DR L. DE JONG NALATIG IN
ZIJN GESCHIEDSCHRIJVING
Interkerkelijke akties
tegen vonnis Vellekoop
Boek van de Maand:
Stip op satellietfoto brengt
aandacht weer op Noe s ark
Mr, J, Linthorst Homrn:
Duitse bisschoppen
over deelneming
aan avondmaal
Junta in Chili
ontslaat leider
van „kanaal 13"
DONDERDAG 4 APRIL 1974
LE1USE COURANT
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG In zijn totnutoe
verschenen vijf delen over „Het
Koninkrijk der Nederlanden in
de Tweede Wereldoorlog wijdt
de schrijver ervan dr. L. de j
Jong een groot aantal beschou- j
wingen aan de Nederlandse
Unie. Deze organisatie, in het
begin van de Duitse bezetting, j
in het leven geroepen door pro-
feasor dr. J. de Quay (de latere
minister-president) mr. J. Eint-
hoven (destijds commissaris
van politie in Rotterdam) en
mr. J. Linthorst Homan, (na de j
oprichting ervan lid van de Eu
ropese Kolen en Staal Gemeen- f
schap), had als doelstelling Ne
derland zelfstandig te kunnen
houden onder de bezetter. Zij
het dan, dat de Unie tot op ze
kere hoogte wilde samenwerken
met de Nazi-Duitsers omwille
van de door het driemanschap
na te streven onafhankelijkheid.
De beoordeling van dr L. de
Jong over de doelstellingen en
de daden van de Nederlandse
Unie tijdens de Tweede Wereld
oorlog zijn niet mild, zeker niet
voor de drie leiders ervan. Het
manuscript van deel 4 van het
standaardwerk, waarin dit drie
manschap zeer veel kritiek te
verduren kreeg, moest op tal
van punten herzien worden. Bij
het verschijnen van deel 5 zeer
onlangs verklaarde dr. L. de
Jong, dat de Nederlandse Unie
voor velen de toegang tot verzet
tegen de bezetters geworden is.
Zijn oordeel heeft hij derhalve
op verschillende punten herzien.
Vandaag heeft het lid van het
driemanschap mr. J. Linthorst
Homan door dr. L. de Jong
diens werk meehnalen per-
heeft gehad met dr. H. M.
Hirschfeld, van wie reeds een
eigen beschrijving beschikbaar
was en die na de bevrijding
diepgaand was ondervraagd.
soonlijk aangevallen zelf een Doch niemand van het Rijksinsti-
boek laten verschijnen: „Wat - |ggj|
zrjt Ghij voo reen kerel" (van
Gorkum, Assen). Daarin dient
mr. Homan historicus dr L. de
Jong van repliek over diens be
schouwingen over het doen en
laten van hemzelf en de twee
andere topfiguren van de Ne
derlandse Unie.
Het komt de heer Linthorst Ho
man voor, zo schrijft hij in zijn
boek, dat er bij het schrijven
over activiteiten in de jaren van
de tweede wereldoorlog grada
ties van moeilijkheden zijn. Ook
gradaties van zuiverheid. Het
meest rake over eigen daden
zijn werkelijke dagboeken.
Moeilijker zijn in latere jaren
geschreven zelf-analysses.
Nog moeilijker lijkt hem het
schrijven over anderen die men
van dichtbij heeft meegemaakt,
want dan komt het nog meer
aan op het element billijkheid.
Het zwaarste zal z.i. wel zijn de
analyse van situaties en mensen
die men niet zelf heeft gekend.
In dit laatste geval zal het no
dig zijn de nog in leven verke
rende betrokkenen bij het zoe
ken naar gegevens te horen.
„Uit de Jongs werk blijkt dat hij
en zijn medewerkers dit laatste
dan ook bijna steeds hebben ge
daan. Uit een interview is ge
bleken dat de Jong in 1960—1961
liefst acht lange gesprekken
weest. Deel vier van de ge
schiedschrijving was toen al
verschenen.
Deze nalatigheid werd, naar de
mening van de heer Linthorst
Homan, niet goedgemaakt door
het feit dat de drie mannen van
de vroegere Unie de manuscrip
ten voor de delen vier en vijf
ter inzage hebben gekregen en
daarover hun opmerkingen heb
ben mogen inzenden. „Immers,
er is een enorm verschil tussen
het eerst verzamelen van alle
gegevens en het dan schrijven,
en het eerst schrijven en dan
corrigeren. Juist het feit dat'de
Jong zijn manuscript voor deel
vier in talloze punten heeft moe
ten herzien, bewijst hoe gevaar
lijk zijn methode over ons is ge
weest. De hoofdzaak is dat de
correcties niets wezenlijks heb
ben veranderd in toon en te
neur. Een gesprek daarna had
geen zin meer."
De werkwijze van dr. de Jong be
sprekende, merkt de heer Lint
horst Homan op dat de drie
mannen, na hun ervaringen in
zake het vierde deel, voor deel
vijf een andere methode vroe
gen. „Na enige correspondentie
kwam er toen dit uit: weer kre
gen wij de kans het manus
cript te beoordelen en daar
over schriftelijke opmerkingen
te maken, deze kans werd ook
gegeven aan een drietal door
ons uitgekozen onbevangen per
soonlijkheden. Ons werd daarna
een gesprek toegestaan met de
Jong, diens medewerkers en
uitgenodigd. In 1952 of 1353 heb diens bestuur; een verzoek van
ik een der medewerkers van de de drie genoemde figuren om zo
Jong bij mij gehad met de een gesprek werd door het be
vraag of ik nog gegevens had stuur afgewezen."
over de Nederlandse Unie, en ik De drie waren G. Boekhoven,
heb hem toen vanzelfsprekend mgr. dr. A C. Ramselaar en
alles gegeven wat ik had." Pas dr. J. H. van Royen (ondermi-
in 1973 is er een gesprek ge- nister en oud-ambassadeur).
De wieken draaien. De stenen malen. Met het nieuwe Boek van de Maand komt
De vlaggen staan in top. De molens van u ze allemaal op het spoor. Molens van
Nederland komen weer tot leven, in het nieuwe Nederland.
Boek van de Maand.
Daarin vindt u alles over deze markante
bakens van Hollands'nijverheid. Anecdotes,
ieiten, prenten. Die vertellen het levensverhaal
van onze stille werkers. Wél met een tikje
weemoed.Maar niet in mineur.Want Nederland
is nog rijk aan mooie molens.
Een kostelijk boekwerk met 300 foto'i
(waarvan 200 in kleur) en 6 pagina's vol
gedetailleerde molenkaarten.
Haal het nü bij uw boek-
handelaar. ■v£n3ïl
In speciale Boek van de Maand oplage f12.50.
Daarna f 10 Qft (Dc aanbieding is geldig t/m 4 mei 1974.
LFadrnd 1 w.w. Echter zolangde voorraad strekt)
DEN HAAG „Kees Vellekoop
is de dupe van de nu al jaren
lang durende politieke onwil de
wet gewetensbezwaren te ver
ruimen". Dat is de mening van
Pax Christi over het vonnis
van 21 maanden gevangenis
straf met aftrek van voorarrest,
dat het Hoog Militair Gerechts
hof gisteren over de dienstwei
geraar Kees Vellekoop uit Delft
heeft uitgesproken. Volgens Pax
Christi ligt de uiteindelijke ver
antwoordelijkheid voor „deze
naar Nederlandse begrippen
zeer hooge gevangenisstraf" bij
de diverse bewindslieden die
het Ministerie van Defensie de
laatste jaren hebben geleid.
Pax Christi had gehoopt, dat het
vonnis acht tot tien maanden
zou hebben geluid „als een sein
tje van het gerechtshof naar het
parlement om de wet te wijzi-
1 een brief aan minister Vrede-
ling van Defensie schrijft het
Interkerkelijk Vredesberaad
(I.K.V.) het onbegrijpelijk te
vinden „dat in Nederland ie-
mans wegens het hebben van
onoverkomelijke gewetensbe
zwaren tot een zo langdurige
straf wordt veroordeeld. Kees
Vellekoop staat in dit opzicht
niet alleen. In feite gaat het om
een hele groep jonge mensen
die in gewetensnood verkeren.
Velen van hen zouden best in
staat zijn hun opvattingen zo
voor te dragen, dat zij binnen
de termen van de huidige wet
vallen („elk oorlogsgeweld") Het I.K.V. schrijft in zijn brief
maar eerlijkheid en integriteit aan minister Vredeling de ge-
beletten hen dit te doen, omdat volgen van de herhaaldelijk op- Kees Vellekoop verklaarde na het
hun gewetensbezwaren genuan
ceerder van aard zijn." Veertig
leden van de Vereniging Dienst
weigeraars hebben verklaard
dezelfde bezwaren als Kees Vel
lekoop te hebben, maar ze heb
ben gedaan alsof ze tegen elk
oorlogsgeweld waren, zodat zij
wel erkend zijn als gewetensbe
zwaarde. Vellekoop en de zijnen
wijzen het geweld van bevrij-
dingsgroepen in o.m. Zuid-Am©-
rika niet af.
tredend© vertraging om de wet
gewetensbezwaren te wijzigen
„voor de persoon Kees Velle
koop, en anderen na hem, in
grijpend en beschamend voor
onze demokratie" te vinden
Het I.K.V. dringt er bij de mi
nister op aan de wet gewetens
bezwaren zo snel mogelijk te
wijzigen. „Misschien dat dan
via de weg van de gratiëring
nog enigszins kan worden her-
steid wat op dit moment aan 7Jta
onrecht is geschiedt", aldus het
I.K.V.
was de 2I-jarige J. Buren uit
Velsen, die door de krijgsraad
in Arnhem veroordeeld was tot
21 maanden gevangenisstraf.
Hij had geen beroep gedaan op
de wet gewetensbezwaren, om
dat hij verwachtte, dat zijn be
zwaren toch niet erkend zouden
worden.
ie uitspraak in de
Vellekoop werd het
Hoog Militair Gerechtshof ge
confronteerd met een ander ge
val van dienstweigering. Het
vonnis, dat hij voor de keus
Hij had op 24 januari in Amers
foort dienst geweigerd omdat
naar zijn mening" geen enkele
staat het recht heeft om mensen
op te roepen voor militaire
dienst en deze mensen vervol
gens gewapend te laten optre
den." Hij verklaarde volgens
zijn maatschappijvisie oorlog
ontoelaatbaar te vinden. Het ge
weld van bij voorbeeld bevrij
dingsbewegingen in Zuid-Ameri-
ka wees hij echter niet af.
De Advocaat Fiscaal van het
Hoog Militair Gerechtshof eiste
bevestiging van het vonnis van
de krijgsraad. Hij zei, dat de
rechtbank zich aan de wet
moest houden, waarin bepaald
is, dat slechts gewetensbezwa
ren tegen elke vorm van oor
logsgeweld erkend kunnen wor
den. Hij verklaarde, dat de
dienstweigeraar niet bij het
Hoog Militair Gerechtshof,
maar bij het parlement moest
zijn om de wet gewijzigd te
krijgen.
Boeken wijs
Soyez les
bienvenus
Onder deze titel gaat een Frans -
roman van een Nederlands
schrijfster schuil, France Wil
is een pseudoniem. Vlamingc
die een Franse opvoeding krr
gen, willen nog wel een In h<v
Frans publiceren, daar zij
klassieke voorbeelden van te
noemen, maar Nederlander
doen het zelden tenzij het som
een proefschrift geldt. Franc
Wilty schrijft een soepel en zil
ver Frans maar haar vertr
trant mist het Gallische karn!
ter. Men zou zo op het eers-
gezicht zeggen: een uitgebreid
Nederlandse novelle vertaald i
het Frans en dan een verhor
uit de vorige eeuw of bij het b
gin van onze jaartelling: Con-
cience of mevrouw Courtmans
Berchmans. Dat zou dan hele
maal In stijl blijven want Frar
ce Willy Iaat haar verhaal o'
In die tijd spelen. Het beha
delt de lotgevallen van ec
arme schilder ln de Fauvesp
riode, deels in Brabant, deels in
Parijs, die het In geestelijk en
materieel opzicht niet erg ge
makkelijk heeft. De figuur do
ln vele opzichten aan Van Gog»>
denken. Maar mocht Vincent n'
of niet op de achtergrond van
de idee voor dit verhaal gestnen
hebben, de auter die een rusli
ge plastische verteltrant aa—
houdt (inhoud en vorm harmo
niëren dus) heeft van haar
„jeune peintre" toch een volkr-
men zelfstandige en interessn
te figuur gemaakt. Zij heri
zelfs de periode van de Fauvr
beleefd en het vermoeden is n'
leszins gerechtvaardig* dat er
reële geschiedenis aan Soy>
les bienvenus ten grondslag lig:
Uitgever is La Pensee Unlver-
selie Paris.
Foto en film
in de school
Een deel van de onderwljsvrr
nieuwing betreft de middelr-1
die ingeschakeld kunnen worden
voor vorming en instructie. On
der die middelen nemen de ai:
ditwisuele een belangrijk
plaats in. Film en bandrecordo
zouden straks in menig vak wr'
eens even belangrijk kunnen
worden als krijt en lineaal vro
ger waren.
Hans Wynants en Aad Helwe-
hebben een boek geschrevc i
over de mogelijkheden om film,
fotografie en bandrecorder bin
nen het onderwijs te gebruiken.
Het is in de eerste plaats voor
onderwijskrachten beatem
boek geworden; een dat sterk
op de praktijk gericht is en - te
recht - dan ook aan voorbeelden
een belangrijke plaats toekent
In diverse opzichten is het et
genlijk een kleine encyclopedie:
maar een met een verrassend
rijke Inhoud. En daarom een
goed boek.
„Opname". Auteurs: Hans Wy
nants en Aad Helwog. Ultg.
Cantecleer, De Bilt.
merkwaardige formatie had
waargenomen.
Momenteel wacht Montgomery
op toestemming van de Turkse
regering. De plaats waar hij
met een expedite naar toe wil
ligt namelijk op verboden mili
tair terrein. Er Is nog een
Amerikaanse expeditie naar
Ararat in voorbereiding. Deze
expeditie, onder leiding van
John Morris, medewerker van
het Christian Heritage College,
staat geheel los van die van
Montgomery. Morris gelooft
niet dat de foto-» vanuit de
ruimte aanwijzingen over de
plaats van de ark verschaffen.
KERK EN WERELD
Een vooraanstaande bljbelge-
leerde in Amerika, dr. John
Montgomery, meent dat de
ruimtevaarttechnologie het
antwoord heeft gegeven op een
van de oudste mysteries: de
plaats vande ark van Noe.
Een aanwijzing van die plaats
zou kunnen schuilen op routine-
foto's van een Amerikaanse
satelliet. De foto's zijn ge
maakt van het grensgebied
van Turkije, Iran en Rusland.
Montgomery, kerkhistoricus
aan het Drievuldigheidssemi-
narium in de Amerikaanse
stad Deerfield, Illinois, gelooft
dat een stip op de foto's moge
Pater Raul Hasburn, die altijd
felle kritiek heeft geleverd op
de regering Allende en werd
beschouwd als een van de
trouwste aanhangers van het
huidige militaire bewind in
Chili, is ontslagen als hoofd
van „kanaal 13", hot televisie
station van de katholieke uni
versiteit in Santiago. Het ont
slag volgde na een conflict tus
sen pater Hasburn en Jorge
Swett, die door de militaire re
gering tot rector van de uni
versiteit is benoemd. Deze eis
te een „herstructurering" van
lijk de onder het ijs begraven
ark is op de berg Ararat.
Hij werd op de ruimtefoto's at
tent gemaakt door iemand van
het Amerikaanse ruimtesatel-
lietproject, een werknemer die
toegang tot de ofot's had en
ook geïnteresseerd was in het
geheim van de ark. De meeste
geleerden nemen aan dat de
ark bij het drielandenpunt ligt.
Er zijn ook verschillende expe
dities gehouden, maar geen er
van heeft de ark blootgelegd.
Foto's die in 1952 werden ge
maakt door George Greene,
een Amerikaanse mljnbouw-
kundige ingenieur zijn verdwe
het station, hetgeen inhield,
dat enige medewerkers ontsla
gen moesten worden en dit de
nieuwsdienst van „kanaal 13
twee vertegenwoordigers van
de rector moest opnemen.
Pater Hasburn weigerde deze
wij- gingen door te voeren. Hij
achtte ze in strijd met de „hu
manistische en christelijke f lo-
sofie van de jurjta" en meer In
de geest van de regering Allen
de, „waartegen Chili heeft ge
streden en waarvoor het bloed
heeft vergóten".
nen, toen Greene het slachtof
fer werd van een roofoverval.
Een Franse expeditie zag in
1952 vanaf een bergpiek de
contouren van iets dat de resten
van de ark in een dichtgevro
ren meer zouden kunnen zijn.
Deze expeditie ging er in 1956
(nog eens heen en vond handge
maakte houten balken door
drenkt met pek. De ark zou
ook van dit soort hout ge
maakt zijn. Proeven toonden
aan dat de balken meer dan
vijfduizend jaar oud waren. Al
in 1916 rapporteerde een Russi
sche piloot dat hij op de 5.170
meter hoge berg Ararat een
„Kanaal 13" stord tijdens het
bewind van Allende sterk on
der druk van aanvallen van
Marxistische groeperingen, die
meenden dat de zender te zelf
standig opereerde Enige maan
den geleden schreef de hulp
bisschop van Sant'ago, mgr.
Ariztia, een open brief aan pa
ter Hasburn, waarin deze pro
testeerde tegen de voortduren
de kritiek van „kanaal 13" op
marxistische denkbeelden en
tegen het feit, dat de linkse op
positie in Ch'li geen kans had
haar ideeën kenbaar te maken.
Met het ontslag van pater Has
burn is de verhoud ng tussen
kerk en staat in Chili opnieuw
slechter geworden. Enige da
gen geleden publiceerde het
dagblad „EI Mcrcurio". dat
wordt geriein als een spreek
buis van de Junta, een felle
kritiek op de christen-democra
ten, de grootste politieke partij
ln ChiH.
Korte metten
De kerk ln Mexico is niet
geïnteresseerd ln het aankno
pen van betrekkingen tussen
de regering en het Vatlcaan,
zo heeft de bisschop van Hcr-
mosilio, Carlos Quinterc Arce,
namens het episcopaat ver
klaard. „We willen, dat de
grondwettelijke scheiding tus
sen kerk en staat gehandhaafd
blijft. Het is meer dan vol
doende dat de staat de kerk de
facto erkent". Hij ontzenuwde
daarmee geruchten, dat presi
dent Echeverria bij zijn be
zoek aan het Vaticaan over het
afsluiten van een concordaat
zou hebben gesproken.
„Christen zijn - Programma
en Praktijk" is d« titel van
een nieuw boek van prof. Hans
Kling, dat in de herfst zal uit
komen. Volgens de uitgeverij
Piper in MUnchen richt het
boek zich tot protestanten en
katholieken, maar ook tot
mensen „die zich ook buiten
de kerk bezig houden met het
vinden van een antwoord op de
principiële vragen van het
menszijn".
De Wereldunie van Katholie
ke Vrouwenverenigingen houdt
haar algemene vergadering
van 14 tot 24 september ln Da-
res-Salaam, de hoofdstad van
Tanzania. Aan het congres zul
len 250 afgevaardigden uit ze
ventig landen deelnemen. Het
thema luidt: „Verandering ten
bate van een rechtvaardiger
samenleving". De wereldunie
werd in 1910 opgericht en heeft
haar zetel in Parijs. Doei van
de unie Is de verbetering van
de positie van de vrouw ln
kerk en maatschappij.
De eerste secretaris van de
Hongaarse communistische
partij, Janos Kadar, heeft na
drukkelijk ontkend, dat het Va
ticaan bij de ontheffing uit het
ambt van kardinaal Mindszen-
ty heeft gehandeld onder druk
van de Hongaarse regering.
Mensen, die dat menen onder-
schattsn de autonomie van het
Vaticaan, zo zei hij voor radio
Boedapest. De communisten in
Hongarije weten, dat de katho
lieke kerk „haar plaats zoekt
in de modern© wereld", aldus
Kadar. Al op Vaticanum II Is
gezegd, dat „de kerk in de hui
dige wereld niet kan voortbe
staan met middeleeuwse opvat
tingen".
Vooraanstaande theologen
en juristen ln Engeland hebben
voorgesteld in de toekomst do
eed op de bijbel In de rechts
zaal af te schaffen en te ver
vangen door een plechtige be
lofte. Zij zijn van oordeel, dat
ve'en door een honderdon Ja
ren oude traditie worden ge
dwongen de eed te verbinden
aan een godsdienst, waarmee
zij geen betrekking hebben.
De Duitse bisschoppen hebben
bezwaar gemaakt tegen enkele
uitspraken in een voorstel van
de synodecommissie voor
„godsdienst, sacramenten en
spiritualiteit", dat ln mei tij
dens de vergadering van de
Westduitse synode ter sprake
zal komen.
De kritiek van de bisschoppen
richt zich vooral op een zinsne
de in het voorstel, die etelt,
dat de gewetensbeslissing van
een katholiek geëerbiedigd
moet worden, als zij borust op
Oud-premier P. de Jong ver
trekt maandagavond voor een
bezoek van ongeveer achttien
dagen ann de Antillen, Surina
me en Chili. Hij maakt deze
reis als voorzitter van Cebe-
mo, de r.k. centrale voor be-
mlddel'ng bij medefinanciering
van ontwikkelingsprogramma's
De oud-premier wordt verge
zeld door Pater W. Saaiman,
provinciaal overste van de au
gustijnen en Zuid-Amerikades-
kundlge In het bestuur van het
Centraal mlsslecomm'ssarlant.
In de drie landen zullen Cebe-
overwegingen, welke voor hem
zijn deelname aan het protes
tantse avondmaal innerlijk
noodzakelijk doet zijn.
De bisschoppen zeggen, dat
een dergelijke beslissing do
kerk niet ontslaat van de
plicht haaT „als dwalend te
kwalificeren". De kerk, zo zeg
gen de bisschoppen, kan han
delingen, die uit een dwalend
geweten voortspruiten en scha
delijk uitvallen voor de ge
loofsgemeenschap, niet zonder
meer over haar kant laten
gaan.
mo-projecten worden bezocht.
In Chili onder meer een land
bouwcentrum, een middelbare
school en een vormingscen
trum. In Santiago zuMen do
Nederlandse bezoekers worden
ontvangen door kardinaal Sllva
Henrlquez. Het bezoek aan
Chili, dat gebeurt op initiatief
van het Centraal Mlss'ecom-
missnriaat dat veel bemoeienis
had en heeft met de uitgewe
zen missionarissen, Is vooral
bedoeld uit sympathie voor de
missionarissen, die er In zulke
moeilijke omstandigheden
moeten werken.
Oud-premier De Jong
naar
de West en Chili
