Het
eerste
bloed
is
aan
beide
kanten
vergoten
als in het Prado de Guernica weer prijken zal
Spanje
ELKE
EXECUTIE
IN
BRENGT
NIEUWE
RECRUTEN
VOOR
DE
REVOLUTIE
Van onze correspondent Walter
Schwarz
MADRID Een nieuwe Spaan
se Burgeroorlog met alle
beangstigende gevolgen van
buitenlandse inmenging lijkt
thans waarschijnlijker dan
kortgeleden het geval was. De
ze opvatting wordt in Madrid
gedeeld door de liberalen, de
halfondergrondse oppositie en
zelfs door die fascisten die prat
gaan op een helder inzicht In
ceremoniële zin is de oorlog al
begonnen. De oorlogsverklaring
was het overhaast aanvaarden
in augustus van de wet tegen
het terrorisme, die rechtsproce
dures voorschrijft die neerko
men op officieel lynchen. Het
eerste bloed is nu aan beide
kanten vergoten. De eerste vijf
geurillastrijders zijn terechtge
steld, en deze executies zijn ge
volgd door een flink aantal
aanslagen op politieagenten.
Het schieten wordt aan beide
kanten verricht door een kleine
minderheid van Spanjaarden.
Volgens de schatting van een
oppositieleider kan het aantal
militante leden van de ETA, de
Baskische guerrillagroep, en
van het FRAP, de extreem
linkse anti-fascisten, met hun
min of meer militante aanhan
gers, onmogelijk groter zijn dan
20.000. En volgens zijn bereke
ningen is het aantal toegewijde
fascisten die op dit ogenblik be
reid zijn om te schieten, ook
nauwelijks groter dan nog eens
20.000.
Maar wat de bevolking nu ver
ontrust is de snelheid waarmee
aan beide kanten de militante
steun toeneemt en de snelle ver
scherping van de tegenstellin
gen tussen fascisten en anti-fas
cisten. Vorige week werd er ge
staakt door 100.000 Basken, die
daarmee een gevangenisstraf
trotseerden onder de nieuwe
wet wegens „het betonen van
sympathie met terroristen". Aan
de andere kant stonden er vori
ge week donderdag 150.000
mensen in Madrid te schreeu
wen: „Dood aan de ETA lang
leve Franco".
Draaiboek
Tot voor twee weken lag er een
draaiboek gereed voor een
vreedzame overgang na de dood
of het aftreden van Franco, dat
geaccepteerd was door de rege
ring en de oppositie. Het hield
in dat Franco's aangewezen op
volger, prins Juan Carlos, de
macht op zich zou nemen en een
gesprek zou beginnen met de
oppositie, dat zou moeten leiden
tot een overgang naar een alge
meen en internationaal aan
vaardbare vorm van democra
tie.
Maar vorige week donderdag
verscheen prins Juan Carlos op
het balkon van het paleis aan
Franco's zijde. Hij zei niets en
door zijn stilzwijgen is hij nu
onlosmakelijk verbonden aan
één partij in de komende strijd.
„De vooruitzichten van de prins
zijn nu wel bijna tot het nulpunt
gedaald", meende een anders
altijd erg voorzichtige buiten
landse diplomaat Tot nu toe
had de niet-communistische op
positie verenigd in het zoge
CeidacSoiwant
Van een onzer verslaggevers
SCHOORL Via gesprekken met prins Hugo
Carlos en zijn echtgenote, prinses Irene, heeft
de Schoorlse journalist Wim Hornman de
Spaanse werkelijkheid kunnen meemaken. Met
introducties van de prins zocht en vond Horn
man contact met de Spaanse illegaliteit, het
geen resulteerde in een boek .Requiem voor
een dictator", het verslag van een drie maan
den lange speurtocht langs een door geheime
politie geterroriseerd volk.
„Je kunt onze situatie van 1940-1945 zonder
meer vergelijken met het Spanje van vandaag.
Een land van martelingen, geheime politie,
ranselpartijen, overvolle politieke gevangenis
sen en nu dus openlijke executies," vertelt
Homman. „Het is niet een zaak van politiek
links of rechts zijn, om daar tegen te proteste
ren. Ik ben ook blij, dat Wiegel en Vonhoff ook
in Utrecht waren, ook al maakt Van Riel daar
zich nu boos over. Het is een misvatting, om
de vermoorde politiemensen te vergelijken met
onze politie. Het heeft er in de verste verten
niet mee te maken. Je moet de politiemensen,
die zijn vermoord zien als een verlengstuk wat
in ons land de Gestapo was. Politie, die mensen
oppakt en door martelingen een bekentenis
afdwingt."
Politie die met mitrailleurs patrouilleert en
zonder pardon op mensen inslaat. Ik zie de
Amsterdamse politie al met schietklare mitrail
leurs over straat lopen. Het parlement zou te
klein zijn voor de stormen van protest Het gold
ook in ons land als een daad van verzet, een
Gestapo-man te doden. Die situatie heerst nu
in Spanje en in dat perspectief moet je de
situatie beoordelen. En dan zeg ik, dat het
Spaanse volk onze volledige steun en solidari
teit verdient."
„Franco heb ik nooit ontmoet, maar uit talrijke
verhalen leer je toch iemand goed kennen. Hij
is als een vos: geduldig wachtend tot de kans
rijp is om het kippenhok te plunderen. Hij heeft
een perfect gevoel voor timing. Hij gold ook
als een briljant generaal, een voortreffelijk
strateeg. Een soort Napoleon, en zo voelt hij
zich ook een beetje.
Ik heb het mausoleum bezocht, dat hij voor
zichzelf heeft laten bouwen. Het grootste ter
wereld. Hij is hard, keihard. Laat zich door
niets en niemand van zijn doel afhouden. Een
dringende oproep om gratie van de Paus werd
in een zeer katholiek land genegeerd. En dat
zegt heel wat"
Spanje is een ontzettend gecompliceerd land,
niet vele groepen met verschillende belangen.
De groep van de rijken, die Franco steunt om
hun bezit te behouden. Een grote groep die zich
rustig houdt, omdat het rust wil; de zwijgende
meerderheid. En dan een kleinere groep, die
echter groeit, die de onderdrukking en de
onvrijheid niet meer neemt
Iemand heeft eens gezegd: Spanje is pas echt
vrij, als de „Guernica" van Picasso, een aan
klacht tegen een facsistische daad, weer in het
Prado zal hangen. We zullen moeten afwachten
wanneer dat gebeurt. Maar ondertussen hoeven
we niet apatisch te blijven. We moeten verzets
groepen in een land, dat onderdrukking, marte
ling en onvrijheid kent, helpen in hun streven
een vrije westerse democratie te worden."
Franco en zijn zwijgende opvolger, Juan Carlos, nemen de toejuichingen van het rechtse Spanje in ontvangst.
heten Democratisch Podium
zijn hoop gevestigd op de prins,
terwijl de communisten en hun
bondgenoten in het „Democra
tisch Verbond" zich meer richt
ten op diens meer uitgesproken
democratische vader, Don Juan.
De laatste partij heeft al laten
weten dat de kloof tussen het
Verbond en het Podium over
deze kwestie al bijna verdwenen
is, omdat prins Juan Carlos „nu
afgeschreven" is. Daarmee zei
men toch iets teveel. De woord
voerders van het Podium zijn
nog niet bereid met de jonge
prins te breken, al hebben veel
aanhangers van het Podium het
gevoel dat zijn ster dalende is.
Maar als het niet de prins
wordt, wie wordt dan Franco's
opvolger? Zijn vader, in balling
schap, leek in juni nog een gooi
naar de troon te willen doen,
toen hij vooraanstaande Opposi
tieleiders bij zich in Portugal
ontbood voor een patriottische
vergadering. Een aantal van hen
meldde dat Don Juan „misse
lijk" was van het stilzwijgen van
zijn zoon onder de huidige om
standigheden, en dat hij vastbe
sloten was nieuwe pogingen te
doen zichzelf kandidaat te stel
len.
Voor zover men dit nu kan be
kijken schijnt de invloedrijke
rechtervleugel van de oppositie^
die in verbinding staat met de
graaf van Montico, oud-minister
Fraga, thans ambassadeur in
Londen, ook bereid te zijn om
Don Juan te steunen, eerder
dan zijn zoon.
Maar hoeveel kans maakt Don
Juan, die niet de zegen heeft
van officiële zijde. Hij heeft zich
ingezet voor de democratie en
staat zodoende lijnrecht tegen
over de harde kern van de fas
cisten.
Leger bezorgd
Dan blijft alleen nog het leger
over. Alle oppositiegroeperingen
zijn het erover eens dat het
leger diep verontrust geworden
is en dat de kolonels en gene
raals in alle bezorgdheid begon
nen zijn de politiek te peilen als
terreinverkenning voor het tijd
perk na Franco.
Deze ontwikkeling heeft niets te
maken met het Democratisch
Militair Verbond dat in juli de
negen kapiteins en majoors als
aanhangers opeiste, die toen
werden gearresteerd wegens
hoogverraad. De oppositielei
ders die voeling hebben met het
leger zijn het er zonder uitzon
dering over eens dat deze negen
officieren, intellectuelen, tot een
kleine groepering behoorden en
niet representatief waren voor
het corps van officieren als ge
heel.
Kunnen de generaals tussenbei
de komen en een vreedzame
overgang bewerkstelligen? Vol
gens een oppositieleider kunnen
ze dit zeker, en dit is ook de
verwachting. „Je kunt dit leger
niet vergelijken met het Portu
gese leger. Dit is een leger dat
echt schiet.. Het Is gediscipli
neerd en eensgezind. Als het
eenmaal besluit om iets te doen,
dan doet het dat ook." Er is op
gewezen dat de vuurpelotons bij
de executies niet bestonden uit
soldaten, maar uit politieman
nen als een teken dat het
leger zich de laatste tijd afzijdig
houdt, klaar voor onafhankelij
ke actie.
Andere oppositieleiders zijn
minder hoopvol gestemd over
het leger. „Als ze eenmaal uit
de kazernes komen, dan zal het
niet zo gemakkelijk zijn om ze
daar weer in terug te krijgen,
en dan zouden we met een situa
tie zitten als in Portugal", aldus
de leider van de belangrijke
christen-democratische groepe
ring, Fernando Alvares Demi-
randa.
Hoe democratisch?
Al deze politici achter de scher
men beweren bewijzen te heb
ben dat de legergeneraals de
noodzaak vai) een democrati
sche omwenteling aanvaarden.
Maar hoe democratisch is dat?
De generaals zijn nog steeds
vastberaden anti-communis
tisch, en die houding heeft de
recente pogingen verijdeld om
te komen tot een fusie tussen de
beide oppositiegroeperingen Po
dium en Verbond.
Een dergelijke situatie is niet
helemaal nieuw in Spanje. Het
nieuwe is de alarmerende pola
risatie van de afgelopen dagen
en weken. Premier Arias sprak
zich anderhalf jaar geleden uit
voor liberalisatie. Hij trachtte
daardoor sympathie uit het bui
tenland en steun van de EEG
aan te trekken. Nu, welhaast
van de ene dag op de andere,
heeft hij zijn experiment weer
opgegeven. Het liberalisme is
dood. De meeste politieke waar
nemers in Madrid zijn het er
over eens dat Arias zich nu wel
naar rechts zal bewegen of ver
vangen zal worden door iemand
anders die dat wel zal doen.
Maar als rechts al zijn krachten
begint te verzamelen, links doet
dat ook. Professor Galvan stel
de: „We zien de politisering van
de arbeiders met de dag toene
men". Wat hij bedoelde is dat
iedere nieuwe executie een on
gekend aantal recruten aan
brengt voor de revolutie.
Bijna iedereen is het er nu over
eens dat de hoop dat Franco op
de een of andere manier zou
opstappen verkeken is. Hij zal
niet weggaan voordat hij sterft
of wegkwijnt zoals Salazar.
Enkele oppositieleiders hebben
nog de verwachting gehad dat
een groep generaals hem mis
schien zou kunnen overtuigen,
of vriendelijke aandrang zou
kunnen uitoefenen dat hij moet
gaan. Maar die verwachting
werd slechts door een minder
heid gedeeld.
De voor de hand liggende en
griezelige oplossingen worden
Op het Plaza de Oriento In Madrid hebben meer dan honderdduizend mensen zich
verzameld om hun aanhankelijkheid aan de dictator te tonen.
dus min of meer openlijk be
sproken. Een staatsgreep?
Moord? Revolutie? Burgeroor
log? Niemand kan het zeggen.
Het enige gevoel dat door vrij
wel iedèreen gedeeld wordt, is
dat een vreedzame oplossing
steeds minder te verwachten is.
Copyright The Guardian
