,Onze vrijheid is opnieuw in gevaar" 99.- Westduitse synode verdeeld over "huwelijk en gezin" 129.- 659.- 189.- 799.- 399.- 199.- 69. 279.- 149.- 899.- 469.- Heel soepele, wijde regenjas, tijdelijk met 60.-voordeel Het prijsverschil. indeBijenkorfjQ KORTE METTEN SCHERPE DALING VAN AANTAL RELIGIEUZEN WERELDMISSIEDAG VOOR KINDEREN LEIDSE COURANT DINSDAG 13 MEI 1975; Hoogst onderscheiden vrouw Jos Gemmeke: Vijfentwintig jaar geleden, op de achtste juli 1950, werd aan verzetsstrijdster Jos Gemmeke, in de oorlog Elsje van Dalen, de Militaire Willems orde toegekend. Daarmee is zij naast koningin Wilhelnuna de enige vrouw die Neder lands hoogste militaire onderscheiding werd toebedeeld. Na de oorlog is Jos „als een gewone vrouw" door het leven gegaan. Nu wacht ze, met echtgenoot en officier-buiten-dienst B. J. Mulder in hun verbouwde boerderij in Aarts woud in Noord-Holland, op het vrijkomen van de „ware liberale krachten". Omdat „de vrij heid waar mannen en vrouwen toen voor sneu velden in gevaar is". De deur van het geheel verbouwde stolpje gaat open. wanneer ze er half en half in geslaagd is om het hondebeest met een holle, maar felle blaf over zich, achterwaarts over de plavuizen de gang in te werken. In de centimeters lager gelegen woonhoek staat de luchtmachtofficier buiten-dienst en echtgenoot B. J. Mulder tussen de fauteuils en rookt pijp. Hij groet kort en vriendelijk. Josje, alias Elsje van Dalen, maar sedert jaar en dag Jos Gemmeke, voor heen woonachtig te Oosterbeek, zegt, nadat h^t ijs onder de koffie gebroken is, over haar intrede in het verzet: ,Jk zat meteen in de illegale pers. Direct al na het uitbreken van de oorlog. Die eerste maanden ging het in hoofd zaak om de verspreiding van „Je Maintiendrai", een van de verzetsbladen dat heel klein in Santpoort begonnen was". Jk was pas zeventien... gek, maar dat realiseer je je eigenlijk niet Dat deed niemand. Je werd gewoon opgenomen, want je bood je aan. En in die begintijd was het allemaal moeilijk ge-' noeg, omdat ze het de eerste jaren lang niet altijd gemakkelijk met elkaar konden vinden. Er was altijd wel wat, met de organisatie. Die was rechts, en die was gereformeerd en die was... nou ja, ga maar door. De echte saamho righeid is pas later gekomen. Goed. Ik was natuurlijk zeer anti-Duits. Zo maar een volk in bezit nemen, dat... ik vond dat verschrikkelijk. Later heb ik mijn vader wel in vertrouwen genomen, maar mijn moeder heeft nergens van geweten, totdat ik in '44 naar Engeland ging en ik kort daarvoor moest on derduiken in Geldrop. Maar in het begin, nou, dan was ik zogenaamd naar de cursus van Schoevers, of ik moest naar m'n opleiding tandartsassistente, of ik zou een weekend naar m'n vriendin. Ze wisten het niet en dat was maar goed ook, want ik had erg strenge ouders en het was al moeilijk genoeg om het huis uit te komen". Jos Gemmeke: ,Jk zag er altijd uit of ik ging logeren. Altijd een ronde rieten mand achterop de fiets oh, ik heb wat afgefietst. Daar had ik soms revolvers in, en daarover heen weer breiwerk. Ik had het voordeel een vrouw te zijn. Je was niet verdacht, niemand zocht iets achter een fietsende vrouw". „Maar een paar keer ben ik er toch maar net aan ontsnapt. Ik bracht een zender naar Vught, gewoon per trein. Komt er controle. De SD. Er wordt op m'n rug geklopt De man die de zender hebben moest, stond al op het station. Ik draai het raampje open en geef hem de mand met de zender aan. De SD'er zag het niet eens. Later barstte ik uit in een lachbui. Ik was reusachtig bang, maar ik liet het nooit merken. En altijd nerveus. Dan ging ik lachen, dat kwam zo. Zoiets had ik ook in Haarlem op het station. Daar kom ik met een paar koffers vol met „Je Maintiendrai's". En ik zie opeens een beruchte keteL Dan voel je je hart in je keel kloppen. Hij stak zijn hand op en ik dacht al, dat-ie mij moest hebben. Maar wat doet hij? Hij houdt de trein voor me tegen, die al vertrekken ging. Hij pakte die zware koffers van me aan en zette me netjes op de trein". „Ik had erg veel geluk. En ik had m'n intuïtie. Als er ergens een afspraak was en het zat me niet helemaal goed dan voelde ik dat Dan ging ik er niet heen. In Utrecht op het Neude. De bleef weg, want ik voelde dat het niet veilig was. Iedereen pakten ze. De hele club werd opgerold". Jos Gemmeke had daags tevoren door de tele foon al geaarzeld. Moest ze nu weer? Waar zou het over gaan? Over het verzet, en over nu? Wat er van haar geworden is en hoe ze nu tegenover het een en ander staat? „Ja, ja, nou mijn man vindt, dat ik het maar doen moet". Nu blijkt ook de heer Mulder tot de gedecoreer den te behoren. Was oorlogsvlieger en bevond zich tussen de ongeveer honderd mannen die de Willemsorde kregen opgespeld. „Jawel, er gens zijn wij dus wel een bijzonder echtpaar", lachen ze. De hond springt regelmatig wild op, wanneer zich buiten de boerderij enig geluid ontwikkelt. Hij wordt bestraffend toegesproken en kan zich maar beter met zijn bot bemoeien. Plotseling wendt de conversatie zich naar de roerige tijden van 1975. Jos Gemmeke zegt, nu wat sneller sprekend: „De oorlog was nog niet voorbij of iedereen viel weer terug in groepjes. Kijk, in het begin van de oorlog had je dat ook nog. Die politieke splitsing. Maar later werkte iedereen samen. Het gaf eenvoudig niet meer wat je was. Dat vond ik gewéldig. Die saamhorigheid, die éénheid. Je werkelijk één voelen met een heel volk om je heen. Dat heb ik meegemaakt, dat hebben we heel sterk ge voeld". „Daarom vind ik het zo erg voor de jonge mannen en de vrouwen die gesneuveld zijn. Die voor de vrijheid gevochten hebben. Voor welke vrijheid? Voor de vrijheid, die we nu zo langza merhand weer kwijt dreigen te raken. Het communisme, dat ons overspoelt Dat de men sen overspoelt Dat ze wordt opgedrongen. Het communisme is een groot gevaar". „Neem nou simpel neem het NOS-jour- naal. Iets wat pro-communisme is, dat laten ze hélemaal zien en horen. En de tegenpartij? Die krijgt geen kans. Alles wordt vertekend. De simpele vrijheid van spreken wordt beknot. En dat is nu overal aan de gang. Het wordt de kinderen op school al ingegeven. Ze worden geïndoctrineerd bij het leven. Ze leren niet meer om zelf een oordeel te vormen. Ze worden in feite onmondig". „Laat ik voorop stellen, dat ik politiek iets verschrikkelijks vind. Ik ben a-politiek. Ik wil me er absoluut niet mee bemoeien. In de oorlog heb ik kunnen voelen, hoe eensgezind we kun nen zijn. Nou, waarom kan dat nu dan niet meer?". Jos Mulder-Gemmeke ziet nu, desgevraagd, dui delijk een nieuw kwaad voor zich. Ze is er niet fel over, eerder wat machteloos en niet-begrij- De scholen bijvoorbeeld, waar de zaken al verkeerd aangepakt worden. Zij: „Ze leren de kinderen maar in één richting denken. Dat vind ik funest. Mijn kinderen zijn gelukkig al groot, die hebben het niet meegemaakt Maar neem nou zo'n vak als geschiedenis. Geschiedenis leren ze niet meer zoals vroeger". Hij: „Het was neutraal toen. Misschien een beetje nationalisti sch, dat wel. Dat als de Engelsen een slag wonnen er in onze geschiedenisboekjes stond, dat de Hollanders hem wonnen. Maar ach..." Zij:„Het is nu allemaal politiek gericht. Het moet een functie hebben, en die kan dan alleen maar naar links worden uitgelegd". Hij: „Op die universiteiten is het nu toch ook een linkse kliek. Alleen al de rellen die we overal gehad hebben. Aan de VU in Amster dam en in Nijmegen.. We knikken maar eens. Hij haalt een nieuw rondje koffie. Zilveren suikerpot, zilveren roomkannetje. Jos Gemme ke: „Het gaat ongemerkt. De mensen weten niet beter meer. Kijk, ik weet zelf hoe belangrijk de pers is. Hoe de zaken voorgesteld worden. Nou, er wordt verschrikkelijk eenzijdig links geschreven. En de teevee. De teevee is nog veel gevaarlijker. Sommige actualiteitenrubrieken kan ik gewoon niet zien. Daar erger ik me blauw aan. Kijk, in ons hart zijn we natuurlijk meer rechts dan links, dat voelt u wel". De heer Mulder nu op zijn beurt: „Onze demo cratie is verwaterd. Kijk, als de Kamer een besluit neemt, dan moet dat ook volgens demo cratisch principe worden uitgevoerd. Wat er uit komt, moet je aanvaarden. Maar nee, dan moet dat NW of een andere club, daar weer tegenin. Al die buitenparlementaire acties..." Zij: „Neem de tolerantie van 1 geweld hier. Er wordt toch veel te weinig gestraft Als je ziet wat er allemaal maar kan. Die Baader Meinhof- beweging. Zoiets dat is toch... die moeten ze toch doodschieten. Die mensen houden werke lijk met niemand rekening. Nou, er zal maar iemand tussen die gegijzelden zitten, iemand waar van wordt gehouden. Nee, ik vind, dat we dan toch alleen maar een harde lijn kunnen volgen. Anders zijn we nergens meer". De heer Mulder opnieuw: „Er zijn toch al zovéél linkse radicalen, die de zaak murw maken". Jos Gemmeke: „En het is toch uiteindelijk niet wat de mensen willen? Ze beseffen het gewoon niet Ze zien het gevaar er niet van. Zo'n Van der Louw, in Rotterdam. Geld, dat betekende toch niks voor hem? En nu zit-ie ook met tweeëneenhalve ton, nu hoor je hem ook niet meer. Kijk, als er nou werkelijk een ideaal is, dan kan ik er achter staan. Maar meestal is het eigenbelang wat je om je heen ziet". Hij: „Bedrijven trekken weg Steeds hogere PHILIPS PORTABLE RADIO met VIER GOLFBEREIKEN Hoge zwart met houtmotiel. Adviesprijs 188.- Aliéo deze week SONY STEREO TAPERECORDER NU voor SUPER LAGE PRIJS! Alléén deze week KOOP NU zo'n SPOTGOEDKOPE RADIO-CASSETTE-RECORDER! ingebouwde Geschikt vc Compleet rr e stop. Oruktoetsbediening e Alléén deze week t oortelefoon en cassette. PHILIPS AUTOMAAT DIE AAN ALLE INTER NATIONALE EISEN VOLDOET! j. Temperatuur hoofdwaj telbaar. Vijf spoelgangen. sop- dunnlng na hooldwas. Twee wa: Adviesprijs 1099.- Alléén deze week controlelamp en handig Adviesprijs 655.- Alléén deze week Extra Marijnen premie EXCELSIOR STOFZUIGER VOOR GROTE RUIMTEN Sledemodel met bijzonder groot ver mogen: 700 Watt. Zeer grote wendbaar heid door kogel en zwenkwiel. Deze week voor uniek lage prijs, compleet met alle hulpstukken. Alléén deze week PHILISHAVE 90-SUPER VOOR SUPER LAGE PRIJS! PHILIPS RADIO- CASSETTE RECORDER Met FM-band en middengolf. Autom. opnamesterkteregeling en lijn-atstem ming. Meeluistermogelijkheid en aan sneller. Met handig los spi In luxe cassette. Adviesprijs 94.50 Alléén deze week 95 spoel c batterij' toon en cassette. Adviesprijs 398.- Alléén deze week PHILIPS CASSETTE RECORDER NU STUKKEN VOORDELIGER! Geschikt voor lichtnet en batterijen. motorregeling. Vele aansluitmogelijk heden. Compleet met microfoon, verbindingskabel en cassette. Adviesprijs 289.- Alléén deze week PHILIPS TUNER-VERSTERKER PLATENSPELER-COMBINATIE HiFi/stereo combinatie van radio, platenspeler en versterker 2 x 18 Watt muziekvermogen, 6 golfbereiken en vijf FM voorkeurstations. Platenspeler met magneto-dynamisch element. In notenouten kast met transparant Alléén deze week 1199.- Adviesprljs het koelkastgedeelte. Met Kema-Keur Adviesprijs 699.- Altéén deze week WEES PRUSBEWUST - BETA AL NIET MÉÉR! Duurte-brekers zijn stuk voor stuk bekende merkartikelen voor super-lage prijs, maar tóch met volledige garantie en service. De voorraad is beperkt. Kom dus snel: weg is weg en op is op! Deze aanbiedingen zijn geldig t/m 17 mei 1B75. ECHT VOORDEEL VINDT U BIJ voorheen lemco KUNDIG EN BETROUWBAAR Nieuwe Rijn 32 - Leiden - Telefoon 071 -32900 Electro Combinatie Nederland - met 43 eigen vestigingen Nederlands grootste speciaalbedrijf lonen en hogere lasten. Ik zelf zit een beetje in het bedrijf de ven, als commissaris in de metaal. De directeuren worden daar echt niet te gek betaald. Maar ze lijden al jarenlang verlies. Kijk, ik zie de problemen van de arbei ders wel, want die moeten het thuis ook maar weer verkopen, maar als er nou gewoon geen geld is? Men eist maar, en men eist maar". Zij: „Na de oorlog vroegen ze me ook voor allerlei verenigingen. Maar ik ben daar niet in gestapt. Ik wilde gewoon gaan leven als iede reen. En ik sloot alles achter me af. Het was voorbij. Ik had gewoon gedaan wat ik moest doen. Pas veel later is er een soort syndroom naar boven gekomen. Gewoon de angst en de zenuwen, die je in die jaren had moeten onder drukken. Ik kreeg enorme ontstekingen in m'n oren en ik kreeg veel last van m'n rug Een heel joyeuze, wijde mantel van zachte, soepele polyester/katoen met aan de binnenkant een chintz- laag om een buitje Le weren. Heel luchtig -ongevoerd!- en comfortabel te dragen en goed van lengte: tot ruim op de kuit. Ook met de kleuren zult u ingenomen zijn: beige, roestkhaki, grijs. Maten 36 t/m 4H. Normaal 159.- Als tijdelijke prijswinner Afd. mantels De synode van de r.k. bisdom men van de Bondsrepubliek, die tot gisteren in Wïirzburg werd gehouden, heeft na een vrij heftige discussie van elf uur het document over huwe lijk en gezin, sterk geamen deerd, met slechts één stem meerderheid aangenomen. Voornaamste motief van de 78 tegenstemmers was, dat het stuk sterk was afgezwakt op punten als voorechtelijk ge slachtsverkeer, voorbehoeds middelen en het toelaten tot de sacramenten van gescheiden mensen, die opnieuw ge trouwd zijn. Dit was vooral gebeurd op verzoek van de bisschoppen, die niet in conflict wilden ko men met het officiële Romein se standpunt. Zij hadden leer geld betaald voor hun verkla ring, die zij zeven jaar geleden hadden uitgegeven na het ver schijnen van de encycliek "Humanae Vitae". Daarin had den ze gesteld dat de paus geen onfeilbare uitspraak had gedaan die de rol van het ei gen geweten buitensluit. Vol gens Rome was deze bisschop pelijke verklaring door veel Duitse gelovigen gehanteerd als een vrijbrief. Vandaar de omzichtigheid in Wïirzburg. Nu staat in het document dat de beslissing over het kinder tal niet door egoisme mag worden ingegeven. Over de methode van geboortenrege- ling zegt het stuk dat de echt genoten bij hun gewetensvolle besluivorming de officiële nor men van het kerkelijk leerge zag moeten betrekken. De me thode mag geen van beide partners psychisch kwetsen of de liefde schaden. Over het toelaten tot de sacra menten van gescheiden kath olieken, die opnieuw getrouwd zijn, heeft de synode uiteinde lijk geen uitspraak gedaan, na dat kardinaal Doepfner had meegedeeld dat de Duitstalige bisschoppenconferenties met de Skandinavische bisschop pen dit jaar nog een verzoek bij de paus zullen indienen om Een belangrijke stap om ook niet-priesters te betrekken in de zorg voor de kerk beteken de het besluit om - voor zover nog niet gebeurd - een aantal raden op te richten: parochie raden, diocesane pastorale ra den, priesterraden en diocesa ne lekencomités. Na het eind van de synode in november zal een nationale "gezamenlijke conferentie" worden opge richt, bestaande uit twaalf bis schoppen en twaalf leken. Aan de paus wordt gevraagd om eenmaal per tien jaar een ge zamenlijke synode te mogen houden. Een delegatie van de her vormde kerk zal van één tot acht augustus een ontmoeting hebben met vertegenwoordi gers van tweeëntwintig Indo nesische kerken en wel in Tangmengtoe in Zuid-Sulawe- si (Celebes).Na (Celebes). Na besprekingen zal de Neder landse delegatie, bestaande nit veertien personen, in gToepjes van twee, bezoeken afleggen aan de Indonesische partner-kerken in vrijwel de hele archipel. heeft per decreet bekendge maakt, dat alle godsdienstige activiteiten weer zijn toege staan. Met deze maatregel heeft het militair bewind on der leiding van Felix Maloum een einde gemaakt aan de ver volging, die onder de vorige maand bij de staatsgreep om gekomen president Tombal- baye, tegen de christenen was ontstaan. Paus Paulus heeft de Wereld raad van Kerken een bijdrage van ruim twintigduizend gul den doen overmaken. Het be drag is bedoeld als een gift in „broederlijke geest" ter leni ging van de kosten voor de komende vijfde assemblee van de wereldraad in Nairobi. In het begeleidend schrijven zegt kardinaal Willebrands, hoofd van het secretariaat voor de eenheid der christe nen, dat dit secretariaat een zelfde bedrag als gift aan de wereldraad zal overmaken. Een geschiedenis van de kerk in Indonesië is verschenen bij de uitgeverij „Arnoldus Press" van de paters van Steyl op Flores. Het vierdelige werk telt 2.800 pagina's en is ge schreven in het „Bahasa Indo nesia". Onder meer wordt erin gesteld, dat het begin van het christendom in Indonesië te ruggaat tot de zevende eeuw na Christus. Volgens nasporin gen moet er toen al een chris telijke gemeente in Sumatra en een Mariakerk in Baroes geweest zijn. In het oecumenische comité van voorbereiding voor het eucharistisch wereldcongres, dat volgend jaar augustus in Philadelphia wordt gehouden, zijn twee vooraanstaande pro testanten gekozen. Het zijn de voorzitter van de bisschoppen van de Episcopaalse kerk, bis schop John Maury Allin en de president van de lutherse kerk in de V. S. dr. Robert Marshall. Zij werden vice-pre sident van het voorberei dingscomité waarvan de aartsbisschop van Washing ton, mgr. William Wakefield Baum, voorzitter is KERK WERELD Het aantal religieuzen in de gehele wereld heeft sedert 1970 opnieuw een scherpe da ling doorgemaakt. Voor het eerst sedert vele jaren is hun aantal tot ver onder de grens van éénmiljoen gezonken. Volgens de statistieken van de congregatie voor de reli gieuzen in Rome, welke opge maakt zijn per 1974, tellen de orden, congregaties en secu liere instituten momenteel 826.241 leden. In totaal zijn er 216.872 man nelijke religieuzen, verdeeld over 143.709 priesters, 654 dia kens, 30.867 seminaristen en 41.642 fraters en broeders. Met hun 29.300 leden vormen de jezuieten de grootste groep. Er zijn nog ruim 600.000 vrouwe lijke religieuzen, van wie er 559.919 de eeuwige geloften hebben afgelegd: 49.450 zijn novicen of hebben de tijdelijke geloften afgelegd. De zoge noemde seculiere instituten tellen 34.279 leden, van wie 123 priesters. De daling is vergeleken bij het vorige jaar nog het laagst bij de priester-religieuzen, name lijk 1,42 procent Bij de fraters en broeders bedraagt deze da ling 4,2 procent. Het scherpst is de daling bij de vrouwelijke religieuzen, die sedert 1974 24,6 procent van haar ledental verloren. Het sterkst is deze daling in de Ver. Saten met 38,5 procent, Oceanië met 31 procent. Midden en Zuid-Ame- rika met 21,5 procent en Euro pa met 20.3 procent Afrika sluit de rij met 8,9 procent Meer dan de helft der vrouwe lijke religieuzen, namelijk 343.370 bevindt zich in Europa, ruim één vierde - 128.990 - in Noord-Amerika, terwijl Mid den- en Zuid-Amerika over 82.229 vrouwelijke religieuzen beschikken, Azië over 31.272 Afrika over 13.992 en Oceanic over 9516 vrouwelijke religieu Woensdag wordt de jaarlijkse „Wereldmissiedag voor Kin deren" gehouden. De Pauselij ke Missiewerken voor de Kin deren, P. M. K. willen met deze dag met name de missio naire opvoeding gestalte ge ven. Deze opvoeding is uite raard niet iets van een dag, maar is onderdeel van een ontwikkelingsproces naar ge lovige volwassenheid. Als onderwerp is dit jaar In dia gekozen. P.M.K. heeft een diaserie met klankbeeld ge maakt over dat land, met inlei dende informatie en suggesties voor gesprek. Voor het komende schooljaar brengt PMK in samenwerking met de KRO-sehoolradio en het centrum Onderwijs Servi ce in Nijmegen de thema's: gastvrijheid, gezag en macht, geborgenheid, leren van el kaar, leven en dood, de zin van het werken. Op de Wereldmissiedag voor Kinderen kunnen de kinderen ook bijdragen aan de projec ten, die PMK financiërt: scho len, crëches, kindertehuizen en kraamklinieken in ontwikke lingslanden. Het vorig jaar werd doorvoor ruim 400.000 gulden door de kinderen bij eengebracht. Premieverlening kerkenbouw De op grond van de in februa ri 1964 in werking getreden wet kerkenbouw ingestelde commissie van advies had eind 1974 geen aanvragen meer in behandeling, aldus het ministerie van Volkshuis vesting en Ruimtelijke orde ning. Sinds februari 1964 tot en met 1974 zijn 959 aanvragen voor toekenning van een premie ontvangen. Daarvan zijn er 941 aan de commissie voorge legd. Er werden 38 aanvragen ingetrokken, waarvan 17 nog voordat zij aan de adviescom missie waren voorgelegd. De commissie heeft in 767 ge vallen een gunstig en in 157 gevallen een afwijzend advies uitgebracht, waarvan 26 resp. 6 in het afgelopen jaar. In 26 gevallen was sprake stichting van kerkgebouwen voor gezamenlijke rekening van meer dan één kerkgenoot schap. De 921 aanvragen wa ren afkomstig van de volgende kerkgenootschappen: rk 307., ned hervormd 181., gerefor meerd 174 en andere 259. Het totaal-bedrag aan voorlo pig vastgestelde premies was van 1964 t/m 1974 108.721.624,-. Hiervan werd voor 86.977.294,- aan voor schotten toegezegd, van welk bedrag ultimo 1974 nog 861.399,- moest worden uit betaald. Aan uit te keren defi nitieve premies resteerde een bedrag van 26.897.316,-. Hiervan moest aan het einde van het vorige jaar nog 310.508,- worden uitbetaald, aldus het ministerie.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1975 | | pagina 6