Leven
als
vader
en
zoon
Grieken voor het eerst sinds
zeven Jaar naar de stembus
NAUWE BANDEN
BINNEN JAPANSE
ONDERNEMINGEN
Democratische
Partij van
Karamanlis
favoriet
onze correspondent Peter
Hillmore
OKIO Elke morgen, van
aandag tot zaterdag, doet zich
mbii) grote Japanse paradox voor.
P^S^nizenden arbeiders verdrin-
zich in de straten en vullen
ondergrondse, duwend en
huivend als in een panieksi-
•tie. Er is niets dat lijkt op
denk j
y. «ro«
en chaos. Een half uur later
alles vredig als de arbeider
zijn werk aankomt en zijn
in het systeem vindt. Orde
'Jut dan boven alles, mensen
°°.p ligen naar elkaar (zelfs de
n nkdirecteur) en het lijkt erop
s niets deze kalmte van de
V en i Panners kunnen doorbre-
n tot het weer tijd is de
■en. scherming van kantoor of fa-
rin ip iek te verlaten en weer hele-
aal alleen het hoofd te bieden
n de grote wijde wereld.
!t gaat er niet om verschillen
Tssen enkeling en groep op te
erken, het is een verschil dat
"HOli hart van de ^aPanse sa"
Henleving en het Japanse za-
rueven ligt. En om de ongee- -
economische groei
in Japan te begrijpen, is het
podzakelijk om de eigenaardig-
eden van het Japanse zakenle-
p te begrijpen. Nergens an-
is er iets dat ook maar in
;rte lijkt op de structuur
het Japanse zakenleven,
een Japanner is werken
>or een bedrijf niet alleen een
ddel om aan de kost te ko-
manier van
ven op zich. De groep betekent
es in Japan; direct op de fa-
Qiegroep volgt de werkgroep.
re sterk dit groepsbewustzijn
blijkt wel uit het gebruik van
t woord „uchi" voor de werk-
its, organisatie of kantoor
larvoor de Japanner werkt
Et betekent „mijn huis". Een
beider die gevraagd wordt
hij doet zal niet als eerste
ggen: ik ben automonteur of
ben technicus in plaats
larvan zal hij zeggen: ik werk
>or Nissan of ik werk voor
itachi. Het is alsof wat hij doet
t in minder belang is dan waar
i het doet.
üiteits )apan heb ik de fabrieken en
ce aan- j hoofdkantoor van Nissan
rmt «kjotQr Corporation bezocht, de
r Va{t>uwers van Datsun. Ook al
»anpaï at het hier voornamelijk over
lissan, het is gemakkelijk van
sdaad- fpassing op vrijwel elke Ja-
te, Rnse onderneming, groot of
dat d<
vei be issan is niet de enige ondeme-
et ing die een bedrijfslied heeft
e™CÉ>n Hitachi bijvoorbeeld heeft
99
een lied dat wordt gezongen op
de wijs van het Engelstalige
„Voorwaarts, christen-soldate-
n": „Over heuvels, over dalen/
ieder roept en ieder antwoordt/
wij zijn een en hebben dromen/
wij zijn mensen van Hitachi,
staan gereedvoor het geluk
van anderen". De employees
van het bedrijf zingen dit lied
niet alleen op hun werk, maar
ook op bijeenkomsten en in
bars bij hun saké of whisky.
Vertrouwen
op systeem
Nissan is een reusachtig con
cern de vijfde grootste auto
fabrikant ter wereld dat in
staat is te wedijveren met de
reuzen in het westen. Het heeft
een produktiecapaciteit van
meer dan twee miljoen eenhe
den per jaar en heeft in tien
vestigingen werk voor meer dan
52.000 mensen. Het concern ont
stond vrij laat, in 1933, en is snel
gegroeid zodat het in staat
was een keuze te maken uit alle
traditionele Japanse vormen
van bedrijfsvoering.
De Japanse industriële groei is
tot stand gekomen op een ma
nier die totaal verschilde van
die in het westen. Mag het west
en soms enorme bedragen be
steden aan research en ontwik
keling van kostbare technische
projecten, in Japan is verbeel
dingskracht minder belangrijk
dan traditionele patronen. Dit
vertrouwen op systemen en vor
men ligt ten grondslag aan alle
aspecten van het Japanse leven
en het beperkt zich niet tot het
zakenleven. Je komt het tegen
in de architectuur, in de cultuur
zoals in de Noh-spelen, waar
een handgebaar van veel groter
belang is voor het publiek dan
de plot van het stuk.
Ook in het zakenleven. Natuur
lijk komen er nieuwe uitvindin
gen uit Japan, maar zij lijken
afkomstig te zijn van verfijnin
gen, aanpassingen en perfectio
nering van zaken die uit het
systeem naar voren springen.
De auto's van Nissan zijn niet
goed omdat zij unieke gepaten
teerde instrumenten hebben.
Het zijn in feite nogal traditio
nele auto's, maar het systeem
volgens welk zij zijn gebouwd,
is geperfectioneerd: ongeveer 17
procent van het werk bij Nissan
wordt besteed aan kwaliteits
controle om er zeker van te zijn
dat het systeem blijft werken.
De beste analyse van de reden
waarom een Japanse arbeider
zo gebonden is aan zijn bedrijf,
is afkomstig van een professór
in de sociologie, mevrouw Tsji
Nakane. Zij heeft geschreven
dat de klassestructuur in het
westen naar een horizontale in
deling neigt bezittende klasse,
middenklasse, arbeidersklasse,
enz. Maar in Japan is de struc
tuur vertikaal, met het bedrijf
dat in alles voorziet, zelfs in
identiteit Een arbeider van Nis
san zal meer verwantschap voe
len met zijn bedrijfsdirecteur
dan met een arbeider van Toyo
ta. Wanneer je bij een bedrijf
in dienst treedt, doe je dat voor
het leven, en er bestaat maar
weinig mogelijkheid dat iemand
zijn baan in de steek laat, zelfs
al kan hij ergens anders een
betere baan krijgen. Dat zou
gelijk staan met verraad.
Deze overheersend verticale
structuur weerspiegelt zich in
de vakbonden. Vakbondslid
maatschap wordt meer bepaald
door het bedrijf dan door de
bedrijfstak meer dan 94 pro
cent van de bonden zijn onder
nemingsvakbonden en maar één
procent werkt bedrijfstaksge-
Functionarissen
en kader
De vakbonden zijn bovendien
evenzeer een onderdeel van de
bedrijfsvoering als dat ze beho
ren aan de arbeiders. Een over
zicht van 258 maatschappijen en
260 bonden in 1971 liet zien dat
alle belangrijke vakbondsfunc
tionarissen tot het midden- en
topkader in de bedrijven be
hoorden.
De voornaamste zorg van de
bonden betreft de inkomens van
hun leden, en de onderhandelin
gen ten tijde van het traditione
le „voorjaarsoffensief" worden
op het hoogste niveau gevoerd,
tussen de vakbondsleiders, de
president en de directeur van de
onderneming. Anders dan in an
dere landen hoeven de vak
bondsleiders zich niet te veel te
bekommeren om de werkom
standigheden van hun leden.
Dit is zo omdat het bedrijf zelf
daar automatisch zorg voor
draagt. Omdat het werksysteem
in Japan een hele maatschappe
lijke groep omvat, waarbij het
werk centraal staat in het leven
van de employees, neemt het
bedrijf automatisch heel wat ta
ken in de welzijnsvoorziening en
voor het gezin over. Een typisch
Japans bedrijf zal zorgen voor
onderdak, ziekenhuisvoorzienin
gen, recreatie en voor geschen
ken voor mensen die gaan trou-
Het systeem maakt de banen
draaglijker, want het vereist
veel meer dan in de industrieën
in het westen dat de bedrijf
sleiding evenveel zorg draagt
voor het personeel als voor het
produkt. Het fabriceren van au
to's aan de lopende band is
nooit beschouwd als het minst
saaie werk dat je kon bedenken
en de frustratie die daaruij
voortkwam heeft veel van de
schijnbaar zinloze stakingen in
Detroit veroorzaakt Maar de
laatste belangrijke staking bij
Nissan die het bedrijf lamlegde,
dateert van' 1958. En de fabriek
in Tochigi, die zich over een
terrein van vijf kilometer uit
strekt, is de schoonste fabriek
die ik ooit heb gezien.
Besluitvorming
van onderaf
Het is niet alleen de houding
van de arbeiders die anders is
in Japan, zelfs als de industriële
technieken gelijk zijn. Ook het
hele proces van besluitvorming
en overleg op het hoogste ni
veau in een onderneming is to
taal verschillend. Anders dan in
het westen komen ideeën door
gaans niet van boven af om
door het middenkader te wor
den uitgevoerd. In plaats daar
van gaan ze uit van het midden
kader, worden goedgekeurd
door de top om tenslotte terug
te gaan voor de uitvoering.
Het proces van besluitvorming
in de Japanse industrie is een
volmaakt voorbeeld van een ac
tieve politiek van overeenstem
ming. Als een onderneming een-
Binnen de structuur van
het Japanse bedrijfsleven
was het niet vreemd dat het
gezamenlijk gymnastiek
doen tussen het Werk door
gemakkelijk ingang zou vin
den. In het westen is die
gewoonte niet aangeslagen.
maal heeft besloten een bepaald
bedrag, groot of klein, te inves
teren. gebeurt dit onmiddellijk
en geeft de onderneming al zijn
steun aan het voorstel maar
het kan een tijd duren eer die
beslissing zelf is genomen.
Voor iemand die zichzelf als
individualist beschouwt, moet
het hele systeem uitermate frus
trerend zijn, want het blijkt te
zijn gebaseerd op twee grondre
gels; iedereen heeft zijn eigen
streng begrensde verantwoorde
lijkheid en functies, en niemand
mag deze grenzen overschrij
den. Er is maar weinig ruimte
voor het individu in het Japanse
bedrijfsleven.
Zelfs als een jongeman buiten
gewoon veel talent heeft, is het
voor hem onmogelijk over ande
ren heen te springen naar een
directeurs stoel. Het is mogelijk
op te klimmen tot de functie
van bedrijfsleider net onder
directieniveau maar zelfs
daar geldt dat je jong bent als
je iets boven de veertig bent. De
troost voor een jongeman is dat
als zijn leeftijdgenoten blijven
staan op de maatschappelijke
ladder, hij verder kan klimmen.
Hoeveel succes het systeem in
Japan ook heeft, het zou in het
westen niet werkbaar zijn. Wij
hebben ons eigen systeem inge
richt op het geloof in de onder
nemer en het individualisme en
in de wedijver die dit met zich
meebrengt. Toch blijft het Ja
panse systeem van kracht, niet
zozeer omdat het zoveel beter is
dan andere, maar omdat het
deel uitmaakt van het Japanse
leefpatroon.
Het -systeem kan wel verande
ren als Japan de problemen van
zijn snelle groei evenals de mo
gelijk rampzalige teruggang van
die groei die het nu voorziet te
lijf wil gaan. Maar het zou on
juist zijn te menen dat die ver
andering het gevolg zou zijn van
het feit dat de jongeren de tradi
tionele waarden verwerpen.
Veel van de marxistische stu
denten van gisteren zijn de be
drijfsleiders van divisies van
grote ondernemingen van van
daag.
BEDRIJFSLEVEN
IN JAPAN
Lopende band werk. saai en vreugdeloos, maar stakingen bij de particuliere
ondernemingen zijn zeldzaam.
f Melina Mercouri die kandidaat is voor de Panhel-
•ense Socialistische Partij spreekt een politieke
fergadering in Athene toe.
ATHENE De actrice Melina Mercouri trekt
door de arme buurten van de havenstad Pireaus
om de kiezers aan te sporen om „De Griekse
socialisten een kans te geven". Alexandros Pa-
naghoulis, die in 1968 probeerde de dictator
George Papadopoulos te vermoorden, verrast de
kiezers in een Atheense buitenwijk met zijn
gematigde oproep „Democratie heeft geen be
hoefte aan fanatisme en extremisme". Ook pre
mier Konstantijn Karamanlis voert campagne
in Athene met de belofte van „Sociale recht
vaardigheid zonder sociale beroering en econo
mische vooruitgang zonder economische acroba
tiek". In heel Griekenland zijn de politici en
de kiezers in de ban van de campagne voor de
eerste parlementsverkiezingen na zeven jaar mi
litaire dictatuur. Morgen gaan de zes miljoen
kiesgerechtigden naar de stembus om een nieuw
parlement van 300 leden te kiezen. Het vorige
parlement werd in april 1967 ontbonden ter
voorbereiding op nieuwe verkiezingen die ech
ter nooit plaats vonden omdat op 21 april de
militairen de macht grepen.
Negentien partijen en ruim honderd onafhanke
lijke kandidaten nemen aan de verkiezingscam
pagne deel, maar men verwacht dat slechts vijf
partijen voldoende stemmen zullen behalen om
in het parlement te komen. Daarbij is de Com
munistische Partij die sinds 1947 verboden was
maar enkele weken geleden werd gelegaliseerd.
De communisten maken deel uit van het Verenig
de Linkse Front (EA), dat volgens sommige
voorspellingen 15 procent van de stemmen e'n 20
zetels zou kunnen bemachtigen.
Maar de favoriet voor het behalen van een
meerderheid en het leiden van de regering in de
komende vier jaar is de nieuwe Democratische
Partij van Karamanlis. Deze 67-jarige politicus
heeft de regering geleid sinds 23 juli, toen het
militaire bewind ineenstortte na de staatsgreep
op Cyprus die leidde tot de Turkse invasie op
dat eiland.
De krachtigste tegenstand voor de partij van
Karamanlis komt van de coalitie van de Cen
trum-Unie van ex-vice-premier en minister van
buitenlandse zaken George Mavros en de refor-
mistisch-socialistische groepering „nieuwe krach
ten" van prof. Ioannis Pezmazoglou. Deze coali
tie, aangeduid als EKND, heeft meer verzetslie-
den uit de oorlogstijd aangetrokken dan welke
partij dan ook.
De voornaamste overige partijen zijn de Panhel-
leense socialistische Beweging (PASOK) van
prof. Andreas Papandreou en het Verenigde
Linkse Front, waarin de twee communistische
partijen en de groepering Verenigd Democrati
sche Links en enkele linkse onafhankelijken
samengaan. Melina Mercouri is kandidaat voor
de PASOK.
De kolonels die in 'juli het veld ruimden voor
de burgerpolitici, zijn inmiddels gedeporteerd
naar het eiland Kea en in staat van beschuldiging
gesteld wegens samenzwering. Daarmee staan de
kolonels politiek gezien buiten spel, maar de
Democratische Nationale Unie van de schatrijke
zakenman Petros Garoufalias huldigt min of
meer de nationalistische ideologie van de staats
greep van 21 april 1967.
Een centraal thema in de verkiezingscampagne
is Cyprus. Vrijwel alle partijen zijn het erover
eens dat de terugtrekking van de Turkse en
andere buitenlandse troepen en garanties voor
de onafhankelijkheid voor het eiland moeten
worden geëist.
Over andere kwesties zijn de partijen verdeeld.
Karamanlis heeft Griekenland teruggetrokken
uit de militaire activiteiten van de NAVO, maar
onlangs verklaard dat, als de NAVO iets doet
voor herstel van de rechtvaardigheid op Cyprus,
Griekenland zijn houding tegenover het bondge
nootschap wellicht zal herzien. De Centrum-Unie
verlangt dat Griekenland permanent buiten het
militaire opperbevel van de NAVO blijft, en
Papandreou en de communisten willen dat Grie
kenland zijn lidmaatschap van de NAVO geheel
opzegt.
Wat de binnenlandse politiek betreft zijn Papan
dreou en de communisten niet tevreden met de
maatregelen die Karamanlis tot dusver heeft
genomen tegen de kopstukken van de militaire
dictatuur. Zij verlangen hardere maatregelen,
zoals een zuivering van de officieren die de junta
hebben gediend en het weer opnemen in de
strijdkrachten van de officieren die door de
junta waren ontslagen.
Karamanlis heeft eraan vastgehouden dat de
kwestie van de Griekse monarchie beslist moet
worden na de verkiezingen door middel van een
volksstemming. Het is bekend dat hij een hekel
heeft aan de koninklijke familie van ex-koning
Konstantijn, die nu in Londen woont, maar hij
heeft tot dusver geweigerd zich uit te spreken
over eventueel herstel van de monarchie. Alle
andere partijen behalve de kleine Nationale De
mocratische Unie, hebben zich tegen de monar
chie uitgesproken.
Konstantijn Karamanlis
.gedoodverfde overwinnaar.
