CNV-bouwbond
vreest bouwramp
Conflict over
filmopnamen
op hippieboot
Paul Nowee zal hem niet doodschrijven
JOAN HAANAPPEL
BIEDT BREDA PLAN
FAMILIEPARK AAN
g Arendsoog
heeft
het
eeuwige
leven
Geen overmatig optimisme
bij financiën van bisdom
KORTE METTEN
WGLNSuj .G 1*1 AAi 1 19V4
rr
igever Malmberg in Den Bosch had een bekend Neder
lands auteur opdracht gegeven het boek af te maken.
Ik dacht: Wat hij kan, kan ilk ook. Een beetje hoog
moedswaanzin. Ik was toen 22. Maar ik ben er toch
aan begonnen. Eerst stiekum. Niemand mocht het we
ten. Als ik 's avonds beneden kwam zei mijn moeder:
Wat doe je toch? Eindelijk heb ik het maar gezegd:
ik zat te tikken. Het boek afmaken.
Op advies van mijn moeder ben ik met het manus
cript naar Leonard Roggeveen gegaan. Die woonde
hieer vlakbij. Hij las het in het weekend en hij zei:
„Je kan niet zien waar Johan ophoudt en Paul begint,
je bent gek als je niet naar de uitgever gaat." De uit
gever vond dat de naam Nowee ook wat waard was.
Weeet je wat, zei hij, jullie maken het boek allebei af
en het beste neem ik. Hij koos het mijne. Malmberg
vroeg toen of ik er voor voelde om door te gaan
de serie. Ik begon te twijfelen en er moest eerst iets
gebeuren voor ik mijn besluit nam.
Op een weekend was ik aan het wandelen met mijn
vroegere compagnie-commandant, die mij had uitge
nodigd. We kwamen in de buurt van een vakantie
kamp, waar twee klassen Rotterdamse kinderen aan
het spelen warena. Paard en ruiter en proberen elkaar
eraf te trekken. Een grote, stevig gebouwde knaap op
de rug van een ander voelde zich duidelijk de sterk
ste. En hij werd zowaar door een kleiner ventje van
het paard getrokken. Toen riep iemand in zijn sappig
Rotterdams accent: „Hé, Arendsoog flikkert van zijn
paard". Op dat moment schoot het door mij heen: Ja,
Arendsoog leeft."
Noch Johan, noch Paul Nowee zijn ooit in Amerika
geweest. Ze gebruikten hun duim, 'waar al die verha
len uit kwamen. Hoe lang kan dat zo doorgaan? Waar
haal je steeds weer je verhalen vandaan? „Dat is een
probleem. De serie zou al lang afgelopen zijn, als
mijn vader niet was overleden. Toen deel negentien
klaar was zei hij tegen zijn uitgever: alles is afge
graasd. Hij speelde met het idee aan een nieuwe
jeugdserie te beginnen. Ik heb gedacht: kijken hoe
ver ik kom. Dan is het een beetje verwonderlijk, dat
nu deel 44 op stapel staat en dat de nieuwe Arends
oog-boeken met de regelmkaat van een klok verschij
nen.
Ik herhaal mezelf nooit. Ja, Witte Veder kan sluipen
als de beste. Arendsoog heeft dat van Witte Veder ge
leerd. Hij kan het bijna net zo goed, maar juist iets
minder. Arendsoog heeft scherpe ogen. Hij zal nooit
een brilletje krijgen. En Witte Veder kan aan een
spoor zien hoe oud het is. Die elementen komen er al
tijd in voor. Maar de verhalen zijn steeds anders. Ze
spelen steeds in een andere omgeving: een verlaten
mijn, een stadje op een hoogvlakte, een Mexicaanse
hacienda.
Boven heb ik twee heel dikke pillen staan. „Wonderen
der Wereld." Daar haal ik veel ideeën uit. Zoals voor
„Arendsoog en het blaffende zand". Ik had gelezen
dat er gebieden zijn, waar zandkorrels geluiden aan
elkaar doorgeven. Dat kan klinken als het blaffen van
honden Dat bracht me op het idee om schurken ge
bruik te laten maken van die eigenschap om een dorp
in handen te krijgen."
Hoe reageren de kinderen? „Ik ontvang regelmatig
post. Gemiddeld elke dag een brief. Ze vragen gege
vens over mijn vader en mij voor een scriptie op
school. Ze vragen ook om handtekeningen of een foto.
Die eerste geef ik, de laatste niet, want lk heb er
geen behoefte aan om herkend te worden.
Hoe is het met de vertalingen van zijn eigen boeken?
Hij holt naar een dressoir en toont mij vol trots - ik
ben na hem de eerste in Nederland die het te zien
krijgt - de finse vertaling van Arendsoog deel I, die
pas van de pers. Kortkansilma heet de help daar. In
Zweden draagt hij de naam Ornoga en in het Duits
heet hij „Adlerauge". Italiaanse en Franse vertalin
gen zijn in voorbereiding. De naam Nowee is driftig
in opmars.
„Vader werkte 's avonds aan het boek. Na de thee
verdween hij naar boven. Om tien uur kwam hij weer
naar beneden. De volgende dag als we uit school kwa
men, renden we naar boven om te lezen wat hij de
vorige avond had geschreven. We waren met veertien
kinderen thuis. Altijd waren er wel een paar kleintjes
bij. Zo ben ik opgegroeid, in een druk gezin. Daarom
hou ik nu ook nog erg van-kinderen."
Wat is de rol van Arendsoog in het leven van de nu
37-jarige Paul Nowee? „Als ik bezig ben gaat hij
soms bijna een eigen leven leiden. Ik zie hem dan als
een levende figuur. Aan het eind van een boek kom ik
altijd in tijdnood. Het moe: op een bepaalde datum bij
de uitgever zijn. Dat haal ik nooit. Dan wordt het
nachten en weekenden doorwerken. Dan heb ik wel
eens de neiging om tegen andere te zeggen. Arends
oog zit zo in de puree, ik weet niet hoe ik hem eruit
moet krijgen. Hij is dan een levende figuur geworden.
Gelukkig kan ik hem ook weer van me afzetten. Hij
achtervolgt me niet, anders zou ik gek worden."
Hoe lang zal hij ermee doorgaan? „Volgens mijn om
geving zeg ik na elk boek: Bah, dat is het slechtste
dat ik ooit geschreven heb. Na een tijdje herlees ik
het en denk dan: nee, eigenlijk weer niet. Het zit toch
wel leuk in elkaar. Daarom ga ik gewoon door. Ik zal
Arendsoog niet doodschrijven. Hij heeft het eeuwige
leven."
JOH. PAMEYER
„De volgende dag was Percy verdwenen....". Zo luid
de de laatste zin die Johan Nowee schreef. Hij over
leed kort daarna in 1950 midden in deel 20 van de
sinds 1935 zo beroemde Arendsoogserie. Niemand
heeft het ooit gemerkt, want enige tijd later kroop
zijn zoon Paul achter de schrijfmachine en hij ging
verder waar zijn vader voor altijd was gestopt.
Onlangs kreeg Paul Nowee het gouden boek uitgereikt
op een bijeenkomst in Apeldoorn. Een literaire tegen
hanger van de gouden platen voor topartiesten. Op dat
moment waren er meer dan drie miljoen exemplaren
verkocht van de tot dan verschenen 43 delen van
Arendsoog.
Hij opende zelf de deur in de Haagse Statenlaan.
Klein van stuk, opgewekte bruine ogen. „Arendsoogs
vader is, voor het eerste deel begint, omgekomen in
het Wilde Westen. Arendsoog was dus een halve wees
vanaf zijn zestiende. Hij blijft achter met zijn moeder
en zijn zuster Ann. Arendsoog groeit op. Hij is ran
cher, hoofd van een gezin. In het dorpje waar hij
woont, wordt hij benoemd- tot hulpsheriff. In het eer
ste boek, dat in 1935 is geschreven, is hij negentien.
Hij zegt dan: „Ik zal mijn leven in dienst stellen van
de mensheid."
Vader Johan Nowee was onderwijzer. Hij had ook de
leiding in de schoolbibliotheek. Kinderen kwamen
soms met een briefje van hun ouders om boeken van
Havank, Les Charteris en vooral veel cowboy boeken.
„Op een dag kwam vader er achter, dat de kinderen
die briefjes zelf schreven. Er was dus kennelijk be
hoefte aan dergelijke boeken. Hij besloot toen een
cowboyboek voor de jepgd te gaan schrijven. Zo is hij
aan deze figuur gekomen. Vader had veel wildwest-
boeken gelezen. Daaruit bezat hij zijn kennis. Verder
berustten zijn boeken volkomen op fantasie."
„Midden in „Arendsoog en de goudkoorts" kwam
mijn vader te overlijden. Het eerste gedeelte lag met
doorslag op zijn bureau. Verder niets. Geen enkele
aantekening. Ik zat zelf nog in militaire dienst. De uit-
jKlo'S"
14'
DHIE.MILJ OENST£
ARENDSOOG
DECEMBER
1973
3.000.000
PAGINA 11
BREDA (ANP) Het plan van
I Joan Haanappel om in Breda
een groot dagrecreatiepark te
openen krijgt steeds vastere
vorm. Deze week bood de voor
malige topster van HoIrday-on-I
ce het Bredase stadsbestuur een
schetsrapport aan, waarop in
grote lijnen staat aangegeven
wat in dit familiepark zoal gaat
komen. Het park zal een inves
tering vergen van circa 12 mil
joen gulden. Het komt te liggen
langs de rijksweg naar Utrecht.
Hoofdthema van het overdekte ge
deelte wordt het ijstheater. Er
komt een grote ijshal van 60 bij
80 meter met ijsvloer van 30 bij
60 meter en 2600 zitplaatsen.
Joan Haanappel wil tijdens de
zomermaanden in deze hal een
aantal shows brengen van elk
ongeveer 3 kwartier. Het zullen
shows zijn rond bestaande kin
dersprookjes.
Naast de ijshal komen er nog en
kele andere hallen. In een er
van zal door middel van exposi
ties, een beeldententoonstelling,
film, dia en fotoprojektie een
eresaluut worden gebracht aan
de groten uit de vaderlandse
hardrijderij en het kunstschaat
sen. In een derde hal wordt een
Breda's ambachtendorp onder
gebracht en in een vierde een
permanente speelinstuif waarbij
de jeugd diverse beroepen al
spelenderwijs kan uitproberen.
Rond deze hallen is een heel acti
viteitenpark geprojecteerd met
ondermeer aan een verkeers-
tuin, een ponybaan, een spel
en een vaarvijver, een Nova
Zmbla-overwintering en derge
lijke.
Joan Haanappel hoopt In 1976 de
ijshal le kunnen openstellen. Zij
mikt per jaar op zo'n 75.000 be
zoekers. Rond het park zal een
ingrijpende verkeersconstructie
nodig zijn. Het familiepark zal
aan 100 mensen werk bieden,
waarvan 20 in vaste dienst. B.
en W. van Breda en de planolo
gische dienst van Noord-Bra
bant staan positief tegenover de
plannen van de voormalige ijs-
ster.
UTRECHT (ANP) De Hout- en
Bouwbond CNV vreest dat 1974
een rampjaar voor de bouwnij
verheid zal worden. „Dat de
herinneringen aan het diepte
punt van 1967 nog zal gaan
I overtreffen". Met hoog gespan-
nen verwachtingen ziet deze
I CNV-bond daarom uit naar de
door minister Gruyters toege
zegde maatregelen om ten mln-
I ste de druk op de ketel wat weg
te nemen. Mocht de bewinds
man daarin niet slagen, dan ziet
I het er volgens de hout- en
bouwbond CNV niet al te roos-
I kleurig uit.
De grote ongerustheid van de
bond is gebaseerd op een aantal
harde cijfers. In de eerste
plaats bedraagt het aandeel van
de bouw in de totale werkloos,
heid nu al rond 32 procent. Vo
rig jaar was dat 27 procent.
De CNV-bond combineert dit on
rustbarend werkloosheidscijfer
met de in januari j.l. voor de
woningsector afgegeven vergun
ningen: 53 procent minder dan
op grond van het bouwprogram
ma van minister Gruyters had
moeten worden afgegeven en in
de premiesector 42 procent min
der. Het enige soelaas komt
hier nog uit de ongesubsidieerde
woningbouw, die 19 procent btv-
ven het woningbouwprogramma
blijkt te liggen.
In totaal blijkt een achterstand te
zijn gegroeid van 34 procent op
het bij de presentatie door de
Hout- en Bouwbond CNV als
„ambitieus" betitelde bouwpro
gramma van minister Gruyters.
Er zijn in januari 7600 vergun
ningen uitgereikt. Het hadden er
11.500 moeten zijn.
Internationaal
I Jazz-concours
in Laren
Hilversum (ANP - Voor het
tweede achtereenvolgende jaar
wordt deze zomer in de Singer
Concertzaal in Laren het Inter
nationaal Jazz-fesiival gehouden
en wel van 6 t/m 10 augustus
Evenals vorig jaar staat het fes
tival onder auspiciën van de
NOS en vindt het pk.ats in sa
menwerking met o.m. de VARA
en Singer.
De opzet van het festival zal na
genoeg gelijk zijn aan die van
vorig jaar. Het is op dit mo
ment nog niet bekend welke
Nederlandse en buitenlandse
groepen en solisten aan het fes
tival zullen deelnemen.
AMSTERDAM De opnamen
van de film „Sweet Movie" van
de Joegoslavische cineast Maka-
vejev, aan boord van de In Am
sterdam liggende hippieboot
Survival hebben tot een flink
conflict gehid met de eigenaren
van de boot, Kees Hockcrt, Jas
per Grootvold en Mike Cezar.
Zij hadden de boot (met een grote
kop van Marx op de voorste
ven) verhuurd aan de Joego
slaaf, maar maakten bezwaar
tegen scènes waar in 10 filmisch
gedode jongetjes van boord wer
den gedragen. Vrijdag zal daar
over een kort geding dienen,
maar toen gisteren de opnamen
al begonnen, kwam het tot een
handgemeen. Hoekert maakte
de boot los en duwde hem het
kanaal in, maar kreeg het aan
de stok met gehuurde zieken
broeders. Twee politiemannen
die een rol zouden spelen wei
gerden verdere medewerking.
Helmuth Schmidt:
Opwaardering
gulden zou
gunstig zijn
AMSTERDAM (ANP) Een op
waardering van de gulden en de
mark tegenover de dollar, het
pond sterling en de Franse
franc kan zeer nuttig zijn voor
de prijsstabiliteit in Nederland
en Duitsland.
Dit heeft de Duitse minister van
financiën Helmut Schmidt ver
klaard in een interview met Fi
nancieel Economisch Magazine.
De bewindsman ziet momenteel
geen enkele grond de mark te
genover de gulden dan wel de
gulden tegenover de mark op te
waarderen.
D.P.R. Utrecht vraagt
Rotterdam steun voor
actie Zuid-Afrika
„Ik ben nief overmatig opt'mis-
tisch, maar er is wel enige
weerstandskracht", zo vatte de
algemeen econoom van het
bisdom Rotterdam zijn ver
wachting samen voor de finan
ciële ontwikkeling op middel
lange termijn van het bisdom.
H*j deed dit tijdens de maan
delijkse vergadering van de
Diocesane Pastorale Raad, die
uitgebreid aandacht besteedde
aan die financiën, voorname
lijk rond de begroting voor
1974.
Een van de punten, die daarbij
aan de orde kwamen was de
De aartsbisschop van Lusa
ka (Zambia), mgr. Milingo
heeft tijdens een bezoek aan
Duitsland gezegd, dat de kerk
zich niet identificeert met de
acties van bevrijdingsbewegin
gen. Maar de kerk van Afrika
is wel solidair met de doelstel
lingen waarvoor deze mensen
strijden: menswaardig bestaan
en vrijheid. Hij zei ook, dat
missionarissen niet meer hun
wr arden en ideeën in Afrika
kunnen invoeren, maar dat zij
voortgang in het Pastoraal be
leidsplan, dat als leidraad
moet gaan fungeren, bij het
opstellen van de begrotingen.
De voorzitter van de betreffen
de commissie, vicarus Van
Paassen kon mededelen, dat
acht van de veertien dekena
ten bezig waren met de richt-
vragen, die hen waren voorge
legd en hij hoopte, dat alsnog
ook de andere dit zouden doen.
Met de gegevens liefst con
crete. hanteerbare beleidsvoor
stellen hoopt de commissie
voldoende stof te hebben om
op 15 mei te kunnen beginnen
aan een totaal verslag. Een
zullen moeten accepteren en
integreren wat er in deze lan
den al aan godsdienstig gevoel
leeft.
Volgend jaar verschijnt in
Duitsland een „katholiek lied
boek". De tekst van dit gebe
den- en gezangenboek werd
goedgekeurd tijdens de vorige
week in Stuttgart gehouden
bisschoppenconferentie. Het
boek zal worden verspreid in
concept pastoraal beleidsplan
kan dan worden voorgelegd
aan de hoofden van dienst en
de dekensvergadering.
Het diocesaan bestuurscollege
kan dan uiteindelijk komen tot
een definitiefplan, dat aan de
D.P.R. wordt aangeboden,
eventueel met een feestelijk
tintje. Of een dergelijk plan al
zou kunnen worden gehanteerd
voor de begroting 1975 staat
nog niet vast, al zou hef wel
een zekere invloed kunnen heb
ben.
Econoom drs. V.d. Ven waar
schuwde er overigens voor niet
al te grote verwachtingen te
hebben. Een dergelijk plan
kan in één jaar niet tot grote
gevolgen leiden. Maar afgezien
daarvan zal toch welke
plannen er ook komen bin
nen de moeilijke financiële si
tuatie van het bisdom de conti
nuïteit, het „overleven" van de
kerk voorrang moeten hebben.
Deze overweging ligt ook ten
grondslag aan het strakke be
leid, dat het bisdom hanteert
tegenover de parochies op fi
nancieel gebied. De parochies
zullen zelf voor evenwicht
moeten zorgen. Naarmate het
subsidiebeleid strakker is zal
men zelf eerder trachten de
eindjes aan elkaar te knopen.
Uitbreiding van subsidies
werkt als een olievlek, aldus
drs. V. d. Ven. Zijn er nu te
kortsituaties bij enkelen, dan
volgen er meer en voorzichtig
heid dwingt het bisdom ertoe
slechts dün subsidie te verle
nen als er sprake is van een
overbruggingssituatie, van een
tijdelijk tekort met uitzicht op
evenwicht. Zo niet dan moet er
gesaneerd worden. Dit beleid
zal worden gehandhaafd ook al
zal het hardheden meebrengen,
aldus drs. V. d. Ven. De kerk
is nu eenmaal niet als een be
drijf, dat kan variëren in per
soneel en produktie, of als de
overheid, die de belastingen
kan verhogen.
Een derde punt vormde de
vragen rondom de kerkelijke
gebouwen. Vicaris drs. V.d.
Ende sprak hierbij, vooral met
het oog op de sluitingen van de
kerken in de binnensteden, van
een beleid, dat veel teleurstel
ling, verdriet en verontwaardi
ging oproept. Tot goed begrip
van dit beleid dient men aan
dacht te geven aan de achter
gronden.
Men ziet alleen als oorzaak de
teruglopende kerkelijke prak
tijk, maar ook als die er niet
was, zou dezelfde procedure
moeten worden gevolgd. De
voornaamste oorzaak ligt in de
verandering in de samenle
ving, d'e een zware bevolkings-
terugval in oudere parochies
tot gevolg heeft gehad.
Dit beleid zal moeten worden
voortgezet, omdat de samenle
ving daartoe dwingt. „Ironisch
is het dan wel", aldus drs. V.
d. Ende, dat ons gevraagd
wordt de gbouwen te handha
ven, bijvoorbeeld als monu
ment".
We willen de mensen volgen in
hun nieuwe woonplaats, zo zei
drs. V. d. Ende ook. Dèèr bou
wen we kerken op een sobere
manier, tegen een prijs, die de
helft is van tien tot twintig
jaar geleden en zo mogelijk
multl-functioneel.
'""nK
TI
WERELD
De Diocesane Pastorale Raad
Rotterdam zal in zijn vergade
ring van 8 april trachten een
standpunt te bepalen naar aan
leiding van een verzoek van de
D.P.R. Utrecht. Deze vraagt
om een voorstel aan het be
stuur van het bisdom Rotter
dam om via het aandelenpak
ket van het bisdom actie te
voeren op aandeelhoudersver
gaderingen van bedrijven, die
bij Zuid-Afrika en Ziidelijk
Afrika betrokken zijn.
De D.P.R. Utrecht heeft zelf al
het aartsbisdom geadviseerd
tot een dergelijke actie, die ge
voerd zal worden door de le
den van de werkgroep „Be
taald Antwoord". Deze tracht
het programma van de We
reldraad van Kerken ter be
strijding van het racisme te
verwezenlijken in Nederland.
Dit voorstel is door Utrecht
goedgekeurd op voorwaarde,
dat voldoende informatie wordt
verkregen over te machtige
personen en dat men op de
hoogte wordt gehouden van de
actie.
Deze actie zou er In moeten
bestaan, dat In aandeelhou
dersvergaderingen aan de lei
ding van de bedrijven vragen
worden gesteld over de nood
zaak van annwe^'ghe'd ;n of
betrokkenheid bij Zuidelilk)
Afrika, over hun Ty'ein bo-
lf'd. h"n sf- -dn -t b- --
regimes, h'-n 'deeën o-e- -ns
h"n in r'npnp te- d- fse,
ti"konc|n,i -on p - fi- r-
Volgens de algemeen ecoroom
van het bisdom Rotterdem,
drs. H.M.G.J. v.d. Ven komen
er bij het bisdom enkele beleg
gingen voor In bedrijven, die
bij Zuid-Afrika betrokken zijn.
.Voor echter de D.P.R. Rotter
dam een advies over deze
zaak uitbrengt, besloot men in
de vergadering van maandag
avond, meer informatie te ver
zamelen. De standpuntbepaling
zal dan op de agenda staan
van 8 april, hetgeen aan de
D.P.R. Utrecht zal worden me
degedeeld.
Die vergadering van 8 april
zal overigens een besloten ka
rakter dragen, evenals die. van
de maand mei. Al eerder was
de wens geuit om ongedwon
gen onder elkaar te zijn. zodat
de „interpersoonlijke relaties"
wat meer uit de verf zouden
kunnen komen. Het voorstel
daartoe van Delft werd aan
vaard, hoewel dat de overla
den agenda aardig in de knel
deed komen. Uiteindelijk werd
besloten, dat onderwerpen als
het „landelijk pastoraal over
leg" en „geloofsleven buiten
de kerk" voorlopig naar de
vergadering van. juni werden
verschoven en dat het onder
werp „oecumene" waarmee
zonls bekend, een werkgroep
uu de raad bez'g Is naar aan-
leld'n" van uitspraken ven
m"-. S'moni- o,rer h«t kerkbe-
p-'n nnnr de vergadering
v -. en'"nn»' wordt ver-
p'nt hW overig-n*
rtrtk rod'g, omdat de werk-
b--r ondr-'•ht bredT
V s w~n z'pn en nu dnr-rln
ook d° oecumene in wijder bis
dom melijk verband wil betrek
ken.
veertig bisdommen. De bis
schoppen hebben voorts beslo
ten pastorale bijstand en finan
ciële hulp te verlenen voor de
werkgroep voor dienstweige
ring en alternatieve dienst
plicht.
Kardinaal Mindszenty zal
op uitnodiging van de Franse
beweging van traditioneelge-
zinde katholieken „Les Cheva
liers de Notre Dame" van 9
tot 16 april een bezoek aan
Frankrijk brengen. De 81-jari-
ge kardinaal zal onder meer
voorgaan bij eucharistievierin-
Van 12 tot 17 mei zal in
Rome het zevende internatio
nale congres van mariologen
worden gehouden. Het thema
luidt: „De Mariaverering van
de twaalfde tot de zestiende
eeuw". Direct na deze confe
rentie zal er een Mariacongres
worden gehouden met als the
ma: „De Heilige Geest en Ma
ria".
Bij de uitgeverij Waanders,
Grote Markt 9 te Zwolle is het
eerste nummer verschenen
van het tijdschrift „Praktische
Theologie". Het is ontstaan uit
een fusie tussen „Mlniste-
rium", „Tijdschrift voor pasto
rale psychologie" en „Theolo
gie en Pastoraal". Het nieuw
blad, het grootste op dit gebied
in de Nederlandse taal, wil de
dialoog bevorderen en beoefe
nen tussen theologie en ge
dragswetenschappen, ten be
hoeve van dege en, die in het
pastoraat wc k -nam zijn. Het
zal zes ma. 1 p r laar verschij
nen met een to; aal van 432 pa
gina's per jaar, tegen een
abonnementsprijs van 26 gul
den per jaar.
