Vrouwelijke HTS-ers
timmeren aan de weg
Ie
Kwellende pijn aan de schouder
Gezicht
1974
VOOR DE VROUW
Courrèges in parfum
1974 VRIJDAG 22 MAART 1974
LEIDSE COURANT
PAGINA 9
)St
est- en
bewo-
Staal-
einde
van
Groep
j. a
gonnen
roering
n, die
De in-
ilannen
jn: de
ag, de
g Hin-
inspec-
leid te
van de
:rkings-
en ge-
het ge-
hebben,
gehan.
nvaard-
nog
uitwen
volgens
n reeks
buiten
den ge-
circuit,
buiten
alve de
ophou-
le HCG
gen te
de fa-:
inde
rbij
Jaarlijks studeren er aan de 27
Nederlandse HTS'en maar enke
le meisjes af, misschien nog
geen tien. Exacte cijfers zijn er
niet. Van deze fenomenen (die
niet hopen uitzondering te blij
ven) hebben we er drie gevan
gen voor een praatje: Annemiek
Vinju (22, bouwkunde, Heerlen),
Reina Tusveld (22. weg- en wa
terbouw, Hengelo) en Josien
Huysman-Casille (26 gehuwd,
electrotechniek, Vlissingen) die
aan ons gesprek, gearrangeerd
door de Nederlandse ingenieurs
vereniging NIRIA pas laat in de
namiddag deelnam. Ze had een
vergadering over beveiliging en
bedrading bij Dow Chemical,
waar zij aan de engineering
werkt van de petrochemische
bedrijven. Ook uitgenodigd was
Tineke de Rijk-Rademaker, die
dolgraag iets had willen vertel
len, maar in een bouwvergade-
ring zat gemetseld van het aan
nemersbedrijf. waar zij werk
zaam is en daar een eigen bu
reautje heeft voor planning en
bouworganisaties.
De drie aanwezigen hebben al
len HBS B. Annemiek had voor
haar eindexamen nog nooit over
de HTS gehoord (met vadetr
maakte mij er op opmerkzaam)
maar wilde wel verder leren.
„Wij zijn alleen niet rijk en we
zijn niet arm. Mijn vader kon
niet zomaar zeggen, „kind ga
jij maar studeren". Als meisje
wordt je gauw in een groep ge
duwd (vrouwelijke beroepen)
maar ik wilde bouwkunde. Dat
kon ook aan de HTS. Een leraar
wilde mij na mijn studie als re
ceptioniste bij het Bouwcentrum
in Rotterdam plaatsen. De goeie
man. Ik zoek een tijdelijk baan
en het is slap in de bouw. Ze
willen je daar ook niet zo gauw
als meisje. Waarschijnlijk ga ik
emigreren, naar Australië of
Nieuw-Zeeland. In Berlijn kan
ik zo aan de slag op technisch
niveau. (Zijn deze landen meer
vertrouwd met de vrouw in een
technisch beroep dan in Neder
land?). Ik zou best voor een'
jaar naar Berlijn willen. .Voorlo
pig studeer ik in de avonduren
nog verder aan de Academie
voor Bouwkunst (architect)"
„Is bouwkunde moeilijk?"
„Dat wel, dat moet gezegd wor
den. In de Bouwkunde heb je
drie afdelingen: uitvoering, con
structie, bouwkundig architect.
Je hebt er wel veel mechanica
voor nodig. Maar dat is met
weg- en waterbouwkunde ook.
De verschillen zijn niet zo heel
erg groot". Reina valt in „Er
zijn maar drie lessen meer bij
Bouwkunde, geloof ik". Dan An-
.nemiek weer, met enige klem
toon: „Laten meisjes, die deze
richting kiezen nu niet denken
dat er artistiek aesthetische vor
ming in zit. Dat is beslist niet
waar" (Reina schudt lachend
haar heel lange blonde haren
naar achteren „genade nee").
Annemiek door pratend: „Je
maakt wel tekeningen, je krijgt
wel perspectief tekenen schet
sen, maar technisch gericht.
Ook wel sociologie, maar dan op
het bedrijf toegespitst. Je krijgt
Engels, jazeker, maar Technisch
Engels". Reina: „Berekeningen
maken, nou dat is bij ons ook
niet veel anders". Van bereke
ningen weet ze mee te praten en
van baggeren door de blub
ber met hoge laarzen aan. Want
ze heeft een jaar practisch ge
werkt bij Rijkswaterstaat in
Arnhem. Momenteel houdt ze
zich in haar baan bij Grontmy
bezig met rioleringsberêkenin-
gen en het ontwerpen van lei
dingnetten. De HTS-opleiding is
wel beroepsgericht maar niet
voor mannen alleen, de afgestu
deerde HTS-er hoeft niet in een
uitsluitend mannenmaatschappij
terecht te komen .Waarom
Reina juist dit vak gekozen
heeft? „Ik vind de milieuhygië
nische aspecten die er achter
zitten erg boeiend. Nou ja, en de
rest ook; tunnels, bruggenbouw.
waterzuiveringstoestanden. (te
gen Annemiek). Dat heb jij toch
ook gehad? Ja, zie je wel, de
richtingen lopen niet zo erg ver
uiteen"
Vinden de twee vrolijke Ing's
die met elkaar babbelen alsof ze
jarenlang samen op school heb
ben gezeten dat er bepaalde
studierichtingen op de HTS spe
ciaal geschikt zijn voor meisjes?
Eensgezind zeggen ze: „Dat is
niet te beoordelen". Dan Reina
twijfelend. „Misschien chemie,
dat wordt wel gezegd, chemie
en bouwkunde. Maar waarom
zou een meisje geen werktuig
bouwkunde doen? Je ziet het al
bij het kinderspeelgoed. Meisjes
krijgen tegenwoordig heus niet
alleen poppen en serviesjes, ook
mecanodozen"
Wat vinden de meisjes in het al
gemeen van de HTS-opleiding
van hun sexegenoten?" Anne
miek: „Ik vind die geweldig en
ik ben er op mijn slofjes door
heen gerend." Reina zegt dat ze
er hard voor heeft moeten wer
ken, vooral als het om schroe-
Josien, eveneens afgestudeerd
HTS'er weet alles van hoogspan
ning en bedradingen. Ze koos de
richting electrotechniek.
ven ging, want die draaide ze
altijd de verkeerde kant op. An
nemiek: „En ik zat altijd met
de pluggen en de moeren te
modderen. Zagen kon ik hele
maal niet. Enfin, zagen heb ik
wel geleerd op de HTS, dat
moet gezegd zijn. Ik kon HELE
MAAL niet zagen in het begip.
Die moeilijke machines, die
vond ik fijn!" Gevaarlijk?
„Kom nou, je moet weten hoe
ze werken. Ja, er kon een zaag
springen, maar dan zit er nog
een beveiligingskap op."
Over de aanpassing van meisjes
aan het typisch mannelijk
schoolkarakter en de reactie van
de jongens. Annemiek. ,Het eer
ste half jaar hebben ze me bijna
weggepest. Maar ik ben niet
zo'n rustig type", misschien heb
ik wel een beetje geprovoceerd.
Ze riepen smerige dingen achter
mijn rug. Maar ik denk dat het
komt omdat Heerlen in die tijd
nog geen gemengde scholen ken
de. Het verschijnsel „meisje"
kwam in een jongensklas niet
voor. Toen ik in de vierde zat,
kwam er opeens een grote toe
loop op de HTS, maar er valt
een hoop af. Maar weinigen ha
len de laatste klas. Tja, dat ac
cepteren, eerst voelde ik me be
zopen. Ik wist toen nog niet dat
ik het enige meisje was. Later
ging het beter, maar toen moest
ik weer oppassen niet ontstel
lend verwaand te worden. Als ik
niet meteen een vuurtje kreeg
was ik woedend."
Reina heeft totaal tegengestelde
ervaringen. „Je hoeft je hele
maal niet typisch te voelen.
Voor mij hoefden ze de deur ook
niet open te houden. Als ik
zoiets meemaakte als jij, ja dan
kregen ze het wel terug. Ik
werd vanaf het begin geaccep
teerd. Het ligt ook wel aan de
HTS, waarop je zit. De mijne
was er een met laboratorium
opleiding (drie In Nederland:
Breda, Eindhoven, Hengelo);
daar worden ook analysten en
vrouwelijke laboranten opgeleid.
Na een half jaar zat ik er hele
maal in. En ik bofte, want ik
had meteen twee vrouwelijke
collega's en daar trok ik verder
mee op. De jongens deden heel
gewoon."
Annemiek redde het verder ook
best. ze werd al gauw klasse
vertegenwoordigster in de Afde-
lingsraad omdat je naar zij
zegt „een leraar beter lijmen
kon. Reina was gastvrouwe op
feestjes.
De sollicitatie ging bij Reina
van een leien dakje. „Mijn af-
studeringsproject was een riole-
ringsvraagstuk. Ik schreef een
sollicitatiebrief aan de Grontmy
en 15 dagen later was ik aange
nomen"
Annemiek heeft enorm veel
moeite een baan te krijgen. Ze
gaan er nu eenmaal van uit dat
een vrouw a-technisch is. Non
sens!" Reina en Annemiek zijn
het eens over twee aspecten van
de HTS: gymnastiek, dat er als
vak beslist niet hoog wordt aan
geslagen, moet blijven en je
moet opletten dat je er geen vak
idioot wordt. „Je zit' in de klas
en als je niet oppast heb je op
den duur nauwelijks meer con
tact met anderen omdat je zo in
je werk opgaat. „Verder vinden
ze dat een meisje niet moet den
ken: HTS, ha, een school met
lekker veel jongens! Reina: „Ik
ben sterk voor een verantwoorde
studie-keuze na de middelbare
school. De opleiding hier is erg
breed, alleen vind ik een nadeel
dat je als HTS'er in de maat
schappij erg laag begint, terwijl
je er zo veel voor gedaan hebt.
Toch ben ik blij met mijn keuze,
die is goed geweest."
Haar bouwkunde vindt Ing. An
nemiek ook een goede keus. „Ik
kan met mijn opleiding zoveel
kanten op. Er zijn tal van spe
cialisaties: rekenbureau, op de
bouw, basis voor binnenhuisar
chitect. Als je de aesthetische
kan van de bouw opgaat en je
wilt een bepaald soort plafond
moet je toch kunnen zorgen dat
het niet naar beneden komt."
Inmiddels arriveerde Ing. Josien
en meent dat de MAVO (plus
verplicht voorbereidend jaar op
de HTS) een te smalle basis is
voor de volledige opleiding. Ook
voor HAVO leerlingen vindt ze
dit voorbereidend jaar nodig.
„Je hebt daar te weinig wiskun
de gehad. Ik had liever gestu
deerd aan de TH, maar mijn
vader (zelf leraar HTS) vond
me nog te jong om na de HBS
alleen op kamers te gaan wo
nen. Maar ik zat op de HTS in
de goede groep. De HBS'ers zoe
ken elkaar toch op en de
UTS'ers ook. Na mijn eerste
jaar kwamen er nog twee meis
jes voor Electro: mijn aanpas
sing was direct goed". Josien
heeft twee jaar bij Philips ge
werkt, maar ze is erg tevreden
met haar job bij Dow. De vrouw
is hier volledig ingeschakeld.
Het bedrijf trekt technische
vrouwen aan en uit de States
komen regelmatig vrouwelijke
designers op bezoek.
Deze meisjes bewijzen in ieder
geval dat een technische vrouw
helemaal geen sprookje is.
Daarbij worden ze in de meeste
gevallen in de mannenmaat
schappij volledig geaccepteerd
als volwaardige gesprekspart
ner.
Tiny Francis.
Courrèges „Empreinte" is samengesteld uit verschillende natuurlijke geurtjes, die lang niet over
al te vinden zijn. Op deze kaart een overzicht van waar men de diverse parfum-ingrediënten (ui
teraard niet allemaal en alleen door Courrèges gebruikt) kan vinden.
1 Jasmijn uit Grosse
2 Kruiden van aromatische planten uit de Provence
3 Immortellen of St. Jansbloemen van de Rivièra
4 Sinaasappel-, citroen- en mandarijnessences uit Calabrië en Sicilië
5 Rozen uit Bulgarije
6 Groen eikemos uit Joegoslavië
7 Koriander uit Rusland, een plant die groeit op de zuidelijke kusten
8 Russische berken uit de koude streken van dat land
9 Klierextract van het Tibetaanse muskushert
10 Patchouli uit India, Malakka, Java, Sumatra, een typisch tropische plant
11 Kaneel uit Ceylon, Sumatra en China
12 Sandelhout India
13 Klierextract van de Abessijnse civetkat
de potvis, die drijvend op zee aangetroffen wordtU amber, de uitgebraakte maagaankoeking van
15 Vetyver, wortel van een tropische plant van Haïti
Voormalig ingenieur en modemaker André Courrèges zal bin
nenkort op de markt komen met een eigen parfum. Naast mo
dehuizen als Dior en Cardin zal hij niet slecht afsteken. Courrè
ges distantiëert zich overigens deze zomer van de algemene lijn
van zijn collega's: het blijft kort wat hem betreft. De roklengte
is trouwens een uiterst ongewisse zaak: ze variëert van op-de-
knie, even-onder-de-knie, beslist-onder-de-knie via handbreedte
onder-de-knie tot kuitlengte.
Courrèges doet „jeugdig" en „fris" in zijn collectie. Eigen
schappen, die ongetwijfeld ook op zuilen gaan voor zijn nieuwe
parfum, dat de fraaie naam „Empreinte" zal dragen. Wie nu
al nieuwsgierig naar de winkel loopt, zal echter nog tevergeefs
om André's brouwsel vragen, want pas aan het eind van de
volgende maand komt het op de markt.
On de Bonnetrie-collectie troffen
we dit ensembletje aan. Het kor
te jurkje is van rose en wit sa
tijn. Het rechte décolleté wordt
vastgehouden met een soort bre
tels. De rits, die geacht wordt
altijd open te zijn, geeft zicht op
een rechte rose beha. Bij de
jurk horen ook het hoedje in de
zelfde streep en de sandalen.
Het franse Syndicat de la haute
Coiffure noemde dit model voor
het komende seizoen .Belles
'74". Het model is recht en
rond, terwijl de kuif sterk ge
kruld is.
BTE
Medische rubriek
Nek- en schouderpijnen zijn geregeld ge
hoorde klachten in iedere dokterspreekka
mer, vooral om deze tijd van het jaar. Dit
maal zullen we het vooral hebben over en
kele syndromen (samenloop van factoren)
van ortopedische aard die vooral ter hoogte
van de schouder veel last kunnen veroorza
ken.
Het supraspinasyndroom is een aandoening
van de eindpees van een spier die loopt
van het schouderblad naar de kop van de
bovenarm. Wanneer men de arm zijwaarts
opheft geraakt deze zieke en gevoelige eind-
pees geklemd tussen de kop van de boven
arm en een zijdelings uitsteeksel van het
schouderblad
De pijn treedt op z'jdelings in de schouder,
in het bijzonder els men de arm opheft tus
sen zestig en 120 graden. De pijn straalt
echter ook uit over de grote spier die het
schoudergewicht bedekt. Opvallend is de
afwezigheid van pijn in rusttoestand en et
optreden van nachtelijke last. vanwege de
plaatselijke druk.
Actief zijwaarts heffen van de arm is pijn
lijk, maar de passieve beweging, dat is als
een ander de arm naar boven brengt, is
veel minder pijnlijk. De kop van de bove-
armbeen is niet zelden afgesleten ter
hoogte van de aanhechting van de eindpees
die zelf verkalkt kan zijn. Eventueel kan
men ook een scheur in de betrokken spier
vaststellen. Eigenlijk is het een groep van
enkele spieren die in de Engelse literatuur
de naam kreeg van "rotatoren cuff".
Het verloop kan zowel leiden tot herstel, al
thans tot het verdwijnen van de klachten,
als tot bepaalde verwikkelingen. De meest
gevreesde complicatie is het aantasten van
het gewrichtskapsel van het schouderge
wricht. De gedegenereerde pees kan ook ge
deeltelijk of volledig inscheuren, met even
tueel volledig verlies van de mogelijkheid
de arm zijwaarts te heffen. De pijnlijkste
verwikkeling is echter het doorbreken van
de verkalkte massa van de eindpees in het
schoudergewricht. Qit veroorzaakt ondrage
lijke pijnen die onverwijld bezoek bij een
specialist vereisen.
De gewone behandeling, zolang er geen
complicaties zijn, bestaat in het inspuiten
van een cortison-preparaat, gewoonlijk
duurt het veertien dagen tot de pijn ver
dwenen is.
Meestal volstaan zes injecties. Ook voor
zichtige schouderoefeningen binnen de pijn
grens behoren tot het terapeutisch arse
naal. Pijnstillende middelen en lokale
warmte hebben natuurlijk reeds lang hun
sporen verdiend. Als laatste redmiddel
blijft de chirurg, die de kalkneerslag en het
ziekenweefsel kan wegnemen.
Samendrukken van zenuwen en bloedvaten
wordt veroorzaakt door de vaatzenuwstreng
ter hoogte van de schoudergordel. Deze
zeldzame aandoening kan zich voordoen
telkens als de ruimte tussen het sleutelbeen
en de eerste rib vernauwd wordt. Dit mani
festeert zich eventueel bij personen die een
overtollig^ rib hebben in de halsstreek, bij
patiënten die na een sleutelbeenfractuur te
veel kalk hebben gevormd en tenslotte ook
bij een te groot dwars-uitsteeksel van de
laatste halswervel. Het karakter van de
pijnen is typisch. Het zijn uitstralende pij
nen van de schouder over de arm tot in de
vingers, uitsluitend in de pink en de ring
vinger. Tevens kan er een pijnlijke voze
plek ontstaan terhoogte van de hand, sa
men met een blauwe verkleuring, zwelling
en koudegevoel. Daar de pijn optreedt tel
kens als de doorgangsruimte voor de ze
nuw- en bloedvatenstreng naar de arm ver
nauwd wordt, zal de patiënt uitsluitend
klachten hebben bij bepaalde houdingen.
Vooral volgehouden bewegingen met opge
heven arm geven last. De pijn manifesteert
zich dan ook bij bezigheden zoals het kam
men van het haar, afnemen van stof, het
dragen van koffers, het schrijven op 't bord
Eigenaardig genoeg geneest deze aandoe
ning dikwijls spontaan van 30-35 jaar, om
dat wegens de verandering van de schou
dergordel de doorgangsruime voor de vaat
zenuwstreng wordt vergroot. De behande
ling bestaat in versterkende schouderoefe
ningen. Beurtelings heft men de schouder
naar boven en naar achter, telkens tien
maal en dit meermalen per dag. In 't begin
met een gewicht van een kilogram in iede
re hand nadien stijgend tot vijf kilogram.
De "frozen schoulder", of vrij verraald
„bevroren schouder" is te wijten aan een
kapselschrompeling en kapselverstuiving,
van het schoudergewricht. De oorzaken van
de kapselaantasting zijn veelvuldig: suiker
ziekte, jicht, reuma misbruik van slaap
middelen (barbituraten), hartinfarct, lokale
kwetsuur, langdurig onbewegelijkheid van
de schouder enz. De pijn treedt hier zowel
op bij rust als bij inspanning en ook nach
telijke pijnen zijn steeds aanwezig. De pijn
zit vooral in het voorste gedeelte van de
schouder en is eerder vaag te noemen.
Zowel de passieve als de actieve bewegin
gen zijn in gelijke mate beperkt en bij
druk is vooral het voorste gedeelte van de
schouder gevoelig. Meestal treedt er een
6pontane verbetering op, alhoewel dit wel
twee maanden zelfs enkele jaren kan du
ren. Het herstel, vooral bij oudere mensen,
is zelden volledig en meestal blijft er een
zekere verstuiving over. De behandeling
vergt een zekere moed van de patiënt. Zon
der de nodige schouderoefeningen Is er
praktisch geen herstel mogelijk. De genees
heer moet natuurlijk eerst do oorzaak be
handelen en kan ook cortison inspuiten In
het schoudergewricht. Natuurlijk vormen
pijnstillende en ontzwellende medicamenten
hier ook een goede aanvulling. Tenslotte
kan ook de chirurgen nog geraadpleegt wor
den. Schouderpijnen vergen een onmiddel
lijke en juiste diagnose. Blijf niet verder
sukkelen met een chronische last ter hoog
te v.in d- s-houders. Meestal is een doel
treffende behandeling mogelijk. Is de kwaal
te lang onverzorgd dan staat de geneesheer
meestal voor een onoplosbaar probleem cn
dit geldt voor ieder van boven geschetste
aandoeningen.
