ROZENTIJD
Driemaal gelaagde
atmosfeer opVenus
BMW 520:
sportieve luxe
hardloper
September
nieuwe Audi
op de markt
Volvo zet
lopende band
op de helling
DONDERDAG 18 JULI 1974
PAGINA
Het aardige van de wetenschap
WEGWIJS
Volgens de laatste analyses moet onze zusterplaneet Venus ten
minste drie atmosferische lagen bezitten. De analyses gelden
hoofdzakelijk de gegevens verstrekt door de Russische rulmte-
sonda Venera 8, die boven Venus werd neergelaten en toen
dwars door de uitermate dichte dampkring van Venus trok om
tenslotte de hete oppervlakte te bereiken en daar naar men
aanneemt ook daar ter plaatse aan haar einde te komen.
Welnu, de Russische metingen laten zien dat de atmosfeer daar
verre van homogeen is. Men constateerde een maximale afne
ming in zonnestraling tussen 65 70 km en 48 km hoogte en
een minimale in de laag tussen 0 en 32 km. hoogte.
Volgens Lacis en Hansen zou ook de curve (kromme of grafi
sche voorstelling) van 27 gegevens een 'knik' vertonen op 48,5
km hoogte. Als ze gelijk hebben vertoont venus niet drie maar
vier atmosferische lagen: een dikke laag tussen 65 k 70 km
hoogte en 48.5 km hoogte, een zeer dunne laag tussen 48.5 en 48
km hoogte, een derde laag tussen 48 en 32 km hoogte en zeer
dikke 'grondlaag' tussen 32 en 0 km hoogte.
De hoeveelheid chroom en vanadium gespuid in de atmosfeer
schijnt toch geen ernstige bedreiging voor de algemene volksge
zondheid te vormen, althans volgens de US National Research
Council. Het toenemende gebruik van chroom en vanadiumver-
bindingen in de staal- en chemische industrie, heeft de geleer
den bezorgd gemaakt. Genoemde metaalverbindingen zouden
immers schadelijk voor mens en dier kunnen zijn. De US Na
tional Research Council heeft echter bevonden dat beide ele
menten, die ook als spore- elementen in bodem en water wor
den aangetroffen, essentiële nutriënten (voedingsbestanddelen)
zijn voor plant en dier. Daarenboven meent men dat er niet
voldoende bekend is over de biologische effecten van chroom
verbindingen om standaardwaarden voor de emissie vast te
stellen. Ze moeten nog grondig worden onderzocht. Zoals het nu
gesteld is met de vanadium- en chroomverontreinigingen van
de lucht kunnen deze thans niet als gevaarlijk voor 's mensen
gezondheid worden beschouwd.
Is acupunctuur (Chinese behandelingswijze aan de hand van
naaldenprikken) een mythe? Misschien is deze vraag niet juist
gesteld, omdat de 'therapie' goed werkt. Beter is het af te vra
gen of pijnverdoving door acupunctuur een mythe is. Als men
dit zo stelt, dan beantwoorden Yang en Crawford Clark
van de universiteit van New York, de vraag met ja. Pijn is
opgebouwd uit twee elementen: de fysiologische (levensproces-
selijke) zintuigelijke gewaarwording en de psychologische (ziel
kundige) waardering en gevoeligheid. Onderzoekers hebben
aangetoond, dat wanneer proefpersonen placebo's (foppertjes)
Als een ontplofte atoombom hangt gekorreld ijzererts aan een
reuzemagneet. Men gebruikte dit erts om de geweldige
krachten van zo'n magneet zichtbaar te maken.
worden toegediend i.p.v. krachtige pijnverdovers, de drempel,
waarop pijn, bv veroorzaakt door een warmtebron, wordt ge
voeld, toch wordt verhoogd. Niettemin blijft de zintuigelijke ge
waarwording hetzelfde. En zo is het ook gesteld met acupunc
tuur, beweren onderzoekers. Ze kozen standaard-armacupunc-
tuurplekken (waarin de naalden normaliter worden gestoken)
en maten toen de twee variabelen: de fysiologische en de psy
chologische component. Uit de verkregen uitkomsten conclu
deerden ze, dat acupunctuur-verdoving het resultaat is van ver
wachting en niet van zenuwen.
Hoe worden vreemde indringers in de vorm van bacteriën ver
nietigd? Dit geschiedt door het zogenaamde immune systeem
van ons organisme, in het bijzonder door de t-cellen, een spe
ciaal soort 'witte-bloedlichaampjes'. Allison heeft onlangs de
taktiek dezer t-cellen onderzocht. Hij vond daarbij dat de dood
aan de indringer wordt toegebracht door een bres te siaan in
het lichaam van de indringer. De t-cel is zeer afwijkend naar
het schijnt, omdat ze een perfect normaal intercellulair (tussen
cellen) communicatie systeem verstoort om er een vernieti
gingswapen van te maken. Zeer recent hebben biologen ontdekt
dat groepen cellen gedeeltelijk met elkaar communiceren met
behulp van buisleidingen' die de cellen met elkaar verbinden.
Deze communicatiekanalen brengen de boodschappen over in
de vorm van scheikundige signalen. Wanneer nu een t-ce! een
indringer ontmoet dan verlokt ze hem via een kana^d tot een
innig samenzijn, waarna de t-cel zich plotseling van ».'-i onge-
lukkig« slachtoffer los maakt, een gat in zijn lichaam ter la
tend, dat dan r et meer gerepareerd kan worden ornaat de t-cel
hetmoleculaire netwerk van de indringer zodarig heeft ver
vormd dat er niets meer van te maken valt. Dat gat nu is
groot genoeg om stoffen met een laag moleculair gewicht er
door te laten en water toe te laten (osmes*). De indringer
zwelt dan op en explodeert tenslotte na een er.treem water-
zuchtige fase.
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG De BMW-fabriek bouwt uitsluitend
snelle, comfortabele auto's, die vooral worden ge
kocht vanwege de ,,pit" waarmee ze bereden kun
nen worden. Een van deze pittige wagens is de
BMW 520. Zou men niet beter weten dan zou men
denken te doen te hebben met een zescilinder .n
plaats van de vier die onder de motorkap een
plaats vonden. Overigens is dat denken aan zesci
linders niet zo vreemd, want de 520 is duidelijk be
doeld om de strijd aan te gaan met zescilinders
van andere merken. En in die zin slaat de 520 be
slist geen slecht figuur.
Niet alleen vanwege zijn conceptie maar ook door
zijn naam is de 520 de eerste van een nieuwe serie
wagens. Tot nu toe kwamen de namen van de
BMW-modelIen overeen met de cilinderinhouden.
Bij de 520 is men daarvan afgeweken. Ontleedt
men de naam dan blijkt dat de 5 op het model
slaat en het cijfer 20 op de cilinderinhoud. BMW
heeft ook bij de 520 vastgehouden aan een onafhan
kelijke wielophanging. Zeker geen goedkope oplos
sing, maar om de schappelijke prijs wordt de
BMW nu eenmaal niet gekocht. De onafhankelijke
wielophanging maakt het mogelijk een hoog ver
mogen met een optimale wegligging te combineren.
De besturing is vrij licht en precies. Men zou enig
bezwaar kunnen aanvoeren tegen het iets zware
stuur in het stadsverkeer, maar dat is slechts de
tailkritiek.
De motor is modem van opbouw waarmee uitste
kende prestaties behaald kunnen worden. Accelera
tie en topsnelheid liggen op een hoog peil. Topsnel
heid zegt in ons land momenteel niet veel, accela-
ratïe op drukke wegen echter wel. Men kan, als
het moet in één flits met de 520 wegkomen uit een
moeilijke verkeerssituatie. Wie enige cijfers wil:
Van 0 tot 80 km/u accelereert de 520 in ruim zeven
seconden, van 0100 km/in 11 seconden. Men moet
al van heel goede huize komen om deze Beierse
hardloper op dit punt te kloppen.
Het schakelen gaat bijzonder plezierig. De synchro-
misatie werkt voortreffelijk, de overbrenginger
zijn goed gekozen en het exact werkende pookje zit
op de juiste plaats.
Ten aanzien van het benzineverbruik zijn alleen
maar gunstige mededelingen te doen. Bij een con
stant gereden snelheid van 80 km/u kwamen wij
uit op 1:15,1. Bij een snelheid van 100 km/u op
1 11,8. In 't stadsverkeer lag het verbruik rond de
1:10,1. Voor een ruim 1200 kg zware auto beslist
een aantrekkelijk gemiddelde. De 520 is daarmee,
en van fabriekswege is daar de laatste maanden
nogal eens het accent opgelegd, een zuinige auto,
zeker als men het verbruik relateert aan prestaties
en acceleratie. Zowel wat interieur als exterieur
betreft ziet de 520 er voortreffelijk uit.
De wegligging van de 520 is werkelijk subliem.
Men kan er zowel zeer snel mee rijden als mee
toeren. Remmen en vering geven geen enkele aan
leiding tot op- of aanmerkingen. Conclusie: De 52C
is een sportieve wagen, met veel luxe en comfort.
Wegligging, besturing, ruimte, staan op hoog ni
veau. Bezwaar is wel dat de 520 onder de huidige
Nederlandse omstandigheden niet helemaal aan
zijn trekken komt. Met een dergelijke auto moet
men op zijn minst 120 km/u kunnen rijden om het
volle profijt te hebben van het rijgenot, dat deze
wagen verschaft. De prijs is hoog, 21.779 gulden.
Maar voor dat geldt krijgt men wel een auto die
de bezitter veel plezier verschaft, of zoals de Duit
sers zeggen „Mehr Freude am Komfort".
Technische gegevens: Motor: In de lengte voorin
geplaatste vier cilinder lijnmotor die de achterwie
len aandrijft. Waterkoeling. Bovenliggende nokhen-
as. Vijfmaal gelagerde krukas. Cilinderinhoud 1990
cc. Compressieverhouding 9,0:1. Maximaal vermo
gen 115 DIN-pk bij 5800 toeren. Inhoud benzinetank
56 liter.
Onderstel: Onafhankelijke carrosserie, onafhanke
lijke voor en achterwielophanging. Voor MacPher-
sonpoten, achter schuin geplaatste lengte-armen
met schroefveren en telescopen. Voor schijfrem
men en achter trom mei rem man. Remcircuit voor
dubbel uitgevoerd. Radiaalbanden.
Maten: Wielbasis 2,65 meter, spoorbreedte voor
1,41 en achter 1,44 meter, lengte 4,62 meter, breed
te 1,69 meter, hoogte 1,43 meter, draaicirkel 10.5
meter. Eigen gewicht 1230 kg. Maximaal aanhan
gersgewicht geremd 1200 kg en ongeremd 500 kg.
(Van een onzer verslaggevers)
AMSTERDAM Begin septem
ber is een nieuw model van Au
di NSU te verwachten. Het
wordt de Audi 50, een niet al te
grote 2-deurs wagen met aan
drijving op de voorwielen en een
grote achterklep.
De auto vertoont veel overeen
komst met de vorige maand
geïntroduceerde Golf van VW,
hetgeen op zich niet verbazing
wekkend is omdat Audi een 100
procent dochter van Volkswagen
js.
President-directeur Rudolf Lei
ding heeft na zijn machtovema-
me er nooit twijfel over laten
hrstaan, dat hij een sterk voor
stander is van een serie model
len die in technisch opzicht veel
ge'ijkenis vertonen. Een soortge
lijke politiek voert Fiat al jaren.
Uitgaande van de Fiat-filosofie
xou het toekomstige VW-Audi-
programma er als volgt uit zien.
Audi 50 en een begin volgend
jaar te verwachten kleine VW als
concurrent voor de Fiat 127 en de
Autobianchi a-112, VW-Golf te
genover de Fiat 128 en de VW-
Scirocco tegenover de Audi 80 en
de VW Passat, die niet alleen el-
kaars concurrenten zijn, maar
bovendien in de middelklasse in
middels een niet onbelangrijk
mat ktaandeel hebben verwor
ven. Dat geldt met name voor.
de VW-Passat, die het op de Ne
derlandse markt bijzonder goed
bliikt te doen. Naar het gezag
hebbende Duitse blad Mot weet
te melden, zal de Audi 50 met
twee motorvarianten geleverd
kunnen worden. De 40 pk-motor,
cylmderinhoud net onder de 1000
cc, zal waarschijnlijk ook ge
bruikt worden voor de reeds ge
noemde en volgend jaar uit te
brengen kleine Volkswagen.
Met andere woorden: Audi 50
wordt een luxe uitvoering van
de kleine VW, waarvoor Mot de
naam Bonito noemt. De Audi 50
krijgt naar verluidt een starr»
achteras
Eliie-sport
NORWICH De Britse autofa
brikant Lotus heeff een geheel
nieuwe 4-persoons sportwagen
op de markt gebracht onder de
raam „Elite". De uit twee delen
bestaande kunststoffen carros-
sierie is op elkaar „geplakt" en
steunt op een stalen chassis.
Volgens de fabrikant voldoet de
auto zowel aan de Amerikaanse
als aan de Europese veiligheids
eisen. De gestroomlijnde auto
heft een 2-liter motor met een
vermogen van 162 din/pk, waar
mee een snelheid van circa 210
km/uur kan worden bereikt. De
accleratie geschiedt van 0—100
km/uur in 7,2 sec. De wagen
heeft vijf versnellingen, schijf
remmen vóór en trom mei rem
men achter. De exportprijs zal
rend de 40.000 gulden bedragen.
Je kan in deze tijd van het jaar
geen blad over tuinieren open
slaan, of de rozen springen er
bijkans uit. Het gaat dan over
nieuwe kweek en over „altmodi-
sche" variëteiten die weer in
trek gekomen zijn. En dat laat
ste vaak terecht, mede vanwege
de fijne geur, of de zachte tin
ten. Sommige rozen zijn zo oud
als de weg van Kralingen, of
nog ouder, zoals de witfe roos,
die rechtstreeks afkomstig is uit
het oude Rome: Rosa alba Sua-
veolens, die tot 2 meter hoog
wordt en bezaaid is met een
open roosvorm, in de herfst ge
volgd door felrode bottels. De
roos voelt zich nog prettig bij
temperaturen van 28 graden.
(Van een onzer verslaggevers)
KALMAR Het geestdodende
en daardoor ook vaak slopende
lopende-band-werk is de laatste
jaren steeds meer onderwerp
van discussie. Niet alleen tussen
de werkgevers en de vakbonden,
maar ook tussen de werkgevers
onderling. Een van de kwalijke
gevolgen van het lopende-band-
werk is vaak het hoge ziektever
zuim waarmee de bedrijven te
kampen hebben. Automobielfa
brieken weten daarvan mee te
praten. Vandaar dat Volvo, het
grootste concern in Zweden, in
de havenplaats Kalmar (53.000
inwoners) nu een fabriek in ge
bruik heeft genomen die volgens
de 37-jarige president Pehr G.
Gyllenhammer is gebouwd vol
gens de nieuwste inzichten.
Ruim drie jaar geleden al heeft
Volvo haar ingrijpende plannen
ter verbetering van het werkmi
lieu in haar fabrieken aangekon
digd. In totaal werd circa 75
miljoen gulden besteed aan de
gewijzigde produktiemethoden,
de technologie en de organisatie.
In tal van Volvo-fabrieken werd
op dit gebied geëxperimenteerd
en begin 1972 werd besloten tot
de bouw van een geheel nieuwe
autofabriek. Ruim 70 miljoen
gulden is in deze twee verdiepin
gen tellende fabriek geïnves
teerd. De kosten bleken slechts
10 procent (7 miljoen gulden)
hoger te liggen dan die van een
vergelijkbare conventionele as
semblagefabriek. Dankzij de ku
busachtige vormgeving (totale
oppervlakte circa 40.000 m2) kon
de beschikbare ruimte optimaal
worden benut. Veel zonlicht kan
binnendringen doordat gebruik
is gemaakt van veel glas, de
plafonds zijn „behangen" met
geluiddempend materiaal waar
door het vrij „stil" is, want er
is evenmin muziek.
De Kalmar-fabriek is ruim een
maand geleden langzaam-aan in
bedrijf gekomen. Op het ogen
blik werken er bijna 400 man,
die dagelijks 50 personenauto's
maken. Men hoopt eind van dit
jaar over 600 werknemers te be
schikken.
De assemblage wordt verricht
door 25 werkgroepen (teams)
van gemiddeld vijftien man, die
opereren vlak langs de buiten
muren van de fabriek zodat de
bevoorrading geschiedt vanuit
het midden. Iedere groep krijgt
een bepaalde taak (bijv. het
elektrisch systeem, de besturing
de instrumenten) toegewezen,
die binnen een vastgestelde tijd
moet zijn uitgevoerd.
De heer Martin van Doome,
voorzitter van de raad van be
stuur van DAF, zei na zijn rond
gang desgevraagd, dat hij erg
geïnteresseerd is in het hele pro
ject. „Als je de auto wezenlijk
anders wilt maken, dan zul Je
ook tot een andere opbouw moe
ten komen. Deze fabriek is als
eenheid gebouwd, maar de toe
gepaste produktielljn zou even
tueel ook in een bestaande fa
briek kunnen worden gebouwd".
Fiat en Saab zijn ook al druk
aan het experimenteren met
nieuwe werkmethoden- en tech
nieken. In Cassino ten zuiden
van Rome wordt met korte
produktielijnen in verschillend
tempo gewerkt doch de feitelijke
assemblage is gehandhaafd. In
de Fiat-motorenfabriek aan de
Adriatische Zee wordt dit najaar
gestart met zogenaamde werk
en produktie-eilanden, waar tien
tot twintig mensen gezamenlijk
werken. Iets dergelijks gebeurt
op het ogenblik al bij Saab in de
nieuwe motorenfabriek in So-
dertïje ten zuiden van Stock
holm.
Een andere mooie oude roos is
„Grusz an Teplitz" van 1897 uit
Hongarije afkomstig, die tot 2
meter hoog wordt met robijnro
de volle rozen.-Bloeit zeer rijk
en zeer lang en bestaat ook in
klimmende vorm.
De laatste jaren is de aandacht
er veelal op gericht geweest om
de bloem beter bestendig te ma
ken tegen teveel neerslag. De
knoppen rotten dan niet zo gauw
meer weg. De floribundasoorten
waren ook meer geschikt om te
dienen als snijbloem door hun en-
kelstandige bloeiwijze. Nu is het
accent weer verlegd naar de
geur, hoewel de andere gunstige
factoren niet uit het oog worden
verloren. Een voorbeeld hiervan
BLOEMETJES BINNEN EN BUITEN
is „Duftwolke" die in 1963 in
Duitsland in de handel kwam.
De koraalrode bloem groeit op
een middelhoge struik, die
krachtig en snel uitgroeit. Het
lijkt .wel of deze roos fosfor op
zijn bloembladen heeft, zodat
dus van een sterke blikvanger
gesproken mag worden.
Ongeveer van dezelfde kleur,
maar een tikkeltje donkerder is
de Engelse Alec's Red" van
1970, op dikke sterke stelen.
Deze rood behaalde de hoogste
onderscheidingen die ooit in het
Verenigd Koninkrijk behaald
werden, en dat wil wat zeggen
aan de overzijde van het Ka
naal.
„Duftbella" vormt zulke grote
rozen, dat ze nauwelijks in twee
handen te omvatten zijn. De
bloem blijft geuren totdat ze uit
gebloeid is. Duftbella is goed be
stendig tegen meeldauw, en
daarom zeer goed voor groeps-
beplantingen. Het loof is een tik
je roodachtig.
Een felgeurende gele roos is
„Friesia", in 1973 de Duitse
„roos van het jaar". Een bossi-
ge groei en zeer winterhard.
Karmijnrood is de Franse roos
van Meilland van 1969. „Baron-
ne E. de Rothschild", regenbe-
stendig, 60 tot 80 cm hoog, en
een beetje kogelvormig in de
De Duitse roos „Duftsauber"
(1969) opent zelfs zijn knoppen
bij het slechtste weer. Een goed
vertakte struik met goede snij-
Wie meer wil weten en zien
over deze tamelijk nieuwe soor
ten. kan het best kwekerijen be
zoeken en daar zijn geliefde
kleuren uitzoeken en eventueel
bestellen voor oktober. En voor
degenen die zijn uitgekeken op
het Haagse Westbroekpark en
andere Nederlandse rozenten-
toonstellingen, kan het Rosarium
van het Westfalenpark in Dort
mund warm worden aanbevolen.
Daar staan momenteel 2484 ver
schillende rozen, tenminste met
tien exemplaren bij elkaar. Een
greep uit de geurende snijrozen:
„Ballet", „Crimson Glory",
„Erotica", „Gloria Dei", „Sut-
ters Gold" en natuurlijk „Super
Star".
Degenen die niet opzien tegen
een paar kilometer meer: op 9
kilometer van Parijs in l'Hay-
les Roses, in een park uit 1893
ligt het heilige der heiligen op
rozengebied. Vooral de bogen en
pilaren met klimrozen zijn we
reldberoemd. En om ons eigen
land .niet voorbij te gaan: men
verwacht veel van de roos
„Blessings" die goed in het blad
zit, zachtroze van kleur en onge
veer 70 cm hoog is.
Kostbare bloemen vragen een
uitstekende verzorging. De
meeste rozen vragen tijdens de
droge perioden van de zomer
om regelmatig water: gemid
deld eenmaal per week. Wie
met vakantie gaat, kan het best
de bloemen (en ook de knoppen
als men langer dan een maand
wegblijft) wegnemen voor het
vertrek. Dan staan de struiken
opnieuw in bloei bij thuiskomst,
zonder teveel energie te hebben
verloren.
Een standplaats in de volle zon
is het best om een rijkdom i
bloemen te verkrijgen. Onderbe
planting van eenjarige bloemen
of van bodembedekkers biedt
het voordeel dat de grond niet
uitdroogt en dat er een goede
luchtbevoohtigheidsgraad ver
kregen wordt rondom de rozen
bladeren.
Uitgebloeide bloemen moeten
worden weggehaald tot op het
eerste volledig uitgegroeide
blad. Zo krijgen we snel nieuwe
knoppen. Meeldauw komt veel
voor op plaatsen waar te weinig
wind kan spelen door de blade
ren en bij variëteiten die op een
verkeerde grondsoort staan.
Op speciale plateaus worden de montagewerkzaamheden door de
leden van de teams uitgevoerd. Daarbij wordt er rekening mee
gehouden, dat de mensen zich zo weinig mogelijk behoeven te
bukken.
Overziickt van de nieuwe Volvofabriek in Kalmar aan de Zweedse
Oostzeekust.
