Zwaard van Patimoera
niet meer dan een legende
i
.V
la fei
ft
aj
"A
V.
ifjIB
Boekenwijs
PAGINA in
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 6 SEPTEMBER 1975 -
L e_;icHie;8 e o* msm°\o>s S^JHT J IN
H?. w A ,z:tM< O R T I |m sBt A A |g iTM
De prijswinnaars van de puzzel van vorige week zijn:
Twaalf gulden vijftig: Mevr. E. de Jong-Giezen, Prinsenlaan 19,
Oegstgeest
Zeven gulden vijftig: Tom Plagman, Jozef Israëlsstr. 10, Lisse.
Vijf gulden: Hr. J. G. Siecker, Noordwijkerweg 16. Katwijk a/d Rijn.
De prijzen worden binnen drie weken per cheque opgezonden.
Leidse Courant,.
Post bus 11,
Leiden.
Dr. Pluizer vraagt uw aandacht
HORIZONTAAL:
132 pl. in Duitsland
55 insekt
1 voedsel
134 voorzetsel
56 voedsel
5 pl. in Duitsland
135 hemelgewelf
58 rekenopgave
136 boom
60 etenbereider
13 kweker
138 Eng.drank
62 oude maat
15 vorstelijke zetel
139 insekt
63 onbep. vnw.
16 voortreffelijkheid
140 klap
65 kostbare stof
18 deel v.e. melk
142 dik stuk hout
68 oude vrouw
20 Ind. vaste fuik
144 bouwland
71 vierh. zoogdier
22 hemellichaam
145 noot
72 haarkrul
24 maand
147 paardje
73 slaapplaats
25 kledingstuk
149 in het jaar
75 boom
26 boom
150 zwemvogel
76 standje
28 insekt
152 knaagdier
77 telwoord
29 herkauwer
154 zanggroep
79 vreemde munt
30 ik
156 uitgave
80 kerkgebruik
32 pl. in Groningen
158 aanw. vnw.
82 Europese hoofdstad
34 vat met hengsel
159 zeepwater
83 belangstelling
36 belemmering
161 warboel
85 keurig
38 pl. in Duitsland
163 Ned. rivier
87 probleem
40 schoorsteenzwart
164 staat
89 lastige keus
41 kunststuk
165 metselspecie
90 Ind. Chinees
42 buitendijks land
167 maand
92 riviermonding
44 knaagdier
168 zijriv. v.d. Rijn
94 pl. in Groningen
46 gevangenis
169 apenootje
96 halfgod
47 vat
170 gelijk
98 watering
48 verlies
172 boom
100 deel v.h. oor
49 pl. in Ned. Limburg
174 biljartstok
104 overal
51 riv. in Afrika
175 eenh. v. elektr. arbeids-
105 tennisterm
53 feestkleding
effect
107 bewijsstuk
54 pl. in Duitsland
176 gevangenis
108 bijwoord
57 godin
178 getroffen
110 zeehond
59 oesternet
179 huisdier
111 meetk. figuur
60 vrouwenhoofddeksel
181 pl. in Overijsel
113 Ned. provincie
61 zuiver
183 mijt
115 plechtig verzoek
64 steen
185 riv. in Spanje
118 opbrengst
66 wijfjesschaap
186 reinigingsmiddel
119 meetk. lichaam
67 oude doek
187 onbep. vnw.
120 deel v. Azië
69 waterdoorlatend
188 muze v.h. minnedicht
121 voorzetsel
70 noodsignaal
189 Ind. oprolbaar zonne
122 mannetjeshond
72 plooisel
scherm
124 schaakstuk
74 zweep met riemen
190 kleefstof
126 paardje
76 weldoorvoed
191 vrouw, zoogdier
128 vuurmond
78 weg
130 uiting, v. genegenheid
79 kaartspel
VERTICAAL:
133 onbep. cvw.
81 voegwoord
1 vlies op wijn of bier
135 vogel
82 Turkse eretitel
2 stellage
136 scheik. verbinding
84 Ierland
3 ogenblik
137 riv. in Italië
86 deel v. Malakka
4 vent
140 met name
88 pl. in Gelderland
6 bergweide
141 Europese taal
90 binnenste
7 meubilair
143 keukengerei
91 gelofte
8 soort
144 een zekere
93 grappenmaker
9 familielid
145 deel v. Afrika
95 vogelwoning
10 noodsein
146 vogel
96 hierheen
11 binnenkomst
148 onvruchtbaar
97 kledingstuk
12 zonderlinge
149 strijdmacht
99 waardepapier
14 wijnglas
151 boom
100 pl. in Noord-Brabant
15 pl. in Duitsland
152 nakomeling
101 smart
17 riv. in Engeland
153 pl. in Drente
102 veelh. dier
19 muziektempel
155 familielid
103 evenmens
21 pl. in Drente
157 droombeeld
106 verlegenheid
23 water in Utrecht
158 Italiaans dichter
109 dienstwagentje
26 gebakken vloertegel
160 kleur
112 bijb. figuur
27 soort hond
die tegenvalt
■113 groot water
31 pl. in Overijsel
164 inhoudsmaat
114 familielid
33 gasvormig element
166 zijriv. v.d. Main
116 vr. munt
35 zwart paard
168 mager
117 vrucht
36 navigatiemiddel
169 geestelijke
119 omsingeling v.e. ves
37 zintuig
1.71 schoeisel
ting
39 zeepwater
121 pauselijk hoofddeksel
42 oever
174 waterdiepte
123 snibbig
43 toon
177 snaaks
125 kleefstof
45 afslagplaats bij golf
180 riv. in Frankrijk
126 herkauwer
48 drinkbakje
182 afslagplaats bij golf
127 vakje in een kast
50 windrichting
184 waterdiepte
129 deel v.d. hals
52 Ind. kapmes
185 roem
131 gesloten
53 schaaldiertje
186 bevel
Schaken
door W. Muhrlng
In de berucht geworden tweekamp
Fischer—Spasski zijn zeker 50 ge
maakte fouten duidelijk aanwijs
baar. Deze op hoog niveau ge
maakte blunders worden aan
schaakblindheid geweten. Oorza
ken kunnen gelegen zijn in het
doodgewone menselijk falen, maar
ook een gevolg zijn van tijdnood,
emoties of een verkeerde taxatie
van de stelling. Het meest klassie
ke voorbeeld van schaakblindheid
is de blunder, die de ex-wereld
kampioen Aljechin maakte in de
onderstaande positie.
Aljechin (zwart) aan zet
a5. b6, c5. d7. g4. h7
In deze positie speelde Aljechin 1.
Df5xf4. Hij overzag daarbij 2.
Pg3-h5f met damewinst. Maar ook
Buerger zag deze voor de hand
liggende zet niet en speelde 2.
Pg3xe4. Dat Buerger nochtans de
partij won is in dit verband weinig
relevant Het meest recente voor
beeld van schaakblindheid vond
plaats in het IBM-toernooi te Am
sterdam. In de partij tussen de
Amerikaanse grootmeester Kavalek
en de Nederlander Böhm ontstond
na de 36ste zet van zwart de
volgende stelling.
Zwart: Böhm
Zwart: Kg8, Dh1. Le7. Pf8, pi: a7,
b6. c5. e6, f7. g7, h6
Wit speelde: 37. Dde-e4? en gaf
zich na 37. Le7-h4t! gewonnen.
Schaakdellcatesse
Buerger (wit)
Wit: Kg1, Dd1. Te2. Lc4. Pg3. pi:
a4, b2, f4. f2. h2
Zwart: Kg7, Df5. Tf8, Ld4. Le4, pi:
J 1
Wit: Kavalek (aan zet)
Wit: Kg3. Dd3. Lf4, Pf3, pi: a2. b3.
c4. e5. f2. g4. h5
Wit aan zet en wint
Wit: Kf1, Tg1, Lh4
Zwart: Kh8. Ld8, Pe7
Op waarlijk briljante wijze kan de
witspeler in de bovenstaande posi
tie de winst behalen: 1. Lh4-f6f
Kh8-g7, 2. Tg1-g7f Kh7-h6, 3.
Tg7-f7 Kh6-g6
(3. Pc6, 4. Ld8:, Pd8: 5. Td7 en
het paard gaat verloren)
4. Tf7-f8 Pd7-c6, 5. Lf6xd8 Kg6-g7,
6. Tf8-e8 Kg7-f7, 7. Te8-h8 Kf7-g7,
8. Ld8f6f Kg7xf6, 9. Th8-h6f
met verovering van het paard.
(Gorgiev).
Reeds eerder werd u gemeld dat
Terence Reese de eerste prijs in
de BOLS Bridge Tip competitie
heeft gewonnen met zijn advies
goed te letten op de kaarten die
de tegenstanders, als ze niet kun
nen bekennen, in het begin van
het spel afgooien. Er kunnen dan
vaak waardevolle conclusies wor
den getrokken over hetgeen de
betreffende speler in die kleur in
handen heeft.
De keerzijde van deze medialle
wordt u in onderstaand spel ge
toond. waarin de oostspeler, óók
een BOLS-man, het klappen van
de zweep blijkt te kennen en de
leider de kans geeft het verkeerd
te doen.
H V 8 4
0852
OA53
+H7 6
B 7 5
üH B 94
o10 8 4 2
♦V 5
4 ♦109632
O üA 7 6
- 0 V 9 6
L *109
A
OV103
OHB7
♦A B 8432
Zuid gever, allen kwetsbaar. Zon
der interventie van OW gaat het
bieden: Zuid 1 klaveren noord
door W. Leurs
1 schoppen zuid 2 klaveren
noord 3 klaveren zuid 3 SA.
De uitkomst was harten 4 en hoe
wel zuid enerzijds de pech had dat
hartenboer bij west zat, bofte hij
aan de andere kant dat deze kleur
4-3 was verdeeld, zodat de tegen
partij slechts vier hartenslagen
maakte.
Op de vierde harten gooiden
noord en zuid een klavertje af en
menig oostspeler zou een schop-
pentje hebben weggedaan. Ree
se's Tip zou dan zijn vruchten
hebben afgeworpen, want west
vervolgde met ruiten en zuid nam
de vrouw met de heer. Hierna volgt
schoppenaas, twee hoge ruitens,
eindigend in noord en schoppen
heer en vrouw. Op dat moment
heeft oost drie hartens en drie
ruitens laten zien en uit het af
gooien van een schoppen in slag
vier, mag zuid afleiden dat oost
met vijf schoppens is begonnen,
gezien de vierkaart in noord. Oost
kan dus niet meer dan twee klave
ren hebben en het slaan van kla
verheer en -aas verzekert, zoals de
kaart ligt, het contract.
Onze oost gooide in de vierde slag
evenwel een ruitentje af, terecht er
van uitgaande dat het contract
gemakkelijk gewonnen zou kun
nen worden tenzij zuid in de verlei
ding kon worden gebracht een
verliezende klaversnit te nemen.
De volgende slagen werden in de
zelfde volgorde afgespeeld als
hierboven omschreven en na de
Omdat oost pas op de derde ruiten
een schoppentje had geloosd, ta
xeerde zuid hem op een 4-3-3-3
verdeling. Hij incasseerde klaver
heer en sneed vervolgens op de
vrouw. Pech! Twee down.
De BOLS competitie heeft een der
mate groot succes gehad, dat ook
in het komende seizoen deze zal
worden gehouden. De eerste prijs
is zelfs verhoogd van 1000 tot 3000
dollars. Het deelnemersveld be
staat uit mevr. Anna Valenti (Italië),
Jeremy Flint (Engeland). Pietro
Forquet (Italië), James Jacoby
(USA), Pierre Jaïs (Frankrijk), Sam
my Kehela (Canada) en Howard
Schenken (USA). U zult hun raad
gevingen te zijner tijd in deze
kolom kunnen aantreffen.
Indonesische minister wil teruggave door Nederland, maar:
DEN HAAG Ergens in Nederland moet
het wonderbare zwaard liggen van Pati
moera, de nationale held van Saparoea, een
van de eilanden van de Zuid-Molukken.
Althans, dat denkt men in Indonesië, zoals
blijkt uit een verzoek van de minister van
Opvoeding en Cultuur, de heer Syarif
Thayeb. De erfgenamen van Patimoera heb
ben aanspraak gemaakt op het zwaard,
aldus de minister en vandaar de vraag aan
de Nederlandse regering het terug te sturen.
Het zal dan een eervol plaatsje krijgen in
een museum in Djakarta of op Ambon.
De brief arriveerde op het ministerie van
buitenlandse zaken, werd bekenen en door
gestuurd naar het ministerie van cultuur,
recreatie en maatschappelijk werk. Dit mi
nisterie op zijn beurt heeft de brief weer
voorgelegd aan het Rijksmuseum voor Vol
kenkunde in Leiden en daarna maakte het
geschrift rechtsomkeer om nu ergens te
hangen tussen CRM en Buitenlandse Zaken.
De kernvraag is inmiddels nog niet opgelost
waar is dat zwaard?
Bij deze instanties had men nog nooit ge
hoord van Patimoera, laat staan van het
beruchte slagwapen. Omdat Saparoea be
kend is uit de tijd van de Vereenigde Oost-
Indische Compagnie, „vanwege de specerij
en en met name kruidnagelen," werd de
Bibliotheek van het Koninklijk Instituut
voor de Tropen in Amsterdam geconsul
teerd. Hier kon in ieder geval klaarheid
worden gevonden in de vraag wie precies
deze Patimoera is geweest.
De Hollanders, die in 1817 de bezetting van
het eiland Saparoea kwamen „overnemen"
van de Engelsen, werden opgewacht door
een opstandige bevolkingsgroep onder lei
ding van panglima perang (aanvoerder in
oorlogstijd) Patimoera. De hele kolonie Eu
ropeanen werd uitgemoord, op één persoon
na: het zoontje van de Hollandse resident
de 7-jarige Jean Lubbert van den Berg.
Later zou deze wegens zijn verdiensten voor
het eiland van Koning Willem III de naam
van het eiland aan zijn achternaam mogen
toevoegen. Nazaten van dit jochie wonen nu
nog in de omgeving van Den Haag en
Amsterdam; de familie Van den Berg van
Saparoea.
Daarmee was dan de eigenaar van het mys
terieuze wapen in de geschiedenis geplaatst
De opstand werd bloedig onderdrukt; Pati-
werd gevangen genomen en in het
openbaar opgehangen. Volgens de brief van
het Indonesische ministerie zou het zwaard
van de volksheld daarna zijn beloofd aan
de 7-jarige Jean Lubber.
Kenners houden het voor hoogstonwaar-
schijnlijk dat het wapen van de held van
Saparoea ooit in Nederland is geweest. De.
direkteur van het Rijksmuseum in Leiden
vindt de zaak nauwelijks interessant. „Er is
zoveel legendevorming op dit gebied in Indo
nesië dat het zwaard van Patimoera wel
eens alleen in de verbeelding zou kunnen
bestaan."
Oninteressant ishet temeer voor Leiden
omdat persoonsgebonden voorwerpen nooit
of hoogstzelden uit de tropen naar ons land
kwamen.
Ook de nakomelingen van Jean Lubbert
geloven niet in het bestaan van het zwaard
en evenmin in een belofte. „Dan zou dit
zwaard beloofd moeten zijn door een Hol
lander aan een 7-jarig Hollandertje. Eeq
leuk verhaal, dat wel. Maar ook niet meer
dan dat," meent naamgenoot en rechtstreek
se afstammeling, Jean Lubbert van den
Berg van Saparoea uit Amsterdam.
Dammen
Zoals bekend heeft het vorige
maand te Hoogezand gehouden
Congres van de Werelddambond
het toernooi om het wereldkam
pioenschap 1976 aan Nederland
toegewezen. De KNDB zal deze in
de Olympische jaren te houden
wedstrijd, waaraan alle nationale
kampioenen kunnen deelnemen,
gaan organiseren. Voorwqar geen
kleinigheid, want daar komt heel
wat voor kijken. Maar naar onze
mening is het belangrijkste reeds
bereikt. De KNDB heeft nl. voor dit
toernooi al een sponsor gevonden!
De naam kennen we niet maar die
zal binnen enkele weken wel be
kend worden. De organisatie van
wat naar wij hopen een geweldig
toernooi zal gaan worden, kan be
ginnen.
In de hoofdgroep van het KSH-
toernooi gingen Overman, Robil-
lard en Van Vloten elk met 14
punten de laatste ronde in, direct
gevolgd door Visser met 13 pun-
tën. Deze won vrij snel van de
ex-dameskampioene van Neder
land Barbara Graas, terwijl Over
man en Robillard hur onderlinge
duel remise speelden. Veel moeilij
ker verliep het voor Van Vloien,
die uren heeft gestreden om remi
se te bereiken tegen Guido Badiali.
We hebben dan ook lang moeten
wachten alvorens de prijsuitreiking
kon beginnen!
23-29, niet direct 17-26 wegens wit
47-36 26x28 en 27-21. Op 17-28
volgt 31-26 28x37 47-36 en zwart
kijkt weer tegen 27-21 aan. 67.
42x24 17-26, 68. 24-35 26x28, 69.
35-8 15-20, 70. 8-13 28-17, 71.
13-19 17-11, 72. 19-35 11-2, 73.
35-49 remise gegeven.
Als zwart de dreiging 27-21 pereert
door 2-8 dan volgt 49-38.
In de diamgrampositie heeft Badia
li met zwart als laatste 45.18-23
gespeeld en wit zit in de zorgen.
Er dreigt 23-29 met schijfwinst
Van Vloten verdedigde zich met:
46. 38-32 12-18, dreigt 22-28. 47.
31-27 22x31, 48. 36x27 23-29, 49.
32-28 29x38, niet 29x20 wegens
33-29. 50. 28-22 14-19, 51. 25-20,
hier lijkt ons 22-17 gevolgd door
27-21 vlot remise 19x30, 52. 20-14
30-34, 53. 14-10 op 14-9 kan zwart
13-19 34-39, 54. 10-5 39-44, 55.
5-37 44-50, hier is 44-49 sterker
dunkt ons. Zwart geeft nu onnodig
een stuk weg. 56. 37-42 50x6, 57.
42x8 15-20, op 6-22 kan wit als
enige 8-12 spelen maar na 18x7
27x18 15-20 lijkt dit eindspel voor
zwart gewonnen. 58. 48-42 20-25,
59. 42-37 4-10, 60. 8-2 10-15, 61.
37-32 6-50, 62. 2-24 50-6, 63. 47-41
18-23, 64. 41-37 6-50, 65. 24-47
50-17, belet hiermee 27-21 want
zwart zou nu 17x4 slaan. 66. 37-31
16-21, 16. 31-26 21-27, 17. 29-24
19x30, 18. 35x24 9-14, 19. 34-29
11-16, 20. 37-31 3-9, 21. 28-23
14-20, zie diagram.
In deze positie vervolgde wit met:
22. 39-34? Er volgde toen een niet
onbekend maar wel prachtig offer:
27-321, 23. 38x27 6-11! Zwart dreigt
nu 16-21 27x16 18-22 maar ook
met 22-28 23x32 18-22 27x18
12x23 enz. 24. 27-21 16x27, 25.
45-40 9-14, 26. 43-39 13-19, 27.
24x13 6x28, 28. 42-38 18-23, 29.
29x18 22x13, 30. 33x22 wit kon
niet 31x22 wegens 25-30 34x25
14-19 25x32 17x46, 27x18 en met
een stuk meer won zwart na nog
17 zetten de partij.
De positie in het tweede diagram
is uit de achtste ronde van de
eregroep en wel uit de partij tus
sen Anton Schotanus met wit en
Harm Wiersma. De stand was ont
staan na het volgende openings-
spel:
1. 32-28 19-23, 2. 26x19 14x23, 3.
37-32 10-14, 4. 33-28 5-10, 5. 28x19
14x23, 6. 39-33 10-14, 7. 44-39
14-19, 8. 50-44 17-22, 9. 41-37
11-17, 10. 46-41 6-11, 11. 34-29
23x34, 12. 40x29 4-10, 13. 44^0
1-6, 14. 40-34 20-25, 15. 32-28
Tot besluit een probleem. Het is
een compositie van F. Damoiseau
(Belg.) en de opgave luidt: Wit
speelt en wint.
De oplossing In een volgende ru
briek.
De drie treden. Auteur Wil
Klijssen. Uitg. Kerco, Rif
kerk.
„Er moet een samenhang be
staan tussen de drie delen van
het Wetboek van Strafrecht en
deze drie treden, uitgehold en
afgesleten door drie eeuwen van
wanhoop, onmacht en verdriet".
Auteur Wil Klijssen doelt met
de drie treden op de traptreden
van het Amsterdamse Paleis
van Justitie. Het boek beschrijft
de belevenissen van inbreker
Funcke, die in de Amsterdamse
penoze nogal wat aanhang
heeft. Buiten zijn schuld wordt
Funcke betrokken
moordzaak en gearresteerd. Wil
Klijssen heeft met zijn boek de
buitenwereld in contact willen
brengen met de triestheid van
het leven van de penoze. Daarin
is hij niet geslaagd. Wil Klijssen
is naarmate zijn geschrijf de
laatste pagina's nadert, steeds
meer verdwaald in eigen fanta
sieën. De redelijk zorgvuldige
karakteropbouw in de eerste
helft van het boek verdwijnt in!
een volledige, onbegrijpelijke
chaos in de tweede helft
Kinderboekjes
John Burningham. De school;
De sneeuw; De baby; Het Ko
nijn. Unieboek b.v. Bussum.
4,25 per deel.
Voor de allerjongsten heeft
Unieboek uit Bussum vier boek
jes van de Engelsman John Bur
ningham uitgebracht. Het zijn
typische vertelboekjes": vrien
delijke tekeningen metyrg wei
nig tekst. Ze kunnen vooral goe
de diensten bewijzen wanneer
de peuter rondom het derde
jaar voor het eerst met de bui
tenwereld in contact komt. Met
het boekje „De sneeuw" kan
verteld worden wat je met dat
„witte pak" kan doen, het boek
je „De school" zegt iets over wat
er binnen dat gebouw gebeurt
Plezierig is het afwasbare kaft
van de boekjes en de stevige
kwaliteit papier van de pagina's.
Betoging Tienduizend protes
tantse arbeiders in Noord-Ier-
land hebben gisteren een beto
ging gehouden in Belfast tegen
de Britse economische politiek
voor Ulster.
Universitair
nieuws
