"Mens in wording"
:van oertijd tot nu
VPRO-vrijdag wordt
ingrijpend veranderd
TELEVISIE VANAVOND
TELEVISIE MORGEN
RADIO VANAVOND
RADIO MORGEN
TERUGBLIK
Eugen Onegin als
opera op de buis
WOKNSDAG 10 JULi 19',
NEDERLAND I
Professor Balthazar,
vertelling
Dierentuinen van de
wereld
17.10
NOS
18.45
18.55
19.05
19.50
20.00
20.21
1 21.03
22.30
Fabeltjeskrant
Journaal
Van gewest tot gewest
Stichting Socutera
Journaal
Panoramiek
Spel zonder grenzen
Journaal
NEDERLAND II
NOS
18.25 Tour de France
18.45 Fabeltjeskrant 1.
AVRO
19.050 Ver van de bewoonde
wereld Mato Grosso (I)
20.00 Journaal
20.21 Eigen Onegin, opera j
22.00 Ontdek je plekje
KRO/RKK—IKOR
22.05 Kenmerk
22.30 Journaal
NEDERLAND I
NOS
18.45 Fabeltjeskrant
18.55 Journaal
VPRO
19.05 Beertje Colargol
19.20 Van Oekels discohoek
19.45 Popeye
20.00 Journaal
20.21 All in the family
20.45 Rudy Schokker huilt niet
21.30 West (2) doc. over goud-
20.00 Journaal
1 20.21 Met de muziek mee
21.10 Cider with Rosie, film
i 22.45 Journaal
SOO (KI Nieuws uit Noo
Icn. IS.05 <K) K inde
18.15 (KI Dr. Marcus
rie. 18 40 (K) Aktual
(K) Vervolg Dr. Mai
20.00 (K) Journaal en
20.15 (K) Ku 11iireel ma
(l<) Cannoi
22.00 De wind blaast waarheen Duitsland ii
hij wil.
22.15 Een ongeschreven wet
22.45 Ars Musica
1 22.15 Journaal
NEDERLAND II
NOS
18.25 Tour de France
18.45 Fabeltjeskrant
18.55 Journaal
De in Charles Laughton-serie
aangekondigde film „It started
with Eve" was eigenlijk - in 1941.
een film gebouwd rond het zan
geresje Deanna Durbin, maar
Laughton kwam bij nader in
ziens zo goed uit de voeten als
de oude levensgenieter Jonat
han Reynolds, die maar niet
dood wil gaan, dat de keuze
alleszins gerechtvaardigd was.
Oudere bioscoopbezoekers zul
len aan deze film misschien nog
een extra sentimentele herinne
ring hebben, omdat het in mei
1945 een der eerste films was,
die na de Duitse bezetting dank
zij de SHAEF-mission in ons
land werden uitgebracht. Toen
kon je een paar' uur in de rij
staan om een plaatsje te be
machtigen - en dat deed men
graag voor zo'n eei'ste Ameri
kaanse filrrt na vijf jaar UFA-
producties - nu kreeg men deze
nog altijd charmante, zij het
onbetekenende, filmkomedie zo
maar gratis en zonder moeite in
de huiskamer. Het hardere
nieuws kwam dit keer „Achter
het nieuws" waarin uitvoerig
werd ingegaan op de Defensie
begroting en men alle aspecten
zo objectief mogelijk trachtte te
benaderen. Minister Vredeling
kreeg daarna ampele gelegen
heid - en deed dat in een voor
een bewindsman wel bijzonder
slecht Nederlands om het alle
maal te verdedigen, maar of de
kijker er erg veel wijzer van
geworden is menen wij toch wel
te mogen betwijfelen. Wiè op
Nederland 2 was blijven „zitten,,
keek naar „De revolutie van de
keizer" een documentaire over
de ingrijpende veranderingen
die zich in Iran onder de Sjahi
hadden voorgedaan. Onschuldi
ge beelden, maar voorzien van
een zo vernietigend comment
taar, dat men zich afvraagt of
men in Perzië wel geweten heefil
waar de filmploeg eigenlijk mee
bezig was. De NOS tenslotte
haakte zeer attent in op hetf,
overlijden van Sonia GaskeR
met onder meer een „Uit dj
kunst" gelicht intervieuw, waar
in deze voorvechtster van het
Nationaal Ballet beter uit de
verf kwam dan in de getoonde
ballet-beelden zelf.
M.
Zondag as. om 21.35 uur via uur een portret van dr. Bro-
Xed.II brengt de NOS-tv de nowski. Hij werd geboren in
eerste aflevering van een se- Polen, studeerde fysica in
rie van dertien op het scherm, Cambridge, ontpopte zich als
die gewijd is aan de ontwik- kenner van de literatuur door
keling van de mens in de mil- een studie over de Engelse
joen jaar van zijn bestaan, dichter William Blake en ont-
Tot en met zondag 6 septem- wierp tijdens de oorlog.voor'
ber kan de kijker elke zondag- de geallieerdenten behoeve
avond ongeveer een uur lang van bombardementen een
zich verdiepen in zichzelf aan kaart van de Duitse doelge-
de hand van de bevindingen bieden, waartoe hij door zijn
van dr.Jacob Bronowski, een kennis van de Duitse eeono-
Pool die in Amerika een pro- mie in staat was. Hij maakte
fessoraat vervult. een studie van de uitwerking
van de atoombom op Nagasa-
Samen met de BBC heeft hij ki, waar hij als eerste Euro-
drie jaar aan deze serie ge- peaan heentrok, en raakte
werkt, die hij de titel "Mens daar zo diep onder de indruk,
in wording" (Ascent of man) dat hij besloot zijn verdere
meegaf en die hij maakte on- leven uitsluitend te wijden,
der de voorwaarde, dat hij aan verheffing van de mens.
vrijheid tot persoonlijk filoso
feren zou krijgen. Hij maakt
daar ruimschoots gebruik van. ^en van zUn stelregels is. dat
Wat hij over de evolutie van "le"sen elkaar in liefdevol-
de menselijke soort en over le zol"g moeten omringen. Hij
zijn bevindingen na levenslan- schreef een felle aanklacht te-
ge studie te vertellen heeft, Sen, het geweld, die als radio-
toont hij in beelden en bevat- spe' wei"d bekroond met de
telijke reconstructies, maar P'"ix Italia en in een toneelbe-
van tijd tot tijd komt hij zelf werking in Amerika werd ge
in beeld, een met-schoolse,, speeld Hij wordt genoemd als
soepel docerende schoolmees- candidaat voor de Nobelprijs,
ter, die in een ommezien situa
ties analiseert, bijkomstighe
den losmaakt van de grote lij- Uitgaande van zijn studies, ge
nen en boeiend spreekt over combineerd met zijn persoon-
het unieke wonder dat de ï'jke interesses, ontwikkelde
mens is. Hij bedient zich van hij zich tot een universeel
directe taal: "De mens is mens, die alle terreinen van
uniék. hij kan een lezing over menselijk handelen in zijn vi-
eenden houden, de eenden niet s'e betrekt. Meer dan dertig
over de mens; het dier laat tv-stations pver de gehele we
sporen na van zijn aanwezig- re'd kochten de serie "Mens in'
heid. de mens van zijn schep- wording" voor vertoning aan.
pende kracht; geschiedenis en
handelen; in een oorlog zijn
slechte mensen in staat goede FANTASIE
mensen slecht te maken".
PORTRET
Na de eerste aflevering volgt
op dezelfde zender om 22.25
zijn vermogen om zijn eigen
situatie te kunnen overzien en
zijn fantasie, die leidt tot vin
dingen en ontdekkingen; de
ontdekking om voedsel te ver
bouwen, de onderwerping van
de dieren, het aanmaken en
gebruiken van gereedschap
pen en het op gang brengen
van chemische processen.
Men ziet een atleet starten en
een gazelle vluchten. Tussen
deze twee beelden bestaan
grote overeenkomsten. De che-
misch-biologische processen
zijn gelijk, maar een polsstok
hoogspringer pakt met on
voorstelbaar grotere nauwkeu
righeid de polsstok vast dan
het meest op de mens gelijken
de dier met natuurlijke ge
traindheid. De mens ontplooi
de ook sociale eigenschappen,
het samen op jacht gaan, en
toonde zich creatief door ont
wikkeling van werktuigen. De
mens is het enige levende
soort dat zich over de gehele
wereld verspreidde en zich
met hulpmiddelen wist aan te
passen aan bedreigde omstan
digheden. De ontdekking van
het vuur hielp hem de ijstijden
te overleven en bracht hem
tevens het begrip huiselijke
haard bij. In de grotten van
Altamira kan men kennis ne
men van de wereld van toen
en van hetgeen de mensen
toen bezighield.
Dr.Bronowski ziet in de aller
vroegste tijden al de wortel
van de oorlog. De trekkende
nomade rooft voedsel van de
agrarische bevolking, die zich
al gevestigd heeft, en bedrijft
daarmee een coöperatieve
vorm van diefstal en geweld.
De ontdekking van de natuur
voert de mens tot wetenschap.
Beeld uit een van de afleveringen Mens in wording".
HOU HET
SCHERM
IN HET
OOG
zich technieken om de kennis
van de mikrokosmos te ver
groten.
In Griekenland kwam de wis
kunde tot ontwikkeling, die
verder zijn weg vond via de
Islam naar Europa. Bijzonder
veel aandacht schenkt dr.Bro-
nowski aan het pogen de wet
ten van het universum te ach
terhalen. Hiervoor duikt hij
o.a. in het proces tegen Galilei,
het conflict tussen dogma en
waarheid. Hij kreeg toegang
tot de geheime archieven van
het Vaticaan. Dr. Bronowski
stelt zich als wetenschapsman
liberaal op. Hij respecteert alle
menselijk doen en denken,
maar verklaart zich tegen elk
geloof of stroming, die het zoe
ken naar de waarheid in de
weg staan door de hantering
van dogma's.
Einstein komt ter sprake,
evenals Newton, wier theo
rieën door middel van filmtru
cages worden uitgebeeld. Via
Darwin en Pasteur komt hij
bij Stanley Miller, die er in
slaagde de vier fundamentele
bestanddelen van DNA, het le
vensbeginsel, vast te leggen,
en geraakt hij ook bij Mendel
en diens wetten op het gebied
van erfelijkheid, de blauw
druk van het leven. In het
laatste deel van deze serie vol
tooit dr. Bronowski het weef-
patroon van de menselijke
wordingsgeschiedenis, die' hij
voorziet van relativerende con
clusies, omdat de wetenschap
nooit het laatste woord zal zeg
gen.
In deze serie Iaat dr.Bronows-
ki zich kennen als eën wis
kundige, een natuurkundige,
een bioloog, een filosoof, een
literatuurkenner en men mag
zich afvragen of hij al deze
gebieden beheerst. Hij preten
deert dat zelf niet, stelt zich
daarom bescheiden op. Hij
geeft een kijk op de dingen
die de moeite van het kijken
waard zijn en laat zien dat we
door denken er misschien ooit
in zullen slagen alles te door-
De verfijnde menselijke hand
splijt een sj.een en voegt deze
samen tot een muur, een ka
thedraal of een stad. In de
derde aflevering volgt dr. Bro
nowski de mens als architec
tuur, als schepper van nieuwe
structuren, vanaf de Griekse
tempels, de oude Inca-steden
tot de moderne hoogbouw. Het
blijkt, dat er overeenkomst be
staat tussen de gothische
steenhouwer en de Engelse
beeldhouwer Henry Moore.
Beiden baseren hun creatie op
de structuur die al in de steen
aanwezig is.
ATOMEN
Dr. Bronowski. die als een universeel geleerde alle aspecten van de
menselijke ontwikkeling onder de loupe neemt.
Veiligheid wa
tersport over
radio
(Van onze radio- en tv-radactie)
Hilversum Het komende win
terseizoen ondergaat het ra
dioprogramma van VPRO op
vrijdag een ingrijpende veran
dering. Twee medewerkers, An
ton Constance en Wouter Gort
zak verdwijnen (waarmee ook
het zo langzamerhand beroemd
geworden commentaar), ervoor
in de plaats komt een aantal
journalisten van wie de namen
nog niet bekend zijn.
Het magazine-achtige, dat het
huidige VPRO-vrijdag tekende,
wordt opgeheven. Ervoor in de
plaats komt een totaalprogram
ma, bestaande uit een althans
wat betreft de werktitel
nieuwsshow', klassieke muziek
en waarschijnlijk een alternatief
vrouwen programma zonder fe
ministen. Nova Zembla blijft.
Nico Haasbroek, directeur
VPRO radio- „Bij de nieuwe
zendtijdverdeling, als deze ten
minste doorgaat, verliezen wij
de maandag maar krijgen we op
vrijdag aangesloten van een tot
acht uur, zeven uur achter el
kaar, die zich bijzonder lenen
voor een totaalprogramma. On
der voorbehoud gaat VPRO-
vrijdag er als volgt uitzien:
Van 1 tot 2, een interview dat
iedere medewerker van de
VPRO mag doen en waarvan de
keus van het onderwerp vrij is.
Van 2 tot 3.30 uur, klassieke
muziek. Van 3.30 tot 5.30 uur:
Nova Zembla. Van 5.30 tot 6 uur
nog nader bekend te maken
programma. Van 6 tot 8 uur:
nieuwsshow, een nieuw pro
gramma dat een thema per
week behandelt op sociaal, poli
tiek, etc. gebied.
De Perzen ontdekten 7500 jaar
geleden koper en staan daar
mee aan het begin van metal
lurgische technieken en de ui
teindelijke ontdekking van de
atoom en de nog kleinere
kerndelen. De verborgen
structuur van deze zaken
openbaren zich niet aan onze
daarvoor te grof gebouwde
zintuigen. Zo ontwikkelen
Vanavond brengt de AVRO de
Duitse versie van de opera
„Eugen Onegin" van Tsjaikows-
ki, naar het gelijknamige boek
van Alexander Poesjkin, op het
scherm. Eugen Onegin is een
rijke jongeman, die een goed
leventje leidt in de grote stad.
Als hij zijn hele bezit er doorge
jaagd heeft, trekt hij zich terug
op het platteland, maar die plot
selinge verandering kan hij
moeilijk verwerken. Hij doodt
een vriend en wijst de liefde van
een meisje af. Als hij jaren later
toch weer naar de stad kan
terugkeren, blijken de mensen
zich van hem afgekeerd te heb-
De belangrijkste rollen in deze
opera worden vertolkt door
Theresa *>s, 'sopraan; Her
man Prey, triton; Wieslaw
Ochmann, tenor; Julia Hamari,
mezzo-sopraan; Hertha Töpper,
mezzo-sopraan; Inge Nerius, alt;
Peter Lagger, bas; Gerhard
Stolze, tenore buffo; en Kelle
Riedl, bas. De verteller is. Karl-
Michael Vogler, de regie wordt
gevoerd door Vaclav Kaslik.
Ned. II. 20.21 uur.
Amateur-toneel
„Zin-tuig"
De NOS-radiorubriek „Zin-tuig"
is zondag 14 juli van 20.30 tot
21.00 uur via Hilversum II ge
wijd, aan het amateurtoneel. Dit
gebeurt onder de titel „Elk
speelt zijn rol". Hans Paardeko-
per voerde over de betekenis
van het amateurtoneel gesprek
ken met onder anderen Arend
Hauer, landelijk toneeladviseur,
Jan Velzeboer, direkteur van
het Nederlands Centrum voor
Amateurtoneel en Gelijn Moe
lier, toneeladviseur in de provin
cie Noord-Holland. Het pro
gramma wordt afgewisseld met
fragmenten uit amateurtoneel-
stukken.
Van Gewest tot Ge
west
In het programma „Van Gewest
tot Gewest", kan men kijken
naar een korte impressie van
het Brabantse molenbestand,
dat uit ongeveer 120 windmo
lens, poldermolens en nog enke
le watermolens bestaat.
Verder bevat het programma
een reportage van de vele maat
regelen die in Drenthe worden
getroffen om het aantal reeën
dat 'wordt doodgereden of ver
drinkt omlaag te brengen.
Er zijn in Drenthe ongeveer
4000 reeën, maar er vallen er
steeds meer ten prooi aan het
verkeer. Ook verdrinken er no-
gal wat, vooral in de Drentse
Hoofdvaart. Faunabeheer en
Rijkswaterstaat trachten op al
lerlei manieren daar iets aan te
Ned I 19.05 uur.
„Panoramiek"
De twee gezichten van Finland"
is de titel van een film die de
NOS uitzendt. Onderwerp is de
politieke en economische situa
tie van het prachtige Finland.
Aan de ene kant is het een
Westers georïenteerd land met
een kapitalistische economie en
een parlementaire democratie.
Onder de titel „Varen op het
Zuidlaardermeer" brengt de
NOS-radio zondag 14 juli van
16.15 tot 17.00 uur via Hilver
sum I een rechtstreekse uitzen
ding over de watersport vanuit
het watersportpaviljoen „Klein
Scheveningen" in het Gro
ningse Kropswolde in de ge
meente Hoogezand, gelegen aan
■het Zuidlaardermeer.
de uitzending wordt aandacht
besteed aan de veiligheid op het
water, aan het werk van de
politie te water en aan de ge
zondheid van de watersporter.
Voor dit laatste onderwerp is
aanwezig de huisarts Hans van
de Berg uit Castricum.
Het programma wordt door
middel van luidsprekers hoor
baar gemaakt voor het publiek
buiten op het terras van het
watersportpaviljoen, of bij
slecht weer binnen in het
paviljoen.
Vanavond Tour de France op tv
op Ned. II om 18.25 uur. Morgen
op Hilversum 3 voorbeschou
wing om 12.30 uur, rechtstreeks
om 13.15 uur en nabeschouwing
om 18.00 uur.
Hermann Prev vertolkt vanavond de titelrol in de
opera „Eugen Onegin".
Aan de andere kant zijn de
Finnen er zich steeds van be
wust dat hun buurman de
machtige Sowjet Unie is. In het
programma staat deze situatie,
het wonen tussen Moskou en
Europa, centraal.
Ned. I, 20.21 uur.
Spel zonder grenzen
Vanavond wordt het derde
rechtstreekse Eurovisie ge
beuren „Spel zonder grenzen"
uitgezonden. In het Italiaanse
Barga nemen de volgende teams
het tegen elkaar op: Edegem
(België), Nanly (Frankrijk), Ro-
therham (Groot-Brittanniè), Sin-
gen (Duitsland), Andijk (Neder
land), Barga (Italië en Gossau
(Zwitserland).
Ned. I, 21.05 uur.
Het eerste deel is grotendeels
gewijd aan het leven van Arne
Sucksdorff en de zijnen, ver van
wat dan de beschaafde wereld
heet; een ruig, moeilijk bestaan
in de onvoorstelbare uitgestrekt
heid van de Braziliaanse jungle.
Het is die jungle, waar het de
Zweed om begonnen was; daar
van wilde hij een documentaire
maken. Zijn voorbereidingen
daartoe komen voornamelijk in
de eerste aflevering van „Ver
van de bewoonde wereld", aan
de orde; in de tweede is het de
Mato Grosso zelf en het leven
van het kleine groepje kolonis
ten dat een deel van de jungle
„veroverd" heeft, die centraal
staan.
Ned. II, 19.05 uur.
Mato Grosso
De Zweedse cineast Arne
Sucksdorff heeft enkele jaren
van zijn leven doorgebracht in
het uitgestrekte junglegebied in
Brazilië, dat bekend staat als
het grootste oerwoud ter werel-
d: de Mato Grosso. Om er zijn
werk zo goed mogelijk te kun
nen doen, heeft hij er gewoond
op de manier zoals dat ter plaat-
se gebruikelijk is, samen met
zijn vrouw Maria en met enkele
assistenten. De resultaten van
zijn werk zijn te zien in de
tweedelige documentaire „Ver
van de bewoonde wereld", die
de AVRO vanavond uitzendt.
