Periander tv-spel met een dubbele sleutel
Ombudsman
heeft weer geld
nodig
mUi
Cornelis Vreeswijk zingt
als Zweeds bos
Johan Fabricius ,,in uw straatje
TELEVISIE VANAVONI
RADIO VANAVOND
TELEVISIE WOENSDAC
TERUGBLIK
PAGINA 2
LEIDSE COURANT,
DINSDAG 21 JANUARI lk
Hans Dagelet als Lykrofon en Juliën Schoenaerts als zijn vader Periander.
Luykrofon (Hans Dagelet) omgeven door zijn vreemde vrienden, v.l.n.r. Floor Koen,
Carol van Herwijnen en Dick Scheffer.
In de reeks aan Herodotus ontleende en voor de
VPRO-tv bewerkte verhalen staat vanavond op
Ned. I 22.00 uur op het programma de bijdrage
van YVillem-Frederik Hermans. Als titel koos hij
Periander, omdat hij in deze Korinthische tyran
het thema van zijn voorkeur vond: het conflict
vader-zoon en dit dan weer toegespitst op de
huidige crisis in het gezag.
Om dit tv-spel, dat door Ruud van Hemert is
geregisseerd en even zorgvuldig als knap in beeld
is gebracht, volledig te kunnen doorzien, dient men
wel van enige achtergronden op de hoogte te zijn.
Toen W. F. Hermans van de VPRO het verzoek
kreeg om een Herodotusverhaal naar eigen verkie
zing te bewerken, lag hij als lector aan de Gro
ningse universiteit overhoop met zijn studenten
om kwesties, die hij zelf omschreef als gezagscri
sis. Hij gebruikte de geschiedenis van Periander
om deze zaken van zich af te schrijven. In zekere
zin schreef hij dus een sleutel-spel, d.w.z. de
beschrijving vertoont grote overeenkomst met de
omstandigheden op dat moment.
Dit script komt in handen van regisseur Ruud van
Hemert, die in de emotionele sfeer ook nog iets
te verhapstukken heeft met zijn vader Willie. Hij
gunde aan Hermans alle eer van de gezagskwest
ies, voorzover die in zijn tekst aan de orde komen,
maar buitte het daarin gelegen vader-zoonconflict
beeldend uit, teneinde aan dit spel ook iets van
zichzelf te kunnen meegeven. Dit alles leidde ertoe,
dat er nu sprake is van een tv-spel met een
dubbele sleutel.
Deze zaak wordt nog gecompliceerder als men
weet, dat Ruud van Hemert het tamelijk literair
aandoende script van Hermans, waarvoor hij over
igens grote bewondering koestert, in die vorm niet
kon omzetten in beeldend drama. Hij wilde er
veranderingen in. Hij heeft hierover twee dagen
lang overleg gehad met de auteur. Deze stemde
tenslotte toe, vertrok ook als gevolg van de ontwik
kelingen in Groningen naar Parijs, maar bewerktf
zijn Perianderscript nog wel snel tot een boek, dat
intussen door onze literaire recensent Jos Panhuy-
sen is besproken. Onder de handen van Ruud van
Hemert onstond intussen een draaiboek, dat niet
in het thema, maar wpl op het stuk van persoonlijk
drama nogal afweek van het origineel. Dit pu
krijgen we op de tv te zien.
Handeling
Ruud van Hemert: „Hermans schreef in opdracht
van ons en wist dus, dat het script geschikt moest
zijn voor berwerking voor de tv. Maar hij schreef
een leesstuk, waaraan ik ontzettend heb moeten
sleutelen om het geschikt te maken voor verbeel
ding. Het is mijn taak om het publiek handeling
te geven en dat kwam bij Hermans pas op de
tweede plaats. Ik heb de dramatische kanten in
dit stuk naar voren gehaald door situaties te
wijzigen en taal te vereenvoudigen, zodat het
directer werkzaam werd. Hier kwam voor mij nog
bij, dat de controverse tussen vader en zoon in
dit spel mij om persoonlijke redenen meer boeide
dan Hermans overwegingen over de huidige de
mocratisering. Ik heb vader en zoon nadrukkelijk
naar elkaar toegehaald, ook als in de oorspronke
lijke tekst zij gescheiden optreden. Je wilt zo'n
spel uiteindelijk ook iets van je zelf mee geven.
Aan de thematiek van Hermans heb ik daarmee
niets tekort gedaan".
Ook wie de klinische, ontledende stijl van Her
mans kent, zal er moeite mee hebben uit te maken
wat nu wel en wat juist niet van de hand van
deze auteur is. We geloven niet, dat dit een
bezwaar hoeft te zijn bij het bekijken van dit spel.
De dialogen zijn van een grote directheid en even
welsprekend voor wie ze bedoeld zijn als door wie
ze gezegd worden.
Bovendien past dit spel geheel en al in de opzet,
die de VPRO van het begin af heeft gehad met
hij Lykrofon ziet als zijn troonopvolger. Dit voert
tot een scherp conflict, waarin de zoon zich pas
gewonnen geeft, nadat zijn vader zich voor hem
heeft vernederd door zijn land en zijn troon te
verlaten. Dan slaat het lot echter toe en wordt
Lykrofon gedood door zijn vreemde vrienden,
gedrochten bijna, die hem zijn besluit om alsnog
zijn vader op te volgen hevig kwalijk nemen.
Verwijdering
Ruud van Hemert (rechts) in gesprek met
titelrolspeler Julien Schoenaerts.
Herodotus. Deze prille geschiedschrijver hield zich
alleen aan de feiten, maar was ook voortdurend
op zoek naar de mens daar achter. De mens die
zich vaak door zijn verstand, maar evenzeer door
zijn emoties laat leiden, hetgeen kleurrijke inciden
ten oplevert, maar ook plannen en ontwikkelingen
doorkruist.
In dit spel verwijdert de zoon Lykofron (Hans
Dagelet) zich van zijn vader Periandei (Julien
Schoenaerts), tyran van Korinthe, omdat deze
schuld heeft aan de dood van hun moeder en
vrouw, die hij daarna ook nog oneervol geslachte
lijk heeft bejegend. De zoon vertrekt naar een
andere streek, waar hij zich omgeeft met vreemde
vrienden. Periander wil hem echter terug, omdat
In het begin van dit spel krijgt men de indruk
met een koningsdrama van doen te hebben. Met
grote zorg voor het décor schijnt van Hemert te
streven naar een gestileerd conflict in een aange
paste omgeving, vergoddelijkte grandeur in een
pompeus paleis met ruime tuinen, gedragen mu
ziek, verheven volzinnen en als contrast op de
achtergrond het woelige plebs. Naarmate het spel
vordert, het conflict tussen vader en zoon zich
toespitst, komt Ruud van Hemert beter op dreef,
ervaart men de verwijdering tussen vader en zoon
als een stuk menselijke tragiek. Dit blijft hij tot
het eind toe volhouden.
Een sterk dramatisch effect heeft Ruud van He
mert bereikt door het slot van deze geschiedenis,
de moord op Lykrofon, te mengen met de epiloog
van Hermans, waarin deze in een reeks wijsheden
aan de wereld zijn opvattingen over democratie
weggeeft: „democratie is beter dan tyrannie en het
is nog beter om dit onder alle omstandigheden te
beweren, want de mensen zijn dom. Zij zijn de
democratie niet waard".
Wat men als Griekse sfeer zou kunnen veronder
stellen vindt men in dit tv-spel aanwezig. En toch
kwam van Hemert met zijn elektronische camara
niet verder dan de Leusderhei en het IJsselmeer.
Wat wel echt is in dit spel, dat is de dubbele
sleutel.
TON OLIEMULLER
Cornells Vreeswijk duidelijk gemaakt van mensenvlees.
In Zweden zingen niet alleen eeuwig de bossen. De Zweedse
Nederlander Cornelis Vreeswijk heeft daar ook een handje van.
Hij heeft alweer een elpee afgescheiden met zo'n stuk of tien
liedjes er op, die allemaal het stempel van de maker dragen:
filosofische dingetjes, uitgezongen levensraadsels, verrukkingen
ook, alle gestoken in een romantisch waas met als titel „Liedjes
voor de pijpendraaier en mijn Zoetelief".
De „pijpendraaier" is inderdaad welbesteed aan een man die dat
beroep uitoefent en dan vooral aan diens vrouw, een dorstig mens,
dat uiteindelijk naast hem te rusten kwam. En wie is dan de
„Zoetelief" uit de titel? Nu, Cornelis bezingt er meerdere en vooral
„Marjolein" mag er wezen. Die fungeert als troost voor de teleur
stellingen die hij elders opdoet, zelfs als hij voor „Teddybeer" moet
doorgaan. Bij tegenslag denkt Cornelis en zingt hij ook, dat de
koning en de keizer ook maar gemaakt zijn van mensenvlees. En
dat is een feit waarvoor het biologisch bewijs zonder veel moeite
is te leveren.
Cornelis giet al .die wijsheden in een rulle romantiek, die hij graag
doorspekt met ruwe woorden, echt de gevoelige bink, voor wie
gewone woorden te week zijn om uiting te geven aan wat zijn
hart beroert. Hij is trouwens een boom van een vent, bijna een
heel Zweeds bos.
HILVERSUM De Stichting Ombudsman wil subsidie aanvragen.
De stichting, die per jaar ruim negen ton uitgeeft aan lonen en
andere kosten, is begin 1976 door zijn geld heen. Eind februari
beslissen de stichting en de VARA over de toekomst van het
ombudsman-projekt.
Hans Ouwerkerk de ombudsman die zoals we al meldden ontslag
nam zei: „We vragen subsidie aan, omdat de VARA nooit in
zijn eentje het geld voor de stichting kan opbrengen".
„Over het voorbestaan van het ombudsman tv-programma zal
alsnog moeten worden beslist", aldus de ex-ombudsman. „Ik zie
overigens niet hoe men zou kunnen besluiten ermee op te houden.
De VARA zou daar niet verstandig aan doen, ook al is het een
grote financiële belasting voor haar", aldus de heer Ouwerkerk.
„Het bestuur van de Stichting Ombudsman heeft wel bij de VARA
een aantal verlangens voor de toekomst op tafel gelegd", aldus
de heer Ouwerkerk. die op de vraag: „Denkt u in de markt te
zijn voor het voorzitterschap van de PvdA" antwoordde: „Ik denk
niet dat ik op die stoel zal komen, al ben ik in principe bereid
het te doen".
Voor de rubriek „Muziek en
mensen in uw straatje", ging de
NCRV op bezoek bij de thans
75-jarige Johan Fabricius in
Glimmen. Deze schrijver leest
een sprookje voor. Lily van der
Heide-Wijma zingt „De Franse
gouvernante", Saskia en Serge
treden op met het lied ",s
Avonds laat op de brink". Dan
komen in beeld de vier zusjes
Verlaan uit IJmuiden die aan
de Nederlandse kampioen
schappen kunstrijden deelna
men. Ten slotte een ontmoeting
met Ab Goubitz, die na 29 jaar
afscheid neemt van de ochtend
gymnastiek.
Ned. II, 21.15 uur.
Harry's maag
De EO maakte een programma
over het misschien meest mis
bruikte orgaan: de menselijke
maag. „Ik ben Harry's maag",
heet dit programma. Als Harry
een beetje kalm aan doet, kan
de maag levenslang storingvrij
functioneren.
Ned. I, 20.21 uur.
Black Beauty
Simey, die zich in de vorige
aflevering van Black Beauty
meester maakte, heeft Jenny en
Kevin ontroostbaar gemaakt.
Hoe krijgen zij hun paard terug.
Ze moeten het hebben van Ned,
die een plan heeft om Simey te
overvallen.
Ned. II, 19.05 uur.
Johan Fabricius in „Muziek en mensen
in uw straatje".
Saskia en Serge zingen ,,'s Avonds laat
op de brink".
Deze tijd
Een van de gasten in „Herkent
u deze tijd?" is de Franse zange
res Patricia Lavila. Verder kan
men vanavond kennismaken
met het internationale geluid
van de uit Hilversum afkomsti
ge doedelzakband „Beatrix".
Behalve de bekende spelelemen
ten komen in deze aflevering
voor de Frans Rafall Dancers
en de combo Harry de Groot.
Ned. II, 20.21 uur.
Morgenmiddag
De NCRV heeft morgenmiddag
vijf kinderprogramma's, waar
van de eerste om half vier
wordt uitgezonden: In de soete
isuikerbol. Om vijf voor vier een
aflevering Kijkdoos, om tien
over half vijf „Otomaru en dé
rijsthalm", een verteld sprookje
over een jongen die honger
heeft in een feestend land. Iede
reen hoopt op een beetje geluk,
maar je kan er niet op zitten
wachten. Om vijf voor vijf deel
1 van Emil (De timmerschuur)
en ten slotte om tien voor half
zes een deel Black Beauty.
Woensdag, Ned. I, 15.30 uur.
HOU HET
SCHERM IN
HET OOG
NEDERLAND I
NOS
18.15 Hoe Is het gemaakt? Teleac
(les 3)
18.45 Paulus de boskabouter
18.55 Journaal
EO
19.05 EO-KInderkrant
20.00 Journaal
20.21 Ik ben Harry's maag
20.45 Muziek uit studio vier
21.15 Nader bekeken
21.55 Tenslotte
VPRO
22.00 Periander
23.20 Journaal
NEDERLAND II
NOS
18.45 Paulus de boskabouter
18.55 Journaal
NCRV
19.05 Black Beauty
19.30 Tweekamp
20.00 Journaal
20.21 Herkent u deze tijd
21.15 Muziek en mensen In uw
straatje
22.00 Hier en nu
22.40 Tot besluit
NOS
22.50 Oen Haag vandaag
23.05 Journaal
DUITSLAND I
18.05 (K) Thibaud. tv .serie. 18.4|
Aktualiteiten. 19.20 (K) Ein Fat
Manndli, tv-serie.) 20.00 (K) Journd
weerbericht. 20.15 (K) Tv-kwis. 21
Heiratskandidaten, tv-stuk. 22.30
Journaal, kommentaar en weerbtl
22.50-23.30 (K) Zaalhandbal.
DUITSLAND II
18.00 (K) Calimero 18.05 (K) T
de olifant, tv-serie. 18.30 (K) Ir
programma. 19.00 (K) Nieuw
automarkt. 19.12 (K) Het Vrij
19.42 (K) Mededelingen. 19.45 (I
naai. 20.15 (K) De Bröntes van H
tv-serie. 21.20 (K) Qezinsprogra
22.20 (K) Bilateraal. 22.45 (K) J
met Wetstraat. 23.05-23.35 (K) li
tiet programma.
HILVERSUM I
P.P.: 18.19 Boeren Partij. KRO: 18.30
Nieuws. 18.41 Echo. 18.50 Programma
voorbeschouwing. 19.00 (S) Zin in mu-
19.45 Instemmen met velen: het gezon
gen woord in de liturgie. AVRO: 20.00
(S) Vanavond: muziek, vrolijkheid en
verstrooiing. 22.30 Nieuws. 22.40 Radio
journaal. 22.50 Vanavond laat nieuws.
23.20 (S) Er floot een vogel In de wei.
23.55-24.00 Nieuws.
IMRWMTI
18.00 Nieuws. 18.11 Radiojournaal.
18.21 De gesproken brief. 18.25 (S)
Metropole Orkest. 18.45 Toppers van
toen (gr.) 19.25 (S) Bary-nage: een
programma van praten en platen. NOS:
19.50 Den Haag vandaag. KRO:
20.00 Nieuws. 20.05 Overweging.
(S) Sopraan, piano en strijkkwt
klassieke muziek. 21.30 Levend o#
wijs met doden, hoorspel. 22.45
Fluit en klavecimbel: moderne mil
23.00 Ba bel/Satire. 23.55-24.00 Ntè
HILVERSUM III
een reportage van het H<
19.02 Drie loopt achter: Poprekon;
tie. 20.02 (S) Nashville. 21.02 <S)i
en blues. 22.02 (S) (P)opdonder.
(S) Wachten op middernacht. 0.02
Nacht-drie-draai. 2.02 (Help, voor i
nemers in de verplegende en vel
gende beroepen. 4,02 Truck, een|
gramma voor vrachtwagenchauffl
KRO: 6.00-7.00 (S) Scheer je weg.
NEDERLAND
NOS
9.40 Schooltv
NCRV
15.30 In de soete eulkerbol
15.55 Kijkdoos
16.40 Otomaru en de rijsthalm
16.55 Emil
17.20 Black Beauty
NOS
18.15 Sportleldlng, Teleac (les 12,
herh.)
18.45 Paulus de boskabouter
18.55 Journaal
IKOR
19.05 Jouw beurt
KRO/RKK-IKOR
19.30 Kenmerk
20.00 Journaal
NCRV
20.21 De tijd stond even stil
21.40 Kojak
22.30 Hier en nu
22.50 Journaal
NEDERLAND II
NOS
18.45 Paulus de boskabouter
18.55 Journaal
19.05 Van gewest tot gewest
19.50 Stichting Socutera
20.00 Journaal
20.21 Politieke partijen PPR
20.31 Staatsloterij
20.36 Het compliment, tv-spel
HILVERSUM I
TROS: 7.00 Nieuws. 7.02 (S) Ontbijt-
soos. (7.30 Nieuws. 7.41—8.00 Aktua I.
".36—8.45 Gymr
voor de huisvrouw). 9.00 (S) Wegwezen
met tips voor trips. 9.30 Van heinde
en verre: licht muziekprogramma. 10.00
(S) Voor de kleuters. 10.30 Nieuws.
10.33 (S) Sphinx, programma voor de
vrouw. 11.45 (S) Calé-chantant: amuse
mentsmuziek uit de goede oude tijd.
12.26 Mededelingen t.b.v. land- en tuin
bouw. 12.30 Nieuws. 12.41 Aktua II.
13.15 (S) Sport na sport: sportprogram
ma voor de jeugd. 13.45 (S) Drum- en
fanfaremuziek. 14,15 (S) Route A:.
gevarieerd programma. 15.30 Nieuws.
15.33 (S) Alter Sesjun: licht muziekpro
gramma. NCRV: 16.00 Hervormde mid-
dagdienst. 16.20 (S) Klanksnoer: klas
sieke muziek. 17.00 (S) Joost, serie
hoorspel (14). OVERHEIDSVOORLICH
TING: 17 20 Nederland en de derde
Wereld. Samenstelling: Voorlichtings
dienst Ontwikkelingssamenwerking.
NCRV: 17.30 Nieuws. 17.32 (S) Hier en
Nu.
HILVERSUM II
VARA: 7.00 Nieuws. 7.11 Ochtendgym-
21.30 Kljkon naar kinderen
21.55 Panoramlek
22.10 Studio Sport
22.35 Den Haag vandaag
22.50 Journaal
DUITSLAND I
18.05 (K) Michel aus Lönneberga, tv
rie. 18.40 (K) Aktualiteiten. 19.20j
Scholierenkwis. 20.00 (K) Journaal,,
weerbericht. 20.15 (K) Filmreporti"
21.00 (K) Programma over dieren. 2i 1
(K) Dokumentair program
22.30—22.50 (K) Journaal, kommen
en weerbericht.
DUITSLAND II
18.20 (K) lm Auftrag von Madai
filmserie. 18.55 (K) Herakles, verhi
19.00 (k) Journaal. 19.30 (K) Progi
ma over skiën. 20.15 (K) Inform
programma. 21.00 (K) Journaal. 2
(K) Voordracht en pantomiml. 22.00
Klein Tv-spel, Willow Springs. 23.20
Journaal.
BELGIE
NEDERLANDS
17.50 (K) Calimero. 17.55 (K) Spel|
gramma. 18.50 (K) De apenplan
science-flctionserie. 19.40 (K) Mede
lingen en weerbericht. 19.45 (K) J(
naai. 20.15 (K) Paper Moon, kornis
feuilleton. 20.40 (K) Een jonge
Linz, gedramatiseerde documenti
22.20 (K) Programma over Indische
terkunde en folklore. 22.5023.10
Journaal met Wetstraat.
ziek. 8.00 Nieuws. 8.11 (S) In
Cirkel (vervolg). 9.00 (S) Licht ork
met zangsolisten. 9.35 waterstahd
9.40 Schoolradio. 10.00 (S) Radlowe
blad. 11.00 Nieuws. NOS: 11.03 Jazz
het Historisch Archief. 11.30 Spi
van Duitsland. VARA: 12.00 Zaltbomi
Centraal. 13.00 Nieuws. 13.11 Dinf
van de dag. 13.25 (S) Een midda
Stoomradio: gevarieerd middagp
gramma. 16.00 Nieuws. 16.03 (S) Sti
moeder Aarde, hoorspelserie. (1). 17
(S) Metropole Orkest. R.VU.: 17.35'
voor onszelf en zij voor ons allen?, i
(derde) projekt over Ontwikkeling!
menwerking. VARA: 17.55 Medede
HILVERSUM III
KRO: 7.02 (S) Drie op je boterham. 9
(S) Pep op drie. 11.03 (S) Drie dn
op verzoek. 12.03 (S) Drie tussen
middag, met o.a.: Raden maar.... 14
(S) Pop-Kontakt: de Theo Stokki
Show. 16.03 (S) DeHltmeesters: Vl
Vincent van Engelen Show.
Morgenmiddag komt ,,ln de soete suikerbol" terug, in
een aflevering van 25 minuten.
De NCRV zond gisteravond het
eerste deel van een soort t.v.-
drieluik uit, onder de titel: „Die
jeugd van tegenwoordig". On
derwerp ervan was meteen
„liefde, romantiek, geluk, een
zaamheid, sex, politiek". En dat
is dan zo wat. Eeuwenlang heb
ben vele geslachten lijvige ro
mans of zelfs studieuze boeken
over dit soort zaken geschre
ven, maar op het scherm neemt
meri er, pakweg, 40 minuten
voor.
Het programma was merkwaardi
gerwijs samengesteld door
Henk Mochel, die op het gebied
van de weldoortimmerde docu
mentaire toch een (zeer goede)
naam heeft te verliezen. Maar
ook hij kon ntuurlijk niet voor
komen, dat het een zeer opper
vlakkige aangelegenheid werd.
De socioloog prof. Kooy mocht
wat bekend cijfermateriaal
over voorechtelijke geslachtsge
meenschap onder de jeugd be
commentariëren en drs. Gerard
de Haas, schrijver van werken
over jeugd en cultuur leverde
ook wat vaaginleidende besc
houwinkjes. Mej. H. van Leeu
wen, lid van de Tweede Kamer
voor de A.R., zag zich voor de
onmogelijkheid geplaatst om
met in de studio aanwezige jon
geren van beiderlei kunne in
nauwelijks tien minuten wat
van gedachten te wisselen over
het vraagstuk van de abortus
wetgeving. Men had daarbij de
lichte tegenslag, dat de op de
band opgenomen discussie in
middels enigszins was achter
haald door het nieuwe (en in
het journaal van 8 uur bekend
gemaakte) feit van de indiening
van een initiatiefwet inzake de
abortus van KVP en AR, maar
erg veel deed dat niet terzake.
Uit de luttele discussie kwam
overigens toch wel vast te staan
dat „die jeugd van tegenwoor
dig" over dit soort dingen „in
doorsnee" nauwelijks anders
schijnt te denken dan „die ou
deren van tegenwooridg". In
doorsnee denken. Maar ik heb
dan ook altijd al vermoed, dat
het geen steek houdt „de jeugd"
te beschouwen als wezens van
een andere soort. Van de spaar
zaam beschikbare tijd moest
ook nog het optreden af van de
George Baker Selection en
Astrid Nijgh. Laatstgenoemde
jongedame zong onder andere
een lied dat betoogde dat „lief
de niet mooi is voor wie de
grenzen overschrijdt". Ik be
doel: dat hoef je als pastoor of
dominee in deze merkwaardige
te worden uitgelachen, herstel
hartgrondig te worden uitgela
chen.
Tros Aktua had weer veel opper
vlakkigs: illegale gokkers
Rotterdam, de op het nippertjl
niet doorgegane openbare ver
koop van het Amsterdamse Li
do, een reportage over orthope
die, een korte reportage van hel
zoveelste gijzelingsdrama
het vliegveld Orly en een aller
merkwaardigste confrontatif
tussen de heer Rabani van
weit en vader Abraham, die in
zijn onnozelheid een lied schijn!
te hebben afgescheiden met een
de arabieren onwelgevallige po
litieke strekking. Je houdt hel
allemaal niet voor mogelijk.
HERMAN HOFHUIZE1
