Hier gebeurde het:
O pander s
duurt
e niet al te lang'
vanaf 18 juli»
Hasselman Pander
daar hoef je niet vies van te zijn55
L. J. de Ruitervoorzitter van de Raad voor de Kunst
„Ook kunst moet verkocht worden en
Nederlands Dans Theater
begint aan 16e seizoen
aiiiim iiiisin
U gaat heel wa usier op1 akantie
als u eerst naar de Amro Bank gaat
(Van onze kunstredactie)
Het is zes jaar geleden dat zij
van het Nederlandse danspo-
dium verdween maar er ging
gistermorgen een schok door de
repetitielokalen van de beide
Nederlandse dansgezelschappen,
Het Nationale Ballet en het Ne
derlands Dans Theater, toen het
droeve nieuws wereldkundig
werd: Sonia Gaskell in Parijs
gestorven. Want wie zou deze
vrouw kunnen vergeten die ooit
met haar te maken heeft ge
had? Een groot kunstenares,
een even grote danspedagoge
en een zeer geëmotioneerd
mens: soms teder en hartver
warmend, een moment later fu
rieus wanneer het volgens haar
niet goed ging of als zij onrecht
bespeurde.
Sonia Gaskell, daar zijn vriend en
tegenstander het volkomen over
eens, is de moeder van de he
dendaagse Nederlandse ballet
kunst. En we kunnen ons niet
voorstellen hoe die er thans uit
zou zien wanneer zij niet in eind
1945 met een dlubje leerlingen
haar „Studio '45" had opgericht.
Het groepje ging overigens
gauw ter ziele. Het is misschien
beter om met 1949 te beginnen,
met het ballet Recital dat het
jarenlang zonder subsidie moest
doen en in die tijd al prachtige
dingen deed onder haar straffe
maar bezielende leiding. Jaap
Flier en Marianne Hilarides wa
ren haar eerste sterren en Ne
derland, dat in geen tijden ei
gen krachten van naam had ge
kend, buiten enkele gestileerde
Een
leven
vol
spanningen
Sonia Gaskell werd in 1905 gebo
ren in Kiew uit welgestelde
joodse ouders. Toen de revolu
tie uitbrak was Sonia dus twaalf
jaar en zij doorleefde de daarop
volgende burgeroorlog mét de
pogroms van de witrussen en
het rode regiem dat als bevrij
der kwam maar al spoedig de
nieuwe tiran werd. Het gezin
ging bijna ten gronde door ar
moede, voedseltekort en tyfus.
Maar Sonia kwam er dóór en
bleef de dans- en muzieklessen
van de middelbare school vol
gen. Zij zou schrijfster worden,
dat dacht men tenminste, maar
zij had iets anders in haar
hoofd: zij wilde naar Israël
gaan om er te werken in een
joodse nederzetting. Maar het
werd Parijs waar zij balletles
sen kreeg van de befaamde
Egorova en kunstgeschiedenis
Maar de doorstane ontberingen
bezorgde haar tuberculose en ze
werd in een sanatorium opgeno
men. Parijs kon haar van 1927
tot 1929 zien in het ballet van
Djaghilew waar zij een prima
ballerina werd. Toen lesgeven
en choreografieën schrijven
voor gelegenheids-dansgroepen
die voor een feest iets goeds
wilde vertonen. In 1939 kwam
zij nadr Nederland met haar
man, de binnenhuis-architect
Bauchhens die zij ontmoet had
in het Nederlandse paviljoen
van de Cité Universitair. Daar
na verdween zij vijf jaar van
het toneel. Maar ondergedoken
gaf ze toch nog lessen en het
honorarium besteedde ze om on
derduikers in het leven te hou-
Dan komt de bevrijding en zij
kan haar plan gaan verwezenlij
ken: Nederland een eigen ballet
te geven. Studio '45 komt tot
stand, gevolgd door het Ballet
Recital en in 1951 neemt zij de
leiding op zich van het Neder
lands BaUlet dat wel gesubsi
dieerd werd maar met vele
moeilijkheden te kampen heeft.
Later ial dat het Nationale Bal
let worden maar in 1959 ont
staat er 'n schisma waaruit het
Nederlands Dans Theater te
voorschijn is gekomen. Moeilij
ke jaren voor haar zelf én haar
medewerkers! Maar wüt er
ook gebeurde, of zij adhaesie-
betuigingen kreeg of intriges te
verwerken had, zij ging stug
door met werken.
Zij heeft dóórgewerkt tot '68 toen
Kaesen en Rudi van Dantzig de
leiding uit haar handen overna
men en zij „met pensioen" ging,
als 65-jarige. In dat jaar ook
veroorzaakte zij nog een ware
opschudding in de danswereld
door het onaantastbare Russi
sche Ballet in Moskou de waar
heid te zeggen: „Jullie zijn
vastgelopen in de traditie; jullie
dansen geweldig maar sluit jul
lie repertoire nog wel aan bij de
arbeiders en onder de jonge-
Son:a Gaskell is niet meer, zij
was zeker geen Pavlowa maar
wie eens les van haar kreeg én
wie het resultaat van haar pe-
dagodie gezien heeft zal haar
niet licht vergeten.
modelkamer-vertoop.
Wees er dus tijdig bij als uvande
speciale prijzen wilt profiteren.
Botermarkt 21-22 /Breestraat 146, Leiden,
LEIDEN (ANP) - Een Ne
derlandse expeditie van de
universiteit van Leiden
heeft aan de bovenloop van
de Euphraat in Noord Syrië
een aantal kleitabletten ont
dekt, die behoren tot de
vroegst bekende inscripties.
Het gaat hierbij om zegelin-
drukken en abletten met
getaltekens, die, naar men
aanneemt de voorlopers
Leidse
expeditie
ontdekt
spijkerschrift
zijn van het Mesopatami-
sche spijkerschrift.
Het archeologisch onder
zoek wordt uitgevoerd door
het Instituut voor Palestijn
se Oudheidkunde van de
Leidse universiteit. De hui
dige expeditie staat onder
leiding van drs. S. E. van
der Leeuw.
Het Leidse instituut voerde
in 1972 onder leiding van
dr. H. J.LFranken een
proef opgraving uit op een
heuvel. Djebel Aruda, in
hetzelfde gebied.
Nederlandse wetenschapsmensen van de Leidse universiteit die opgravingen verrichten aan de
bovenloop van de Eufraat in Noord-Syrië, ontdekten daar een dezer dagen 'n aantal kleitablet
ten met de oudste thans bekende inscripties. De foto laat zo'n tablet aan de voorzijde zien;
het draagt 'n reeks getallentekens. Links een tekening van de zegelindrukken aan de andere
kant van de vondst.
L. J. de Ruiter, een duizendpoot en een druk bezet man. Iemand die
rustig de meest uiteenlopende dingen tegelijk kan doen. Met interes
se en veel aandacht. Een PvdA-er met een Wiegelbril, een aristo
cratisch geklede man met het lange grijze haar van de kunstenaar.
t is L. J. de Ruiter dijkgraaf van het hoogheemraadschap van
Uilvaterende Sluizen van Kcnnemerland en West-Friesland en
sinds kort voorzitter van de Raad voor de kunst. Zijn hoofdvak
en een bezigheid voor maximaal twee dagen in de week, zoals hij
nu al uitgekende heft. Het is een man met een ruime bestuurlijke
ervaring, daarom ook gevraagd voor de „culturele functie. L. J.
de Ruiter was burgmeester van het Overijsselse Kuinre en Bergen
(„Ik heb altijd geprobeerd in de grote verstedelijking een paradij
selijk kunstenaarscentrum te behouden"). Was aktief in de cultu
rele raad van Noord Holland, een funktie waarvoor hij nu wegens
tijdgebrek heeft bedankt. Verder lid van verschillende uiteenlopende
commissies en vooritter van het Roland Holstfonds voor Bergense
kunstenaars. Hij volgt in de raad voor de kunst» professor Ph. J.
Idenburg op en heeft veel waardering voor zijn tijdelijkvervanger
Egbert van Paridon, artistiek leider van de toneelgroep Centrum.
„De Nederlanders hebben een
agressieve handelsgeest. Erg
jammer dat dit op het terrein
van onze kunst nog niet is door
gedrongen. Met onze kunstuitin
gen hebben wij ons tegenover
het buitenland altijd bescheiden
opgesteld. Belachelijk eigenlijk.
Wij behoeven ons totaal niet
voor -onze cultuur te schamen."
Voorzitter van de Raad voor de
kunst L. J. de Ruiter wil dit
veranderen. Hij heeft om maar
eens een oneerbiedige term te
gebruiken, het reclame maken
voor de Nederlandse kunst als
prioriteit gesteld.
Bijvoorbeeld door het vertalen
van Nederlandse literatuur te
bevorderen of door in het bui-
tenland meer te tonen van wat
- er op kunst-gebied in Nederland
gebeurt. Ook kunst moet ver
kocht worden, totaal geen reden
om daar vies van te zijn, vindt
hij.
In het verleden heeft hij gemerkt
dat de overheid zich te veel af
zijdig houdt van gebeurtenissen
op cultuurgebied. Als voprbeeld
noemt de heer De Ruiter een
.„oudere" Biennale in Italië,
waar de befaamde architect
Rietveld sr. meehielp aan op-
.bouw van het paviljoen. „Ame
rika maakte er een compleet
.feest van. Veel mensen, beken-
.de mensen ook en diplomaten
waren aanwezig. Van Nederland
kwam even vlug een consul uit
Milaan. Niemand van de over
heid toonde enige belangstelling.
Net of ze bang zijn van cul-
Daarom ook ziet de heer De Rui-
'ter voor de toekomst nog ande
re veranderingen in de werk
zaamheden van de Raad voor
'de kunst. Direct advies aan de
Kamerfracties bijv. Hij gelooft
dat de belangstelling voor cul
tuur bij de partijen minimaal
is. „Misschien zijn er ongeveer
twintig mensen in de Kamer die
iets van kunst en cultuur we
ten", zegt hij. De nieuwe voor
zitter van de Raad voor de
kunst voegt eraan toe dat de in
stelling van de meeste fracties
nog erg negentiende, begin
twintigste eeuws is. De dikke bo
Zerham is voor hen eigenlijk
-nog altijd het belangrijkste.
hOké, natuurlijk is dat nodig.
•,Maar ook aan het welzijn moet
..gedacht worden. Wij komen nu
.op de goede weg. Onder andere
ijis dat te danken aan de vele ac
tiegroepen die ik eigenlijk liever
r,bewust! jnsgroepen noem. Met
-^rote inzet wordt door hen ge
werkt aan een humanere sa
menleving op wat voor gebied
i^dan ook."
Terug even naar de Raad voor de
kunst. Dit adviesorgaan werd in
1956 in het leven geroepen. Het
adviseert de minister van Cul
tuur, Recreatie en Maatschappe
lijk werk over belangrijke sub-
sidievoorsteilen, zowel gevraagd
als ongevraagd Ook adviseert de
ongevraad. Ook adviseert de
raad in het beleid. Een voor
beeld daarvan is bijvoorbeeld
de nota kunstbeleid, die binnen
kort in de Kamer behandeld
wordt.
De heer De Ruiter vindt deze
nota ondanks alle bezwaren
toch een goede basis voor het
cultuurbeleid. De Raad voor de
kunst is onderverdeeld in ver
schillende afdelingen. Eén voor
de beeldende kunst, voor de
danskunst, voor de film, de mu
ziek, toneel (ook amateurgezel
schappen) en letterkunde. De
afdelingen zijn vrijwel auto
noom, iedere sector heeft een
eigen voorzitter en secretaris.
De taak van algemeen voorzitter
De Ruiter is de beleidslijnen
goed in de gaten te -houden.
„En mijn staf, ook bij aanval
len van buitenaf, niet in de kou
te laten staan", voegt hij eraan
toe. Van de afdeling toneel van
de raad voor de kunst komt bin
nenkort een nota af, handelend
over het „hete hangijzer" de to
neelensembles. Een programma
wordt opgesteld, waaraan gezel
schappen moeten beantwoorden,
om in aanmerking te komen
voor subsidie.
„Subsidie is gemeenschapsgeld.
Iedereen heeft daarom het recht
om te weten wat en hoe er mee
omgegaan wordt. Dit heeft te
maken met de verantwoordelijk
heid van de kunstenaar, met
welke intentie iets gebracht
wordt. Dat moeten wij weten.
P.eieci moet worden of het
waard is dat daar financiële of
fers voor getroost moeten wor
den", gelooft De Ruiter.
Daarom moet een gezelschap
eerst zijn seizoenprogramma
bekend maken. „De ensemble
kunst moet zich ook aan alge
mene spelregels houden, zoals
elke burger in wat voor vereni
ging dan ook. De maatstaven
liggen op sociaal-economisch en
maatschappelijk terrein. Het
ethisch terrein is een grensge
val. Dat kan niet vastgelegd
worden. De grenzen veranderen
om de zoveel jaar. Belangrijk
ste vind ik daarbij dat niet op-
ze. elijk iemand kapoc gemaakt
wordt. Wij leven toch al in een
gebroken wereld", filosofeert
voorzitter De Ruiter. „Maat
schappijkritiek ligt weer op een
ander vlak. Zelfs als de zienwij-
ze anders is dan de mijne",
gers" en Cobra naar voren tra
den. „Een geweldig stuk ver
nieuwing betekende dat. Ik deed
in die tijd ijverig mee apn
kunstdebatten, hoewel je eigen
lijk nooitzo u moeten discussië
ren over kunst". Hij wijst nog
even terug op die jaren in de
kunst, waar veel mensen niets
van begrepen. „En wat mensen
niet begrijpen wordt onmiddel
lijk afgedaan met kreten als
anarchistisch of anti-religieus.
Ik ben een man van de kerk en
ik geloof echt niet dat de kun
stenaars in die tijd deze kreten
op wat voor manier dan ook
wilden waarmaken. Lucebert is
trouwens toen hij in Bergen
kwam wonen een goede vriend
van ons geworden. Nu blijkt ge
woon dat zij hun tijd ver voor
uit waren."
Nederland heeft in die jaren een
belangrijke rol in het kunstge-
heuren gespeeld, vindt hij daar
mee terugkerend op zijn begin
woorden. „Op muziekgebied
spelen wij een wat bescheidener
rol. Maar ach, een Sweelinck of
een Schat kan je toch niet uit
wissen. Ik geloof toch dat Ne
derland het land is van 'de
schilders, de beeldende kunste
naars. Engeland van de dich
ters en Duitsland heeft de
meest befaamde muziek voort
gebracht. Wat literatuur betreft
blijf ik het jammer vinden dat
ware kunstwerkjes, zoals d»
pennevruchten van Bloem bijv.
in ons beperkt taalgebied blij-
Doorzichtig
voegt hij er glimlachend aan
De heer De Ruiter heeft open oog
voor alles wat op kunstgebied
gebeurt. Als hij even tijd heeft
wordt een concert of een toneel
uitvoering bezocht. „Het tonel-
bezoek ga ik misschien wat fre
quenter opvoeren. Als een stuk
in opspraak is of op een andere
manier in de publiciteit komt
wil ook ik het beslist eens gaan
Op een rustige zondagmorgen
luistert hij graag naar orgelmu
ziek. „Wat btreft ed zgn. pop
muziek blijf ik ook goed op de
hoogte door mijn jongens", ver
telt hij. Popmuziek wordt nog
niet gesubsidieerd, ook dat ziet
hij echter niet als onmogelijk
heid voor de toekomst. „Dat
zijn nog grensgevallen", gelooft
hij.
De grootste liefde van de heer De
Ruiter heeft echter de poëzie.
Gloedvol kan hij nog vertellen
over de jaren dat de „vijfti-
Nog een prioriteit bij de Raad
voor de kunst: de hele samen
hang rond het cultuurbeleid wat
doorzichtiger maken voor het
rijk en de lagere overheden: de
provincie en de gemeente. De fi-
nancieel-economische kant daar
van moet grondig bestudeerd
worden. Zo'n onderzoek is al
leen mar mogelijk door goede
samenwerking met de verschil
lende kaders. Een veel gebruikt
zinnetje van de nieuwe voorzit
ter van de Raad voor de kunst
is dan ook: „Wij moeten daar
samen iets aan gaan doen. Mijn
persoonlijke uitspraken doen er
dan eigenlijk ook weinig toe.
ANNELIES V.D. HOUTEN
Het Nederlands Dans Theater
gaat in de komende herfst aan
zijn 16e seizoen beginnen met
een repertoire, dat in hoofdzaak
uit eigentijdse balletten zal be-
De Amerikaanse cho ecg a'e Lois
Bewley bereidt een r.ieuwe pro-
duktie voor ..Rind of the
Time" op muziek van Dominick
Argento en Jiri Kylian, bekend
geworden door zijn „Viewers",
maakt drie nieuwe balletten,
waarvan het eerste „Stool
game" heet. Uitgangspunt van
dit ballet was de elektronische
muziek van de Noorse compo
nist Arne Nordheim.
Uit dc eigen groep treden dit sei
zoen drie dansers naar voren
als choreograaf: Nils Christe,
Don Asker en Leon Koning. Van
de beide laatsten gaan nog deze
maand balletten in première,
terwijl Christe zich in het vol
gende seizoen zal presenteren.
Voor het seizoen 1974-'75 zijn ook
een drietal studio-avonden ge
pland, te houden in het Haagse
HOT-theater en op de maardag
avonden die aan de premières
voorafgaan, worden vóórprcmlè-
res gegeven in de Koninklijke
Schouwburg.
iflllilLiil
IADVERTENTIEI
U kunt uzelf heel wat vakantie-narig-
heid besparen als u voordat u op reis gaat
even bij de Amro Bank binnenloopt.
En daar de Amro Reischeques bestelt.
Mocht u die cheques kwijtraken, dan heeft
de vinder er niets aan, terwijl u ze
gewoon vergoed krijgt.
Eén telefoontje met Amro Teieservice
en er wordt prompt geld telegrafisch
naar de bank ter plaatse overgemaakt
U kunt de Reischeques bij elke bank in het
buitenland verzilveren. Neem er liever teveel
mee dan te weinig. Cheques die u overhoudt,
neemt de Amro Bank zo terug.
Amro Reischeques. dat is veilig en handig
geid. Daarom: ga bijtijds naar de Amro
Bank in uw buurt. Voor buitenlands geld.
cheques en uw reisverzekering. fl
En pak dan meteen dat gratis landen- LIJ I
gidsje mee. v^/
