Tamimah wil niet
meewerken aan eis gedetineerden
Het enige is
afwachten"
Zaterdag weer
mis in gevangenis
Gijzeling van
minuut tot
minuut
Onverwachte
wending na
dramatische
hoogspanning
Schoten gelost
tijdens preek
pater De Bot
Echtgenote gegijzelde organist:
Wederrechteli j ke
vrijheidsberoving
onder bedreiging
van geweld
blNSDAG 29 OKTOBER
LEIDSE COURANT
PAGINA 7
ide v
Scheveningse gijzeling heeft gisteren, na
I i dramatische hoogspanning voor de 17
gegijzelden, een onverwachte wending ge
degen. Rond half tien 's avonds verklaarde
het ministerie van justitie dat de verwach
tingen over de afloop van de gijzeling
iopvol waren. Op dat moment had de
revangene Tamimah, om wie de gijzeling
legonnen was, duidelijk te kennen gegeven
Üat hij niet meer wenste mee te werken met
vier gijzelaars in de kerkzaal van de
^gevangenis. Op dat moment ook was de
jvrouw van één van de vier gedetineerden,
Guusje Denie, in de kerkzaal toegelaten. Er
was toen juist een zesde gegijzelde vrijgela
ten, de 11-jarige Godfried Klerkx.
De aanzet tot de onverwachte wending in
de gijzeling werd 's middags rond vier uur
jgegeven. Op dat moment zag de situatie er
allesbehalve rooskleurig uit. Voor het eerst,,
na ruim veertig uur „kalme" gijzeling, wer
den de gegijzelden werkelijk bedreigd. De
Palesteinse gedetineerde Nuri liet de Neder
landse autoriteiten per walkie-talkie weten,
dat als niet onmiddellijk werd voldaan aan
de eis dat Tamimah naar de kerkzaal zou
komen, er doden zouden vallen. Na enig
onderhandelen werd besloten dat Tamimah
niet naar dé kerkzaal zou komen, maar dat
er een ontmoeting tussen Nuri en Tamimah
in de gang vóór de kerkzaal zou plaatsvin
den. De autoriteiten, die ook in het gevange
niscomplex zaten, besloten deze eis in te
willigen gezien de ernst van de situatie.
Vooral ook, omdat inmiddels contact was
geweest met de gegijzelde pater A. de Bot
Het was de eerste keer dat een gegijzelde
direct contact had met de Nederlandse on
derhandelaars. Pater De Bot deed een drin-
gend beroep op hen om alles wat mogelijk
was te doen om aan de uiterst gespannen
situatie een einde te brengen. Hij berichtte
per walkie-talkie dat veel van de gegijzelden
onder hoogspanning stonden. Met name de
toestand van de twee vrouwen en de 's
Het is niet helemaal duidelijk of de vier
gedetineerden ook gedreigd hebben de gegij
zelden met tussenpozen van een uur dood
te schieten en naar buiten te gooien als niet
aan de eis werd voldaan, dat Nuri contact
zou hebben met Tamimah. Bij het televisie
journaal van acht uur gisteravond werd dit
meegedeeld, maar een woordvoerder van
justitie ontkende dit ten stelligste. Een
woordvoerder van de politie verklaarde ech
ter dat hij dit bevestigen noch ontkennen
wilde. Een diplomatiek antwoord, dat lijkt
te betekenen dat de politie van oordeel is
dat deze dreiging wél is gesteld.
Vrouw
Voordat de gang naar de kerkzaal vrij werd
gemaakt voor de ontmoeting had gijzelaar
Daan Denie nog een gesprek per portofoon
met zijn vrouw. Deze was in de gevangenis
aanwezig en had evenals haar schoonmoe
der eergisteren al had gedaan haar diensten
aan de onderhandelaars aangeboden. Vol
gens de onderhandelaars sprak zij „bijzon
der flink en verstandig." Zij smeekte Daan
niet tot het uiterste door te gaan. Tijdens
.dit gesprek kwam Jan Brouwers herhaalde
lijk tussenbeide, omdat hij meende dat
Guusje Denie door de onderhandelaars
werd geprest om haar man tot andere ge
dachten te brengen. Hij wees er op dat dit
soort gesprekken tussen Daan en Guusje
voor hem niet zo nodig hoefden. Zowel Daan
als Jan waren door Guusje niet tot andere
gedachten te brengen. In dit gesprek, dat
zo'n tien minuten duurde, zeiden de twee
Nederlandse gijzelaars voor het eerst ook,
waarom zij meededen aan deze aktie van
de twee Palestijnse kapers en de Franse
bankrover Koudache. Zij zouden als reden
hebben opgegeven: „We zijn gefrustreerd
door het Nederlandse recht. De gevangenis
straffen die wij hebben gekregen zijn veel
te lang. Wij doen mee aan deze gijzeling uit
wraak op de Nederlandse justitie".
Ontmoeting
Na dit gesprek werd alles in orde gebracht
voor de ontmoeting in de gang tussen Nuri
en Tamimah. Als voorwaarde was gesteld
dat niemand anders zich in de gang mocht
bevinden. Nuri mocht één van de twee
binnengesmokkelde wapens meenemen. De
Nederlandse autoriteiten zouden met opzet
niet hebben aangedrongen op een ongewa
pend contact om Nuri, die uiterst kortaf en
dreigend onderhandelde, niet nog meer ge
spannen te maken.
Net op het moment dat alles voor de ont
moeting was geregeld en beide Palestijnen
de deur uit zouden gaan, bedacht Tamimah
zich. Hij greep snel naar de walkie-talkie en
hield volgens ooggetuigen in de kamer waar
hij onder toezicht verblijft, een zeef geëmo
tioneerd gesprek met Nuri. Met zijn rug
tegen de deur van de kamer hield Tamimah,
die nog enigszins verzwakt is van de gevol
gen van zijn hongerstaking, een gesprek
(grotendeels een monoloog) in het Arabisch
met Nuri. Een tolk, die bij dit gesprek
aanwezig was, heeft verklaard dat Tamimah
zei dat hij afzag van de ontmoeting, omdat
hij bang was dat ze hun levens dan op het
spel „zouden zetten. Hij vreesde voor een
hinderlaag. Vervolgens zei hij verder hele
maal niet meer mee te willen werken aan
de gijzeling. „Deze gijzeling is niet in het
belang van de Palestijnse zaak. Ik kan
begrijpen dat je wil vechten en zo nodig wil
sterven voor onze belangen, maar doe dat
niet door middel van deze gijzeling. Laten
we onze gevangenisstraf hier uitzitten en
daarna verder vechten voor de Palestijnse
zaak".
Onverwacht
Het ministerie van justitie verklaarde, dat
deze stellingname van Tamimah totaal on
verwacht kwam. „Deze ommekeer kwam
voor ons misschien nog wel meer als voor
Nuri als een grote verrassing. Uit eerdere
gesprekken tussen Nuri en Tamimah was
wel gebleken, dat Tamimah, die in het Pales
tijnse commando de chef is van Nuri, het
niet in alle opzichten met Nuri eens was.
Maar in grote lijnen toch wel."
De uitslag van het gesprek werd door de
Nederlandse onderhandelaars meegedeeld
aan Jan Brouwers. Hij reageerde zeer kortaf
en zakelijk met „o.k., begrepen." Op dat
moment ontstond er een geheel onverwachte
situatie, zowel voor gijzelaars, gegijzelden
als onderhandelaars. De eis namelijk, die de
gijzelaars vanaf het eerste begin hebben
gesteld „Tamimah, moet naar de kerkzaal",
leek aanzienlijk in aanzien gedaald* En daar
mee leek ook de waarde van de gijzeling
voor de gijzelaars min of meer op losse
schroeven komen staan.
Vermoed wordt, dat een bericht van de
Palestijnse Jeugdorganisatie dot de eisen
van de Arabische gevangenen werden on
dersteund mede reden is geweest voor de
toegenomen spanning in de gevangenis.
Rond tien uur had Tamimah voor het eerst
sinds zijn weigering weer contact met Nuri
per walkie talkie. Nogmaals drong hij er op
aan om de gijzeling stop te zetten. De vier
gedetineerden in de kerkzaal deelden daar
na mee dat ze zich zouden beraden over de
.verdere gang van zaken en eventuele nieuwe
eisen. De enige cis. die ze op dat moment
stelden, wordt „positief" genoemd; ze vroe
gen om voedsel.
Inmiddels blijkt Guusje Denie de kerkzaal
verlaten te hebben na een verblijf van an
derhalf uur. Het enige wat ze wilde loslaten
is dat de toestand van de gegijzelden „rede
lijk goed" is.
In het Scheveningse gevangeniscomplex zal zater
dag hoe dan ook weer een misviering worden
gehouden. Dit b de verwachting en de wens van
de hoofdaalmoezenier van alle gevangenisinrich
tingen in Nederland, de heer E. J. Schraven. „Ik
ben van oordeel dat de gedetineerden, die de
behoefte hebben om een eucharistieviering bij te
wonen, in die gelegenheid gesteld moeten blijven
worden. Daar moeten geen problemen over ont
staan. Alles moet zo rustig mogelijk, zonder angst
doorgaan. In het geval dat de gijzeling zaterdag
voortduurt wat natuurlijk niemand hoopt
zal een noodoplossing voor de mis gevonden
moeten worden".
Hoofdaalmoezenier Schraven, die zelf 25 jaar lang
in de gevangenis van Den Bosch de mis voor
gedetineerden heeft opgedragen, gelooft niet dat
er extra bewaking moet komen tijdens de eucha
ristievieringen. „Er is ook geen reden tot angst
onder de gevangenisaalmoezeniers. Dit is zó uit
zonderlijk, daar kan je je nooit tegen beveiligen.
We mogen niet overal gevaren in zien, dan kan
je niet normaal meer een mis opdragen in de rust
die daarvoor nodig is. Hoe minder bewaking er
is, des te ordelijker de mis verloopt Normaal zijn
er zo'n twee bewakers, die zich altijd op de
achtergrond houden in de kerkzaaL Alleen wan
neer bijvoorbeeld twee gevangenen contact met
elkaar proberen te zoeken, komen ze tussen bei
de".
Hoofdaalmoezenier Schraven zegt niet bijzonder
gegriefd te zijn over het feit dat de gijzeling juist
tijdens een misviering werd ingezet. „Ik zou in dit
verband niet willen spreken van een schandalig
misbruik, zoals anderen het noemen. Je moet hier
geen religieus probleem van maken. Gevangenen
grijpen nu eenmaal elke gelegenheid aan om hun
vrijheid te verkrijgen. Ik kan me wel enigszins
verplaatsen in de noodsituatie van deze mensen".
„Dat neemt niet weg dat ik natuurlijk diep ge
schokt ben door deze gijzeling. Maar ik heb goede
hoop op de afloop. Het klinkt mischien raar, maar
van één kant bezien is het maar goed dat pater
De Bot, die Ik ken als een rustgevend man. bij
de gegijzelden is. Hij kan deze mensen geestelijk
goed helpen. Ik zou het pijnlijk hebben gevonden
als ze hem hadden vrijgelaten en de rest niet. Maar
ik heb wellicht makkelijk praten, want ik zit daar
niet in zijn plaats".
pc? e. r
a,-r 1
De 73-jarige vrijgelaten gegijzelde J. den Boer.
Vlak nadat zaterdagavond In de kapel van de Scheveningse
gevangenis de mis was begonnen is tijdens de preek van pater
De Bot in de lucht geschoten. Dat heeft een van de vrij
gelaten gegijzelden, de 73-jarige heer J. den Boer uit Made
en Drimmelen, verklaard. „Ik had het idee dat het schoten
van speelgoedpistool waren, maar niet van echte", aldus de
heer Den Boer".
Nadat er geschoten was stonden alle dertien gedetineerden op
en er klonk geschreeuw: „Jullie zijn gegijzeld". Volgens de
heer Den Boer maakten de geoetineerden van dat ogenblik
de dienst uit en moesten de gegijzelden tegen de muur gaan
zitten. Enkele van hen werden daarop afgezonderd in een
kamertje, dat dienst deed als sacristie. Ook de heer Den Boer
bevond zich onder hen.
Op een gegeven ogenblik kwam men hem vertellen dat hij
in verband met zijn hoge leeftijd werd vrijgelaten. Dat gebeur
de ook inderdaad. Na zijn vrijlating werd de heer Den Boer
uitvoerig door de politie ondervraagd. Hij vertelde dat de
gedetineerden zich tegenover iedereen behoorlijk hadden ge
dragen. Ten aanzien van de vrouwen uit het gezelschap werd
geen onvertogen woord gebruikt", aldus de heer Den Boer.
De heer Den Boer logeerde zaterdag bij zijn dochter, mevrouw
J. Klerkx-Dcn Boer. Met haar man en hun gisteravond vrijgela
ten zoontje Godfried was de heer Den Boer zaterdag naar
de Scheveningse strafgevangenis gegaan om daar de kerk
dienst voor de gedetineerden bij te wonen. Zijn schoonzoon
maakt deel uit van het koor.
Maandag
10.30 In de gevangcnisknpcl en in de commandopost van de
autoriteiten worden veldtelefoons geïnstalleerd om het contact,
dat tot dan toe met portofoonsgevoerd werd, minder gestoord
te laten verlopen.
11.00 Een woordvoerder van het ministerie van justitie ver
klaart nog eens te betwijfelen dat de eis van de gedetineerden,
de komst van de Palestijn Tamimah naar de kerkzaal, zal
worden ingewilligd, het viertal schijnt nog steeds eensgezind
te zijn.
12.00 De mensen in het kerkzaaltjo krijgen voor de eerste maal
sinds het begin van de gijzeling een warme maaltijd gebracht
Ook wordt een aantal ongecencureerdo kranten aangevoerd
voor de vier gedetineerden.
14,40 Bij do gevangenis arriveert een Leidse politiewagen met
zwaailichten en sirene. Een tolk wordt de gevangenis binnenge
leid.
15.00 De veldtelefoons worden weer buiten gebruik gesteld en
het contact verloopt weer via de portofoons.
16.00 Voor de eerste maal is er sprake van een werkelijk
bedreigen van de levens van de gegijzelden. Nuri eist direct
contact met zijn landgenoot Tamimah, die nog steeds in de
ziekenzaal is. Hij dreigt te schieten. Pater de Bot wijst er via
de portofoon op dat de situatie kritiek wofdt en de gedetineer
den zenuwachtig worden. Hij vraagt om snelle inwilliging van
de eis. Via de portofoon doet de vrouw van Daan Denie een
beroep op hem het verzet op te geven. In de gevangenis wordt
alles gereed gemaakt voor de ontmoeting van de beide Palestij
nen, maar Tamimah weigert op het allerlaatste moment, het
kerkzaaltje binnen te gaan. Via de portofoon laat hij aan Nuri
weten niet meer aan de zaak te willen meewerken. De verwar
ring wordt nu groot, en de spanning stijgt nog verder. Twaalf
rechercheurs gaan de gevangenispoort binnen.
20.00 In het kerkzaaltje blijkt weer een duidelijke ontspanning
te zijn opgetreden.
20.30 De vrouw van Daan Denie, Guusje, wordt toegelaten tot
het kerkzaaltje en spreekt geruime tijd met haar man.
20.45 Tamimah en Nuri hebben opnieuw contact met elkaar.
Tamimah zegt dat de Palestijnse zaak met deze gijzeling niet
gediend is.
21.23 Voor de zesde maal wordt een gegijzelde vrijgelaten, de
11-jarige Godfried Klerkx. Zijn vader en moeder blijven
achter. De jongen bevindt zich in een wonderlijk goede
gezondheidstoestand.
22 00 Guusje Denie verlaat de gevangenis weer.
22.10 De justitie maakt bekend dat de vier gedetineerden
hebben aangekondigd in overleg met elkaar te zullen gaan
over de voortgang van hun actie. Zij doen dat naar aanleiding
van de contacten die Nuri gehad heeft met zijn Palestinse
vriend.
23.55 De stiefvader van Daan Denie, de heer Koster, gaat
samen met Daans broer Ad de gevangenis binnen. Zij zijn
op eigen initiatief gekomen.
Een groep van de mobiele eenheid van de Haagse politie wordt in de druipende
regen afgelost voor de gevangenispoort.
De gegijzelde organist A.
J. Kahman.
„Ik ben er nog steeds vrij nuchter onder, Roland mijn zoon van
15, is gewoon weer naar school gegaan. We kunnen hier toch
niets doen. Het enige is afwachten". Aldus mevrouw J. Kahmann
de vrouw van organist A.J. Kahmann (48) die in de Scheveningse
gevangenis wordt gegijzeld. Mevrouw Kahmann werd zqterdag-
avond om half tien door twee rechercheurs op de hoogte gesteld.
„Ja, hoe reageer je op zo'n boodschap. Anders is mijn man altijd
om half negen thuis, dus toen hij er om kwart over negen nog
niet was, begon ik aan een ongeluk te denken. We hebben sinds
januari een auto, en ik dacht dat er iets met de wagen was
gebeurd. Toen die twee rechercheurs voor de deur stonden zei
ik: „Zeg het maar, wat is er gebeurd?" Toen bleek dus dat hij
gegijzeld werd. Aan de ene kant voel je je dan in zekere zin
opgelucht dat hij niet is verongelukt.
Ik heb de indruk dat het wel lang kan duren, maar dat er geen
direct gevaar is, De gijzeling in de Franse ambassade is ook goed
afgelopen en ik geloof dat de gevangenen die mijn man.vasthouden
minder agressief zijn dan de daders van die andere gijzeling."
Mevrouw Kahmann is naar het opvangcentrum voor familieleden
in het hoofdbureau van politie geweest en heeft daar ook i
de andere familieleden gesproken. „De meesten zijn kalm,
enkeling is over zijn toeren. Wel hoorde ik van verschillende
vrouwen, dat ze al een tijdje iets dergelijks aan zagen komen,
omdat er toch de nodige langgestraften in Scheveningen zitten.
Maar ik heb nog nooit bij de mogelijkheid stil gestaan. Mijn man
doet dat werk in de gevangenis al zo'n tien jaar."
De vier opstandige gedetineerden zal vrijwel zeker na afloop van
het gijzelingsdrama wederrechtelijke vrijheidsberoving onder be
dreiging met geweld ten laste worden gelegd. Dat heeft een
woordvoerder van het ministerie van justitie gisteren verklaard.
De justitie beschouwt de zaak nog steeds als een gevangenisop-
roer, waarbij gegijzeld wordt.
Volgens het wetboek van strafrecht kan hiervoor ten hoogste
zeven-en-een-half jaar gevangenisstraf worden opgelegd. Wanneer
het delict lichamelijk letsel tot gevolg heeft, is de maximum straf
negen jaar. Indien het delict de dood van één of meer van de
gegijzelden tot gevolg heeft in de maximum straf twaalf jaar.
'Deze straffen zullen de vier gedetineerden dan nog eens extra
moeten uitzitten, bovenop de veroordelingen, waarvoor zij nu reeds
in de gevangenis zitten. Zoals bekend moeten Daan Denie en Jan
Brouwers tot begin 1980 zitten, de Palestijn Noeri tot begin 1979
en de Algerijn Kadouche tot begin 1976.
Een ziekenwagen gaat" een van de poorten van de
gevangenis binnen.
