"Ik verkoop
de oorlog
niet als
toeristen
waar"
Noordzee proefstation
voor Russische vloot
Kleine uitkering
herinnering aan
slag om Arnhem
Henry McAnelly;
de paratrooper
"Airborne Battle Guide" noemt de nu
51-jarige Henry McAnelly zich. Hij wil
iedereen die zich voor de Slag om Arnhem
interesseert, graag alles laten zien en ver
tellen. Hoogtepunt tijdens een rondrit in
een 8-persoons Landrover is - voor McA
nelly in élk geval - de tragedie die zich
op de helling van een heuveltje bij Ma-
riëndaal (tussen Oosterbeek en Arnhem)
voltrok
In het foldertje dat hij uitgeeft, staat te
lezen: "The tour will continue via Mariën-
daal where the 600 strong First Parachute
Battalion was reduced to 40 men" ("De rit
wordt voortgezet via Mariëndaal waar het
600 man sterke eerste parachute bataljon
tot 40 man werd teruggebracht").
De gemeente Renkum is McAnelly volko
men ter wille geweest Er moesten tiental
len vergunningen worden aangevraagd en
ontheffingen worden verleend. Onlangs
zijn de tochten begonnen. Als het kan, drie
ritten per dag tegen betaling van twintig
gulden per persoon. Het begin ligt bij hotel
Hartenstein - waar ook afspraken kunnen
worden gemaakt - en de tocht eindigt daar
ook.
De excursie duurt ongeveer twee uren.
McAnelly laat de plaatsen zien waar de
'paratroopers' en de zweefvliegtuigen
neerkwamen en hij wijst de bomen aan
waarin zijn makkers bleven hangen. Hij
vertelt waar de opmars naar de Rijnbrug
tot staan werd gebracht en waar de meeste
Britten sneuvelden.
Tot slot worden bezoeken gebracht aan de
ere-begraafplaats in Oosterbeek en aan het
Airborne-museum in het kasteel Door-
werth. Iedereen mag mee, Duitsers ook.
"Ach het was oorlog, moet je rekenen en
ik gooide ook niet met steentjes Alleen
Duitsers die zeggen, dat ze SS-ers zijn
geweest, zet ik prompt uit de wagen. Die
moeten maar gaan lopen en het geld kun-
I nen ze terugkrijgen".
Binnenkort wordt een film van de Slag om
Arnhem gemaakt door Joe Levin. "Ja,
daar ben ik blij mee", zegt 'Mac', "maar
snap je nou dat er Nederlanders zijn die
mij opbellen (mijn thuisnummer is 02907-
5168) en vragen of ze voor SS-er in die
film mogen spelen? Gek eigenlijk
Het is overigens wel een macaber gebeu
ren, zo'n rondrit langs de voormalige slag
velden. Een merkwaardig gebeuren ook en
zeker als men wordt begeleid door een
man die er zelf midden in zat en de
uiterlijke tekenen daarvan op zijn lichaam
meedraagt.
ÏEM De 'meest gewon-
verlevende van de Slag om
n' - hij mist zijn linker
n zijn lichaam telt 46
van schotwonden - is
ïig op dr. Lou de Jong, de
oricus die de Tweede We-
orlog in kloeke delen be- -
JfL HENRY McNELLY (51
- zijn vrienden noemen hem
c - vindt dat dr. De Jong
ijden de waarheid is gegaan
Ut hij een oorlogsscène, na-
het hotel-restaurant De
(ren Doedel ter hoogte van
tterbeek, had onderzocht.'
et wordt tijd, you know, dat
De Jong eens hier komt
ken. Zal ik hem wijzen op de
pe sporen die, dertig jaar na
slag, nog steeds zijn te zien
D de tanks - de Konigstigers
t& dat bos bij De Leer- en
iedel. Waarachtig, het waren
If van die monsters en niet
I, zoals De Jong zegt".
t en ik zitten samen in de
drover, waarmee hij belang
eenden over de slagvelden
|t, vlakbij De Leeren Doedel,
vertelt: "We kwamen tegen
en uur op de avond van de
(ling in Wolfheze (17 septem-
j 1944 dus) uit dat bosje daar.
was commandant van een
rtierenpeloton. De officier
vermiest en ik, als sergeant,
I het commando overgeno-
|l Iemand van mijn jongens
irde een tank naderen. Hij
pot prompt zijn bazooka leeg
toen had je de poppen aan
dansen. Wij lagen meteen
er vuur De SS had een gor-
van staal gevormd met min
is vijf Tigertanks, pantser-
|ens en gemotoriseerde ka
pen. We konden er niet door.
was de bedoeling dat wij
Sonsbeek zouden trekken,
toen John Frost - toen
■ant-kolonel ons liet vra-
hem te assisteren bij de
■al op de Rijnbrug, sloegen
hts af. Nou wil dr. De
de mensen doen geloven
peloton door één rottige
de pan werd gehakt. In
belde hij me op. Ik vertelde
mijn verhaal, maar hij
al gauw zijn kamer
Hij geloofde het niet, on
mijn bewijzen. Hij was
bezig met films voor een
tv-documentaire". Terwijl Mac
vertelt, komt iemand naar de
Landrover en vraagt of hij even
in mag stappen. Die man blijkt
de 51-jarige Niek van Toor te
zijn. Niek zegt, dat hij tijdens
die slag in de kelder van het
hotel zat De ex-paratrooper zit
op hete kolen. "Wat hebt u ge
zien? Hoeveel tanks heeft u ge
teld?"
Niek van Toor antwoordt on
middellijk: "Minstens drie tanks
heb ik gezien". "Zie je wel",
triomfeert Mac, "dat ik gelijk
heb? De Jong weet nergens van.
Waar haalt die man die onzin
vandaan? Daar ben ik nou echt
nijdig over! Maar ja
"Ik kom hier elke zondag m'n
hond uitlaten", zegt Niek van
Toor, "maar nog nooit heb ik
geweten dat die sporen van
tanks afkomstig zijn. Diep zijn
die sporen. Zeker veertig centi
meter diep - minstens vier meter
breed".
"Dat klopt", beaamt McAnelly.
"Kijk maar, die tanks zijn toen
om die boom heen geploegd. Zo
ontdekte ik tien maal twee spo
ren. Er zullen misschien wel tien
tanks zijn geweest".
Onder het rijden langs de "oor
logsroute", vertelt Mac dat hij
iedereen alles wil laten zien,
"maar SS-ers niet". „Jazeker,
die komen ook hier heen. Vrij
wel altijd zijn ze eigenwijs. On
langs nog wilde iemand mij ver
tellen dat een bepaald stuk ge
schut van Duitse makelij was.
Nou, mooi dat het een Engelse
17-ponder was. Neen, SS-ers
moet ik niet".
Er moet, volgens de ex-para,
nog bijzonder veel oorlogstuig
in de grond rond Arnhem zitten.
"Vorige week hield een ploegen
de boer mij aan. Ik heb, zei hij,
!wat gevonden. Gaat u even mee.
We vonden acht nog op scherp
•gestelde mortiergranaten. De
mijnopruimingsdienst heeft ze
laten ontploffen". Even later
staan we op de helling bij Ma
riëndaal - tussen Oosterbeek en
Arnhem -, op welk punt Mac
met zijn mannen terechtkwa
men, toen ze op weg waren naar
de Rijnbrug. Het werd hier een
tragedie. Honderden jonge Brit
ten werden gedood. Conny
Ryan schrijft in zijn boek "Een
brug te ver" er ook over, maar
hij vertelt niet wat er precies is
gebeurd. "Neen, Ryan heeft dat
niet juist weergegeven. Ik zal je
vertellen hoe het wel was. Mis
schien komt er wel weer iemand
ongevraagd meedelen, dat ik ge
lijk heb", grapt hij. "We kwa
men hier met ongeveer 600 man
- een bataljon, zeg maar. Het
commando had kolonel David
Dobie. Op dat punt hadden de
SS-ers al een stalen ring gelegd.
Ze zaten met hun tanks en pant
serwagens in een stuk bos en
langs de spoordijk.
De overmacht was te groot. We
konden met onze lichte wapens
vrijwel niets uitvoeren. Toen
kwam kolonel Dobie bij me.
Mac, zei hij, Mac wij trekken
ons terug, wil jij dekkingsvuur
geven? Nou toen wist ik het wel.
We zouden worden opgeofferd,
niet meer en niet minder. We
schoten twee ton zware mortie
ren af. Het hielp niets. De tanks
kwamen tergend langzaam op
ons af. Wij trokken hun vuur,
omdat wij de enigen waren die
tegenstand boden. Overal om
me heen vielen mijn kamera
den, met wie ik in Algerije, op
Sicilië en in Italië had gevoch
ten. Hier zou ons eind komen.
Maar we vochten door. Ach, je
bent eigenlijk gek, maar ja
Toen dook een Tigertank op
ongeveer veertig meter afstand
van me op. Het monster richtte
al zijn boordwapens op onze
mortier-sectie. Plotseling vloog
mijn linkerarm er af en even
later zat ik vol schotwonden. In
i Voor hotel Hartenstein - eens het hoofdkwartier van generaal Roy Urquhart - staat ex-sergeant-parachutist Henry McAnelly met zijn Landrover
gereed om opnieuw een groep belangstellenden rond te rijden langs de plaatsen waar de tragedie van de Slag om Arnhem zich voltrok.
mijn rechterarm kwamen alleen
al 27 treffers. Wat er daarna
gebeurde, weet ik sinds twee
jaar geleden. Dat vertel ik nog
Ik was zwaar gewond dus. Een
hospitaalsoldaat - Maddock, ik
vergeet zijn naam nooit meer -
haalde me er uit. Achteraf is
gebleken dat er van de zeshon
derd man 560 zijn gesneuveld.
De veertig die er overbleven,
zeggen hun leven aan mijn dek
kingsvuur te danken te hebben.
Van mijn peloton bleven er twee
in leven. Van die twee was ik
er één. Via het St. Elisabethzie-
kenhuis kwam ik in München
terecht. In het kapip Stalag 7A.
Colditz was Stalag 7B. Vlak bij
dat kamp in München stond een
bierbrouwerij. De Britten wil
den het bombarderen om het
moreel van de Duitsers kapot te
maken. Ze gooiden mis. De
bommen kwamen op ons kamp
terecht en ik werd weer ge
wond. Goed, ik kwam er levend
af. Wel een beroerd leven gehad
daarna. Tbc en zo en een gerin
ge uitkering als oorlogsinvalide.
Maar weet je. dat drama op die
helling fcij Mariëndaal laat je
nooit meer los. Dat neem ik mee
in mijn graf".
Een onderscheiding? Mac
grauwt: "Neen, my dear fellow,
neen. Mijn onderscheiding was
een krijgsgevangenennummer
en een Duitse kunstarm Ja,
de commandant van ons batal
jon, kolonel Dobie, kreeg de Mi
litaire Willems Orde, dat wel.
Nou ja, hij wist 500 man te
redden - ik 'maar' veertig
Ik heb wel vier jaar in een
ziekenhuis gelegen om alles er
uit te laten peuteren. Soms lag
ik dagenlang in een coma. Ik
heb al gezegd, dat ik me niets
herinnerde. Dat kwam zo. Ruim
twee jaren geleden was ik op
vakantie in Zuid-Engeland. Ik
kreeg toen een barstende -kop
pijn. Een oude arts zei me: Je
hebt een deuk in je hoofd, wat
is dat? Wist ik veel. Ze hebben
mijn schedel gelicht en er een
kogel uitgehaald. Bij die gele
genheid kVeeg ik een hiaat in
mijn geheugen.
Als ik weer op die helling
kwam, viel ik bewusteloos. Suf
van het piekeren. Toen heeft
dokter Bastiaanse - je weet wel,
die van de KZ-syndroom-behan-
deling - mij fantastisch gehol
pen. Op die helling gaf hij mij
spuiten en medicijnen en bij
stukken en beetjes kwam alles
terug. Nu, vandaag nog. Nog
steeds zie ik dat monster van
een tank. Nog steeds zie ik mijn
kameraden vallen en sterven.
Sinds 1954 ben ik in Nederland.
Ik trouwde met een Nederland
se vrouw, maar die stierf later
aan kanker. Nu ben ik weer met
een lieve Nederlandse getrouwd.
Ik werkte bij de KLM, maar
door al die oorlogservaringen
werd ik ziek en dan moet je je
maar van een uitkerinkje red
den. Begin vorig jaar heb ik een
Landrover gekocht. Die ben ik
in de kleur van onze Red Barets
gaan schilderen en heb hem
voorzien van het Pegasus-em-
bleem; dat van onze divisie.
Daarmee rijd ik mensen, die
alles van de slag willen weten,
rond op de landingsvelden en
over de slagvelden. Ach, ik ken
elke schuttersput en elk tank-
spoor. Dat terrein is me even
vertrouwd als de Engelse letter
kunde die ik heb gestudeerd.
Kandidaats, ja".
Waarom McAnelly zich opwerpt
om de afgrijselijke oorlog als
toeristenwaar te verkopen? Kén
hij niet vergeten of weigert hij
dat? Is hij uit op schijnheilige
effecten? Of wil hij - onbewust
misschien - bewijzen dat hij een
onderscheiding heeft verdiend?
Als we in hotel Hartenstein zit
ten - hetzelfde hotel waar gene
raal Roy Urquhart zijn hoofd
kwartier had en van waaruit
Mac zijn tochten steevast begint
- moet de voormalige Red Devil
lang nadenken bij zulke indrin
gende vragen. "Neen, ik ver
koop de oorlog niet als toeris
tenwaar. Ik wil alleen dat de
mensen precies weten wat hier
gebeurde. Ik kan boos worden
als zogenaamde historici dingen
als vaststaande feiten opschrij
ven, zónder ze exact na te gaan.
Geschiedvervalsing is zó ge
beurd! Natuurlijk kan ik niets
vergeten. Ik ben niet de enige
hoor. Generaal Urquhart - om
er maar eentje te noemen - loopt
hier ook geregeld rond. Ja, John
Frost ook. En wil je al die onbe
kende officieren, onder-officie
ren en manschappen niet verge
ten? Hoeveel Arnhemmers heb
ben er niet elk jaar bezoek van
steeds dezelfde ex-militairen? Ik
zei al, dat ik alles mee in m'n
graf neem. Zij ook. Op bepaalde
effecten ben ik bepaald niet uit.
Waarom zou ik? De slag op zich
is al schokkend genoeg.
Tja, die onderscheiding. Noü,
men mag het wel weten, het
doet verdomd pijn anderen wél
onderscheiden te zien. Je zegt,
dat de Militaire Willems Orde of
het Victoria-kruis vlak naast de
doodstraf liggen. Dat vind ik
een bijzondere kijk op deze za
ken. Misschien heb je wel gelijk.
Die opmerking zal ik beslist ont
houden".
BOB BIRZA
schepen, die, zoals in het afgelo
pen jaar, vaak patrouilleren in
de nieuwe olievelden op het
Continentaal Plat.
De eerste incidenten met Russir
sche schepen deden zich voor in
juni 1974, toen een Russisch in
lichtingenvaartuig, volgebouwd
met antennes, de 500 meter vei
ligheidszone van een Amoco-
booreiland binnenvoer en foto's
maakte van boorinstallaties. Bij
het tweede incident was even
eens een Amoco-eiland betrok
ken.
Volgens de bewoners van het
olie-eiland voer een Russische
trawler op een afstand van 250
meter langs het eiland. Twee
andere trawlers hielden de rou
te naar het eiland open toen de
binnendringer werd gesom
meerd de zóne te verlaten.
Na het voorval bleek dat de
positie van het eiland niet pre
cies bekend was, zodat een di
plomatieke klacht weinig effect
zou hebben. De internationaal
voorgeschreven juiste plaatsbe
paling was in elk geval van
minder belang dan de motieven
van de Russische gezagvoer
ders. Hetzelfde geldt voor de
Russische oorlogsschepen die in
de afgelopen tien dagen in de
buurt van verschillende boorei
landen zijn geweest.
De vraag rijst of de Russen op
de hoogte zijn van de veilig-
heidszónes of zouden zij instruc
ties hebben ontvangen de zónes
te negeren om de eilanden op
de één of andere manier te be
dreigen?
Als de plaats van een eiland
bekend is wordt het een belang
rijke navigatiepost. Het boorei
land is dan geschikt als ontmoe
tingsplaats tussen bijvoorbeeld
een logger en een koopvaardij
schip.
Hetzelfde geldt voor de Russi
sche marine vaartuigen. Maar
dit verklaart nog niet de aanwe
zigheid van Russische spionage-
schepen die vermoedelijk foto's
maken.
De reden is dat er wellicht een
instructie van een Russisch de
partement, dat betrokken is bij
de oliewinning op zee, aan voor
af is gegaan. Waarschijnlijk wil
Moskou alle beschikbare infor
matie hebben over de werk
zaamheden op het Continentale
Plat. Misschien wil men ook we
ten hoe de westerse oliezoekers
reageren op een dreiging van
Russische vaartuigen.
Een andere reden voor de Rus
sische incidenten zou kunnen
zijn dat de booreilanden ten
noord-oosten van de Britse ei
landen voortreffelijke bases
kunnen vormen voor een waar
devol anti-onderzeeër plan. Elk
eiland zou met luister- en sonar-
apparatuur uitgerust kunnen
worden waarmee alle bewegin
gen van onderzeeboten gevolgd
kunnen worden. De Noordzee is
bezaaid met eilanden die geen
olie boren. In tijden van oorlog
zouden zij hun nut kunnen be
wijzen. Als het systeem in de
Noordzee effectief blijkt te zijn,
zou het wellicht ook nog bruik
baar kunnen zijn in andere
zeeën.
Copyright The Guardian
h -r -
r J*1
- - -
en Russisch oorlogsschip in de omgeving van een booreiland in de Noordzee wordt gevolgd door
i Brits marinevliegtuig.
De Britse marine heeft vorige
week het eerste schip dat be
stemd is om de olievelden en
de visgronden te bewaken, de
Noordzee opgestuurd. Het met
marine-communicatie-systemen
en een 40 mm Bofor-kanon uit
geruste schip Jura zal met het
marinevaartuig Reward de
Britse belangen in de Noordzee
beschermen tot er over enkele
jaren vijf speciaal voor dit doel
->1 geconstrueerde vaartuigen ge-
Igj reed zijn. Hun belangrijkste ta-
ken worden het arresteren van
illegale vissers, het onderzoe
ken van door schepen geloste
stookolie en het coördineren
van research- en reddingsopera
ties.
Waarschijnlijk krijgen de vaar
tuigen nog een bijzondere taak,
maar dat is afhankelijk van de
aanwezigheid van Russische
