Leprozen
worden ook in
Thailand
verbannen
2
Generaals va
Israël
denken
aan
stem
bus
DE IRONIE
VAN HET GEZONDE
DORP
SHARON
«F
De NOS-televisie zal in het programma Panoramiek
i 28 november aandacht besteden aan de Reis van
n Hornman naar Thailand. Tijdens die reis be
zocht Homman een metlaatsenkamp. dat luistert naar
de cynische naam Het Gezonde Dorp. In nevenstaan
de reportage schrijft Hornman over de tegenstellingen
tussen het Thailand van de toeristen en het land van
de lepralijders. Het Nederlands Leprafonds te Was
senaar heeft zijn gironummer 219600 opengesteld
voor - en deze naam hierbij vermelden - Het Ge
zonde Dorp.
Thailand, het vroegere Siam,
is voor honderdduizenden
toeristen een sprookjesland,-
ondanks het feit dat het
grenst aan Cambodja, aan
Birma, waar de handel in ver
dovende middelen welig
bloëit, ondanks het feit dat er
talloze Amerikaanse bases
zijn en ondanks het feit dat er
nog middeleeuwse gevange
nissen. bestaan, waar je ge
vangenen met enorme loden
ballen aan hun benen ziet
rondlopen. Maar dat ziet de
toerist nooit. Die gaat kijken
naar de Oosterse pracht en
praal van het koninklijk pa
leis, waar je, zelfs in een hitte
van 40 graden toch je jasje aan
moet houden, naar de kapel
van de Esmerald Boeddha,
naar het gigantische tempel
complex van Phra Pathom
Chediof, naar het beroemde
nationale museum of naar de
unieke tempel van Dawn.
Hij zal denken dat Thailand
dus een rijk land is, maar hij
vergist zich. Hij zal denken dat
er amper armoede in Bangkok
is en hij vergist zich voor de
tweede maal. Want zelfs de be
roemde Turkse baden, waar
beeldschone meisjes je masse
ren. nadat je ze eerst uit een
soort etalage zelf hebt mogen
uitzoeken, is in feite een de
monstratie van de armoede op
het platteland, want van daar
uit zijn ze gevlucht naar de
stad. weg uit de ellende van
een honger-bestaan.
Op het eerste oog heeft Thai
land alles wat een land zich
maar wensen kan. Door de
Boeddhistische godsdienst is
iedereen verdraagzaam voor
de ander en daarom wordt het
wel eens "het land van de glim
lach" genoemd. Het heeft de
mooiste vrouwen van de we
reld, zegt een folder, en waar
achtig het is waar. Het heeft
niet alleen de mooiste, maar
ook de liefste vrouwen en de
Thaise mannen zijn een toon
beeld van gastvrijheid.
Bangkok, een metropool van
drie en een half miljoen inwo
ners, is een super-moderne
stad met een nachtleven waar
op Amsterdam terecht jaloers
kan zijn. Gigantische hotels
zijn de laatste jaren als padde
stoelen uit de grond verrezen
en zijn 't gehele jaar bezet.Het
verkeer is niet te beschrijven,
evenmin als de kleurige Chine
se wijk, de drijvende markt, de
talloze nachtclubs en restau
rants. waar zowel klassieke
Thailandse dansen op het to
neel te zien zijn als stripteases,
die met nachtvoorstellingen in
Hamburg of Parijs zijn te ver
gelijken. Rondom Bangkok
strekken de rijstvelden zich
eindeloos uit, zijn de geasfal
teerde wegen goed, ziet men,
zoals in de stad de monniken
in hun gele pijen met de bedel
nap in de hand. monniken,
waarvoor zelfs de koning moet
buigen.
Steeds armoediger
Maar wie Bangkok verlaat en
zijn auto naar het Noord-
Oosten stuurt, richting Khon
Kean. richting Cambodja,
wordt geconfronteerd met een
heel ander Thailand, het Thai
land van de armoede, waar
maar weinig toeristen komen.
De eerste honderden kilome
ters 'ijkt het of Thailand alleen
naar uit rijstvelden bestaat,
maar dan wordt het minder en
minder, omdat er om één of
andere duistere reden teveel
zout in het water zit. Hoe dich
ter men de provinciale hoofd
stad Khon Kean nadert, hoe
slechter de rijst er groeit en hoe
armoediger de hutten worden.
Als gids had ik op deze rit mee
Adri Schrama. een lange, tani
ge Nederlander, die in Bang
kok een hostell heeft, waar hij
jonge mensen, die in de stad
aan lager wal dreigen te gera
ken, opvangt en probeert werk
voor hen te vinden. De mees
ten van deze jonge mensen
kwamen uit het Noordoosten,
uit de goot van de armoede van
het platteland en verdwenen in
de goot van de armoede in de
metropool Bangkok. Voor hij.
met dit werk begon, had hij
met een Spaanse leproloog in
het Noordoosten rondgezwor
ven, om te proberen iets te
doen aan een ander reusachtig
probleem van Thailand de-
lepra.
Adri Schrama. afkomstig uit
de Haarlemmermeer, vertrok
in 1959 naar het verre Zuid-
Een van de lepraslachtoffers, zonder voldoende, hulp.
Oost Azie om in opdracht van
de Kajotters-beweging te
trachten de jonge arbeiders
ginds te organiseren. Toen zijn
tijd om was, besloot hij in Thai
land te blijven en hij heeft er
geen spijt van gehad. Hij
noemt zich nu een Thai onder
de Thai's, spreekt vloeiend de'
moeilijke zangerige taal en
heeft me door zijn kennis van
land en volk vele diensten kun
nen bewijzen.
Khon Kean heeft één groot ho
tel met een nachtclub, een bar,
en natuurlijk een Turks bad,
want Thai landers kunnen nu
eenmaal niet buiten een goede
massage. Het is de hoofdstad
van het Noordoosten, een uni
versiteitsstad. vroeger een stad
waar duizenden Amerikanen
woonden, die verspreid waren
over vele luchtmacht-bases
aan de grens van Cambodja.
Men treft er geen oude palei
zen geen fraaie tempels, geen
oude gebouwen, want Khon
Kaen is gloednieuw, een onge
zellig vierkant, waar zelfs de
buffels en de rikshaw's mis
staan. Het is een stad die lijdt
aan een minderwaardigheids
complex, omdat de straten
slecht onderhouden zijn, de
modder soms opgehoopt is, de
elektriciteit slecht en de cor
ruptie groot. Er zijn geen oli
fanten zoals in Chingmai in het
noorden, dat eens de hoofd
beeld van het land van d
stad was, geen musea zoals in
Bangkok. Wat er wel eens was,
was een lepra-kamp. maar toen
de universiteit kwam, eisten
de studenten dat dit dorp zo'n
twintig kilometer verderop
zou worden herbouwd, want
deze schande wilde men niet
in de stad hebben.
Het Gezonde Dorp
Ze hebben hun zin gekregen
en zo verrees jaren geleden
BAN NONSOMBON, Het Ge
zonde Dorp, zoals bij de ingang
staat aangegeven. Zeven jaar
geleden werd dokter Aman te
gen zijn zin benoemd tot gou
vernementsarts voor de lepra.
Hij kwam voor een gigantisch
probleem te staan. In het.
Noordoosten waren meer dan
150.000 leprozen, waarvan er
een kleine duizend waren on
dergebracht in Het Gezonde
Dorp. een naam als een
zweepslag, want Het Gezonde
Dorp is helemaal geen gezond
dorp, integendeel. Dat ontdek
ten we al spoedig. Ten eerste
was het met prikkeldraad om
geven en ten tweede werd de
grote poort bewaakt door een
politieman met een revolver
op de heup. Waarom? Dat zou
den we spoedig ontdekken. De
Boeddhistische godsdienst,
die overal in Thailand de ver
draagzaamheid predikt, zegt
dat lepra de straf is voor de
zonden, die iemand in zijn vo
rige reïncarnatie heeft begaan',
dus de vloek van het Christen
dom ten opzichte van de lepra
staat niét alleen. Dat betekent
dat de meiaatse niet opgeno
men wordt in de maatschappij,
geen werk kan krijgen en als
hij bedelt zelfs opgesloten
wordt in de gevangenis van
Het Gezonde Dorp, waar hij
verstoken is van alles wat een
gezond mens nodig heeft, laat
staan een zieke.
Na lang gepraat liet de politie
man ons door en kwamen we
in dat dorp, bewoond door
mensen die nooit meer door de
poort naar buiten kunnen.
Krotten, modder, eenzaam
heid. Nog zeven kilometer ver
der kwamen we bij het zieken
huis. vier vergane barakken,
waar de meest ernstige geval
len in een bijna onheilspellen
de stilte lagen dood te gaan.
Geen radio, geen televisie,
geen bloemen, geen lakens,
geen medicijnen, behalve de
D.D.S.-tabletten, geen fruit,
slecht eten. eigenlijk niets
meer dan een sterfhuis. Geen
verpleegsters of verplegers,
geen artsen, behalve die eenza
me dokter Aman, die al zeven
jaar formulieren invult van wal
er allemaal gedaan moet wor
den, maar die formulieren ver
dwijnen in een bureaulade op
het Ministerie van Gezond
heid. dat ook niet over vol
doende geld beschikt. Ik vond
die man bijna even eenzaam
als zijn 150.000 patiënten toen
ik hem 's middags sprak. Ze-
■■'■n jaar lang smeekt hij nu al
om hull mi-ar die k'-mt niet
Zeven jaar lang vraagt hij art
sen en verpleegsters, maar ze1
komen niet. Zeven jaar lang
heeft hij geen salarisverhoging
gekregen, terwijl hij een deel
van zijn salaris weggeeft aan
eten voor de patiënten. Hij wil
de van Het Gezonde Dorp' een
gezond dorp maken, maar hij
werd door niemand ontdekt en
dus bleef hij daar eenzaam
dicht bij de grens van Cambod
ja achter tussen zijn stervende
patiënten. Hij ziet het niet
meer zitten, evenmin als de zie
ken, die te weinig verbandmid
delen hebben en te weinig ver
pleging.
Enkele jaren geleden heeft hij
een gloednieuw gebouw ge
kregen van het ministerie. Hij
vraagt ons het te bekijken. We
schrikken als we er binnenko
men. ..De operatie-zaal" zegt
hij ironisch. We stonden per- -
plex. De operatie-zaal was leeg
en op de operatie-tafel lag mil-
limeters dik het stof. De ande
re zaaltjes waren ook leeg. be
halve de kakkerlakken, de sa
lamanders en de torren, om
over de spinnen niet eens te
spreken.
Ons Hospitaal
Toen later de televisie-ploeg
vandeNOS-Panoramiekkwam
en filmde, zei camera-man
Mees van Deth me: -„Ver
schrikkelijk. Dit is het ergste
dat ik ooit van mijn leven ge
zien heb. Ik heb met mijn ca
mera de dood op 50 cm bena
derd. Hier moet geholpen wor
den". We dwaalden nog lang
door het dorp. Eerst was dok
ter Aman wat schichtig, maar
later begreep hij dat we niet
kwamen voor sensatie, dat we
er niet waren om dat prachtige
Thailand een slechte naam te
bezorgen, dat we er niet rond
liepen om ons te verkneukelen
dat dit natuurlijk weer in een
ontwikkelingsland mogelijk
was, maar dat we er alleen
van de armsten te kunnen hel
pen.
Bij ons afscheid zei hij dan
ook: ..Dat is niet mijn hospi
taal, niet uw hospitaal, maar
Ons Hospitaal. Ik dacht aan
dat vrouwtje aan wie Adri
Schrama had gevraagd wat
haar liefste wens was. Ze ant
woordde:
Voor één keer eens lekker te
kunnen eten" en aan die jon
geman van dertig jaar, die zei
dat hij nog een vriend had.
Die "vriend" was hem vijf
jaar geleden op komen zoe
ken. En nu ik terug ben en
door de winkelstraten loop,
denk ik: „Een beetje van onze
welvaart naar hen, dat moet
toch kunnen, een beetje van
het geld dat we nu zondags
niet in benzine omzetten of in
een dinertje buitenshuis. Dan
heeft die autoloze zondag ten
minste nog tot nut gehad dat
Het Gezonde Dorp eindelijk
een gezond dorp kan worden.
WÏM HORNMAN
(Van onze correspondent Eric Silver)
JERUZALEM - Isra'él is een klein land, en het openbai
leven is er vaak kleingeestig. De opvattingen van ieman
zijn vaak minder belangrijk dan het feit dat hij i
jan-man is, of een Allon-man, en of dat hij in Gold
ken gevraagd wordt of in Shapiro's spreekkamer. Iedereini
nister heeft zijn „vriendjes", die weer „vriendjes''
plaatselijke pers hebben. Besluiten worden op goed gelu
genomen, de bureaucratie is ingewikkeld en inefficient. Is
raël rommelt maar wat aan, en dat merken de meeste bt
wonderaars niet op.
Echter tot deze herfst scheen een onderdeel van het natii
nale leven immuun te zijn voor de nationale malaise. Hf
leger was anders. De legerleiding was bekwaai
door het roulatiesysteem en de vroege pensionering. I
struktuur was streng en de bewapening volmaakt. Het wo
gevechten met vermetelheid en snelheid.
Het werkelijke trauma van de Grote Verzoendagoorlog
dat gebleken is, dat het leger niet anders wgs dan de r_
van Israël. Het knoeide en improviseerde, hel zat zeifyo
daan te 'dutten. De zogenaamd uitstekende inlichtingei
dienst zou even goed op het onderzoek-department
ministerie van immigratie hebben kunnen zitten.
El/i nu beginnen de generaals zich te gedragen als de pol
jfci - vooral degenen die werkelijk politici zijn. Luite
nant-generaal Chairn Bar-Lev. vroeger stafchef nu ministe
van handel in de labourregering. werd aangewezen om he
grootste deel van de oorlog toezicht te houden op het zuide
lljke commando. Toen hij binnen tien dagen teruggestuuri
werd naar het ministerie, publiceerde hij een artikel
zowel een verdediging van zijn strategisch denken als s
chef was, als een slecht verhulde aanval op zijn opvolge
.David Elazar. Israël, schreef hij. moet nooit meer ..i
vreselijke positie" gebracht worden.
Tezelfdertijd spuide generaal-majoor Arik Sharon zijn ha
telijkhedcn in de pers. Drie maanden, nadat hij boos me
pensioen gegaan was omdat het duidelijk werd dat hij
de volgende stafchef zou zijn. werd Sharon weer in dien:
geroepen: hij is één van de onbetwistbare militaire helde
van zowel deze als voorgaande oorlogen. Hij leidde
commandotroepen die voor het eerst het Suezkanaal o\
staken. Door dat te doen, bracht hij Israël op winst
vervroegde hij het einde van de oorlog. Hij hield zich ech
ter niet aan de bevelen en dat kostte meer levens dan di
generale staf bedoeld had.
Sharon is nog steeds in het leger en heeft het bevel ovi
een belangrijke sector ten westen van Suez. Maar zijn ge
dachten zijn al bij de algemene verkiezingen op 31 decern r.
ber, waar hij de belangrijkste kandidaat is voo
we rechtse coalitiepartij.
Doordat het opperbevel zijn doorbraak zo laat ondersteun
de, had Israël een beslissende overwinning gemist, zei Sha
ron in een- Amerikaans interview. Het Egyptische derdt
leger was gespaard gebleven. Dezelfde traagheid had de
besluiten van de Israëlische bevelhebbers vanaf het begin
van de oorlog achtervolgd.
Generaal Elazar heeft geprobeerd om de discipline en c
trole te herstellen, hij veroordeelde „bevooroordeelde
•eenzijdige beschrijvmgen en interviews" die alleen goed e|
zijn voor „persoonlijke verheffing".
Elazar heeft ook een ongelimiteerd onderzoek naar het
verloop.van de oorlog aangekondigd. Zijn tussenkomst zou
.echter meer effect hebben als zijn eigen optreden niet bij'
het probleem betrokken was.
De hele kronkelige informele Israëlische machtsstructuur,
wordt duidelijk en onderhoudend geanalyseerd in het boek
..Wie regeert Israël?", dat kort geleden in Londen door e
Harper en Row uitgegeven is. De journalisten die het ge
schreven hebben. Yuval Elizur en Eliahu Salpeter, kunnen
alle kritiek doorstaan. Hun hoofdstuk over de generaals
heeft aparte paragrafen over Arik Sharon en het andere
onbesmette succes van de oorlog. Yariv, de man die het
bestand tekende en bij kilometerpaal 101 met de Egyptena-
ren onderhandelt. Yariv is ook politicus, met het vooruit
zicht op een veilige labourzetel en een functie in de volgen
de regering van Golda Meir. Hij heeft, zo zegt het bock,
het zeldzame voordeel dat hij zowel een beschermeling is
van Mosje Dajan als iemand die vertrouwd wordt door
mevrouw Meir. Het is de moeite waard hem in de gaten te
houden.
Een Israëlische gevechtswagen aan de spoorlün Cairo-Su-
ez: een te weinig uitgebuite situatie vohc-.ns ceneraal Sha-
