„NIPKOW
BIJVOORBEELD"
Leven in de ast: onvoorstelbaar harde arbeid
BEELD
SPRAAK
TELEVISIE VANAVOND
RADIO VANAVOND
RADIO DINSDAG
TERUGBLIK
I»\<;ina 2
LEIDSE COURANT
MAANDAG 18 AUGUSTUS 1975
Net als verleden jaar (Wim de Bie en Kees
van Kooten) is de jaarlijkse onderscheiding
van de radio- en tv-kritici - de Nipkowschijf
- ook dit keer toegevallen aan de VPRO,
ditmaal voor haar serie „Culemborg bijv."
Wij meldden dit vorige week al en de VPRO
toonde zich er erg mee in haar nopjes. De
VPRO-mensen dienen echter te bedenken, da
de Nipkowschijft niet wordt verleend aan
een omroep, maar voor een opmerkelijk pro
gramma. Het zal de rtv-kritici verder een
zorg wezen wie het uitzond, van TROS tot
EO, al is het opvallend dat van deze beide
omroepen geen enkel programma werd ge
noemd als gegadigde.
Voor de buitenstaander is het wellicht nuttig
te weten, dat ditmaal de prijs met meer
autoriteit werd toegewezen dan in het verle
den aangenomen mocht worden. Met alle eer
voor een paar Amsterdamse rtv-kritici, die
een tiental jaren geleden op het idee kwamen
voor een dergelijke onderscheiding met het
oogmerk daarmee de kwaliteit van de Ned.
tv te bevorderen, mag niet onvermeld blijven
het verschijnsel, dat telkenjare weer bleek hoe
een kongsi van vertrouwelingen met de toe
kenning van de prijs manipuleerde buiten
rtv-kritici om, die elders in het land woonach
tig en/of werkzaam zijn.
Uit de groeiende bezwaren hiertegen heeft
geresulteerd het in het leven roepen van een
Stichting Nipkowschijf - intussen bij notariële
acte vastgelegd en het in een daarbij behoren
de jury samenbrengen van alle, althans het
merendeel van de rtv-kritici. Die kwamen
verleden week bijeen, althans het quorum, om
in meer open overleg dan in voorgaande jaren
mogelijk was de kwaliteiten van opmerkelijke
programma's in discussie te brengen. Een
enkele prominent ontbrak of liet zich schrifte
lijk dan wel middels een collega gelden. Wel
waren aanwezig o.l.v. voorzitter Tom Smeets
van de Gelderlander Pers (in willekeurige
volgorde) Hans van Reijsen (Alg. Dagblad),
Nico Scheepmaker (ex-GPD), Gerard Pêques
(GPD). Herman Hofhuizen (Brabant Pers en
Pers Unie), Ton Oliemuller (van dit blad en
Pers Unie), Peter van Bueren (Volkskrant),
Bert v.d. Veer (Utr. Nieuwsblad), Jef Radema
kers (Haagse Post), Nol van Dijk (NRC),
Johan Poppen (Winschoter Crt) en Ton van
Dijk (Nieuwe Revue).
De werkwijze was deze, dat elke aanwezige
tv-programma's noemde in de volgorde van
zijn voorkeur. Dit leidde tot een reeks hoger
en lager geplaatste programma's, waarvan we
willen noemen (omdat die titels nogal eens
vielen) Culemborg bijv., van Speijkshow, FC
Avondrood, Den Haag Vandaag, Klaverweide,
Jouw beurt, Martha, Discohoek en nog een
paar zeer persoonlijke voorkeuren van een
paar zeer met een persoonlijke smaak uitge
ruste rtv-kritici.
De titels op dit lijstje werden vervolgens in
discussie eebracht, door voorstanders voor-
zien van superlatieven en door verwerpers
van afkeuring. Zo verklaarde een rtv-kriticus
zich nog voor de discussies begonnen al „te
gen" de van Speijkshow - hij voelde blijkbaar
aankomen dat dit programma het zeer ver zou
schoppen. Zijn vermoeden bleek juist Dezelf
de kriticus overigens bracht tijdens de stem
ming ook een stem uit op Martha, niet omdat
hij het had gezien, maar omdat een vriend
had verteld, dat het zulk een goed spel was
geweest Na uitvoerige voor en tegens werden
de genoemde programma's in stemming ge
bracht waarbij driekwart van de rtv-kritici
uitkwam op „Culemborg bijv." Dat werd dus
„Nipkow bijv."
In een juryrapport zullen de kwaliteiten en
wellicht ook de fouten in dit programma
uitgebreid aan de orde komen. Daarvan kan
men kennis nemen op dinsdag 16 september,
wanneer in een enigszins feestelijk gebeuren
de Nipkowschijf zal worden aangereikt aan
de makers, t.w. Netty Rosenfeld, die veel
voorbereidend denkwerk verrichtte naast
praktisch werk, Pieter Verhoeff en Irene van
Ditshuijzen. Maar het kan zin hebben nu
alvast iets weer te geven van de discussie over
dit programma. In werd in zes afleverngen
deze kleine gemeente doorgelicht, het reilen
en zeilen van deze samenleving, de scherpe
kanten tussen de verschillende groepen, maar
ook de goede wil om er samen iets van te
maken. De teneur van deze serie, althans
zoals die op de kijker overkwam, was onge
veer deze: als mensen, als vogels van diverse
pluimage, deel uitmakend van verschillende
maatschappelijke en politieke groeperingen,
moeten we er samen iets van maken om tot
een vorm van samenleving te komen, die het
leven draaglijk maakt. In een grote stad, waar
men gemakkelijk in de massa kan onderdui
ken, lijkt dit zo'n halszaak alswel in een kleine
gemeenschap.
Irene van Ditshuijzen en Pieter Verhoeff in gesprek met een Culemborgse.
De makers van „Culemborg bijv. „Hebben
deze zaak met grote zorg, even doorzichtig als
voorzichtig aangepakt, in interviews en film
werk de oppervlakte afgetast tot deze openin
gen bood naar de onderliggende motieven, die
iets te maken hebben met de essentie van deze
vrij kleine samenleving. Voorwaarden voor
het polariseren, het verscherpen van de tegen
stellingen, zijn in deze gemeenschap in ruime
mate aanwezig; de politie heeft nogal eens te
stellen met Zuid-Molukkes, maar het VPRO-
team heeft vooral gezocht naar de humanise
rende elementen, getuige de uitspraak van een
politieman: „Ik praat liever een uur dan dat
ik vijf minuten er op los sla". Zo ontstond
in deze serie een stukje echt-hollandse werke-
lijkheids-tv, dat helaas geen kijkdichtheid
had. Dit moet worden toegeschreven aan het
tijdstip van uitzenden, vroeg in de avond
wanneer in veel huizen de tv nog niet staat
ingeschakeld. Als deze serie al die kwaliteiten
bezit, die haar door de rtv-kritici worden
toegeschreven, staat niets een herhaling in de
weg. Men smaalt dan wel eens dat de rtv-kriti
ci zelden het oordeel van de doorsneekijker
vertolken, maar misschien zou de doorsneekij
ker, die deze serie niet gezien heeft, er nog
eens voor kunnen gaan zitten om in alle rust
te ervaren wat rtv-kritici nou mooi vinden van
hun schermvulling.
Niet onvermeld mag blijven, dat de VPRO
met deze serie intussen ook een koekje van
eigen deeg in de mond kreeg gestoken. In een
samenvatting tot besluit van de serie vertel
den enkele CulemborgeTs, dat zij zich anders
dan normaal hebben gedragen voor de VPRO-
camera, meer op hun hoede en zo, omdat de
„VPRO-mensen" zich niet ontzien om je voor
schut te zetten. Zo blijkt de VPRO ongemerkt
het waarheidsgehalte te ondermijnen van het
geen zij op de buis voor authentieke werke
lijkheid verkoopt
Netty Rosenfeld, achter „Culemborg
bijv."
Wie in de race om de Nipkowschijf als tweede
uit de bus komt, geldt als verliezer. Om de
pil te vergulden wil de jury dan nog wel eens
met een eervolle vermelding uit de bus ko
men, maar zinvoller leek het de rtv-kritici dit
om in het juryrapport ook iets te zeggen over
de kwaliteiten van de programma's, die het
(net) niet hebben gehaald. Immers op deze
wijze is het best de bedoeling van de jury
waar te maken, dat de toekenning van de
Nipkowschijf dient om het peil van de Ned.
tv te verhogen.
Hierop vooruitlopend kunnen we alvast iets
vermelden uit de discussies over de niet-geko-
zen programma's. Van de van Speijkshow
werd o.m. gezegd, dat in het streven naar
avondvullende totaalprogramma's, waarin
wordt voldaan aan het wettelijk voorschrift
van variatie, dit programma de eenvoud van
het ware toonde. Niet één man, maar een
team wist de verscheidenheid aan onderwer
pen te kunnen brengen binnen dezelfde sfeer
die het programma uittilde boven een collage
van een reeks onderdelen. Dit was teamwork
in de praktijk, steeds noodzakelijker omdat
onze gecompliceerde maatschappij, waarvan
de tv de spiegel wil zijn, niet door één man
is te overzien. Hoe gevat en/of visionair zulk
een persoonlijkheid ook is, hij wordt er als
eenling niet geloofwaardiger om. In deze zin
was de van Speijkshow toekomstbepalend
voor de tv. Bovendien werd in deze show een
vorm van amusement bereikt die alle recht
deed aan de informatie, die zij bevatte. De
formule leek zeer eenvoudig. De moeilijk
heidsgraad ervan kwam pas aan het licht,
toen een ander totaalprogramma (Vogel vrij
dag van de VARA) ijlings uit de ether moest
worden genomen.
Ja, en dan was er FC Avondrood, dat de sport
op een zeer originele manier benaderde; Kla
verweide, zoal met om het zichtbare resultaat
dan wel om de serieuze en geslaagde poging
om een team van schrijvers, regisseurs en
acteurs te creëren, die continuïteit in het Ned.
tv-drama moeten brengen.
Een lid van de jury, bijgevallen door een
tweede die erover had gehoord van zijn
vriend, stelde het tv-spel „Martha" als gega
digde voor de prijs. Dit spel werd geschreven
door Wim T. Schippers, ook bekend van
andere VPRO-activiteiten, en door de beste
regisseur van de KRO, Berend Boudewijn, in
scène gezet. Voor ons gevoel bleef het een
vormloos probeersel, waarvoor zeker ruimte
moet zijn op de tv (zonder experiment geen
vernieuwing), maar de KRO noemde het zelf
een practical joke en die kan naar onze smaak
hoogstens in aanmerking komen voor de Prix
de Joke van de Bond van Handelaren in
Feestneuzen. Toch had een rtv-kriticus er zich
hevig mee geamuseerd en er bepaalde kwali
teiten in ontdekt. Het is natuurlijk wel zo, dat
wie veel tv kijkt meer ziet dan de doorsneekij
ker, maar dan toch liever „De liefdeswacht"
vhn Frenkel Frank.
Jef Rademakers van de Haagse Post kreeg
het in alle sympathie fervent aan de stok met
Herman Hofhuizen, omdat Jef, die alle tv ziet
- eerste net direct en tweede net na afloop
op video - meende dat de jury zich oneindig
zou blameren als het niet aan de „Discohoek"
de Nipkowschijf zou geven, want dit program
ma zou de ware vernieuwing bieden op grond
van een levensvisie, die het aanzien van de
samenleving intens ten goede zou kunnen
wijzigen. Alsof winden, boeren, omtrappen
van kasten, zichtbaar urineren en frustreren
van ingegroefde artiesten een nieuwelevensfa-
se zouden kunnen inluiden.
Jef Rademakers: „Chiel Montagne moet ook
naar het toilet, maar die verbergt het".
Juist daarom staan wij dichter bij Chiel dan
bij Jef, zelfs als we ooit met Jef schouder
aan schouder zouden komen te staan.
HOU HET SCHERM IN HET OOG
De KRO zendt vanavond een sociale documentaire uit van de
BRT, waarin een beeld wordt opgehangen van het harde dagelijks
leven van astarbeiders in Noord-Frankrijk. Ast is Zuidnederlands
voor eest dat droogoven betekent. In die ovens worden cichorei
wortels gedroogd; deze wortels zien eruit als kleine bieten, die
door de astarbeiders bonen worden genoemd. De arbeiders werken
van drie uur 's morgens tot tien uur 's avonds en dat bij
temperaturen die oplopen tot 80 graden Celsius. Vele astarbeiders
is geen lang leven beschoren.
Ned. I, 21.40 uur.
Briefkaart
In het vier-wekelijkse programma „Voor een briefkaart op de
eerste rang" is Kitty Courbois gast, naar aanleiding van de film
„De laatste trein" van Eric van Zuylen. Onder meer worden
fragmenten vertoond van de films The Eiger Sanction en de nieuwe
Nederlandse speelfilm Flamagan van Adriaan Ditvoorst.
Ned. I, 20.21 uur.
De scheiding
Scheiden op z'n Engels is het onderwerp van de vrolijke nieuwe
serie waarvan de KRO vanavond de eerste aflevering uitzendt.
Centraal staan een man en een vrouw die zes jaar gehuwd zijn
geweest en twee jaar gescheiden leven. Aan het begin van het
verhaal is de voorlopige echtscheiding geregeld in afwachting van
een definitieve breuk. Ze verhuizen en komen, toevallig, in huizen
die naast elkaar staan...
Ned. I, 21.10 uur.
Grote Weg
John Alderton en Hannah Gordon in de aflevering „De
scheiding" uit de serie My wife next door.
Op verzoek van een vriend nemen de jongens van de grote weg,
Will en Sonny de dochter van de vriend mee naar haar moeder.
De vriend, die grote schulden heeft, wil zijn eigen truck stelen
om daarmee zijn schuld te delgen. Het meisje vermoedt dat en
wil naar de politie om haar vader tijdig te kunnen helpen.
Ned. II. 20.21 uur.
NEDERLAND I
Teleac
18.15 Graven naar het verleden
NOS
18.45 Mlnlmolen
18.55 Journaal
KRO
19.05 Wlckle de Viking
19.25 De Impala's
NOS
20.00 Journaal
KRO
20.20 Voor een briefkaart op de
eerste rang
21.10 Ml|n vrouw de buurvrouw
21.40 Leven In de Ast
22.15 Symbiose
22.20 Journaal
NEDERLAND II
NOS
18.45 Mlnlmolen
18.55 Journaal
TROS
19.05 Doctor Who
19.30 In Londen staat een huls
NOS
20.00 Journaal
TROS
20.21 Jongens van de grote weg
21.10 Maude
21.40 Aktua TV
22.20 Zomer '75
NOS
22.50 Staatsloten
22.55 Journaal
DUITSLAND I
DUITSLAND II
BELGIE
NEDERLANDS
HILVERSUM I
HILVERSUM II
HILVERSUM III
NOS: 18.03 Oe vakaturebank. 18.10
Joost mag niet eten. AVRO: 19.02 Drie
loopt achter. VPRO: 20.20 VPRO-Maan-
'dag. (20.00 Tilt, aktie prog, met bonus
top-tien. 21.02 Han Reiziger. 22.02 Rik
'Zaal. 22.55 Med. 23.02 Wim Noordhoek.
24.02 Jan Donkers). AVRO: 1.02 Conti
nu de nacht do«r. VARA: 6.02 Alfred
HILVERSUM I
KRO: 7.00 Nws. 7.02 Het levende woord.
7.07 (S) Badinerie. (7.30 Nws. 7.41
Echo) 8.24 Overweging. 8.30 Nws. 8.36
Gymn. voor de huisvrouw. 8.45 De won
derlijke letter M. 10.00 (S) Aubade
(10.30 Nws) 11.30 Bejaardenprogram
ma. 11.55 Scheepspraat. 12.00 (S) Van
twaalf tot vijf, met om 12.30 en om
15.30 Nws. 17.00 De culturele advies
raad. KRO: 17.10 (S) De hutsgeklutste
kinderspelen. 17.30 Nws. 17.32 Echo.
HILVERSUM II
AVRO: 7.00 Nws. 7.11 Ochtendgymn.
en gaatje. (8.00 Nws.
8.50 Morgenwijding,
reportage. 9.35 Wa-
NOS: Uitgebreide reportage,
terstanden. AVRO: 9.40 (S) Fluit en
piano: lichte muz. 10.00 (S) Kleutertje
Debussy. 15.20 (S) E
kunst. 16.00 Nws. 16.03 Radiojourn.
16.05 (S) Gebakken vensterbanken en
andere smoezen, kindermagazine. 17.00
(S) Mobiel: een bewe
beweeglijke mensen. 1
HILVERSUM III
Toch is het maar goed dat giste
ren het bruine monster weer is
gaan rollen. Want zonder dat is
die zondagse sportrubriek van
de NOS ook maar behelpen.
Maar gisteravond konden wij
ons dan weer vermeien in alle
voetbalvreugde en voetballeed.
En gemaakte doelpunten en ge
miste strafschoppen horen nu
eenmaal bij het bestaan van de
bónafide, zondagse televisie-kij
ker, zo zij dan al niet een deel
van zijn levensvreugde uitma
ken.
Wij boften trouwens op de eer
ste dag van het nieuwe seizoen
al enorm. In Utrecht was bij de
wedstrijd FC Utrecht tegen
Feyenoord een scheidsrechter
van het veld weg gelopen en
Rinus Michels keerde terug
naar Ajax. Deze sensationale
gebeurtenissen kwamen in late
re afleveringen van Studio
Sport aan de orde. En zo moch
ten wij uit de mond van arbiter
Jan Bek zelf vernemen, dat hij
de wedstrijd tijdelijk had ge
staakt omdat Wimpie Jansen,
aanvoerder van Feyenoord, na
een omstreden doelpunt on
danks drie sommaties gewei
gerd had af te trappen. Kortom,
wij waren er gelukkig weer zelf
bij.
Gisteravond ook weer een afle
vering in de serie Courths-Mah-
ler-verhalen. Ik blijf wat ik al
eerder naar aanleiding daarvan
heb betoogd: dat het hier gaat
om voortreffelijk Duits televisie
werk. De hyper romantische ta
ferelen (soms wel een tikkeltje
germaans, maar nou ja) zijn
verpakt in de juiste pasteltinten,
er wordt voortreffelijk geac
teerd, zeer theatraal zoals het
hoort, en op het passende mo
ment wordt het even passende
glycerine-muziekje op de achter
grond ingeschakeld. Mijn liefje,
wat wil je nog meer? Een hap
py-end waarschjnlijk. Welnu,
daar wordt steeds royaal voor
gezorgd: „Trots en deemoedig
tegelijk schreed zij naar het al
taar."
Het Jaar van de Vrouw sukkelt
nog steeds voort. Gedurende de
zomermaanden hadden wij ra-
niet zoveel meer van gehoord,
maar de AVRO herinnerde er
ons zaterdagavond weer eens
aan met de uitzending van een
reportage van een in Parijs ge
houden „Unicef Gala van de
Vrouw 1975". Er deden uitslui
tend dames aan mee. Alleen de
prestatie lag (mede) in handen
van Peter Ustinov, het Joegosla
vische orkest bestond (voorz
over ik zo gauw kon nagaan)
uitsluitend uit kerels en de regie
lag in handen van Claude Bar-
rois. Ook leek het mij niet uitge
sloten dat er verschillende ca
mera-mannen inderdaad man
nen zullen zijn geweest, maar
dat heb ik niet kunnen vaststel
len. Waar weer tegenover staat
dat Amalia Rodrigues ongetwij
feld de show stal. Ik wil maar
zeggen: dit Unicef Gala van de
Vrouw had ook best in een of
ander Jaar van het Kind ver
toond kunnen worden.
,3randpunt" had een ietwat iro
niserend getint verslag over een
bijeenkomst van de PPR, met
nu en dan een jolig muziekje op
de achtergrond. Niet ten onrech
te, zo leek mij. Staande de ver
gadering immers nam de nieu
we NOS-voorzitter, Erik Jur-
gens, voor ons aller ogen af
scheid „uit de actieve politiek",
ofschoon men toch sterk de in
druk heeft dat hij er nog zelden
zo tot over zijn oren heeft in
gezeten als juist op dit moment
Aan het slot van de rubriek
laakte Aad Langebent de hou
ding van degenen (van Achter
het Nieuws) die een „oorlogsver
leden" van minister Van Doorn
in de discussie hadden betrok-i
ken. En het niveau ervan daar-'
mee „tot beneden peil had ver
laagd." Hij had gelijk, dunkt
mij.
Kitty Courbois is gast in „Voor een briefkaart"
Ovaties in
Avignon voor
Marius
Monnikendam
DEN HAAG Dirigent René
Verhoeff heeft op het festival
van Avignon succes geoogst met
een internationaal jeugdorkest,
met name met de driedelige
symphonia op het thema
„Merck toch hoe sterk" van Ma
rius Monnikendam. De 79-jarige
componist woonde het concert
bij en moest herhaaldelijk op
het podium verschijnen
langdurige ovaties in ontvangst
te nemen.
Het orkest werd gevormd door
zeventig scholieren uit Noord-
Frankrijk, Duitsland, België en
Nederland. De Nederlandse jon
ge musici in het orkest waren
leden van het Haags orkest van
Jeugd en Muziek, dat geleid
wordt door René Verhoeff.
