(tflA
„HET GEZICHT VAN
HITLER-DUITSLAND"
EEN BEZINNING
IN BOEK-FORMAAT
Hongersnood in
Ethiopië leidt
tot meer verzet
Een Joods gezin op de vlucht voor de S.A.-troepen van Hitier na de Duitse bezetting in 1939 van het
Memelgebied.
Adolf Hitler in het begin van de twintiger jaren, gekleed in Beiers
kostuum. De eerste greep naar de macht zou kort daarop misluk
ken.
OEN HAAG Hitler is slechts
twaalf jaren, van 1933 tot mei
1945, in Duitsland aan de macht
geweest. Maar nog steeds, der
tig jaren na zijn dood, speelt hij
lijn rol door. Zijn onbegrensde
macht heeft zes miljoen Joden
ter dood gebracht, heeft het
einde van miljoenen andere
burgers en van soldaten ver
haast. Zijn optreden heeft ten
slotte geleid tot de herverde
ling van Europa, nadat zijn
Groszes Deutschland vernietigd
was. Zijn eigen „Reich" werd
daardoor in twee totaal andere
politieke eenheden versneden,
waardoor ook de verhouding
tussen de grootmachten een an
der' beeld kreeg. De schim van
Hitier zweeft echter nog steeds
rond en speelt haar sinister
spel in feite nog steeds verder.
„Het nationaal-socialisme (van
deze Hitler) is een blijvend pro
bleem geworden, dat veel langer
duurt dan die twaalf jaren. Het
is nu, door de greep naar de
technologische macht, nog veel
gevaarlijker geworden", aldus
de Engelse historicus H. R. Tre-
vor-Roper, auteur van o.a. „De
laatste dagen van Hitier", Tre-
vor-Ropér schrijft dit in zijn
voorwoord van het zojuist bij
Brechts uitgeverij te Amster
dam verschenen boek „Het ge
zicht van Hitler-Duitsland" van
de Amerikaanse publicist Fre
deric V. Grunfeld.
Nog geen veertien dagen gele
den stond schrijver dezes in het
museum van de zes miljoen om
gekomen Joden in Jeruzalem.
Buiten de twee museumhallen
geurden de zoete amandelbo
men en de zon bescheen de stad
onvergetelijk mooi. Binnen
klonk weer de hartverscheuren
de aanklacht tegen de afschu
welijke dictatuur, die zes mil
joen onschuldige mensen - al
leen „schuldig", omdat zij Joden
waren - doelbewust omgebracht
heeft. Enkele bezoekers konden
de direkte ontmoeting met hel
en dood niet meer aan en moes
ten naar buiten. Daar verwerk
ten zij kokhalzend en misselijk
van ellende, wat zij binnen ge
zien. gehoord en gelezen had
den.
Nu nauwelijks veertien dagen
later, ligt voor ons het boek
„Het gezicht van Hitler-Duits
land", met daarin de waarschu
wende woorden van H. R. Tre-
vor-Roper: „het nationaal-socia
lisme... is nu veel gevaarlijker
geworden...."
Wat moet je dan. dit boek en
deze woorden lezend, aan met
de opmerkingen, waarmee de
jongeren de oudere generatie
voortdurend achtervolgen:
„Waarom te pas en te onpas er
die oorlog bijgehaald. Die is al
lang voorbij. Wij weten er niets
van en wij hebben er ook niets
mee te maken gehad. Wij kun
Verkiezingen 1932: „Niet Hitier, maar Hindenburg". Een jaar later was het „wel" Hitier geworden
nen ons daarom onmogelijk
voorstellen, wat jullie meege
maakt hebben. Wij leven in een
ander tijdperk..."
Maar dan schrijft Trevor-Roper
Roper verder: „Alles kan de
jeugd natuurlijk niet meevoelen,
omdat zij de afloop reeds uit de
tweede hand kent. Maar met
behulp van de verbeelding kan
men zich in ieder geval een
beeld van het probleem vormen,
alvorens pasklare antwoorden
te aanvaarden. Want als Hitier
geslaagd zou zijn - en wij dienen
ons altijd te herinneren, dat hij
bijna slaagde - zouden al de
misdaden (van het nationaal-so
cialisme). zoals hijzelf verklaar
de, gelegaliseerd zijn..."
Dat liegt er niet om. zeker niet
voor de jeugd. De misdaden van
Hitier en zijn nationaal-socialis
me waren legio: vernietiging
van historie en cultuur; ver
woesting van kunst en litera
tuur; uitroeiing van politieke
partijen en godsdiensten; het
vogelvrij verklaren van hen die
de vriiheid en de democratie
bleven aanhangen; het „rück-
sichtlos" vernietigen van allen,
die hem in de weg stonden. En
dat waren in zijn ogen de Joden,
de verzetslieden, de bewoners in
de bezette gebieden, die niet met
de nazi's meewilden, zijn eigen
volk, wanneer dit tegen hem
rebelleerde...
Dat alles leeft nog steeds voort,
aangemoedigd door de schim
van Hitler, die niet van wijken
weet. Want waar vrijheid aange
tast wordt heerst de diktatuur,
waar dan ook. In Chili bijvoor
beeld en in Spanje, in Rusland
en in het midden-oosten, in Azië
en in Amerika. Maar ook in de
democratieën, want het boek
„Het gezicht van Hitler-Duits
land" bewijst „wat er kan ge
beuren, als de verdeeldheid bin
nen de democratie leidt tot be
sluiteloosheid en een diktator
zich van de macht meester
maakt.."
Het boek van Frederic V. Grun
feld geldt daarom als een in
dringende waarschuwing aan de
gehele wereld. Want de loop van
de geschiedenis kan overal lei
den. tot wat tussen 1933-1945 in
Duitsland gebeurd is. De filoso
fie van een volk, de vernietiging
i de cultuur, de censuur van
rechts en van links op wat er
leeft in het volk. leidt alleen
maar tot grote verwoesting. Dat
blijft zich herhalen zolang de
mens de lessen van de geschie
denis weigert te leren. „Het na
tionaal-socialisme is een blij
vend probleem geworden, dat
veel langer duurt dan de twaalf
jaren tussen 1933-1945."
Dat is de beangstigende waar
schuwing van dit zojuist ver
schenen boek, dat indrukwek
kend aan de hand van zeer vele
historische foto's en diepgaand
aan de hand van enkele ge
schreven hoofdstukken ons al
len wil waarschuwen voor wat
er weer kan gebeuren. De hele
wereld van vandaag draagt er
al duidelijk de kiemen van,
vooral daar, waar opnieuw de
filosofie van de „Untcrmensch"
opleeft en daar, waar nog steeds
concentratiekampen gebouwd
worden. Maar vooral daar, waar
het martelen van mensen nog
steeds tot de dagelijkse gewoon
ten behoort en waar de vrijheid
telkens weer de dood ingestuurd
wordt.
In acht hoofdstukken en met
honderden foto's blijft het boek
„Het gezicht van Hitler-Duits
land" dit op huiveringwekkende
manier aantonen. Het werd
hoog tijd. dat een dergelijke be
zinning in boek-formuat ver
scheen.
TON VAN DEN HOUTEN
Het hartverscheurende beeld van de honger in Ethiopië: behalve de getroffen
prgyincie is er weinig veranderd.
Hongersnood, de oorzaak van de
revolutie in Ethiopië vorig jaar,
belooft een grimmig vooruitzicht
voor de nieuwe bestuurders van
het land.
De blinde weigering van ex-keizer
Haile Selassie om de massale
hongersnood en -dood te erken
nen, was de aanleiding tot de
militaire staatsgreep, die in sep
tember vorig jaar het oude regi
me van zijn zetel stootte.
Op het ogenblik zit de regerende
Militaire Raad - de Dergue - mid
denin de problemen: de verbrok
keling van de centrale regering
en de afscheidings-strijd in Eri
trea; en er is nog altijd hongers
nood in het land. met name in de
uitgestrekte zuid-oostelijke drie
hoek die bekend is onder de
naam Ogaden.
Onder de half nomadische Soma
lische volkeren van dit half-woes-
tijn gebied, vormen ziekte, droog
te en gebrek aan voedsel een
rampzalige bedreiging, tenzij er
op grote schaal - nationaal en
internationaal - hulp geboden
De Dergue, die maar al te goed
de problemen die samenhangen
met de hongersnood onderkent,
realiseert zich heel goed hoe ern
stig de huidige situatie is. In de
oude hongersnood-provincie Wol-
lo, waar volgens schattingen
tweehonderdduizend mensen van
honger omkwamen, heeft een ont
wikkelingsprogramma het schrij
nende voedseltekort aanzienlijk
verlicht, ofschoon er nog steeds
gebieden zijn waar de nood zeer
Maar er zijn tekenen dat de rege
ring zich bewust is van de desa
streuze situatie in Ogaden, waar
de toestand van de rondtrekken
de stammen sedert oktober vorig
jaar ernstig achteruit is gegaan.
De Dergue heeft onlangs 17.000
ton graan en 30% van alle hulp
goederen beschikbaar gesteld
voor dit gebied. De vraag is nu
of dit te weinig is of te laat en
of de bevelen vanuit Addis Abeba
snel genoeg in actie omgezet kun
nen worden over een afstand van
vele honderden kilometers.
De zwaarst aangetaste gebieden
zijn het midden en het zuiden van
de provincie Harar. Het gebied
Ogaden heeft daarbij specifieke
geografische, sociale en politieke
moeilijkheden. Vlak, droog en
met ontoegankelijke bossen is het
gebied lange tijd opgeëist door
Somalië. De stammen trekken
over de lange en open grens, -
waarbij zij zich niet storen aan
internationale bepalingen. Zij
stellen zich vijandelijk op tegen
de Ethiopische regering, en met
name de derde legerdivisie die
daar gelegerd is en die 24 uur per
dag paraat moet zijn tegen een
invasie vanuit Somalië.
Het uitblijven van de herfstre
gens voor de vierde achtereenvol
gende keer in Ogaden heeft het
gebied beroofd van zijn mannelij
ke bevolking en het vee. De sterk-
sten hebben de resten van de
kudden meegenomen naar het
noorden naar de provinciale
hoofdstad Harar, op zoek naar
water en voedsel. De vrouwen,
kinderen en ouden van dagen, die
te zwak waren voor de lange reis,
zijn achtergebleven en moeten nu
voor zichzelf zorgen. Ongeveer
160.000 van deze mensen worden
nu ernstig aangetast door de hon
ger en wachten op hulp die hen
in staat moet stellen in leven te
blijven.
Noodvoorraden voedsel, water,
antibiotica, vitaminen en kleren
worden met de grootste inspan
ningen per vrachtauto over de
enig redelijk begaanbare weg
naar Ogaden getransporteerd.
Omdat er geen voedsel, water of
brandstof in het gebied is, wor
den de hulporganisaties gedwon
gen tijd, geld en energie te beste
den aan deze kostbare logistieke
operatie.
De grote omvang van het pro
bleem werd in oktober gesigna
leerd, en sinds die tijd heeft de
hulpverlening al vele levens ge
spaard. Toch maken vele versla
gen melding van een voortdurend
aantal sterfgevallen onder vrou
wen en kinderen. Volgens een
Ierse priester die 20 jaar lang
missionaris in Afrika geweest is,
is het absoluut noodzakelijk dat
de hulp aan de mensen in Ogaden
op grotere schaal voortgezet
wordt om een nog grotere ramp
te voorkomen.
„De kudden die de mensen van
hoogwaardige vocdselbestandde-
len en van melk en vlees voor
zien, zijn alle vertrokken. Als de
kleine regenval in maart uitblijft
- er is veel wat dat doet vermoe
den - zal de toestand alleen nog
maar erger worden.
De soldaten in de nabij gelegen
kampen staan iedere week een
gulden van hun soldij af, om de
hongerige kindermagen in de om
geving van het garnizoen'te voe
den.
Veel belangrijker is dat het leger
een aantal voertuigen beschik
baar stelt voor het vervoer van
brandstof, water en voedsel naar
de hulpposten in de woestijn. Die
woestijnvoertuigen gebruiken zelf
grote hoeveelheden brandstof, en
de lokale bevelhebbers kunnen
voor de krijgsraad gebracht wor
den als zij kwistig omspringen
met hun voorraden. De Dergue
moet haar hulpverlening blijven
afwegen tegen het militaire ge-
In Addis Abeba is het geen ge
heim dat de hulpverlening in So
malië veel effectiever verloopt
dan in Ethiopië het geval is. Ge
teisterd door een burgeroorlog in
het noorden, in de provincie Eri
trea, heeft het bewind in Addis
Abeba er geen behoefte aan de
latente vijandigheid van de bewo
ners langs de Somalische grens te
zien uitgroeien tot een gelijksoor
tige afscheidingsbeweging in het
zuiden.
De waarheid is dat buiten de
schuld van de hulpverleningsor
ganisaties maar door gebrek aan
organisatie bij de regering de om
standigheden voor de lokale
stammen zijn verslechterd. De
vraag is of het regeringsprogram
ma zo kan worden uitgevoerd dat
er levens kunnen worden ge
spaard.
JAMES MAC MANUS
(Copyright The Guardian)
