voor de maatschappij een even ernstige ziekte zijn als kan ker voor het individu. DR ICKX Een van de grootmeesters van we reldklasse is zonder enige twijfel de Joegoslaaf Ljubojevic. Niet al leen beschikt hij over onschatbare strategische en tactische capacitei ten. ook op het terrein van de openingen is hij inventief. Hij slaagt er regelmatig in tal van theoretische varianten van welke opening en verdediging dan ook om zeep te helpen. Ljubojevic be schikt bovendien over geniale in vallen, die zijn partijen een gewel dige allure geven. Dat hij nog geen wereldkampioen is komt door zijn vaak al te grote risico's die hij neemt. Ik beschouw hem deson danks met recht als een van de meest kansrijke kandidaten voor de wereldtitel. Onderstaand volgt een van zijn overwinningen uit het Hoogoven-schaaktoernooi Wit: Ljubojevic (Joegoslavië) Zwart: Andersson (Zweden) Gespeeld in het Hoogoven-schaak toernooi te Wijk aan Zee 1976. Siciliaans. 1. e2-e4 c7-c5, 2. Pg1-f3 e7-e6, 3. d2-d4 c5xd4, 4. Pf3xd4 Pb8-c6, 5. Pb1-c3 Dd8-c7, 6. Lf1-e2 a7-a6, 7. &-0 Pg8-f6, 8. Lc1-e3 Lf8-e7, 9. 12-14 d7-d6, 10. Dd1-e1 0—0, 11. De1-g3 (Een bekende variant van de Sche- veninger variant). 11.Lc8-d7 (Een alternatief is 11 Pd4:, 12. Ld4: b5. 13. a3 Lb7, 14. Kh1 Td8. 15. Ld3 Pe8. 16 Tae1 Lf8. 17 Dh4 De7.18 Dh3 Lc6) 12. e4-e5! (Een geweldig nieuwtje. Mogelijk was ook 12. Tad1) 12.d6xe5,13. f4xe5 Pc6xe5 (Op 13.De5: volgt 14. Pc6 14. Le3-f4 Le7-d6,15. Ta1-d1 Dc7- b8,16. Td1-d3! (De pointe van de 12de zet en een aanzet tot boeiende verwikkelin gen) 16. Pf6-e8, 17. Pc3-e4 Ld7-c7, 18. Td3-c3! (Dreigt slaan op c7) Stelling na 18. Td3-c3! 18. Pe5-c6, 19. Lf4xc7 Pc6xd4, 20. Le2-d3 Db8-a7, 21. Pe4-c5 (Zwart wordt langzaam maar zeker in de verdrukking gebracht) 21.Ld7-b5,22. Lc7-e5 (Wit werkt voortdurend met drei gingen) 22.Pd4-c6 Stelling an 22.Pd4-c6 Tc3-h3 Df7-g7, 33. Th6-g6 Tf8-f7, 34. c2-c4 en zwart gaf zich gewon- Schaakdellcatesse A jÜL i A i ft- Si'T I S? f'A AAA AIP«A lllS i 23. Ld3xh7f! (Een wondermooie combinatie) 23. Kg8xh7, 24. Tf1-f4 (7-f6, 25. Dg3-h3f Kh7-g8, 26. Tf4-h4 Pc6- d8, 27. Le5-d4 b7-b6, 28. Pc5xe6- Pd8xe6, 29. Dh3xe6f Da7-f7, 30. De6-e4 (bedreigt Ta8 en mat op h7) 30. g7-g5, 31. Th4-h6 T8-a7, 32. Wit aan zet en speelt remise Om het vege lijf te redden moet wit in de bovenstaande diagrampo sitie een zeer fijne combinatie be denken. Zo faalt 1. Tb5 op 1. Da6f en ook 1. Ta7 verliest we gens 1. Dd5' De oplossing is even leerzaam als pikant Wit be haalt als volgt een gelijk spel. 2. Tc5ü Dc5:. 2. Tc7f! en pat In de vorige maand gehouden hal ve eindstrijd van het kampioen schap van Nederland 1976, werden een aantal interessante partijen ge speeld. Hieronder het duel tussen Frans Hermelink en Ad van Tilborg uit de zesde ronde in groep B. De jonge Van Tilborg zal velen toch wel verrast hebben met zijn plaats in de eindstrijd. F. W. J. Hermelink (Ulft) wit, A. van Tilborg (Tilburg) zwart. Ut recht, 18 januari 1976. 1. 31-27 17-21, 2. 33-28 21-26, 3. 39-33, wit hoopt op 19-23 28x19 14x23 van zwart, waarna hij een half-open speelwijze kan gaan hanteren. Deze spelmethodiek wordt de laatste jaren steeds meer als een omsingelingsstrategie toe gepast 3. 11-17, 4. 44-39 17-21, 5. 50-44; hier laat wit het mogelijke 27-22 18x27 28-23 19x28 33x31 gevolgd door 32-27 21x32 37x28 26x37 41x32 achterwege. Hij heeft dan ook een geheel ander speel plan 5. 7-11, 6. 36-31; dat is niet zonder risico, maar wit wil kost wat het kost zijn planden doorgezet zien 6. 19-23, nu wel. 7. 28x19 14x23, 8. 34-29 23x34, 9. 39x30; zo op het eerste gezicht vraag je je af waar wit aan bezig is. Maar het zal straks blijken. 9. 18-23, 10. 40-34 12-18, 11. 44-39 11-17, 12. 30-25 1-7, 13. 25x14 10x19, 14. 35-30 15-20, 15. 33-29 daar is wit dan met zijn omsinge ling. Het sterke 20-25 hier voor door Freek Gordijn zwart kan niet wegens wit 30-24 39-33 32x1. 15. 7-11, 16. 30-24; laat het niet op 20-25 aankomen. Terecht want dan ziet het er bij zonder slecht uit voor wit 16. 19x30, 17. 34x14 23x34, 18. 39x30 9x20, 19. 38-33 18-23; wit kan nu niet 32-28 wegens 21x32 28x19 13x35. 20. 30-25 20-24; wederom kan 32-28 niet door 23x32 27x38 24-30 25x34 21-27 met schijfwinst. 21. 49-44 13-19, 22. 43-38 8-13; wits opzet is geheel mislukt en zijn positie biedt weinig perspectieven. Vandaar dat wit nu overgaat tot wat wij een noodsprong zouden willen noemen. 23. 33-29 23x34, 24. 27-22 17x28, 25. 32x14, dreigt 31-27 24-29, 26. 48-43 13-18. 29x18 17-22 18x27 21x32 37x28 26x39! 27. 31-27 er is weinig an ders 21x32, 28. 37x28 11-17; dreigt 18-22, 29. 44-39 18-22, 30. 39x30 22x33, 31. 45-40 6-11, 32. 40-35 17-22; steeds is voor wit 38-32 niet mogelijk wegens 3-9 en 11-17 33. 25-20 11-17, 34. 20-15 22-27, 35. 30-25 2-8, 36. 35-30 8-13, 37. 41-37 17-22; Aangewezen voor wit is hier 14-10 gevolgd door 30-24 38. 37- 32? 13-19!, 39. 14x34 16-21, 40. 38x29 27x49, 41. 30-24 22-28, 42. 24-19 49-35, 43. 29-24 3-9, 44. 34-30 28-33, 45. 42-38 33x42, 46. 47x38 35-49, 47. 38-32 49x27, 48. 24-20 26-31, 49. 20-14 9x20, 50. 25x14 21-26, 51. 30-24 27-38, 52. 24-20 38-21, 53. 19-13 31-37, 54. 14-9 21-3, 55. 20-14 26-31, en hier gaf wit het op. Op 15-10 4x15 9-4 3x25 13-8 volgt 25-30. Een knappe ovenwinning van Van Tilborg en een gevoelige nederlaag voor wit. Met zijn laatste zet 13-18 belet zwart in de diagramstand dat wit met 44-39 kan vervolgen wegens: 11-17 39x30 29-33 38x29 18-23 Tot besluit weer een damprobleem ter oplossing. Het is een composi tie van de bekende Nederlandse problemist D. Vuurboom en een bewerking op een eindspelstukje dat wij een tijd geleden publiceer den. De opgave is: Wit speelt en wint. De oplossing in een volgende rubriek. Wij maken de lezers er graag op attent dat door de heer Vuurboom zes boekjes met elk ruim 400 problemen zijn uitgege ven. De prijs van zo'n boekje is zeer laag. Liefhebbers die hier be langstelling voor hebben, kunnen schrijven naar de heer D. Vuur boom, Pastoor Gielenstraat 39 te Lutjebroek (N-H). Oplossing damprobleem van H T Luif uit de vorige rubriek: 1. 41-37 6x26. 2. 37x19 26x48. 3. 25-20 48x18, 4. 20x7 wint. De noodzakelijke herkamp tussen Andreiko. Gantwarg en Mogiljans- ki, is gewonnen door Andreiko die hiermee voor de achtste maal de Russische nationale damtitel ver overde. Hij speelde tweemaal remi se tegen Gantwarg. maar wist bei de partijen van Mogiljanski te win nen. Gantwarg daarentegen kwam tegen Mogiljanski niet verder dan twee remises Als kampioen van Rusland 1975 mag Andreiko nu deelnemen aan het toernooi om het wereldkampioenschap in au gustus a s. te Amsterdam.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1976 | | pagina 10