leydse courant'
ANNO 1732:
VAN „ANCIEN
REGIME" TOT
ZIEKTEN-
VERDRIJVER
VOLGENS DE „GROOTE DOCTOR"
BEGONNEN WE ALS REINE MAAGD
Leidse Courant
internationaal
QaSleidbelve
Vandaag het 20.000ste nummer van de Leidse Courant
En daar was de Leidse Courant achtereenvolgens gevestigd
J
MAANDAG 23 DECEMBER 1974
4
LEIDSE COURANT
PAGINA S-
De eerste publicatie die wij onder de naam van „Die Leydtsche
Courante" tegenkomen dateert uit het jaar 1633. Het was
een zg. „nieuwsmare" - geen dag of weekblad- die in die
tijd meer werden uitgegeven bij bijzondere gelegenheden of
gebeurtenissen.
De Courante van 1633 was een aanklacht tegen twee burge-
meesteren naar aanleiding van door hen genomen „vexatoi-
re" maatregelen tegen de Remonstranten.
Een geregeld verschijnend blad onder de naam „Leydse
Courant" is in Leiden sedert 1686 te vinden. Deze krant
voldeed zo goed (spellingfouten nam men voor lief - men
wist niet beter, en zetfouten kwam men niet tegen, want
men kon (met de hand gezet) er dagen over doen...) dat
„dezelve niet alleen de goedkeuring wegdroeg van het alge
meen, maar zelfs de aandacht der Staatkunde en der
Hooggeleerden naar zig trok".
Om haar goede handelsberichten werd de krant ook buiten
onze grenzen graag gelezen. Advertenties werden zelfs aan
geboden niet alleen uit alle steden van Holland, maar zelfs
uit Zweden.
Léyden, Ao 1832, no 5 Als we terugkij
ken op twintigduizend Leidse Couranten,
kunnen we net zo goed er nog een paar
eeuwen bijpakken. Zo'n 300 jaar geleden
hadden we ook al een Leydse Courant:
een perkamentachtig blaadje, aan twee
zijden met kleine lettertjes bedrukt, alsof
er toen geen protesterende abonnees wa
ren met minder goed gezichtsvermogen.
We hebben vóór ons de Leydse (niks te
sch-en, dat is nieuwerwets..) Vrydagse
Courant, 1732, no. 5, ergens in January.
Het is om je ogen op uit te kijken.
We worden even geïnformeerd over gans
Europa met „nieuws" dat zich uitstrekt
van 13 december 1731 tot 10 januari 1732.
We willen u graag deelgenoot van onze
ontroering maken als wij 242 jaar in de
tijd teruggrijpen, met het papier uit die
dagen in onze handen. Onder de kop
Moscovien lezen wij, dat in Moscou den
13 December (1731) „De Keyzerinne heeft
gerezolveerd een Cadets-Academie te St.
Petersburg te doen opregten, in dewelke
zoo Russische als Lyf- en Estlandse jon
ge Edellieden in alle Weetenschappen en
Exercitiën op Haare Keyz. Majts. kosten
onderweezen zullen worden. Eergister
heeft men het Feest van den H. Apostel
Andreas, Patroon van de eerste Russi
sche Ridder-Orde van dien Naam, zeer
plechtig gecelebreerd: De Keyzerinne in
Ordens-Gewaat en met de Ordens-Kee-
ten omhangen, begaf zich met een plech
tige Processie van Ridders naar de Hof-
Kapelle, daaV Haare Keyz. Mjt. by den
Dienst assisteerde, waar na het Kanon
gelost wierd, en na dat die Monarchin
uyt de Kapelle te rug gekomen was,
hadden alle de aanweezende Ridders de
Eer met Haar aan een zelve Tafel het
Middagmaal te houden."
U ziet: prettig leesbare taal, alle zelfstandi
ge naamwoorden met een hoofdletter en
een eenvoudige spelling. Alleen verschilt
die spelling in één en hetzelfde nummer
nogal eens. Er waren nog geen voor
schrijvende spellingregels. Opvallend
ook is, dat in het begin van die achttien-
de-eeuwse dertiger jaren bijzonder wei
nig Franse woorden worden gebruikt
Dat zou enkele decennia later wel anders
worden...
Uit „Spanjen" vernemen wij alle aankom
sten en vertrekken van schepen te „Ka-
dix" en uit „Sevilien" wordt gemeld, dat
de „Koninglyke Familie zig in gewensch-
te (tóch die sch) Gezondheid bevind".
„De Tydingen die men bij na dagelyks
zoo uyt Italien als van den Infant-Hertog
komt te ontvangen, geeven veel Verge
noeging aan Haare Majesteyten en het
geheele Hof. Den Abt de Mongon, die zig
zeederd eenige Maanden by continuatie
in deeze Stad (Sevilla) en aan het Hof
heeft opgehouden, is Dinsdag en Woens
dag, twee Gala-dagen wegens de Naam
dag van de Princesse van Asturien en
de Verjaaring der Geboorte van den
Koning, ter Hand-kus geweest, zynde alle
de gerugten als of gem. Abt in stilte een
Reyze naar elders had weezen doen, ten
eenemaal zonder grond. Het grootste ge
deelte van de Spaanse Vloot, die het
Transport van de 6000 Man Spaanse
Trouppen naar Italien heeft helpen doen,
is te Kadix ingeloopen, en men ziet de
overige Scheepen dagelyks te gemoet
Het Gerugt dat hier geloppen heeft, als
of de Graaf Coquerani benoemt zouw
zyn tot Ambassadeur aan het Hof van
den Koning van Sardinien, is tot noch
toe zonder eenige zeekerheid. Ondertus-
schen spreekt men dat den Koning in 't
kort zyne Ambassadeurs zoo naar Hol
land als het Hof van Turin staat te
benoemen. Het maakt hier tegenwoordig
zoodanig extra koud Weèr, dat het ge
noegzaam gelyk is met de zwaare Winter
die wy hier gehad hebben in den Jaare
1728, als wanneer het Hof in de felste
Vorst van Madrid vertrok naar Bdajoz,
om daar de uytwisseling der twee Prin-
cessen van Asturien en Brazilien te
doen."
Men bericht verder uit „Duytsland en-
d'aangrenzcnde Ryken", maar ook uit
„Vrankrijk", waar te Versailles op 3
januari '32 bekend werd, dat „Eergister,
Nieuwejaars-dag, de Princen en Princes-
sen van den Bloede en de Heeren en
Dames van 't Hof de Eere hadden, den
Koning en de Koninginne (Lodewijk XV
was toen net 22 jaar oud) ter dier Occa
sie te complimenteren. De Prevost der
Kooplieden en Scheepen, vergezeld met
de andere Officieren van het Corps dee-
zer Stad, kwamen meede haar Respect
betuygen aan Haare Majesteyten, den
Dauphin, den Hertog van Anjou, en de
drie Princessén van Vrankrijk."
„Nederlanden" Amsterdam den 9 Ja
nuary. Het by Noortkoping gezonken
Schip van James Blaake was weeder
opgehaald, maar de Lading bedorven.
Tusschen den 25 en 26 December was
het Schip van Schipper de Vries, van
hier naar Breemen gaande, door Stornv
voor de Wezer omgeslagen, en met al het
Volk gezonken; doch Schipper Wilke
Mulder was in die Storm behouden ge-
bleeven."
's Gravonhage De Heeren Staatcn van
Holland en West-Friesland zyn gister en
heeden vergaderd geweest. Men verzee-
kerd dat de Generaal Major Baron van
Ginkel in 't laatst van deeze of het begin
van de volgende week als Minister we
gens deezen Staat naar het Hof van den
Koning van Pruyssen staat te keeren. De
Groot-Brittannische extr, Ambassadeur
Graaf van Chesterfield is met Heeren
van de Regeering in gesprek geweest."
En verder: Word by deezen gcadverteert,
dat ten Comptoire van den Heer van
Hogendorp, Ontfanger Generaal der Ver-
eenigde Neederlanden in 's Hage, wor
den afgelost de Gencrallteyts Obligation,
gedateerd den eersten January 1704, gc-
registrcert van Folio 907 tot Folio 920
Verso beyde incluys, waar op geen ver
deren Interest kan worden betaald als
tot den eersten January 1732, maar voor
afgelost worden gehouden."
1732 en 1974: het draait allemaal om het
zelfde; we zullen het nooit afleren....
Ton Plcters
LEIDEN Dit is het 20.000ste exemplaar
van de Leidse Courant. Dat is Sinds
Vrijdag 1 October 1909, le jaargang,
No. 1. Het bureau was toen gevestigd
aan de Oude Singel 54. Het eerste num
mer bestond uit TWEE bladen. In ronde
letters, alsof ze met de hand waren ge
schreven, stond de naam bovenaan: „De
Leidsche Courant", in een vormgeving
die tot in de zestiger jaren werd ge
handhaafd. Twintigduizend kranten,
zo'n 65 jaar lang. Geen eeuwigheid,
maar toch een kwantum om even stil
bij te staan.
Waarom een „De Leidsche Courant" na
een andere „De Leidsche Courant", die
al in de eerste helft van de 18e eeuw
(verrukkelijke specimina van contempo
raine berichtgeving, we komen daar la
ter op terug) verscheen, maar in de vo
rige eeuw een onzalige dood stierf,
waarna een Leidsch Dagblad de draad
op zijn manier weer opvatte in een
richting die het katholieke bevolkings
deel van Leiden en omgeving deed ver
langen naar een eigen „draad". Of
schoon dat dient gezegd het L.D.
strikt neutraal was en geen aanstoot
gaf; men wenste slechts een principieel
blad. Op die eerste October van 1909
was het zover. Een verantwoordend en
uitvoerig hoofdartikel luidde de roomse
.zondag" in onder het kopje (grote kop
pen bestonden toen nog niet) „Ter inlei
ding": „De werkzaamheid, der noeste
vlijt van ijverige mannen; de offervaar
digheid en de steun van talrijke Kath
olieken van Leiden en omstreken heb
ben het mogelijk gemaakt, dat voor on
ze stad en omgeving een R.K. Dagblad
is kunnen gesticht".
„Vanaf heden, 1 October, kunnen onze
Katholieken de vrucht van veel moeiza-
men arbeid beginnen te plukken: heden
verschijnt het eerste nummer van het
Katholieke Dagblad „De Leidsche Cou
rant". In de eerste plaats onzen dank,
onze waardering, onze erkentelijkheid
aan allen zonder onderscheid, die, op
welke wijze ook, hebben bijgedragen
aan de totstandkoming van dit dagblad,
dat in een, voor de Katholieken, nijpen
de behoefte voorziet".
Wat de Nederlandse regering in 1974 nau
welijks of niet zou kunnen opbrengen
ten aanzien van de pers in het alge
meen, wordt in het blazoen van paus
Pius X geschreven waar het 't katholie
ke dagelijkse medium betreft Alweer
volgens het hoofdartikel: „Het is ge
noegzaam bekend, dat onze paus. Z.H.
Pius X, als patriarch van Venetië, de
verklaring heeft afgelegd, zijn Bis
schopsring, zijn borstkruis, ja zelfs zijn
kardinaalskleding te willen prijsgeven,
als het zijn moest om de Katholieke
pers geldelijk te helpen". Waar hoor je
die geluiden nu nog? Er is nauwelijks
nog bisschoppelijk paars of kardinaal
purper om prijs te geven. Die zijn al
opgeofferd aan de tijdgeest, laat staan
aan de katholieke pers. Temoira mutan-
tur, nos et mutamur in illls, zullen we
maar zeggen: de tijden veranderen, en
wij met hen.
Hoe dan ook: één van de voormannen
van de Franse vrijmetselarij had al
eens gezegd, dat boven de macht van
het geld de macht van de pers staat. De
Pers beheerst de geesten.
Het was de bedoeling van de oprichters,
dat het nieuwe katholieke dagblad werd
gelezen, niet alleen om „de nieuwsbe
richten, om de moorden en branden en
ongelukken, niet alleen om de verschil
lende plaatselijke gebeurtenissen maar
óók om hetgeen er mogelijk voor dezen
en genen uit te leeren valt".
Even stokt bij ons de moed om verder
neer te schrijven van wat Ter Inleiding
nog meer over De Pers zegt, of liever
wat „onze groote Doctor Schaepman"
in een heilig trillende ode aan de pers
onthulde. De Doctor zag met brede blik
de Pers als een maagd, „gekleed in een
arm gewaad, maar van smettelooze
reinheid, een nederige figuur, staande
aan den voet van het Kruis".
Nummer 20.000 van de laat-twintigste-
eeuwse Leidse Courant ademt een an
dere tijdgeest. De L.C. voelt zich niet
meer zozeer „van Koninklijken huize",
„hare hooge taak" is een beetje in de
verdrukking gekomen, de tijden zijn^
ernstig en rondom sneuvelen collega's
in de strijd met de papierprijs en het
advertentiebestand. Onze groote Doctor
heeft dit in zijn meest verheven literaire
oprispingen niet voorzien. Maar de op
zet begrijpen we nog steeds wel: „Abon-
neeren, adverteeren, correspondeeren:
zietdaar aangewezen de drie groote ka
nalen, langs welke ons het frissche
bloed naar het hart moet stroomen".
Anno 1974 blijven wij enthousiast en
vol goede moed, zoals in 1909. En we
hopen onverminderd bij u, onze lezers,
„de trouwe vriendinne des huizes" te
zijn.
Ton Pieters
Rapenburg 10
Papengracht 32
Kort Rapenburg 2
Oude Singel 54
Steenschuur
