Belgische ex-onderwijzer
hoopt via de KLM school
te maken als filmer
PLEIDOOI VOOR EEN GROTE
ORGANISATIE KUNSTENAARS
RENE VAN DEN EYNDE ZET
AMERIKA ER GEKLEURD OP
Amerika
show
van KLM
Toneel actueel
ai!ii;r'iiiriiiii;::;:iii;iii;r.aBiii':!?!i
WOENSDAG 11 SLi '1 LM. LR 1974
en filmshow in kleur van de
Belg René v. d. Eynde wordt
op een twaalf meter breed en
drie meter hoog scherm ver
toond:
Den Haag, Congresgebouw op
5 november,
Leiden, Stadsgehoorzaal op 15
november,
Aanvang om 20.000 uur, toe
gangskaarten 2,50 zijn twee
weken tevoren verkrijgbaar bij
de KLM-bureaus en de foto
handelaren ter plaatse.
ANTWERPEN Een straat
zonder bomen In een Antwerp
se buitenwijk. Witte woondozen
aan beide zijden. Goed door
timmerde immobiliën met
deuren van glas, die zoemend
openspringen als het belletje
gaat. Boven in het nauwe ste
nen trapportaal, dat de indruk
wekt regelrecht te leiden naar
de douches van het gemeente
lijk zwembad staat reeds de
vleesgeworden vriendelijkheid
op zijn gasten te wachten: sig-
noor René van deri Eynde, een
kortgebouwde dertiger, die tot
aan de helft gehuld is in een
op inwoning berekende panta
lon. Daarboven een niet geheel
gekuist overhemd, dat duidelij
ke sporen draagt van noeste
arbeid voor het dagelijks
brood.
De huiskamer is grotendeels
gevuld met projectoren, inge-
raamde dia's, recorders, een
filmapparaat en stereo-boxen,
die men veelal aantreft in te
grote kerken, waar Gods bood
schap anders niet doordringt
tot de verste banken. Vanuit
witte nissen kijken boeddhabeel
den blanco toe. Gezien de duur
van het werk hebben ze ge
makshalve de kleermakerszit
aangenomen. Op een plank
daarboven heeft een olifant
zijn slurf van ijzersterk ebbe-
hout discreet tussen de voorpo
ten gedrapeerd. Het heimwee
naar het knollenland van India
is hem van het gezicht af te
lezen.
René van den Eynde: ex-onderwijzer hoopt als filmer-fotograaf opnieuw school te maken".
Van den Eynde stelt voor om
eerst een pinteke te vatten al
vorens tot zaken te komen. Hij
diept uit de ijskast een draag-
karton met hoppig Bels bier op
en wipt met geoefende hand de
kurken van de fles. Een dor
stig volk weet zelfs een grijze
septemberochtend nog aan
vaardbaar te maken.
Voordat hij een kamerwand
met souvenirs vult met zijn
kleurige visie op Amerika
(drie dia-projectoren vol wui
vende bloemkelken, wolken
krabbers, dansende negers en
bleekgezichten staan inmiddels
op scherp en ook de filmrol
daarboven is tot berstens toe
gevuld met courante doorkijk
jes op de Nieuwe Wereld),
waarschuwt de Meester ,,dit
wordt geen politiek document.
Ah sjust, natuurlijk heb ik een
eigen mening, maar die is nu
niet belangrijk. Dit is een pro
paganda^ resentatie en de
KLM kan nu eenmaal niet
aankomen met een exposé
over het rassenprobleem en
over Watergate.
Het gekke was wel, dat ik nau
welijks één voet op Ameri
kaanse bodem had gezet, toen
mij al gevraagd werd naar
mijn mening over Nixon. De
eerste de beste taxi-chauffeur
riep: „Wat denk je nou over
die boy? Jij komt uit België en
je bent gewend om „wooden
shoes" te dragen. Jij kunt dus
op je klompen aanvoelen, dat
die hele zaak stinkt naar rotte
vis." Ik heb hem gezegd, dat
ik een eenvoudige onderwijzer
was van een lagere school in
Antwerpen en dat wij Belgen
zelden klompen dragen. Belgen
lopen nu eenmaal liever met
de zotskap op".
Van den Eynde was tijdens
zijn recente reis door Amerika
inderdaad nog onderwijzer
zij het op nonactief. Op de Sint
Norbertusschooj in Antwerpen
had hij jaren lang het toezicht
over de eerste klas, die hij de
juiste spelling van het woord
„petat" bijbracht. „Plezant
werk", laat hij weten, „eerste
klassen zijn wel moeilijk, om
dat je telkens van zero begint.
Maar het fijne is wel, dat ge 's
avonds nooit huiswerk behoeft
na te kijken. Want een dreu
mes doet zijn kennis gelukkig
nog alleen op school op.
Daarom ook had ik altijd ge
noeg uren over voor mijn hob
by fotograferen. Ik ben vijf
jaar geleden in de schoolva
kantie naar Turkije gegaan en
heb daar mijn eerste grote
dia-serie gemaakt. Ik had wel
eens wat gepionierd voor ou
deravonden, maar in Turkije
heb ik het echt serieus gepro
beerd. De Vlaamse Toeristen
bond heeft de serie gedraaid
en er kwamen schone kritieken
op. Maar na vijf avonden was
het toch wel bekeken. Het
geld, dat ik er in had gestoken
kwam er bij lange na niet uit
en- ik moest dus weer in sep
tember voor de klas om mijn
pinteke bier te verdienen.
Daarna heb ik zo'n zelfde pro
ject in Iran gemaakt. Ik heb
nu eenmaal zo'n beetje honger
r de onbekende verten. Vol
gens de Bond was het weer
een geweldig succes. Ik had
hem „Perzlë, poëzie en petro
leum" genoemd, maar meer
dan zeven keer hebben ze hem
toch niet gedraaid. Kijk, op
zo'n manier moet ge toch tel
kens op de grote vakantie
wachten om een volgend pro
ject te verwezenlijken.
In die tijd kreeg ik het plan
om op drie schermen te gaan
werken. Ik heb toen een dia
serie gemaakt over Marokko,
waarvoor ik van de Marok
kaanse autoriteiten alle mede
werking kreeg. Toen ik daar
aankwam bleek, dat er in vel
den of wegen geen hulp te be
kennen was. Toch is het ach
teraf nog een schone serie ge
worden. Althans dat denk ik er
zelf van.
Daarna ben ik op eigen risico
naar India gereden. Ik heb
30.000 kilometer in zes weken
afgelegd, want langer duurt
een schoolvakantie nu eenmaal
niet. Je jakkert dwars door de
wereld naar India en maakt
daar in nauwelijks ze® dagen
je plaatjes. Toch is die serie
„Van Kashmir tot Kerala" de
doorbraak in mijn leven ge
weest. Ik was indertijd onder
wijzer geworden, omdat er
voor een manneke uit een
dorpje als Hemiskerken niks
anders op zit, al® ge hoger op
wilt komen.
Maar 6just. Daarnaast bent ge
een romanticus en koestert ge
in het geniep een klein droomp-
ke. Ge doet uw werk met veel
goesting, maar die trek in de
wereld blijft toch knagen. Ge
wilt meer zien dan zo'n klas
vol kroost en daarom broedt
ge op uw plan. Ik heb al mijn
spaaTduiten in mijn eerste se
rie over India gestopt en toen
hij af was zei het Verkeersbu
reau van India, dat ik maar
rap moest teruggaan om een
grotere serie over dat land te
maken.
Dat is dan „Tussen mensen
en Goden" geworden, waarin ik
meer kon laten zien van India,
omdat ik deze keer rustiger
kon werken. Ik had onbetaald
verlof van de school gekregen
en dat gaf me de gelegenheid
om een reis van 500 dagen te
maken.
En dan opeens gebeurt het
wonderke, waar ge al zolang
op gehoopt hebt. De KLM vond
mijn Indi a-serie heel schoon en
vroeg, of ik niet wat dergelijk^
over Amerika kon maken. Dat
beschouw ik als een schone er
kenning, want er zijn tientallen
kineasten in de wereld, die
hetzelfde werk doen als ik en
met heel wat betere middelen.
Ik blijf nu eenmaal een één
ling, een kleine doe-het-zelver,
die geen hulp krijgt.
Ik moet trouwens zeggen, dat
Amerika niet bovenaan mijn
verlanglijstje stond. Achteraf
zeg ik wel: „Ge moet er ge
weest zijn, want het is een fas
cinerend land waar de onmo
gelijkste dingen gebeuren". Ik
had zelf liever naar Israël ge
gaan, maar die oorlog kwam
er tussen en het project is nu
uitgesteld tot begin 1975. Ik
hoop' wel, dat ze vóór die tijd
weer niet gaan bakkeleien.
Namens de KLM heeft Van
den Eynde nu tussen 18 maart
en eind mei een zwerftocht
door Amerika gemaakt. Hij
slingerde zich in ijltempo door
het continent, reed in huurau
to's, vloog duizenden kilome
ters tussen oost en west en
zwierf in een camper door
woestijnen. Hij maakte 10.000
dia's en verschoot 2000 meter
film. „Allemaal heel onopval
lend, ik geloof, dat de mee6te
mensen niet eens hebben ge
merkt, dat ik ze kiekte".
Hij begon in Houston, ging
vandaar naar New Orleans,
Oklahoma, Dallas, EI Paseo,
Santé Fé, Denver, de Grand
Canyon, Las Vegas, Los Ange
les, San Francisco, Reno, het
Yellowstone Park, Salt Lake
City, Chicago, Washington,
Nashville, Miami, Niagara,
Boston en New York. „Als ge
op die manier reist", geeft hij
toe. „een dagje hier, een dagje
daar krijgt ge slechts een op
pervlakkige indruk. Maar dat
is in Amerika geen ramp,
want de Amerikanen zijn zelf
ook oppervlakkig. Ge maakt in
één minuut vrienden en het
volgende moment zijn ze je
weer vergeten".
Wat hem als Belg ook is opge
vallen is de kwaliteit van de
doorsnee Amerikaanse maaltij
den. „Eten is voor de Ameri
kaan een maagvulling, geen
feestje. Dat doet wel verdriet."
Van het materiaal, dat hij in
Amerika verzamelde heeft hij
in tientallen uren monnikenar-
beid een snel en flitsend pro
gramma van ruim twee uur
gemaakt. Op vier schermen
roept hij daarin het beeld van
de nieuwe wereld op; wolken
krabbers, bergen, watervallen,
pretparken en mensen in alle
gangbare kleurschakeringen.
Zal het voor ex-schoolmeester
Van den Eynde een succes
volle kinderkruistocht worden?
Voordat hij antwoordt haalt hl]
nog rap wat pilskes uit de keu
ken.
Dan zegt hij: „Het kan heel
mooi worden, maar het kan
ook falifant uitpakken. Dat
weet ge nooit. Ik blijf het in
elk geval proberen, want fil
men en fotograferen openen
voor mij een wereld, waar ik
als onderwijzer altijd buitenge
sloten was. Natuurlijk houd ik
rekening met een mislukking,
maar niet al te zeer. Ik denk
namelijk, dat ik niet zo'n
slechte ben m dit vak."
Vandaag heeft hij zijn jongste
geesteskind ten doop gehouden
in het Amsterdamse Hilton,
waar een groep professionele
wereldreizigers het blozende
wicht gewogen hebben op de
bascule van hun kritiek.
„Mocht blijken, dat het fout
gaat, dan kan ik altijd terug
naar de Sint Norbertus-school.
Ge moet namelijk weten, dat
ik gans geen slechte onderwij
zer ben".
LEO THURING.
Albert Maurits: gaf les
De eerstkomende maanden valt er weer heel wat
toneel op de Haagse planken te zien. De Haagse
Comedie speelt dit jaar niet minder dan negen pre
mières (zes In de Koninklijke Schouwburg, drie in
het HOT), terwijl Potverteren van het vorige sei
zoen doorgespeeld wordt. Een respectabel aantal
stukken, vooral als je bedenkt dat ettelijke gezel
schappen In het land rustig aan slechts vier nieuwe
stukken hoeven te werken.
Haagse problemen
De omstandigheden zitten de Haagse Comedie ove
rigens wel in de weg aan het begin van dit nieuwe
seizoen. Eerst kon de Russische regisseur Tovsto-
nogov niet naar Den Haag komen (of beter: mocht
niet komen), en moest de voorstelling van „Be
geerte onder de olmen" in een krappe vier weken
in elkaar gezet worden, bovendien waren er proble
men rond de Belgische acteur Lucas Dietens.
De jonge toneelspeler kreeg uit zijn geboorteland
een oproep voor keuring uit militaire dienst, 's
Middags keuring en 's avonds al weer een voorstel
ling in Nederland. Wat Dietens de Brusselse keu
ringsheren heeft verteld is natuurlijk niet bekend,
wel is het zeker dat hij niet graag een aantal to
neeljaren opoffert aan paraatheid in het Belgische
leger. Hij wilde graag afgekeurd worden. In België
is men dan meteen regoureus en Dietens werd on
middellijk enkele dagen i n observate genome.
Gevolg: paniek bij de Haagse Comedie en zeker
een hoop extra zenuwen voor regisseur Jules
Rooyaards die voor Lucas Dietens een rol heeft in
Goldoni's „De Venetiaanse tweeling", dat zaterdag
In première gaat. Het einde van het keuringsver-
haal s og et beked.
Ttvee doden
Die „Venetiaanse tweeling" van Goldoni is een wat
uitzonderlijk stuk. Zoals alle Goldoni's is het een
blijspel met een summum aan verwikkelingen. Een
,,spel der vergissingen" rondom twee tweeling
broers, net zoals de beroemde komedie van Sha
kespeare (Comedy of errors). Voor echter het be
kende „happy end" plaats vindt, zijn er twee do
den gevallen. En dat is een bijzondere zaak in de
luchtig-satirische wereld van de Italiaanse schrij
ver die in de achttiende eeuw de vormen van de op
improvisatie gebaseerde „commedia dell'arte"
vastlegde in een uitbundige reeks stukken.
Zweet bij Ricardo
Het HOT theater aan de Oranjebuitensingel mag
dan aan de buitenkant door gravende en bouwende
lieden aardig in de weg gezeten worden, van bin
nen is het sfeervolle theater van gezicht veranderd,
in een vliegende vaart is de foyer geheel omge
bouwd. Een kleine week geleden was het nog een
chaos aan de binnenzijde van het HOT. Wie van
avond Peter Hoeksema's „Atika, Atika" in het
theater gaat bekijken, kan waarschijnlijk nog net
HOT-directeur Ricardo Nastasi zich het zweet van
het voorhoofd ze wissen omdat het alemaal nét
gelukt is.
Schr.jver J. Bernlef: „In Verwachting".
De lessen van Albert
Albert Maurits zet zijn werk bij de Haagse com
die dapper voort. Hij begeleidt het toneelwerk
het gezelschap met inleidende lessen op scholen
Den Haag en omgeving. Dat doet hij door mid<
van creatieve spellessen naar aanleiding van div
se première. Vorig seizoen verzorgde hij in
eentje 238 lessen van 100 minuten waarvnn 4.2
leerlingen deelnamen. Negentig procent daarv
heeft de bij die lessen behorende voorstellingen 1
zocht. En dat is niet niks. Albert Maurits vert'
zelf dat de lessen bij „Tartuffe" en „August A
gust. August' 'het meest aanspraken, ook al dr
de thema's n.l. de schijnheiligheid en de machts
tuatie. Bovendien noteerde hij dat de meisjes v
Lager en Hoger Beroepsonderwijs en van
LEAO-scholen in het algemeen een bezoek aan -
Koninklijke Schouwburg prefereren boven het HC
De jongens geven de voorkeur aan het HOT. f
enkele scholen waren de leerlingen niet te bewep
tot en door creatief spel. Men vond het „gek
zinloos"; er bestond niet de minste behoefte au
schouwburg bezoek.
ISog eens
Eén school maakte het volgens Albert Maurits
te boot. Daar MOESTEN de leerlingen of ze r
wilden of niet naar de voorstelling van de Haar
Comedie. Wie niet ging kreeg straf. Maurits vo
zijn eigen bijbehorende les dan ook terecht zinlo
Het succes van het werk van Albert Maurits her
de Haagse Comedie aanleiding gegeven tot het r
eens aanbieden van een pakket „Toneel in Th'
ter" aan de scholen. D.w.z. een inleidende 1
„Spel", een theaterbezoek en een discussie. Scl
len kunnen nu daarvoor een keus maken uit i
voorstellingen van het gezelschap, in tegenstell
tot vorig jaar. De lessen zelf zijn gratis. Alb'
Maurits zal het druk krijgen. Ik ben benieuwd
hij nog tijd over heeft om toneel te schrijven, zor
dat in het recente verleden zo succesvol bij
Nieuwe Komedie gebeurde (Kukeleku, een mecki
Ier).
Schot in werk van eigen bodem
Er lijkt dit seizoen een beetje schot te zitten In h
toneel van eigen taaibodem. Hoeksema's „Atil
Atika" in Den Haag, plus „De stok" (een st
over bejaarden) van Ton Vorstenbosch. Bij T'
Family in Amsterdam wordt een nieuw stuk v
Harry Mulisch gespeeld, bij toneelgroep Centre
dat de kroon blijft spannen wat Nederlandstalig
neel betreft, zeker vijf stukken: Vam de lijstenn
ker Gerard Lemmens „De trap" en „Pnrcr
mussen", terwijl zijn Souvenirs op het repertn r
blijft, van Herman Lutgerlnk „De babyfoon"
„Hoe laat is 't". Van dichter-schrljver J. Bern'
„In Verwachting". Zou er dan echt een Nederlar
se toneelschrijfkunst ontstaan???
BERT JANSMA
Franoine Dreessen en Cuido de Moor bij een repetitie van „De Venetiaanse tweeling".
ÊÊÊÊÊÊÊBÊÈHHÊBÊBÊÊÊBHKÊIKÊKÊlÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊllÊKKÊIÊÊiÊÊK
jubileumconcert
Joop Schouten
Rijswijk - Het jubileumconcert,
dat op zaterdag 14 september
wordt aangeboden aan Joop
■''Schouten vijftig jaar musi
cus belooft een feester ike
aangelegenheid te worden,
waarbij ieder van harte wel
kom is. Aan het concert, dat
wordt gegeven in de Oude
Kerk, Herenstraat, Rijswijk,
hebben velen hun medewer
king toegezegd, waaronder
Bernard Kruyssen, Ank Rein-
ders, Harry Holtman, Het
Haags Matrozenkoor, Gerard
en Lucia Bal, kerkkoren e.a.
■BIB
IIIB
UTRECHT (ANP) Er zal op
k t) termijn één grote kuns.e-
naarsorganisatie moeten komen,
waarbinnen de huidige organisa
ties als zelfstandige sectoren
zijn ondergebracht. Dit stelt
Hans Verploeg, bestuurslid van
de bij het NVV aangesloten Al
gemene Nederlandse Organisatie
van Uitvoerende Kunstenaars
(ANOUK) deze week in het
bondsblad.
Hij noemt deze bundeling nodig
omdat uitvoerende en scheppen
de kunstenaars economisch ge
zien een te verwaarlozen groep
vormen, die de strijd om het
handhaven van hun rechten en
arbeidsvoorwaarden op een aan
vaardbaar niveau zeker niet zul
len kunnen volhouden met een
versplinterde organisatie.
„De Nederlandse kunstenaars en
hun pogingen, meegeteld te wor
den bij de toewijzing van gelden
en overige voorzieningen, anders
dan door een toevallige interesse
van een minister o een CRM
ambtenaar of een naar status
strevende gemeente, zullen meer
en meer afhankelijk worden van
de kracht en doeltreffendheid
van hun vakbond in het politieke
veld", aldus Verploeg.
De ANOUK is met de Koninklij
ke Nederlandse Toonkunste
naarsvereniging, BBK'69, de Ne
derlandse Vereniging van To
neelspelers en andere kunste
naarsgroepen aangesloten bij de
Ned' rlandse Federatie van e-
roepsverenlgingen van Kunste
naars. De federatie heeft vol
gens de heer Verp'oeg toenade
ring gezocht tot het NW en de
toneelspelersvereniging h-eft
zich ook individueel tot het NW
gewend. Maar „heel wat" leden,
aldus Verploeg, willen een ein
deloze procedure van een even
tuele toetreding niet meer af
wachten, ze wensen zo snel mo-
gel'jk lid te zijn van een bij het
NVV aangesloten vakbond.
Hij zegt, det de ANOUK zich als
kunstenaarsorganisatie binnen
het NVV moet afvragen of ze
niet een bredere kunstenaars-
vakbond moeten worden. Om de
belangenbehartiging van de klei
nere sectoren tegenover de
„macht" van de grotere veilig
te stellen, zouden alle sectoren j
gelijk vertegenwoordigd moeten
zijn in het hoofdbestuur.
KUNST EN
KUNSTENAARS
Troubadour Jan van Rhenen zal
op vrijdag 13 pn zaterdag 14
september in Theater In de
Steeg, Westeinde 165 Den Haag,
zijn programma 'Onder ande-
re(n)' ten gehore brengen. Lied
jes worden er afgewisseld met
sketches, waarvan sommige
spontaan ontstaan in samenspel
met het publick. Als Intermezzo
zal vtV.r en na de paure de trou-
hadour(ster) José Vcrbrugge,
bj gestaan door haar broer Ge
rard, zelfgeschreven en gecom
poneerde Nederlandse en Engel
se liedjes zingen.
Galerie Balans, Leidsegracht 74
Amsterdam, exposeert van 12
september t m 5 oktober schil
derijen van Jantje Schut en Wil
lem van Malsen.
In Panorama Mesdag worden
van 14 september tot 6 oktob
aquarellen geëxposeerd van
Britse kunstenaar Denis Scot
Clark.
Cabaret Ivo de Wijs geeft op z
terdag 14 september in de KI'
ne Schouwburg te Rijswijk e-
voorstelling van het program:
'Beschaafd amusement'.
De Hoofdstad Operette geeft r
zaterdag 28 september in i
Kleine Schouwburg te Rljsw
een voorstelling van Grafln Mi
r'tza.
Mare Hundeshagen exposer
t/m 28 senfemb?r pentekening
bij 'De Stam', Noordelnde
D-n Haag.
MAlchior Wankowlcz, de Pool*
schrijver van o m. 'Monte Con-
no* is op 82—jarige leeftijd
Warschau overleden. In Mon
Cassino beschreef hij de gevecv
ten in de winter van 1943—'
om het beroemde benedictijn*
—klooster in Italië.
