Leen Jongewaard na opa
de oudste man van Nederland
Nieuwe komische serie
leder zijn deel"
Wereldomroep in
zorgen om zender
TELEVISIE VANAVOND
TELEVISIE VRIJDAG
RADIO VANAVOND
RADIO VRIJDAG
DONDERDAG 8 JANUARI 1976
„Ik had schatrijk kunnen wor
den als ik opa was gebleven",
zegt Leen Jongewaard (48). te
rugkijkend op de jaren van
„Ja, zuster, nee zuster", toen
het persoonlijk succes onver
biddelijk toesloeg. Op die
roem heeft hij niet willen te
ren. In het theater en op tv
vindt hij zijn voldoening in
een goede rol, in de uitdaging
of je het kunt. Als Mies Bouw
man het vroeg wilde hij als
opa nog wel eens komen op
draven en ook opende hij in
die rol eens een bejaardencon
gres. Voor de rest deed hij er
het zwijgen toe. Hij maakte
opa monddood.
Leen Jongeaard: „Ik voelde er
niets voor om een soort Swie-
bertje te worden of een Pipo
de Clown. Ik heb er niets op
tegen om oude heren te spelen,
al was het maar Sinterklaas.
In mijn 12-jarige toneeltijd bij
Het Centrum heb ik heel wat
van dit werk gedaan. Maar er
lopen op het toneel meer figu
ren rond die om gestalte vra
gen. En ook al omdat ik na het
„Citroentje" wel eens van de
tv afwilde, was ik blij met de
rol van Vosmeer de Spie in de
„Engel van Amsterdam", de
musical van Lennaert Nijgh,
die na enige maanden Carré
nu door het land gaat. Eric
Herfst vroeg mij ervoor. Ik
dacht: er is rond Jasperina
(als engel in de hoofdrol) nog
nooit iets mislukt. Vosmeer
kan dus alleen maar goed
gaan. Dat klopt, ik krijg er
complimentjes voor. Het is een
schalkse rol vol speelse moge
lijkheden, een man met een
eigen visie, die duidelijk op
het toneel aanwezig is. Voor
het eerst sinds jaren weer op
het toneel elke avond geeft een
hele verandering in je leven.
Als je 's morgens wakker
wordt, denk je: wat doen we
vandaag? Dat en dat en dat en
dan om vijf uur de bus in en
om acht uur het toneel op.
Daar kun je overdag geen tv-
werk bij doen. Dat is slopend,
vooral voor mij, omdat ik diep
over een rol kan peinzen Wat
zit er in en wat haal je er uit?
Ik breng thuis overdag vaak
uren in volstrekte stilte door,
alsmaar denkend over dingen
die met je werk of met het
leven te maken hebben. Van
nature schud ik geen rollen uit
mijn mouw. En nu heb ik toch
weer geheel in strijd met de
afspraak, die ik met mezelf
heb gemaakt, de rol van de
oudste inwoner van Nederland
geaccepteerd in de jongste
VARA-serie „Dat ik dit nog
mag meemaken", die over be
jaarden gaat, maar mikt op
alle kijkers"
Leen Jongewaard: ,,Nu ik de 50 nader, ontdek ik, dat ouderdom geen verval
van krachten betekent, maar juist de toename van je mogelijkheden".
In zak en as
„Waarom heb ik dat nou ge
daan9 Dat heeft met verschil
lende dingen te maken. Om te
beginnen heb ik nee gezegd,
omdat het verzoek kwam kort
voor de première van de „En
gel van Amsterdam". Ik zat in
de zenuwen, een beetje ook in
zak en as, omdat ik kort tevo
ren mijn schouder had gebro
ken. Vroeger toen ik een auto
wilde, had ik geen geld. En nu
ik geld heb, wil ik geen auto,
omdat ik iets tegen autorijden
heb. Ik behelp me met de fiets
en daarvan sloeg op zeker mo
ment het stuur dubbel bij het
nemen van de bocht. Ik zie me
voorover met mijn kop de
grond naderen, trek in een
reflex mijn arm bij en toen
brak de schouder. Vier dagen
in het ziekenhuis. Ik zag Vos
meer niet meer zitten. Eric
Herfst praatte me er over
heen. „Dan speel je die rol
maar in een mitella", zei hij.
En zo begon ik ook aan de
voorstellingen, met mijn arm
in een draagverband onder
mijn jas. Dat was moeilijk,
maar toch een verademing,
omdat ik na het tv-werk mijn
comeback in het theater en
nog wel Carré al in het water
had zien drijven. En toen ook
nog de VARA, met op de ach
tergrond Adèle, die had ge
zegd, dat Leen het wel zou
doen als je maar een beetje
aandrong. Adèle speelt een
van de gezusters Haaibaai, sa
men met Wieteke van Dort de
directie van een bejaarden
huis. Ik ben voor de druk be
zweken. omdat ik bewonder
ing heb voor het werk van het
team van schrijvers, die de
„Stratenmaker" maakten en
nu deze serie. Bovendien ont
dekte ik, dat er met die rol van
de oudste man van Nederland
wel iets te doen viel waar ik
zelf plezier in vind, nog los
van de andere rollen die ik in
deze serie ga spelen, zoals een
afgeleefde conferencier en een
mannetje in een restaurant.
Dat heeft iets te maken met
de leeftijd die ik nu heb be
reikt. Bijna vijftig jaar. Nog
niet bejaard, maar wel duide
lijk ouder. Ik begin langzamer
hand de rijkdom daarvan te
ontdekken. Ouderdom bete
kent geen verval van krachten,
maar juist de toename van je
mogelijkheden Je krijgt
macht over het leven. Vroeger
en dat was een instelling waar
ik lang mee heb gedaan, ging
ik uitsluitend uit van de idea
listische, zeg maar argeloze
opvatting, dat je jezelf en
daarmee ook je rol onderge
schikt moest maken aan wat
een gezelschap van je verlang
de. Noem het maar een naïef
geloof in de collectiviteit van
mensen, van wie je iets wilde
leren en bij wie je je wilde
aanpassen. Daardoor verkeer
de ik altijd in een soort span
ningssituatie, zodat het niet ge
makkelijk was om een rol te
geven wat-ie nodig had. Je
stelde je teveel open voor een
ander.
Die krampachtigheid raak je
kwijt als je ouder wordt. Je
hoeft niet meer zo nodig. Ik
heb nu het gevoel, dat ik in
de gelukkigste periode van
mijn leven ben beland. Ik laat
mezelf en trouwens de hele
boel een beetje los en het ef
fect is, dat alles nu veel meer
op je af komt, dat het allemaal
gemakkelijker gaat. Als je ou
der wordt, kun je iets gaan
doen met de dingen, die je
vroeger ook wel had, maar die
je onaangesproken liet, omdat
je je teveel naar een ander
richtte. Je werkt minder onder
druk, veel plezieriger ook. Je
zet je eigen lijn uit. werkt met
je verworvenheden. Je hangt
je plezier in je rol niet op aan
je succes. Je hebt jaren daar
voor in een donker hoekje aan
je vak gesmeed en je weet dat
je na het verstrijken van de
roem opnieuw moet voldoen
aan de eisen, die het métier
aan je stelt".
Iemand anders
De oudste man van Nederland
gaat inderdaad iemand anders
worden dan de opa van we
leer, de anarchist, die nogal
wat venijn in zijn gein goot.
De oudste man van Nederland
benadert de dingen genuan
ceerder, wordt door Jonge
waard met meer gemak ge
daan, soms melancholisch,
soms nostalgisch, in het begin
wat komiekerig, opgezet uit
de losse hand, later levensech
ter. Met de bejaarden krijgt
hij gemeen, dat hij zich niet
laat koejonneren. Bejaarden
zijn niet seniel, zijn geen afge
dankte vaatdoeken, maar we
ten van wanten en zullen in
de loop van deze tv-serie iets
heroïsch krijgen, als het aan
Jongewaard ligt. „Misschien
wel eens een beetje cru", zegt
hij er zelf van, „maar de wer
kelijkheid is altijd nog de gru
welijkste film die er is".
Om de communicatie die het
biedt met de samenleving
hecht Leen Jongewaard aan
het theater. En om die beter
te laten verlopen, aanvaardt
hij alleen nog die rollen, waar
van hij vindt, dat hij er zich
zelf in kan uitdrukken. Velen
zien in hem de leuke Amster
damse jongen, die met een
pilsje in de hand door het
leven walst. In die hoek wil hij
niet zitten. Hij heeft een eigen
kijk op het" leven en die -,wil
hij in de vorm van inhoud aan
zijn rollen meegeven. Dat kan
ingrijpend contact met het pu
bliek opleveren en dat is wat
hij zoekt. Dat is voor hem
theater, zowel als oudste inwo
ner alswel als Vosmeer, die hij
ofschoon zijn schouder intus
sen is genezen in mitella blijft
spelen, omdat choreograaf-re-
gisseur Michael Kidd vindt,
dat dat past bij het karakter
van de speelse Spie, die als
eenarmige weerloos lijkt,
maar menige psychische pijl
afschiet.
Leen Jongewaard: „Ik ben ie
mand die min of meer buiten
de gevestigde orde staat. Die
gaarne schopt tegen het klei
ne fatsoen, die zegt: dat maak
ik zelf altijd nog wel effe uit.
Deze gesteldheid kan ik hart
grondig neerleggen in Vos
meer de Spie en in de oudste
man van Nederland. Net als
de bejaarden wil ik een dikke
vinger in de pap van mijn
eigen toekomst".
TON OLIEMULLER
De plannen van Alexander Pola
en Chiem van Houweningen om
samen een komische serie te
schrijven, waarover wij eerder
schreven, krijgen vanavond ge
stalte. „Ieder z'n deel" heet de
serie, waarin de rolpatronen
van ouders en kinderen zijn
omgedraaid. André van den
Heuvel en Kitty Janssen spelen
het oudere echtpaar Van Die
ren; Manfred de Graaf en Canci
Geraerdts zijn hun zoon en
schoondochter. Het viertal be
woont een boerderij, waarvan
„ieder z'n deel" heeft. Vader
Van Dieren heeft zijn functie
van fabrieksdirecteur eraan ge
geven en is beeldend kunste
naar geworden, met ketting tus
sen de borstharen en een ge
breide muts op het hoofd, hui
zend in aangename rommel,
zonder telefoon, ijskast of tv.
Zoon en schoondochter zijn de
typische vertegenwoordigers
van het nieuwe, jonge establish
ment: prima in de kleren en een
beetje blasé. De misverstanden
liggen acht keer, eens in de
veertien dagen voor de hand.
Ned. II, 22.00 uur.
Laurel
Het vriest dat het kraakt, maar
evengoed moeten Stan en Oliver
hun brood verdienen in de
straatmuziek. Geen pretje dus
en de boze blikken van dikke
dames maken het nog erger.
Wanneer zo maar een portemon
nee wordt gevonden lijkt het
leed geleden. Maar
Ned. I. 19.05 uur.
Family
De waterleiding van de familie
Bunker wordt gerepareerd. Het
huis is echter te klein als Archie
merkt, dat een van de loodgie
ters in de gevangenis hoort.
Ned. I, 19.30 uur.
Proomland
„Droomland" is een reeks pro
gramma's over de bewustzijn-
sindustrie. Vandaag een fel rea
listische avond. Een programma
over dromen van geluk, liefde
en rijkdom, schoonheid, vrijheid
en avontuur en over de wijze
waarop een omvangrijke indus
trie - radio, televisie, film, recla
me, platenmaatschappijen, tijd
schriften, reisbureau's, dames
romannetjes en nog veel meer
- niet aflaat onze dromen te
exploiteren. Met name met be
hulp van de damesromannetjes,
te koop bij sigarenhandelaar,
supermarkt en kiosk, wordt on
derzocht hoe de daarin aange
boden droomwerelden worden
gefabriceerd, verkocht en be
leefd en welke relatie er is met
die andere produkten van de
„culturele" industrie.
Ned. 1,19.55 uur.
In de beginne...
De EO zendt de documentaire
uit „In de beginne. God". Deze
film van het Moody Weten
schappelijk instituut laat zien
hoe ver de vorderingen zijn in
het verstaan van ons heelal. Met
radio-astronomische golven van
uit het universum werd in 1931
de deur van het heelal op een
kier gezet en werden veel nieu
we dingen ontdekt.
Ned. I. 22.25 uur.
Pa, midden (Andrè van den Heuvel) is beeldende
kunstenaar geworden in „leder z'n deel". Op deze foto
links Kitty Janssen als zijn vrouw en rechts Jeröme
Reehuis, die belangstelling heeft voor het werk van vader.
HOU HET SCHERM IN HET OOG
Pipo
Liefde bloeit op tussen Ernesto en Tamara tijdens de vertolking van het lied
„Droomeiland", een happy-end-scène uit een in beeld gebrachte damesroman
Per ongeluk heeft Plom, spli-
terwten in de brandstoftank van
de raket van Ben Ziene gegooid,
zoals vorige week was te zien.
Plom, Pipo en Ben Ziene zitten
erin, wanneer de kipachtige ra
ket vertrekt. Mammaloe han
denwringend achterlatend.
Waar naartoe? De titel „Pipo en
de lachplaneet" doet al iets ver
moeden. Op deze lachplaneet
groeien tot bloemen veranderde
lachjes, die Plom al wilde van
gen. De lach is lichter dan lucht,
was de ingeving van schrijver
Wim Meuldijk, die elke soort
lach op de lachplaneet bracht.
Vriendelijke, de bloemen, maar
ook boze lachjes: het onkruid.
Ned. II, 19.05 uur.
NEDERLAND I
NOS
18.45 Toeristische Tips
18.55 Journaal
VPRO
19.05 Laurel en Hardy
19.20 Landgenoten
19.30 All In the family
19.55 Droomland
NOS
21.35 Journaal
EO
21.50 Stuff tot nadenken
22.00 Van u wil ik zingen
22.25 In de beginne. God
NOS
22.50 Journaal
NEDERLAND II
NOS
18.45 Paulus de Boskabouter
18.55 Journaal
VARA
19.05 Pipo en de lachplaneet
19.30 Horen zien zwijgen
NOS
20.00 Journaal
VARA
20.25 Achter het Nieuws (1)
20.40 De Pallisers
21.35 De Ombudsman
22.00 leder z'n deel
22.30 Achter het Nieuws (2)
23.05 Gedicht
NOS
23.06 Journaal
DUITSLAND I
18.10 Wat is er voor nieuws
18.15 Dieren achter hekken
18.20 Arsène Lupin, tv-serie
19.15 Actualiteiten
19.45 Tekenfilm
20.00 Journaal
20.15 Einsatz in Manhattan, de
tective-serie
21.45 Contrasten
22.30 Journaal
DUITSLAND II
18.20 Spannagl en zoon, tv-serie
18.55 Hainzelmannchen
19.00 Journaal
19.30 De grote prijs, spelprogram-
ma
21.00 Journaal
2.15 Controverse
22.00 Skiën
22.15 Goldflocken, film
00.45 Journaal
BELGIE
NEDERLANDS
18.00 Ti-Ta-Tovenaar
18.05 Gevarieerd en informatief
programma
18.45 Programma over vrijetijds
besteding
19.10 Verkeersveiligheid
19.15 Dierenfilm
19.40 Mededelingen
19.45 Journaal
20.15 Coronation Street
20.40 Actualiteiten
21.30 Gitaarmuziek
21.40 Standpunten
22.05 Fragmenten uit nieuwe film
22.50 Journaal
NEDERLAND I
11.10 Schooltelevisie
HILVERSUM I
NCRV: 18 00 Tijd vrij voor muziek in
vrije lijd. 18.30 Nws. 18.41 Wereldpano
rama 18.53 De kerk vandaag. 19.10
Leger des Heilskwartier. 19.25 (S) De
wereld zingt Gods lof. 20.05 (S) Schut-
tersweg. 22.25 Avondoverdenking. 22.30
Nws. Nws. 22.40 (S) Hier en nu 23.00
(S) Stairway to the stars. 23.55-24.00
Nws
HILVERSUM II
18.00 Nws. AVRO: 18.11 Radiojournaal.
P.P.: 18.20 Uitzending CPN. IKON: 18.30
Kleur, informatie en commentaar.
AVRO: 19.00 (S) 310 jaar corps mari
niers. 20.00 Nws. 20.05 Radiojournaal.
20.10 Programmaoverzicht. 20.15 (S)
Residentie Orkest. 22.00 (S) Het laby
rinth, hoorspel. NOS. 23.00 Met het oog
op morgen. 23.55-24.00 Nws.
HILVERSUM III
NOS: 18.03 De vakaturebank. 18.10 (S)
NOS-maal. TROS: 19.02 (S) Poster.
20.02 (S) Als dat zou kunnen. 23 02 (S)
Sesjun. 0.02 De Hugo van Gelderen
Show. 1.02-7.00 (S) Oe Nachtwacht
KRO: 7.00 Nws 7 02 Het levende woord.
7.10 (S) Gevarieerd progrmet o.a akt.
(7 30 Nws) 8.30 Nws. 8 36 Gymn voor
de huisvrouw. 8.45 NOS Spiegel van
België 915 (S) Gevarieerd progr. (10.30
Nws). 12.00 (S) Gevarieerd progr. (12.26
Meded. 12 30-12.40 Nws en akt14 00
(S) Gevarieerd progr. (15.30 Nws.) 16.00
(S) Spreekuur 17 00 (S) Voor de kinde
ren. 17.30 Nws. 17.33 (S) Echo magazi-
HILVERSUM II
NCRV 7 00 Nws 7 11 Ochtendgymn.
7.20 Te Deum Laudamus, klassieke,
gewijde muziek 7.54 Vingerwijzing.
8.00 Nws. 811 Hier en Nu. 8.25 Plein
Publiek, van rozegeur en prikkeldraad
NOS: 9.00 Werken moet, zo ben je
opgevoed. 9 35 Waterstanden. 9 40
Schoolradio 10 00 Wat heeft dat kind9
10.15De taal in je hand 10.30 Eurolight.
11.00 Nws. 11.03 Meer over minder, de
sprekende minderheid 12.30 Toerismo.
OVERHEIDSVOORLICHTING 12 49 Uitz
voor de landbouw. 13.00 Nws NCRV
13.10 Hier en Nu. NOS. 13.30 Vonken
onder de As, volksverhalen en -gebrui
ken. 13.45 Onder de Groene Linde.
14.00 (S) Repertorium van de NOS
koren en orkesten. 15.00 Zoeklicht op
Nederland: regionale zaken nader beke
ken (16 00 Nws.) 16.30 Kijk op Buiten
land. beschouwingen en berichten over
de Derde Wereld en Oost- en West-Eu
ropa VPRO 17.00 Welingelichte krin
gen. 17.45 SYMBIOSE
HILVERSUM III
EO: 7.02 (S) Gospelsound, progr boor
devol muziek speciaal voor jonge men
sen 8.03 (S) Tijdsein: inf. en muziek.
9 03 (S) De Muzikale fruitmand ver-
zoekplatenprogr van en voor zieken
10 03 (S) Musicado TROS 11 03 (S)
Drie draait op verzoek. 12.03 (S) De
Nederlandstalige Top-Tien en Kwiswijs.
NCRV 13.30 (S) Pop-Kontakt De Natio
nale Tip-30 NOS: 16.03 (S) De Hitmees-
ters De Nationale Hitparade met de
top-30.
NOS 7 00 Nws 7 02 (S) Vroeg klassiek.
9 00 Nws 9.02 Grepen uit de muziekge
schiedenis. 10.30 (S) Vocalise, operaf
ragmenten 12 00 (S) Uit eigen produk-
tie oude muziek. EO: 13.00 (S) Klank-
spiegel, concertgebeuren heden en ver
leden 14.00 Nws. 14.02 (S) Klankbord
14.20 (S) Sefer t'hillim, progr. rondom
psalmen 14 45 (S) Woord der waarheid
VPRO- 15.0017.00 (S) Muziek op vier,
jazz, blues en experimentele en mo
dern-klassieke muziek
(Van onze radio- en tv- redactie)
HILVERSUM De Wereldomroep verkeert in grote zorgen over
het uitblijven van een beslissing aangaande vervanging van het
zenderpark Lopik. De noodzaak van vervanging is in een tezamen
met de PTT opgemaakt rapport aan de minister van CRM
voorgelegd.
Door te grote zenderdichtheid in de korte golf-omroepbanden komt
de ontvangstkwaliteit bij de luisteraar ernstig in gevaar. Dit heeft
de heer J. W. Acda, eerste directeur van de Wereldomroep, tijdens
de nieuwjaarsbijeenkomst verklaard.
Volgens de heer Acda heeft de Wereldomroep ook financiële
zorgen. In 1976 kan men nog rondkomen, maar de algemene
economische druk geeft reden tot ongerustheid over de beschikbare
middelen voor 1977. De Wereldomroep is verheugd, aldus de heer
Acda, dat Nederland de beschikking zal krijgen over een met België
te delen kanaal in de lange en in de zogenaamde „korte" midden
golf
FEDDEMA DOET VAKATUREBANK
(Van onze radio- en tv-redactie)
HILVERSUM De journalist-
producer Fred Feddema (41) is
door de NOS als freejancer be
noemd tot presentator van de
„Vakaturebank".
Hij zal op 12 januari in functie
treden en om de andere week
het programma verzorgen. De
heer Feddema is opvolger van
de heer Philip Lezer, wiens free
lance-overeenkomst met de
NOS in december niet meer
werd voortgezet. De heer Lezer
had de NOS laten weten geen
genoegen te nemen met de
beëindiging van de overeen
komst en zich op 5 januari nor
maal weer te zullen melden. Hij
deed dit, waarop hem de toe
gang tot het studiogebouw werd
geweigerd.
In deel 2 van Pipo en de lachplaneet komt het antwoord
of de raket van Ben Ziene echt de lucht in kan. Het lukte,
met Plom, Pipo en Ben Ziene aan boord.
„Omroep zonder NOS zootje
ongeregeld" vindt mr. Jurgens
HILVERSUM „Zonder de NOS is het omroepbestel niet meer
dan los zand. En worden de omroepen een zootje ongeregeld. De
belangrijkste taak van de NOS is een zootje ongeregeld bijeen
te houden en laten zijn wat het nu is. Dit moeten we het komende
jaar de onderzoekers van Berenschot zien duidelijk te maken",
aldus mr. E. Jurgens, voorzitter van de NOS, in zijn nieuwjaarsre
de.
Hij zei verder dat de uitkomst van het rapport-Berenschot ook
positieve kanten heeft. „De NOS", zo zei hij, „wordt gewezen op
een aantal fouten. Fouten die we eigenlijk al lang wisten, maar
waar we nooit wat aan gedaan hebben. Nu moeten we wel, en
zo spoedig mogelijk, hopelijk nog voor de zomer. De NOS moet
een nieuwe, moderne omroeporganisatie worden".
