I
1
if
Spanje
blijft in
Franco's
slappe
greep
SLECHTS
EEN HARTSLAG
VERWIJDERD VAN
NIEUWE ORDE
Er bestaat een goede kans
dat u tijdens uw vakantie in
Spanje uw glaasje martini
kunt drinken zonder ge
stoord te worden door het
geratel van machinegewe
ren of door de straten stui
vende tanks. Want zelfs als
deze bloemen in de loop
zouden voeren, zouden zij
niet overeen komen met uw
verwachting van een gezel
lige en rustige omgeving on
der de zuidelijke zon.
Elke voorspelling is voorba
rig. Veel hangt af van het
leven van een man van in
de tachtig en met een zeer
slechte gezondheid. Deson
danks maakt Spanje de in
druk momenteel politiek be
hoorlijk stabiel te zijn. De
regering beweert dat de
„crisis" van de afgelopen
maanden door de buiten
landse pers is opgeblazen
en er in feite niets aan de
hand is.
'f
- ,t
f
J
De bereden politie die tot dusver weinig
moeite heeft gehad de orde in het land
te handhaven.
Franco, die het afgelopen najaar in het ziekenhuis werd opgenomen wegens een
ontsteking in zijn been kreeg daar bezoek van premier Navarro voor het tekenen
van de stukken.
Er bestaat een algemene neiging om maar
aan te nemen, dat Spanje na een periode van
veertig jaar uiterlijk passief te zijn geweest,
rijp moet zijn Voor een ingrijpende omwente
ling. Andere Zuideuropese landen als Portu
gal en Griekenland hebben zich immers ook
onlangs van hun autoritaire regimes ontdaan.
Zo'n geografische overeenkomstigheid kan
natuurlijk ook uitblijven.
De communistische partij, in de burgeroorlog
verslagen en sindsdien ondergronds erg ak-
tief, blijft op zo'n ontwikkeling hopen. Partij
secretaris Santiago Carillo die een bewonder
aar is van de Tsjech Dubcek en een veel
minder sterke stalinistische opvatting heeft
dan zijn Portugese collega Cunhal, heeft on
langs een boek gepubliceerd dat hij tijdens
zijn Franse gevangenschap heeft geschreven.
Het is getiteld „Demain L'Espagne" (Morgen
Spanje).
In dat boek suggereert hij, dat het uur van
Spanje nabij is: „De toestanden binnen de
Spaanse politiek lenen zich nu uitstekend
voor een democratische omwenteling. De
breuk kan zich elk moment voltrekken". Het
partijcommité deed in januari een oproep aan
alle militanten om hun pogingen te verdubbe
len het dictatorschap uit de weg te ruimen.
Nog pas twee weken geleden schreef me
vrouw Dolores Ibarurri, bijgenaamd La Pas-
sionaria (de hartstochtelijke) in de kolommen
van het communistische partijblad de Pravda,
dat „Spanje aan de vooravond staat van
belangrijke politieke veranderingen van de
mocratische aard, die de huidige machtheb
bers niet lijken uit te kunnen voeren."
Deze analyse is in principe juist. Afgezien van
het feit dat Spanje op het ogenblik de vreem
de eend in de Europese bijt is, valt er intern
te constateren, dat er een grote wrijving is
ontstaan tussen regeerder en geregeerde. Nu
generaal Franco op het kinds zijn afstevent,
lijkt zelfs alle respect voor de bejaarde man
verdwenen te zijn.
Niemand zou het in zijn hoofd halen Mao-Tse-
toeng als een oude grijsaard te kwalificeren.
Mensen als Bertrand Russell en Juan Perón,
hebben het respect van hun kleinkinderen
gehouden. Daaraan ontbreekt het Franco ech
ter totaal in het Spanje van vandaag. Zijn tijd
is voorbij en hij is er niet in geslaagd nieuwe
bewonderaars te vinden.
Politici belijden enkel lippendienst aan zijn
daden; in feite wachten zij vol ongeduld op
zijn stervensuur. Toch is het land nog steeds
in zijn slappe greep. Ofschoon hij elk moment
het tijdelijke voor het eeuwige kan verwisse
len, is het even waarschijnlijk dat hij nog
enkele jaren in een staat van onnozelheid of
van bewusteloosheid zou kunnen regeren.
Hij is vaak verrassend levendig, hoewel hij
aan verschillende ernstige kwalen lijdt. Waar
nemers geloven de meesten met een stille
hoop dat het einde niet ver kan zijn. Zijn
presidentiële taken zijn niet al te zwaar; hij
neemt deel aan ceremoniële gebeurtenissen en
-voor zover noodzakelijk aan bijeenkomsten
van het kabinet. Als hij echter aan een crisis
blootgesteld zou worden zou zijn gezondheid
hem waarschijnlijk definitief in de steek laten
zoals verleden jaar met generaal Perón
gebeurde, die toch wezenlijk gezonder was
dan de generalissimo. Zolang Franco in leven
is, blijft zijn controle absoluut.
Voor welk land?
Er zijn maar weinig mensen die bereid zijn
het voor de oude man op te nemen. Het
verhaal heeft de ronde gedaan dat premier
Arias Navarro van verschillende generaals
een petitie heeft ontvangen, waarin zij vast
stelden dat voor Franco de tijd nu wel aange
broken was om zich terug te trekken. „Een
heel goed idee", zei de eerste minister, „waar
om legt u het niet aan hem voor"?
Bij een andere gelegenheid, zo wordt verteld,
werd Franco op de hoogte gebracht van de
plannen van de reformist Manuel Fraga Iri-
barne, ambassadeur van Spanje in Londen en
gegadigde voor de leiding van het land na het
De vakanties aan de Spaanse stranden lijken deze zomer weinig gevaar te lopen
verstoord te worden door revolutionair geweld.
verscheiden van Franco. „Goed schema", zei
Franco, „Voor welk land is het bestemd?"
De voortdurende fysieke aanwezigheid van
Franco verleent de ultra-rechtsen een behoor
lijke macht; zij zouden zonder hem aanzien
lijk aan belang inboeten. Daartoe behoren zijn
familieleden, de resten van de fascistische
beweging en enkele hoge officieren, voorna
melijk admiraals. Afgezien van zijn vrouw,
Carmen Polo, is er nog de kampioen van de
familie, zijn schoonzoon Cristóbal Martinez
Bordiu, markies van Villaverde.
Onder de rechtse politici in de nabijheid van
de troon bevinden zich o.a.: de voormalige
minister van arbeid Jose Antonio Girón, de
ex-minister van publieke werken Gonzalo Fer-
ndndez de la Mora en de voorzitter van het
Spaanse parlement, de Cortes, Alejandro Ro
driguez de Valcdrcel.
De laatstgenoemde en de minister van Marine,
admiraal Gabriël Pita de Viega y Sanz, zijn
de favorieten van de extreem-rechtsen om na
Franco aan het hoofd van een regering te
staan. Een andere admiraal, de voormalig
minister van marine Nieto Antunez, is ook een
prominent ultra-rechts persoon, evenals de
ex-chef van de Guardia Civil, generaal Iniesta
Cano, een veteraan van het Russische front
uit de tweede wereldoorlog.
Niets wijst erop dat de leden van deze groep
hun wil na de dood van Franco in daden
zullen kunnen omzetten. Hun hoop voor de
toekomst ging in rook op na de bomaanslag
in december 1973, waarbij admiraal Carrero
Blanco gedood werd. Hij was de man die het
heden met het verleden verbond, de hoeksteen
van de brug die geslagen moest worden tus
sen de periode-Franco en de tijd erna.
Met de aanslag op Blanco, werd Carlos Arias
het werk in handen geschoven. Arias een
bekwaam en ervaren politicus stelt zich nogal
gereserveerd op tegenover het magisch aan
doende aureool van het hof van Franco. Zijn
hervormingsprogramma is niet in de smaak
gevallen. „Te weinig, te laat" wordt er gezegd.
„Te veel, te vroeg", krijsen de ultra-rechtsen.
Met heel wat politieke bekwaamheid heeft hij
Francisco Franco.
zowel links als rechts van zich afgeschud,
maar veel veranderingen hebben een nietszeg
gende regering opgeleverd, die weinig geloof
waardig overkomt. Deze fundamentele zwak
heid in het centrum, gekoppeld aan de voort
durende onrust onder studenten en arbeiders,
een weifelende houding tegenover persvrij
heid, economische recessie en inflatie en een
groeiend politiek bewustzijn rijn binnen de
strijdkrachten hebben Spanje op het punt van
een ingrijpende wijziging gebracht
Langzaam.
Verandering er zeker komen, maar vergele
ken bij de situatie in Portugal ontwikkelt de
Spaanse crisis zich slechts langzaam. In de
veertig jaren van Franco's dictatuur is het
land langzaam veranderd van een typisch
fascistische autocratische staat met een eco
nomische politiek die aan zelfstandigheid
deed denken tot haar huidige staat van een
van het buitenland afhankelijk autoritair
land. Het heeft veel weg van de vroegere
Spaanse koloniën in Latijns Amerika. Er is
geen reden te veronderstellen, dat zelfs zonder
Franco, dit proces ineens aan het rollen wordt
gebracht en tot een revolutie uitgroeit
Hoewel veel politici hun democratische en
socialistische stemgeluiden nu laten horen, zal
de toekomst in veel geringere mate van hun
inbreng afhankelijk rijn.
Een belangrijker positie zal ingenomen wor
den door de stillere figuren in de communisti
sche partij en in het leger, de twee grote
overlevenden uit het tijdperk van de burge
roorlog. Hun grote zorg is alles te voorkomen
wat riekt naar het Portugese voorbeeld. Ter
wijl de communisten democratie voorstaan,
willen zij, noch het leger, dat soort democra
tie, dat ultra-links in staat zou stellen het roer
over te nemen. In hun stabiele handen lijkt
het dat we de vakantie in Spanje met een
gerust hart tegemoet kunnen zien.
Richard Gott.
(Copyright Right „The Guardian").
