Ontrouw maakt het
huwelijk niet nietig
In Noor
wegen is
het leven
wel heel
anders...
Uitspraken
over (raad
van) kerken
mgr. Simonis
in discussie
„DOKTER JA
DOKTER NEE
Korte metten
Meeste heiligen zijn Italiaan
KERK
EN
WERELD
DINSDAG 8 JANUARI 1974
LEIDSE COURANT
Als je twee dagen voor de afreis pas hoort dat je naar Noorwegen
kan gaan is het wel even aanpoten om klaar te komen met het nog
liggend werk. Maar zodra het vliegtuig langs de kust scheert en de
zon bloedrood tussen de fjorden in het zilveren water zinkt tegen een
lila/oranje gloed over de rotsen is het gehaast vergeten. Je bent
een andere wereld binnen gevlogen. Doel van de trip is Lilleham-
mer, stadje van 20.000 inwoners aan de hoofdweg tussen Oslo en
Trondheim in de provincie Oppland in het Gulbrandsdal. Het plein
voor het station (na de vliegtocht gaat de reis verder per trein) is
een bijna onbetreden sneeuwveld, waar de bus met een brede zwaai
een spoor trekt voor het maagdelijk wit, op weg naar het Victoria-
hotel. Hier geen morsig stationsemplacement. Geen fantasieloze
straten als in zovele steden op de plaats waar treinen binnen dende
ren, maar meteen de witte droom met décor van besneeuwde den-
Lillehammer is een stadje als uit een Western. De huizen zijn van
hout en laag. In de hoofdstraat Torgaten gehurkte winkeltjes, mi
nuscule stulpjes met kruisraampjes, maar ook flinke supermarkten
(qua assortiment weinig verschillend van de onze) en modewinkel
tjes met Noorse truien, wollen mutsen met bijpassende handschoe
nen, skikleding.
In een folkloristisch zaakje waar
houten biernappen, antiek en
Noors borduurwerk smaakvol
ligt uitgestald, staat een char
mante vrouw, die vloeiend
Frans spreekt. Ze vertelt dat ze
„enfant du Sacré Coeur" was,
opgevoed in een Belgisch inter
naat. „Les enfants du Sacré
Coeur" vormen een hechte
groep over de hele wereld. Men
noemt ze „de vrouwelijke Jezuï-
ten":„les Jezuites en jupon". Ik
kocht er een van stroo gevloch
ten Julkrans met vogelvoer om
aan het huis te hangen. Noorwe
gen denkt in de winter aan zijn
vogels. Overal aan topzware da
ken en tegen deurposten stevig
saamgebonden bossen stroo
voor hun lekker hapje.
de Noorse vrouw heeft het odium
dat ze een beetje achter loopt.
Maar dat is een fabel. Zoals de
legenden over trollen,-die stie
kem zorgen dat de boerin oe
melkemmer omschopt en zich
dan kapot lachen met hun wa
terhoofden
De Noorse vrouw is geëmanci
peerd en sportief. De huisvrouw
trekt 's winters met man en
kind in een sleetje, compleet
met windscherm als op een
brommer, de kou in (soms
vriest het 17°; het kleintje is
dan ook luchtdicht ingepakt). Of
ze skiën samen ieder met een
spruit in de rugzak de witte we
reld binnen. In Het Gudbrands-
dal graag naar Kanten of
Sjusjoen. Ze gaan naar hun
huisje buiten. Want dit is de
droom van iedere Noor, een hut
je in de bossen. Noorwegen is
een ideaal skiloopland. Schitte
rende hellingen (stoeltjeslift van
Stampesletta naar Kanten met
topstation, prima uitgangspunt
voor families met kinderen, die
willen Langlaufskièn of sleeën).
Vernieuwde slalom helling voor
alpine skiërs. Lillehammer,
vanaf deze winter voor weinig
geld gemakkelijk te bereiken
door speciale wekelijkse vluch
ten van Scanialux (en Necker-'
mann) is zonder meer „Nordens
Wintercentrum". De hotels zijn
er pico bello. Al om 8 uur
staat op lange tafels een gewel
dig ontbijt klaar: kn&ckebrod,
pap, worstjes, salades, gebak
ken aardappelen, visballetjes,
flatbred, cereals en kannen
met melk. Het Noorse ontbijt in
krachtig. Waar dan ook in het
land zit het gezin 's morgens al
aan de paté, de haddock of ma
kreel in dillesaus. („Lefser" is
ook geliefd, een soort panne-
koek waarin kaas, vis of mar
melade wordt gerold). Verder
eet men 's avonds b.v. .ludefisk'
(stokvis) of het nationale ge
recht „far-i-kal"(schapenvlees
met geneden kool en een lading
zwarte peper).
Drank is in Noorwegen peper
duur! Ineke Egge Schifferll
Hollandse, getrouwd met een
Noor. woonachtig in Havik, 2'/j
uur per trein van Oslo) vertelde
mij dat ze na een Nederlandse
vaicantie altijd een paar flessen
jenever en Vermouth naar huis
meesleept. „In Noorwegen kan
je niet zomaar een winkel bin
nenstappen en een fles whisky
kopen." Wij zagen dan ook <>P
doorreis een queu bibberende
mensen voor een slijterij staan
wachten om wat lekkers voor
de Kerst binnen te halen.
Ineke vertelde dat er een limiet
is. „Je komt op een wachtlijst
en na drie weken ben je aan de
beurt." Toch worden er in
Noorwegen nogal wat slokjes
naar binnen geslagen. Elk gezin
op het land heeft ergens wel
een paar wijnstokken, waarvan
ze zelf stoken. Met de nationale
drank „aquavite" en, lach niet
lieve lezer, de ,01' (mooi woord
in onze oliecrisis, dat hier ,bier'
betekent en 3,50 per glas kost)
komt men toch een eind op
streek. Maar een glas sherry
vóór tafel is luxe.
De meeste vrouwen in Noorwegen
hebben een baan. Helga, secre
taresse van de vriendelijke en
steeds in Ce weer zijnde Agnar
Romberg Berendsen, .turistsjet'
van het Lillehammer jTurist-
Torgaten lijkt op een Amerikaans stadje: de meeste huizen, behalve grote warenhuizen, hebben maar één verdieping en zijn van
hout. foto midden.
kantor' was vroeger marconiste
op een schip. Ze trouwde een
zeeman die altijd vaart en heelt
nu thuis bijna altijd alleen de
zorg voor drie kinderen.
Haar kantoor uren zijn van 8.15
tot 3 uur (veel kantoren in
Noorwegen houden deze tijden
aan); éénmaal per week werkt
ze tot halfzes. Na drieën doet ze
haar boodschappen op een slee:
rode vis, lamsbout voor in de
diepvries, een onmisbaar attri
buut in Noorwegen met de soms
kilometers verre afstanden
voordat er een winkel opdoemt.
Met een weekbudget van 350
Kronen voor de eterij komt ze
toe (1 Kr. is 51 cent.) „Maar
partijen kan ik er niet van ge
ven." Haar oude huis in een rij
heeft 60.000 Kronen gekost, de
hypotheek met aflossing komt
op 515 Kronen per maand, (te
genwoordig is er geen huis te
krijgen onder 150.000 Kr.)
De jongste vrouwelijke .rektor' in
Noorwegen is Vebjord Lyngstad
(31). Ze leidt de humanistische
Nansen-school, genoemd naar
de ontdekkingsreiziger Fridjot
Nansen. Men noemt die „ons
cultureel erfdeel en een uitda
ging voor de mens van nu".
„We vragen niet of iemand een
vooropleiding gehad heeft (de
enige academie ter wereld, die
dit standpunt huldigt). We heb
ben huisvrouwen met alleen la
gere school en studenten. De ge
middelde leeftijd is 22 jaar.
Onze leerlingen (dit jaar 65)
willen zich verder ontwikkelen,
omscholen, meer leren. Doel is
mensen bewust te maken van
waarden en eigentijdse proble
men. De na-oorlogse tijd is een
uitdaging voor elk individu.
Leerkrachten en studenten moe
ten samen tot een goede dialoog
komen om te proberen een hu
manistische synthese te berei
ken. Te weten waar je staat."
Leervakken: journalistiek, poli
tieke wetenschappen, literatuur,
latijn, muziek, Engels, schilde
ren, philosophy". Vorig jaar
hadden we drie studenten in de
Scandinavische talen uit Utrecht
en Groningen. De overheid sub
sidieert de cursus (sept.—april),
die 6700 Kr. bedraagt, inclusief
huisvesting. De zomerschool
cursus in augustus van een
maand kost 1400 Kr. De studen
ten zijn voor 50% vreemdelin
gen voor 50% Noren.
Miss Lyngstad is een geëmanci
peerde vrouw zonder nadrukke
lijks te doen. Ze ziet er leuk en
lief uit en vertelt dat abortus In
Noorwegen geen gemakkelijke
zaak Is. Er komen veel dokto
ren aan te pas voor toestem
ming. Speciale abortusklinieken
kent het land niet. Vergelijk
baar met „Man, vrouw maat
schappij" is de „Likel Onnsta-
det. actieve verenging met dis
cussiegroepen over gelijke be
zoldiging, voorlichting van de
vrouw over politiek.
Men vecht voor meer crèches en
een wet op de albortus. Laatste
samenkomst (kortgeleden) was
in de grote Conferentiehall van
het Openluchtmuseum van Mai-
haugen, vaste prik voor de
schooljeugd van heel Noorwe
gen. Ieder Noors kind moet de
100 oude gebouwen met 30.000
voorwerpen hebben gezien,
waarbij b.v. het prachtig boom-
stammenhuis van een 19e eeuw-
se dominee met goudleren stoe
len langs de wand en oude Bij
bel op een lessenaar. Zomers
zijn de huizen open, 's winters
is het een slapend boomstam-
mendorp met gesloten voordeu
ren wegens het stookprobleem.
Je kunt alleen door de raampjes
gluren om iets van het interieur
te zien. In het hoofdgebouw
oude werkplaatsen o.a. het piep
kleine kamertje (.(2-3 m) van
een schoenmaker uit de 19e
eeuw, altijd een invalide, die in
zijn donker behuizinkje zijn
handwerk beoefende onder een
met water gevulde glazen bol.
die het licht moest vangen en
als vergrootglas dienst deed. 's
Zomers ging hij met zijn nering
de boer op en vericocht zijn
schoenen voor 1 Kr. per paar...
De jeugd in Noorwegen groeit op
met .inspraak'. Al op de lagere
school hebben kinderen van 7
jaar een stem in het kapittel,
vertelt de rektor. „Er is een
loerlingenraad die met ouders
en kinderen vergadert. Deze .in
spraak' gaat de hele schooltijd
door.
„Ons grootste probleem (nee, niet
de drugs, dat loopt terug in
Noorwegen) is .décentralisatie'.
het verlenen van grote mate
van zelfstandigheid aan de on
derdelen van een geheel. Cen
tralisatie is de negatieve kant
Van démocratie. Er moet meer
particulier initiatief komen."
De weg terug gaat naar het mili
tair vliegveld Gardemoen, drie
uur per bus van Lillehammer.
Maar de mist is zo dicht dat de
Caravelle van Transavla met
wintersportgasten aan boord
hier niet had kunnen landen.
Het toestel stond in Tornebu
(vliegveld van Oslo) om ons op
te pikken voor de thuisreis.
Met bagage en al instappen maar
weer in de bus en verder rijden
langs besneeuwde velden, hier
en daar stenen huisjes in grijs
blauw, geelwit, en steenrood,
die er uitzagen of ze niet be
woond waren. Zo verlaten hurk
ten ze in de meterhoge sneeuw.
Geen schaduw achter de kleine
duistere ramen, hoogstens een
kerstster als geplakt tegen een
venster. Ergens in de witte wil
dernis schepte een eenling met
een groene schop traag de opge
waaide sneeuw weg, die zijn
voordeur kluisterde. De weg
gaat door eindeloze lanen, blan
ke strepen tussen trotse spar
ren. Bevroren meren zijn onver
wacht oplichtende glanzende
plekken tussen dichte bossen,
waar nog sprookjes leven. De
sprookjes van hazen en konijnen
en dat van de vos. wegwippend
achter een den, nog even glu
rend met het loze gezicht om de
stam. Diersporen zijn overal
duidelijk zichtbaar. In Noorwe
gen ligt de natuur om de hoek
van de stad te wachten op de
mens, die vrede en rust zoekt.
Bij romantiek van haardvuren
met rode wangen in behaaglijke
lage hotels, waar kleurige weef-
kleden de houten wanden ver
warmen en op gastvrije tafels
gerookte zalm klaar staat bij
het licht van de .lysestake', een
simpel smeedijzeren houdertje
met omgekeerd bodemloos fles
je boven de kaarsevlam.
Tiny Francis.
n
Uitgeverij Contact is op het voortreffelijke idee gekomen om de on
derworpen. die Rotterdamse arts Aart C. Gisolf dit jaar, tezamen
met specialisten van allerlei aard, op het televisiescherm heeft ge
bracht, in boekvorm uit te geven. De naam Aart Gisolf staat er borg
voor dat alles in een bijzonder heldere, eenvoudige en niet zelden
amusante stijl geschreven is met uitsluiting van medisch sanskriet.
Aangezien gezondheidszorg voor ieder een zeer persoonlijke verant-
woordig is, lijkt ons „Dokter ja, dokter nee" een moeilijk te missen
bezit in ieders gezin.
DUITSE BISSCHOPPEN:
De officiële mededelingen van
het R.K. Synode secretariaat
'in Bonn hebben het document
gepubliceerd over huwelijk en
gezin voor de meivergadering
van de Westduitse synode,
handelend over het christelijk
huwelijk en het gezin, alsook
een reactie van de Duitse bis
schoppenconferentie, waarin
naast veel waardering ook kri
tiek op de voorgenomen aanbe
velingen wordt uitgeoefend.
Het synode-document stelt op
katholieke beginselen omtrent
wederzijdse hulp der echtgeno
ten en de trouw tot de dood op
de voorgrond; het gaat ook
dieper in op de gezinsplanning,
als een zeer existentieel vraag
stuk. Daarbij geldt als begin
sel dat de gezinsgrootte een
zaak is waarover alieen de
echtgenoten hebben te beslis*
sen, en waarbij noch het aan
tal der kinderen noch de me
thode van geboorteregeling
door egoistische beweegrede
nen 'mag worden bepaald.
Abortus wordt verworpen..
Bij de pastorale aanbevelingen
ten aanzien van katholieken,
die gescheiden zijn en willen
hertrouwen of reeds hertrouwd
zijn, maken de Duitse bis
schoppen enige kanttekenin
gen. Zo zeggen rij, dat de
voorgestelde maatregelen af
hankelijk moeten worden ge
steld van de resultaten van
nog niet afgesloten studies
over voorwaarden en grondbe
ginselen van de geldigheid van
het huwelijk. Zij zijn van me
ning, dat zij niet zonder over
leg met en instemming van het
wereldepiscopaat kunnen be
slissen over de toelating tot de
sacramenten van gescheiden
en hertrouwde katholieken.
De bisschoppen tonen zich ook
niet breid een "oorstel van de
commissie over te nemen,
waarin wordt gevraagd te on
derzoeken of misschien toch
ais "echt" mogen worden be
schouwd die huwelijken, die
door katholieken alleen voor
de burgerlijke stand zijn geslo
ten, nadat de betrokken par-
ners ieder pastorale bijstand
en ieder contact met hun kerk
hebben afgewezen. Zij gaan
niet akkoord met de gedane
suggestie, dat zulk een burger
lijk huwelijk, hoewel riet echt
sacrameneel, toch in zijn per
soonlijke en juridische werke
lijkheid naar net sacrament
toeneigt.
Tenslotte zijn de bisschoppen
helemaal niet genegen om te
onderzoeken of er sprake .is
van nietigheid van een huwe
lijk, uit te spreken door de
kerk ingeva' van voortdurende
ontrouw van een der partijen.
Die nietigheid is ondenkbaar
zeggen de bisschoppen, als het
echtelijk jawoord sacramenteel
bezegeld is. Bovendien zou
deze opvatting de mogelijkhe
den afkappen om moeilijkhe
den en crisis binnen een huwe
lijk te overwinnen.
Ilalië beschikt in de hemel
over meer heiligen dan enig
ander land ter wereld. Dit
blijkt uit een studie die door
eer Nederlandse jezuiet in
Rome is gemaakt en die aan
toont dat van de 1.848 heiligen
in de hemel en 626 uit Italië
afkomstig zijn. Ruim de helft
van de katholiek" heiligen in
de hemel, 1.044. was op aarde
priester.
Na Italië is het Frankrijk dat
de meeste heiigen heeft. Het
zijn er 576. Engeland en het
Iberische schiereiland volgen
met 271 en 215. De enquete
omvat alle heiligen die in do
laatste duizend .aar heilig ver
klaard werden.
De computer aan de hand
waarvan zij werd opgesteld
heeft onlangs ook berekend dat
het aantal rooms-katholieken
ln de wereld tussen 1970 en
1971 van 18 procent afnam
tot 18,2 procent. De computer
rekende uit dat van de
1.645.829.000 wereHburgers er
SC4.388.000 rooms-katholiek
zijn.
De orthodoxe patriarch van
Moskou en geheel Rusland, Pi-
men, heeft de Westduitse rege
ring om teruggave verzocht
van alle Russisch-orthodoxe
kerken ln de Bondsrepubliek.
Voor teruggave zouden ver
scheidene kerken, onder meer
in West-Berlijn, Mlinchen,
Hamburg en Bad Ems in aan
merking komen. Het gaat vrij
wel uitsluitend om kerkelijke
goederen die dateren uit de
tijd van het tsaristische Rus
land.
vraagd de serie „buitengewone
vrouwen" uit te breiden met
een aparte zegel van dr. Edith
Stein. Edith Stein, een joodse
bekeerlinge en later carmelites
werd in 1942 in het klooster in
Echt (L) door de Duitse gehei
me politie gearresteerd. Eind
1944 stierf zij in Auschwitz. Zij
is vooral bekend geworden om
haar wijsgerige geschriften.
De in 1958 zalig verklaarde
Spaanse carmelites Teresa van
Jezus zal op 27 januari in de
St. Pieter te Rome worden hei-
ligverklaard. Zij werd in 1843
in Aytona in Spanje geboren
en was onder meer vijfentwin
tig jaar in het onderwijs werk
zaam. In 1872 stichtte zij een
congregatie, die zich bezig
hield met bejaardenzorg.
Paus Faulus heeft de Spaan
se bisschop van Segovia, mgr.
Palenzuela (55) benoemd tot
lid van de congregatie voor
het katholiek onderwijs. Daar
mede negeert het Vaticaan de
aanklacht, die het openbaar
ministerie bij het hoger
Spaans gerechtshof eind de
cember had ingediend tegen de
bisschop wegens belediging van
de staat. Hij had kritiek uit
geoefend op de manier waarop
de priesters in de gevangenis
van Zamora worden behan
deld.
—Kardinaal Alfrink heeft als
internationaal voorzitter van
„Pax Christi" de aandacht van
de Braziliaanse regering ge
vraagd voor „Radio Nove de
Julho". Hij deed dit in een
brief aan de Braziliaanse am
bassadeur in ons land. Het ra
diostation van het aartsbisdom
van Sao Paulo heeft op bevel
van de Braziliaanse regering
zijn uitzendingen moeten sta
ken. Geweigerd is de zend
machtiging te verlengen, on
danks het aanzienlijke techni
sche pefl, het onberispelijke
statuut en de voortreffelijke
bedrijfsvoering, zo zegt de
persdienst van de r.k. kerkpro
vincie uit betrouwbare bron te
hebben vernomen.
De katholieke theologische
hogeschool te Amsterdam or
ganiseert vanaf 1 februari een
cursus waarin aandacht zal
worden besteed aan de nota
„Mens, waarheen?" Deze
nota over de houding van de
christen in de produktie-presta-
tie- en consumptiemaatschap
pij dient als voorbereiding
voor het Landelijk Pastoraal
Overleg 1974. De cursus be
staat uit tien colleges, die op
vrijdagavond zullen worden ge
geven zowel in Amsterdam
(KTHA, Keizer gracht 105.)
als in Rotterdam (pedagogi
sche academ e Thomas Moras,
Stationssingel 80
Een plechtigheid k an niet zo
plechtig zijn oj er is een dub
bele bodem, waarop de betrek
kelijkheid ligt te wachten om
uit te vliegen. In het geval van
aartsbisschop Iakovos, hoofd
van de Grieks-orthodoxe kerk
in Noord- en Zuid Amerika,
was het een duif, die voor eni
ge hilariteit zorgde tijdens een
plechtigheid ter gelegenheid
van het feest van Epifanie. De
duif, die geacht wordt een ziel
te symboliseren, opvliegend
ten hemel, zocht eerst een goe
de startplaats op het hoofd van
de aartsbisschop, alvorens tot
ijl syiAfjool te werden.
De verschillende kerken
en kerkgenootschappen
moeten de elementen van
het kerk-zijn ln elkaar er
kennen en zo met elkaar
streven naar de volle
waarheid en naar de volle
dige gemeenschap. Dat
doet het tweede Vatikaaqs
concilie in de constitutie
over de kerk en het de
creet over het oecumenis-
me.
Dit verklaarde bisschop H.
Ernst van Breda, yice-voorzit-
ter van de Raad van Kerken,
zondagmiddag in de KRO-ra-
diorubriek „Kruispunt" naar
aanleiding van enige uitspra
ken van bisschop dr. A. Simo
nis van Rotterdam in de televi
sierubriek „Kenmerk" vorige
week.
Volgens mgr. Simonis heeft
het laatste concilie evenwel ge
steld, dat de r.k. kerk zichzelf
beschouwt als ue kerk van
Christus en over andere ker
ken niet anders spreekt dan
over kerkelijke gemeenschap
pen.
Mgr.- Ernst, die zei de her
vormde en gereformeerde ker
ken als kerken te beschou
wen. benadrukte dat het conci
lie heeft opengelaten waar
sp-ake is van kerken en waar
van kerkelijke gemeenschap
pen. Volgens hem moeten de
kerken elkaar blijven onder
vragen, teruggaan naar de
bronnen en trachten wat ver
deelt te overwinnen.
Als reactie op de uitspraak
van mgr. Simonis, dat de
naam „Raad van Kerken in
Nederland" onjuist is eri dat
men hoogstens kan spreken
over een raad van christenen,
wees mgr. Ernst op de uit
spraak van de wereldraad van
Kerken in 1950. Toen werd ge
steld dat het woord kerk niet
betekent dat de ene kerk geen
bezwaren meer zou kunnen
hebben tegen een andere kerk.
.„Iedere kerk brengt zijn eigen
manier van geloven binnen".
Over de Nederlandse Raad
van Kerken, zei hij onder
meer: „Wij werken met elkaar
in open verhoudingen. Wij le
ren elkaar in toenemende
mate erkennen en waarderen".
Prof. dr. J. Groot, voorzitter
van de St. Willibrordverenlglng
(de officiële r.k. instantie voor
oecumene) noemde de opvat
ting ,van mgr. Simonis apart ln
strijd met de opvattingen van
het laatste concilie. Hij wees
op het decreet over het oecu*
rnenume, waarin s'aat dat de
Heilige Geest niet weigert ge
bruik te maken van deze ker
kelijke gemeenschappen als
iniddei tot heil. „Het zijn niet
alleen gemeenschappen die be
doelen de kerk van Christus te
zijn, maar het op de een of an
dere manier ook zijn".
