In het centrum
van Parijs zit
kat pas goed
in de gordijnen
GEEN
HANDELSCENTRUM
OP DE PLAATS
VAN DE HALLEN
Miljard
franc in
23 meter
diepe put
1
s-fc m trIT*-
referendum uit te schrijven. Het volk is wel voor
:mindere zaken geraadpleegd. Parijs is van de Parij
zenaars, dus waarom zouden die niet een kleine duit
in de zak mogen doen Maar de hoge heren en
architecten van naam beslisten onder elkaar. De
gemeenteraad van Parijs had maar weinig stem in
het kapittel.
En zo kwam er een plan, een groots plan uit de
bus om het centrum van Parijs een geheel nieuwe
bestemming te geven, waarbij er zoveel mogelijk
rekening mee zou worden gehouden, dat het nieuwe
niet vloekte tegen het oude. Om niet te veel plaats
in beslag te nemen vermelden wij dat plan in grote
trekken.
men al gauw een kleinigheid over het hoofd. En
zo'n mug wordt later een olifant. Bij al dat graaf
werk hadden de promotors van het handelscen
trum vergeten het advies te vragen van een veilig
heidscommissie en daar kwam een andere bouw
maatschappij, de Union des Champeaux, achter.
Die diende bij een administratieve rechtbank een
verzoek in om de verstrekte bouwvergunning in te
trekken en bevel te geven het werk bij het handels
centrum te staken. De rechtbank heeft dat verzoek
moeten inwilligen en sedertdien ligt al het werk bij
het centrum stil.
Aangemoedigd door dat eerste succes ging de Union
des Champeaux nog veel verder en schreef over
het hoofd van de Parijse gemeenteraad heen een
brief naar Giscard d'Estaing als president van de
republiek om zich persoonlijk met het geval te
bemoeien. En niet alleen met het handelscen
trum, maar met het hele plan, inclusief het Pompi-
dou-museum en het ondergrondse forum. En toen
dat ene schaap over de dam was, volgden er nog
veel meer. Verenigingen voor stadsschoon staken de
koppen bij elkaar en schreven op hun beurt naar
Giscard. Wat Het roemrijke centrum van Parijs,
waar eens de Hallen hadden gestaan, opofferen aan
die vermaledijde verbruiksmaatschappij Was het
geen reine schande, dat de stad Parijs, zelf op zoek
naar terreinen, zó maar waardevolle gronden af
stond aan het particulier kapitaal Moest Parijs
nóg meer bedorven worden door nieuwe Montpar-
nasse-torens Het handelscentrum zou 50 meter
hoog worden, hoger dan de Notre Dame (42) en
hoger dan de Are de Triomphe (49.6).
Giscard d'Estaing hakte de knoop door en besliste:
er komt geen internationaal handelscentrum. Het
ondergrondse forum mag blijven, het Pompidou-
museum zal worden afgebouwd, maar het centrum
komt er niet.
Dat was je wat De Parijse gemeenteraad vond
het goed, maar sputterde wat tegen, omdat Giscard
zijn beslissing had genomen zonder er Parijs in
te kennen. De communistische „Humanité" schreef
in één artikel, dat het volk van Parijs had gezege
vierd tegen het privé-kapitaal, maar in het andere,
dat geen enkele koning in Versailles er ooit zó in
geslaagd was tuinen en parken aan te leggen als
Giscard d'Estaing. De „Figaro" schreef, dat de leden
van de Parijse gemeenteraad met vakantie waren
en dat Giscard er in geslaagd was hen voor een
voldongen feit te stellen. De „Combat", die toen nog
leefde, constateerde: V. G. E. heeft het groen
gekozen". V. G. E. is de tegenwoordige afkorting
voor Valéry Giscard d'Estaing. Het groen duidde
op de beslissing van het staatshoofd, dat het voor
malige Hallenterrein ruimschoots beplant zou wor
den met bomen en parken.
Een miljard
Na de beslissing van Giscard zat de kat pas goed
in de gordijnen. Geen sprake van, zeiden de promo
tors van het handelscentrum, dat wij de bouwput
gaan dichtgooien. Dat moet Giscard maar zelf doen
-of de staat opdracht geven het te doen. Bovendien
hebben wij. promotors, een aardige vordering op
de stad Parijs. Wij hebben grondrechten betaald en
die moeten wij terug hebben. En niet alleen de
grondrechten, maar ook alles wat wij tot dusver
aan het handelscentrum hebben gespandeerd. Die
rekening werd opgemaakt. Aanvankelijk waren het
100 miljoen, maar al rekenende en cijferende meent
het centrum op de stad Parijs een vordering te
hebben van bijna één miljard.
Die centen - ach, dat is nog niet het ergste. Kom
je over de hond, dan kom je over de staart. La
Villette heeft een verlies opgeleverd van een mil
jard, en dat miljard van het handelscentrum kan
er ook nog wel bij. Maar dat andere gat, dat van
23 meter diep, dót is het ergste. Het is weliswaar
gestut door betonnen muren, maar dat beton houdt
het niet langer dan een jaar uit. Dan dreigt het niet
geringe gevaar, dat de Saint-Eustache gaat verzak
ken en in het gat terecht komt. En gaat de Saint-
Eustache zakken, dan beginnen ook de huizen te
glijden, die er in de buurt staan.
Wat moeten we in Parijs: lachen of huilen over
zoveel onverstand De Parijzenaars zelf hebben
voorlopig de middenweg gekozen, wat er tot dusver
met de Hallen gebeurd is noemen zij: „de onvoltooi-
de symfonie". LUCAS KLEUN
Het zou bestaan uit drie onderdelen. Er zou komen
een groot, internationaal handelscentrum van acht
verdiepingen hoog, bestemd voor kantoorlokalen.
Giscard d'Estaing, toen hij nog minister van finan
ciën was, verklaarde er zich vierkant voor, want
andere steden, Brussel bijvoorbeeld, hadden ook
zulk een handelscentrum en daar kon Parijs niet
bij achterblijven. Een bezwaar was, dat dit centrum
recht tegenover de Saint-Eustache zou komen te
staan, een der merkwaardigste kerken uit de zes
tiende eeuw. Maar daar vonden de architecten dit
op: tussen het centrum en de kerk zou een rij
bomen worden geplant. Wie er van hoorde en op
stadsschoon was gesteld voelde de koude rillingen
over het lijf lopen, want het betekende in de prak
tijk, dat de kerk zou worden ingekapseld en aan
het oog zou worden onttrokkenMaar de promo
tors van het plan zetten door en begonnen vast een
gat te graven, dat 23 meter diep zou worden.
Dat was één. Een eind verder werd de grond
uitgediept voor een forum. Daar zou aangelegd
worden het nieuwe express-Métro-station Halles-
Chatelet en daar bovenop een winkelcentrum voor
meubelen, kleren, boeken bloemen, een cinema,
cafés, restaurants en winkels voor kleine huisdieren.
Ook die bouwput is zo goed als klaar. Wie aan de
rand naar beneden kijkt wordt er duizelig van. En
dan is er nog een derde bouwwerk, waar komt het
Centre National d'art contemporain met een uitge
breide bibliotheek, dat genoemd zal worden naar
de overleden president Pompidou. De ruimte tussen
die drie bouwwerken zal worden opgevuld met
parken, fonteinen, hotels en luxe-flats. Wat er staat
aan huizen gaat tegen de vlakte. De afbraak is in
volle gang. Wie er van verre tegenaan kijkt denkt
onwillekeurig aan de stad Agadir, die een paar jaar
geleden door een aardbeving werd verwoest. De
\Toegere bewoners zijn naar andere wijken overge
bracht, wat zonder al te veel moeilijkheden is
verlopen.
Rondom de Hallen waar niet gesloopt wordt, lagen
de speculanten op de loer. Bestaande gebouwen
zouden, naar rij verwachtten, straks in prijs stijgen
zodra het nieuwe centrum klaar zou rijn. Daar heeft
de gemeenteraad van Parijs bijtijds een stok voor
gestoken. Wie rijn huis of appartement verkopen
wil, moet daarvan aangifte doen bij de gemeente
raad en als die de prijs te hoog vindt, heeft de
gemeenteraad een pré bij de aankoop.
Stopgelegd
Typisch straatje bij de Hallen, waar alleen de kleinhandel is overgebleven.
Tot zo ver alles goed. Maar bij zulke enorme
plannen, waar dag en nacht aan is gewerkt, riet
Afbraak van de huizen rond de Hallen. Men krijgt de indruk van een gebombardeerde
wijk j
Parijs Het loopt in deze wereld nooit zoals men
zich dat had voorgesteld. Daar zullen de ouderen
wel zo langzamerhand van overtuigd zijn geraakt.
Sceciaal in Frankrijk gaat de weg menigmaal met
kronkelgangen. Nuchtere volken staan wat vaster
met de voeten op de grond.
Neem het voorbeeld van La Villette, de slachthuizen
van Parijs. De Gaulle, met rijn hoofd in de wolken,
wilde er hypermoderne abattoirs van maken, waar
Chicago jaloers op zou zijn. Grootse plannen wer
den gemaakt en ook uitgevoerd, maar toen de zaak
ging draaien bleek, dat de deskundigen zich schro
melijk hadden vergist. Omdat het voordeliger is het
vee in omliggende of provinciale abattoirs te slach
ten dan het levend naar Parijs te transporteren.
Vriesinctallaties en vrachtwagens met koelkasten
rijn tegenwoordig zó modern ingericht, dat tran
sport over lange afstanden geen probleem meer is.
La Villette, bijna een paleis, werkte met zoveel
verlies, dat al vele malen overwogen is de zaak af
te breken. De strop van La Villette is hoger dan
één miljard (nieuwe) frank geworden.
Het tweede voorbeeld is dat van de Parijse Hallen,
door Emile Zola, terecht, de buik van Frankrijk
genoemd. Lang hebben de Hallen hun taak vol
bracht. Rondom de Hallen ontstond een geheel
aparte, schilderachtige wijk van groot- en kleinhan
del, van winkeltjes, kleine cafétjes en restaurantjes.
Daar zaten de zware jongens, die gemakkelijk met
een half karkas van 120 kilo op hun schouders
weglopen, 's morgens vroeg te ontbijten, royaal te
ontbijten zelfs, en ook de middagmaaltijd deden rij
alle eer aan.
Maar met de groei van Parijs werd het bij de Hallen
toch te bar. Door de honderden en honderden
vrachtwagens, ook uit het buitenland, liep het ver
keer er helemaal in de war. Door uitlaatgassen, hitte
in de zomermaanden, opgewaaid stof en vuil en ook
door oud materiaal werd de kwaliteit van het vlees
er niet beter op. De Hallen moesten weg uit Parijs.
Een jaar geleden is dat een feit geworden. In Rungis
langs de autoroute van Parijs naar het vliegveld
Orly, werden moderne Hallen gebouwd, waar al het
van buiten - of uit het buitenland - aangevoerde'
vlees heenging. La Villette mocht voor in Parijs
geslacht vee nog doordraaien - met verlies -, maar
voor de rest nam Rungis alles over. De kleinhandel
bleef in Parijs, de .groothandel verhuisde. In één
weekeind brachten de grossisten hun administratie
en kleine werktuigen naar Rungis, de grotere machi
nes werden verkocht, want Rungis begon met een
schone en moderne lei. Wie van de oudere grossisten
de verhuizing niet kon en wilde meemaken - oude
bomen laten zich niet gemakkelijk verplanten
verkocht rijn boeltje en ging stil leven, 't Was voor
1200 grossisten welletjes: in 1972 hadden ze verhan
deld 220.000 ton vlees in carcas (koeien en schapen),
110.000 ton vlees in stukken, 70.000 ton varkensvlees,
80.000 ton gevogelte plus wild en 50.000 ton triperie
ingewanden, maag, lever enz.). Totaal 450.000 ton,
totaal in omzet drie miljard frank.
Etenswaar en ratten
Stuk voor stuk werden de oude paviljoens (overdek
te opslagplaatsen) afgebroken. De Parijzenaars ke
ken er met weemoed naar, want voor hun ogen
verdween een brok Parijse geschiedenis. Ook een
stuk eigen ambiance, want men liep - ook de
buitenlandse toerist - graag door al die nauwe en
toch zo gezellige straatjes in de buurt van de Hallen.
In ieder winkeltje, binnen en op straat er vóór, was
een heleboel te zien. Cézanne, de kleurenschilder,
St. Eustache bij de Hallen. De kerk dreigt
te verzakken.
moet er met welbehagen naar hebben gekeken. De
armen uit de buurt konden er terecht bij de Noord-
Afrikanen, die nog eerbare afval van fruit en
groente op een sinaasappelkistje hadden uitgestald
en daar een habbekras mee verdienden. Langzaam
stierven uit de mannen en de vrouwen van de
Quatre Saisons met hun jarretjes op twee wielen,
volgepropt met etenswaar of bloemen. De politie
was voor die tobbers niet gemakkelijk, want het
karretje mocht maar zó lang en zó breed zijn en
als het die afmetingen door een extra uitschuif-
plankje te buiten ging kwam het bonnenboekje voor
de dag. Vroor het 's winters, dat het kraakte, dan
stond zo om de twee of drie karretjes een potkachel
tje op straat. Er zat in veel van die winkeltjes meer
rijkdom en welvaart dan men oppervlakkig gezien
zou denken, al werd er hard voor gewerkt Boven
de grond" van de Hallen woonden de mensen en
verdienden ook de prostituees een goed belegde
boterham. Onder de grond, in de riolen, krioelde
het van de ratten. Men kon er van gemeentewege
honderdduizenden vergiftigen, er kwamen er een
miljoen terug.
Onderdehand, al ver vóór de verhuizing naar Rup-
gis, waren plannen gemaakt voor wat er zou gebeu
ren, als de Hallen weg waren. Het zou best aardig
zijn geweest over de toekomst van de Hallen een
