Manchester
doet mummie
met kunstbenen
uit de doeken
Manchester Het riet er niet naar uit,
dat wij over tweeduizend jaar bruingrijs,
verdord en met een starre blik op tafel
zullen liggen, terwijl een team geleerden
zich over ons heenbuigt om met allerlei
wonderlijke apparaten te achterhalen wat
wij uitgevoerd hebben toen wij nog leef
den, Voor een dergelijke eer zijn wij
twintig eeuwen te laat geboren-
Een Egyptische mummie, zoals het meisje
van 14 of 15 jaar dat kortgeleden in
Manchester uit de doeken gedaan werd
door een aantal nieuwsgierige geleerde
mannen en vrouwen, heeft een veel betere
kans op postume faam. Mummies fascine
ren Manchester. Sinds einde afgelopen
eeuw is het museum van deze Noordengel
se stad zeventien gebalsemde, gedroogde
en handig verpakte mensjes rijk. Toeval
lig hoort dit museum bij de universiteit
van Manchester. De bollebozen van die
hogeschool kunnen hun dorre Egyptena-
ren niet met rust laten.
Krokodil
Drie jaar geleden werd in het
museum van Manchester een
nieuwe Egyptoloog benoemd,
Dr. Rosalie David, die brandde
van jeugdig verlangen om een
mummie open te maken en te
kijken wat erin zat. In Groot-
Brittannië was nog nooit een
mummie met wetenschappelijke
bedoelingen uit de zwachtels ge
haald. De universiteit van Man
chester voelde wel iets voor een
dergelijke studie. Dr. David
kreeg ook de steun van een
filmfabrikant, de BBC, die er
materiaal voor een TV-program-
ma in zag, en de Britse Weten
schappelijke Akademie.
Voor de „ontmanteling" werd
een mummie uitgekozen waar
van de kist niet bijzonder fraai
was. Röntgenfoto's hadden aan
het licht gebracht, dat dit hou
ten omhulsel het gemummifi
ceerde lijk bevatte van een jong
meisje met een smal gezichtje
en een grote neus. Haar benen
waren onregelmatig gebroken.
Die vaststelling volstond om de
belangstelling van de weten
schapsmensen op te wekken.
Ofschoon het meisje totaal on
bekend is en het misschien zelfs
geen belangrijk persoontje was
in Egypte, houdt zich nu een
team van tien Britse specialisten
bezig met haar verleden, haar
gezondheidstoestand en de ma
nier waarop ze gemummificeerd
werd. Dr. Rosalie David leidt
het onderzoek.
Vorige maand werd de mummie
voorzichtig uitgepakt in een
stofvrije kamer van de nieuwe
Medische School van Manches
ter. Alle onderdelen werden
zorgvuldig gefilmd, gefotogra
feerd en gecatalogiseerd. Dr.
David en haar team bezitten nu
600 pakjes, zakken en dozen,
gevuld met onderdelen van het
meisje en van haar verpakking,
opgeborgen in koelkelders. Het
komplete onderzoek zal bijna
twee jaar duren. Dr. David
schrijft er een boek over dat
gepubliceerd wordt door het
Museum van Manchester. Van
dit rapport zal trouwens ook
een sterk verkorte populaire
versie verschijnen.
Het wetenschappelijke team
probeert ondermeer te achter
halen wat er gebeurd is met
beide benen van het meisje. Mis
schien werden ze kort voor haar
dood geamputeerd, maar dan
beslist niet vakkundig, wegens
een ziekte of een ongeluk. Het
is zelfs mogelijk, dat het meisje
overreden werd door een Egyp-
vonden, dat het meisje de kunst
benen en -voeten nodig had in
het hiernamaals. Ze waren op
dezelfde wijze omzwachteld als
het lichaam. In deze tijd werd
nog nooit eerder een mummie
met hulpledematen losgewon-
den.
Alleen een grondige analyse,
waarbij de meest moderne tech
nische middelen gebruikt zullen
worden, zal aan het licht kun
nen brengen waarom de benen
van het gemummificeerde meis
je gebroken zijn. Naast de theo
rie over de ziekte of het ver
keersongeval wordt ook gedacht
aan de mogelijkheid, dat het
kind levend of dood in de Nijl
terechtgekomen was, waar de
benen afgebeten werden door
een krokodil. Dit zou de onre
gelmatigheid van beide breuken
kunnen verklaren.
De krokodil werd toen als een
god vereerd. Misschien was het
Nijl-incident de enige reden
waarom de Egyptenaren het
jeugdige slachtoffer gemummi
ficeerd en plechtig begraven
hebben, nadat het lijkje een tijd
lang in het water had gelegen.
Dit laatste zou ook verklaren
waarom de huid grotendeels
verdwenen is.
Anderzijds schijnt de manier
waarop het meisje begraven
werd te wijzen op een goede en
misschien zelfs koninklijke af
komst. Het kind droeg gekleur
de sandalen en had een beschil
derde doek op de borst. De vin
gertoppen en de tenen waren
voorzien van vergulde kapjes.
Het kan dus wel een prinses
geweest zijn. De sandalen van
de mummie verkeren in een uit
stekende staat Ze zijn beschil
derd met groene, gele en roze
verf. Het mummiemasker en de
sandalen ondergaan nu een spe
ciale bewerking om ze praktisch
voor eeuwig te beschermen te
gen bederf.
Toen men de eerste röntgenfo
to's van het meisje bestudeerde,
meenden sommigen de vorm
van een pasgeboren zuigeling
waar te nemen, die mee verpakt
was. Dit leidde tot de veronder
stelling, dat de Egyptenaren het
meisje doodgemarteld hadden -
vandaar de gebroken schedel en
benen - wegens haar zwanger
schap. Een soortgelijke veron
derstelling werd vroeger al eens
geopperd in verband met een
ander gemummificeerd jong
meisje dat eveneens talrijke
breuken vertoonde. Nu is echter
gebleken, dat een van de lemen
voeten van de mummie van
Manchester op de röntgenfoto's
voor een baby aangezien was.
Het werk van Dr. David en haar
team neemt zoveel tijd in beslag
omdat van nog elf andere mum
mies in het museum van Man
chester een groot aantal rönt
genfoto's gemaakt moet worden.
Bovendien willen de geleerden
een systeem ontwikkelen om
stukjes weefsel van de uitge
droogde lijken te bemachtigen
zonder de mummies zelf uit de
doeken te moeten doen. „Het
wordt een soort biopsie," vertel-
De mummie vóór ze kompleet uitgepakt werd. Het beschilderde doek op de borst
van het meisje kan betekenen, dat ze van goede en misschien zelfs koninklijke afkomst
was.
de Dr. David ons, „waarbij in
de achterzijde van de mummie
een naald gestoken wordt, die
slechts een klein gaatje maakt,
zodat de mummiekist onbescha
digd blijft. Op die manier zullen
we weefsels uit de mummies
De studie van Dr. Rosalie David
en haar medewerkers zal ver
moedelijk een nieuw licht wer
pen op de techniek en het ri
tueel van het mummificeren,
o.a. wat betreft de scheikundige
stoffen en de olie die gebruikt
werden om de lijken te bewa
ren. Zodra het project voltooid
is, zullen in het museum van
Manchester en later misschien
ook elders in Engeland speciale
tentoonstellingen op touw gezet
worden.
De binnen- en buitenlandse be
langstelling voor het mummie
project van Manchester is trou
wens enorm groot Dr. Rosalie
David krijgt echter ook wel eens
brieven van mensen, die het niet
goed vinden, dat ze de mummie
uitgepakt heeft. Ze verwijten
haar, dat ze het geld van dè
Britse belastingbetalers nodfr
loos verkwist. Maar Dr. David
lacht erom. „Het is een fascine
rende en nuttige studie" zegt ze.
ROGER SIMONS
Dr. Rosalie David bekijkt de sandalen van de mummie, die in een uitstekende staat
verkeren. Ze zijn beschilderd met gele, groene en roze verf.
Röntgenfoto's hadden vooraf
aan het licht gebracht, dat de
benen van het jonge meisje af
gebroken waren ter hoogte van
de knieën. Daaruit werd afge
leid, dat de mummie vermoede
lijk voorzien was van kunstbe
nen en -voeten. Toen de zwach
tels weggenomen waren, bleek
dit inderdaad het geval. De
mummie had lemen benen. Een
ervan was voorzien van een
goed gevormde houten voet,
waaraan zelfs de tenen niet ont
braken, en 'overdekt met leem.
De andere voet was slechts een
ruwe klomp. De Egyptenaren
Zo werd de vulling verwijderd uit de buik van de mummie. De specialisten droegen maskers en
handschoenen om zich te beschermen tegen het 2000 jaar oude stof.
Dr. Tapp en Dr. Rosalie David bespreken hoe ze de netjes verpakte
de doeken zullen doen.
uit
tische triomfwagen. Als de we
tenschappelijke snuffelaars tot
die bevinding komen, zullen zij
het anonieme kind wellicht gaan
beschouwen als het eerst beken
de slachtoffer van een verkeers
ongeval.
Draadworm
De specialisten van het team
onderzoeken elk een bepaald
deel van de mummie. Dr. Frank
Leek, wiens andere Egyptische
patiënt Toetanchamon was, zal
het gebit van het meisje bestu
deren. Uit de staat van haar
tanden hoopt hij heel wat te
kunnen afleiden over haar dieet
en haar algemene levenswijze.
Professor William Kershaw van
de afdeling Tropische Genees
kunde, Universiteit van Salford,
zoekt sporen van ziekten en van
parasieten. Hij heeft al ontdekt,
dat in de borst van het meisje
een draadworm zat, die zich
naar de oppervlakte werkte om
zijn eitjes te kunnen leggen on
der de huid. In tropische landen
komt deze parasiet, die onder
meer via drinkwater in het li
chaam van de mens belandt,
veelvuldig voor. „Hij werd ech
ter nog nooit tevoren waargeno
men in een mummie," vertelt
Dr. David ons glunderend.
„Misschien zullen wij ook een
beroep doen op een specialist
om het bloed te onderzoeken in
het beendermerg. Indien moge
lijk vragen wij een oogarts de
overblijfsels van de ogen te be
kijken in de schedel van het
meisje. Er zijn nog talrijke an
dere deskundigen, die ons mis
schien zullen kunnen helpen. De
volledige opbrengst van ons on
derzoek wordt gecollationeerd
door een Londense Egyptoloog."
Het loswinden van de mummie
viel meer mee dan Dr. David
oorspronkelijk verwacht had.
„We verdeelden haar in drie sec
ties," vertelt ze. „Eerst het hoofd
en de schouders, dan de borst
en het onderlijf en tenslotte de
benen en de voeten. De buiten
ste zwachtels konden vrij ge
makkelijk verwijderd worden,
maar wij moesten elke laag ver
band, die we wegnamen, zorg
vuldig catalogiseren. Twee film
ploegen - van de BBC en van
de audio-visuele afdeling van de
universiteit van Manchester -
maakten opnamen. Bovendien
werden doorlopend foto's ge
maakt De komplete „ontman
teling" nam iets meer dan een
week in beslag."
De zwachtels, die door de Egyp
tenaren gebruikt waren om de
mummie te verpakken, zijn be
trekkelijk sterk gebleven. Men
kan er minstens zes verschillen
de soorten textiel in herkennen.
De buitenste zijn echte zwach
tels, maar de binnenste lijken
meer op stukken lijnwaad. Het
weefsel verschilt sterk. Sommi
ge stroken zijn voorzien van een
naad. Een andere textielsoort
heeft franjes en werd gebruikt
om de maag op te vullen. Dr.
David heeft de indruk, dat er
ook wol bij is, maar dat moet
nog verder onderzocht worden.
De huid van het meisje is nage
noeg verdwenen, maar de been
deren zijn betrekkelijk goed be
waard. Het is nog niet duidelijk
of al de ingewanden achtergela
ten worden in de buikholte. De
schedel bleek gebroken in 24
stukken, die echter allemaal
aanwezig waren, zodat de recon
structie ervan geen moeilijkhe
den oplevert. Daarna zullen de
geleerden een gipsafdruk ma
ken van het gelaat, voor een
reconstructie van de trekken.
.,De oorzaak van de veelvuldige
schedelbreuk staat nog niet
vast," zegt Dr. David. „Mogelijk
heeft men het lijk een week
laten vergaan vóór het gemum
mificeerd werd. De broze sche
del kan dan kompleet in elkaar
gestort zijn, omdat het kind nog
niet volgroeid was."
Volgens oudheidkundige bron
nen nam mummificatie gemid
deld 70 dagen in beslag. Roy
Garner, een technicus van de
conservatie-afdeling van het
museum van Manchester, expe
rimenteert met dode ratten, die
hij mummificeert op verschil
lende Egyptische manieren. Hij
zal de huid van zijn mummies
vergelijken met die van het los-
gewonden meisje. Garner is erin
geslaagd zijn mummificatiepro-
ces te herleiden tot ongeveer 40
dagen.
Sommige Egyptenaren verdien
den veel geld met het mummifi
ceren van lijken. Er bestonden
drie mummificatieklassen. De
bazen lieten het eigenlijke werk
over aan gevangenen, die het
uitvoerden in zogeheten .Huizen
des Doods", waar het heel warm
was en erg onwelriekend. Het
mummificeren ging gepaard
met godsdienstig ritueel om er
voor te zorgen, dat de doden
gelukkig zouden zijn in het le
ven hiernamaals.
