Oost-Europeanen kopen het
liefst een westerse auto
Luisteren met
tanden en kiezen
Bollen vroeg in bloei
Parijse verkeerspolitie
waarschuwt:
Mini-auto's
geen oplossing
voor problemen
van stadsverkeer
Filebeveiliging
langs rijksweg 16
bijna gereed
MAANDAG 29 OKTOBER 1973
LEIDSE COURANT
PAGINA 9
h WEGWIJS
ONDER REDACTIE VAN GUIDO HALLEEN
De Russische Lada 1500 S; zo Ie
Russische auloriteilen rijden vaak in deze wagen; de Volga
I De uitvinder van een Franse mini-auto, die de stadsverkecrs- en
j parkeerproblemen moet oplossen en zijn talloze sympathisanten heb-
I ben van Parijse verkeerspolitie een ijskoude douche gekregen. De
Franse hoofdstedelijke verkecrsautorltelten hebben namelijk bij de
I introduktie van de nieuwe „Minima" ter gelegenheid van de 60ste
Parijse autosalon verklaard dat het middel erger is dan de kwaal.
De „Minima* is, zoals de naam te gebruiken in plaats van de
In de auto-industrie kan het
raar toegaan. Fiat helpt mede
de Russische auroproduktie van
de grond en wordt nu onder
meer in ons land bekonkurreerd
door Russische Fiats, die de
naam Lada dragen. Hetzelfde
geldt voor Polen en Joegoslavië.
In ons land kan men naast het,
puur Italiaanse produkt ook nog
een Fiat Polski of een Joegosla
vische Zastava (Fiat) kopen.
Trouwens, wat t* denken van de
Spaanse Seats'
De Russen zij verzot op wester
se valuta. Vandaar kennelijk
hun sterke aandacht voor export
van westers getinte Russische
auto's. Voor de echt-Russische
wagens bestaat in onze omge
ving weinig belangstelling, het
geen ook weer niet zo verwon
derlijk is. De Russen riepen im
mers juist westerse hulp in om
de in ontwikkeling achtergeble
ven eigen auto-industrie nieuwe
impulsen te geven.
Ondertussen kopen wij in Neder
land gemakkelijker een auto van
Russische makelij, dan de Rus
sen zelf. Die situatie is in geheel
oost-Europa trouwens hetzelfde.
Alleen van Tsjecho-Slowakije
kan gezegd worden, dat het au
tobezit daar relatief gezien
redelijk is ontwikkeld. Eén op
de 14 Tsjechen heeft de beschik
king over een auto, Toch heeft
men daar gemiddeld een salaris
Er bestaat een verhaal dat Ludwig van Beethoven, toen hij om
streeks zijn veertigste jaar doof begon te worden, probeerde te ho
ren met zijn tanden. Hij ving de geluiden op met een houten trom
melstok, die hij met zijn tanden vast hield en met het andere einde
tegen de resonerende buitenkant van de piano drukte.
Hoe het ook zijn moge; de laat
ste tijd heeft men weer belang
stelling gekregen voor de over
dracht van geluiden via het ge
bit naar het gehoorcentrum in
de hersenen. Drie onderzoekers,
Dahlin, Allen en Collard hebben
onlangs onderzocht in hoeverre
tanden voldoende gevoelig en
deugdelijk zijn als hulpmiddel
bij het horen. Gebleken is dat
niet alleen tanden maar ook het
voorhoofdsbeen ongevoelig zijn
om lage frequenties te geleiden.
Gevoeligheid treedt op bij fre
quenties van 2000 trillingen per
seconde en bereikt zijn toppunt
bij frequenties tussen de 2000 en
4000 trillingen per seconde. De
geleidegevoeligheid van tanden
en kiezen overtreft die van het
voorhoofdsbeen en komt overeen
met die van het rotsbeen, dat nu
gebruikt wordt voor het over
brengen van trillingen. Hieruit
kan men concluderen dat het in
derdaad mogelijk zal blijken
om gehoorapparaten te construe
ren d'e gebruik maken van de
geleidbaarheid van tanden en
kiezen. De methode kan alleen
dan werden toegepast wanneer
de doofheid veroorzaakt wordt
do or de blokkering van de over
brengt® tussen trommelvlies en
de zintuigcellen in het binnen
oor.
Het vermogen aan zonne-energie
dat de aarde regelmatig ont
vangt bedraagt meer dan 80
miljard megawatt Minder dan
eentiende hiervan zou voldoende
zijn om de zes miljard mensen,
die de aarde rond het jaar 2000
zullen bevolken, van een gemid
deld vermogen aan energie van
10 kilowatt per hoofd te vnnr-
z'en. Dat komt neer op een jaar
lijks verbruik van 15000 tot 18000
kwh per hoofd en dat is een
zeer comfortabel verbruiksni-
veau als men weet dat het elek
trisch energieverbruik in de
EEG-landen ongeveer 2.742 kwh
per hoofd bedroeg. Zonne-ener-
gie die zo overvloedig over de
aarde wordt uitgestort, hppfr het
voordeel dat zij ..schoon" is.
Het is daarom dat in het kader
van het meerjarenprogramma
voor onderzoek van de EEG een
plaats is ingeruimd voor een on
derzoek naar het gebruik van
zonne-energie. Voor dit onder
zoek is 5,068 miljoen gulden uit
getrokken en er wordt een tesm
van veertien man aan gezet. De
grote moeilijkheid die zich voor
doet bij het winnen van zonne-
energie is, dat de zon niet altijd
schijnt en als hij dat wel doet
op het aardoppervlakte een tem-
peracuur van niet meer dan viif-
tig graden behaalt. Dat laatste
houdt in dat de zonnestraling ge
concentreerd moet worden.
Zuid-Afrika is een fossielenhaard
rijker geworden. De fosfaatmijn
.'e Langebaanweg, 100 km ten
noordwesten van Kaapstad be
looft een van de meestbelovende
plaatsen te worden, waar men
laat-tertiair gewerveld en onge
werveld leven kan vinden. De
eerste fossielen werden vijftien
jaar geleden gevonden. Onder
de recente vondsten bevinden
zich een pinguin en een zee
hond. De versteende pinguin is
de eerste vondst van die aard in
Afrika gedaan. De fossiele zee
hond is van dezelfde soort als in
Argentinië gevonden is, wat de
zoveelste aanwijzing is voor een
vroeger „super-con. nent, waar
van Zuid-Afrika en Zuid-Ameri-
ka deel uitmaakten".
van twee jaar nodig om zich een
Skoda te kunnen aanschaffen.
B:j ons hoort de Tsjechische
Skoda altijd nog tot de goedko
pere wagens.
De export van Skoda's naar an
dere oost-Europese landen is on
dertussen flink gedaald, sedert
men daar ook de veel meer mo
derne westerse auto's in licentie
vervaardigt. Voorbeeld daarvan
is de Russische versie van de
Fiat 124 (die b'j ons Lada heet),
die ondermeer in Tsjecho-Slowa
kije een flink deel van de markt
heeft veroverd.
In Rusland heeft de Lada (Fiai
124) de typisch Russ:sche wa
gens als Volga en Zaprarozje
verdrongen. De Lada wordt ge-
maak: in Togliatti aan de Wol-
ga, waar in samenwerking met
Fiat een g gantische autofabriek
werd gebouwd. S nds 1970 rollen
daar de auto's van de band.
De Lada werd uiteraard aange
past aan het oost-Europese kli
maat: een sterkere startmotor,
een grotere accu (vlotter starten
bij strenge kou), een versterkt
onderstel, 'n verzwaarde carros
serie, een beperkt onderhoud
door het ontbreken van smeer-
puwten en een knaldemper van
roestvrij staal.
De Lada kan dus wel degelijk
konkurreren met de Fiat 124. Er
is van de Lada 1200 ook nog een
stationcar en de snelle, meer
luxueuze versie heet Lada 1500
S.
De tweede Russische autofabri
kant heet Moskvich. Deze wa
gens zijn b j ons beter bekend
ais Scaldia. De Scaldia wordt in
twee fabrieken gemaakt. De fa
briek in Moskou werd opgezet in
samenwerking met Renault. In
ons lane z jn drie vers es te
koop. Eén Scaldia 412 M, met
viercilinder 1500cc motor en
voorts een station car »n een be
stelwagen van dit type.
Niet (meer) in ons land te koop
is de Volga. Vrijwel overal in
oost-Europa wordt deze grote,
solide zespersoonswagen echter
gebruikt als representatieve wa
gen door autoriteiten en direc
ties.
Onbekend voor ons land is de
Zaparozje, een kleine vierper-
soonsauto met een 1200 cc mo-
De Poolse en Joegoslavische
Fia's hebben we al vermeld. In
Roemenië maakt men echter
Renaults. d e Dac'a heten. Zc
warden zelfs utgevoerd naar
Finland en Algerije. Een Roe
meense Dac a 110 (Renault 10)
kost daar 55.000 lei. hetgeen
overeenkomt met een gemiddeld
nkomen van 3.5 jaar. Overigens
betaalt men in Bulgarije voor
een Zhiguli (een Russische Fiat
124) met een bedrag dat over
eenkomt met een salaris van
4,5 jaar
Men kan nu niet bepaald konklu-
deren, dat in oost-Europa het
autobezit bevorderd wordt. Toch
blijken de oost-Europeanen met
alle geweld zo'n vervoermiddel
te willen hebben. Dit zouden de
bestrijders van de auto in onze
omeving eens goed in gedachten
moeten houden.
Het wegennet in bijvoorbeeld
Tsjecho-Slowakijke, Roemenië
en Joego-Salvië is allerminst be
rekend op een toename van au
tobezit. In Praag, Boedapest en
Belgrado kampt men reeds met
verkeersproblemen. Op grote
wegen ziet men er al files, die
uiteraard ook veroorzaakt wor
den door de gemotoriseerde toe
risten. Gevaarlijk op de snelwe
gen zijn langzaam rijdende land
bouwwerktuigen.
Er zal in oost-Europa meer ge
daan moeten worden aan wegen
aanleg. want de drang naar het
begeerlijk symbool van de wes
terse welvaart, de auto, is niet
meer te onderdrukken.
8l zegt, een „mini-auto",
voor stadsgebruik bedoeld is en
dus eer zo gering mogelijk op
pervlak van wegdek en pariteer
plaats beslaat. Het kunststoffen
wagentje is bovendien gemakke-
I.jk te demonteren en tijdens
een demonstratie werd aange
toond dat het binnen enkele mi
nuten geheel uit elkaar gehaald
en met de lift naar het apparte
ment van de eigenaar mee te
nemen is.
Overigens beperken de ambities
van de „Minima" zich tot het
leveren van een bijdrage tot de
oplossing van ruimtelijke proble-
men. Ten aanzien van de lucht
verontreiniging is er niets ver
anderd: De krachtbron ls een
benzinemotor (die van de Ci-
troën 2 CV).
De Parijse verkeersautoriteiten
hebben hun categorische verwer
ping van de „Minima" en soort
genoten gemotiveerd: In het
verkeers- en parkeerprobleem
bestaat er geen enkel specifiek
probleem dat door de afmetin
gen van de automibielen veroor
zaakt wordt.
Ais men aanneemt dat een be
langrijk aantal gezinnen in Pa
rijs er zijn voorsteden een ml-
nt-auto aanschaft, zal dit in het
merendeel van de gevallen de
tweede auto van het huishouden
zijn. Dit zou dus juist totgroei
van het autopark leiden.
Maar ook wanneer de aanschaf
van een „mini" in feite het ver
vangen van een normale auto
door een stadsverkeersvehikeltje
zcu zijn, zou daarmee de wens
om dit wagentje zoveel mogelijk
openbare vervoersmiddelen,
aanzienlijk toeneem. In plaats
van 240.000 wagens die gemid
deld langs de Parijse straten ge
parkeerd staan, zou men er mis
schien (door de geringe afmetin
gen van de mini-autootjes)
400.000 kunnen parkeren. En in
plaats van de 100.000 auto's die
tegelijkertijd door de stad rij
den. zouden de Parijse verkeer
saders er vermoedelijk 150.000
moeten verwerken. Dus in totaal
200.009 auto's méér.
Uit het gebruik van mini wa
gens van het nu gelanceerde type
met benzinemotor zou een zeer
aanmerkelijke toename van de
luchtverontreiniging voort
vloeien.
Gezien deze overwegingen waar
schuwt de Parijse verkeerspoli
tie ernstig tegen het lanceren
van zgn. oplossingen van het
stadsverkeersprobleem, die in
de praktijk allesbehalve oplos
singen blijken. Er wordt op ge
wezen dat de thans enige wijze
om het probleem onder de knie
te krijgen er in bestaat om het
gebruik van de particuliere wa
gens zoveel mogelijk aft e ra
den. Slechts het gebruik maken
van de openbare verkeersmidde
len, kan een oplossing brengen.
Duarmee zal na verloop van
langer of korter tijd het totale
rij- en parkeerverbod voor een
deel van de binnenstad gepaard
moeter gaan.
Rest tenslotte de vraag of het
negatieve advies van de Parijse
verkeerspolitie de ontwerp van
de „Minima" en de toekomstige
kopers van dit wagentje voldoen
de zal afschrikken.
Het al eerder aangekondigde systeem, dat files bevei
ligt tegen achteropkomend verkeer, langs rijksweg 16
(Rotterdam-Breda) zal op 16 oktober in werking gesteld
worden. Bij dit systeem zullen voor het eerst In ons land
zogenaamde matrix-borden (te vergelijken met elektroni
sche scoreborden) worden gebruikt. Op deze borden kun
nen onder meer verschillende adviessnelheden worden
aangegeven.
werking langs rijksweg 16.
Het systeem wordt toegepast op
de rijbaan, die naar het zuiden
voert. Tussen de afslag naar
rijksweg 15 (naar het oosten) en
de brug over de Oude Maas bij
Dordrecht zijn ter weerszijden
van de rijbaan om de 600 meter
matrixborden geplaatst. Detecto
ren in de rijstroken meten door
lopend de snelheid en de intensi
teit van het verkeer. Deze gege
vens worden door een computer
verwerkt. Constateert de compu
ter een storing in de geregelde
gang van het verkeer, dan ver
schijnen op de matrixborden af
tellende snelheden (90-70-50-30).
Tevens gaan de verstralende
knipperlichten op de hoeken van
de borden branden.
Op deze manier wordt het ach
teropkomende verkeer ruim te
voren gewaarschuwd voor bij
voorbeeld filevorming. Over
schrijdt de file de lengte van het
wegdek waarop het systeem is
ingericht, dan wordt automa
tisch via een mobilofoon de ver
keersdienst te Driebergen ge
waarschuwd.
Hervindt het verkeer z'n norma
le gang, dan verschijnt op de
matrixborden het verkeersteken
voor "einde alle geboden".
Het Is de bedoeling dat op ande
re knelpunten van ons hoofdwe
gennet eveneens dergelijke be
veiligingssystemen worden aan
gelegd.
BLOEMETJES BINNEN EN BUITEN
„Zwarte Hugo" is een mens van kunststof, comploct met skelet en nagemaakte vitale organen,
Hij is vervaardigd van materiaal dat net zo reageert als op röntgenstralen als menselijk weefsel
en menselijke organen. Sedert enige tijd wordt Hugo in het instituut voor stralingsbeveiliging in
München aan dezeifcle omstandigheden blootgesteld als röntgenologen en hun assistenten, tenein
de dezen in de toekomst beter tc beschermen tegen de uitwerking van straling. Inmiddels is al vastge
steld dat de traditionele loodschorten noch de wettelijk voorgeschreven betonwanden in doorlich
tingsruimten voldoende zijn.
Om van de koude
den een prettige overgang te
maken van de late herfsttinten
tot de eerste lenteboden in de
tuin, kunnen we nu bloembollen
forceren. Dit is niet zo moeilijk,
vooral niet als we ons als
echte leek beperken tot de
Paperwhite-narcisse» die na 4
tot 6 weken in volle bloei ko
men, en dan nog wel vanaf de
eerste dag in het volle licht op
de vensterbank. Dit is dan ook
de enige bol die een dergelijke
behandeling voor l>ef neemt.
De andere bollen moeten een
koude èn donkere periode door
maken voor ze het willen doen
in onze meestal oververhitte
kamers. Toch luont het de moei
te om verscheioene soorten bol
len te zetten of dezelfde varië
teit met tussenpozen van 2 tot 3
weken, om straks verbaasde
vrienden in hei hartje van de
winter te verbluffen met altijd
doorbloeiende bloemen. Boven
dien zijn de bollen thans veel
goedkoper dan de bloeiende
exemplaren straks bij de bloe
mist.
Om tegen de jaarwisseling bol
len in bloei te hebben, moeten
we half oktober zogenaamde ge
prepareerde bollen in huis heb
ben. Deze hebben een bepaalde
koele periode achter de rug in
koelhuizen. Voor het trekken in
januari zijn de gewone bollen
even goed. Tuinbezitters kunnen
tegen eind februari trouwens al
bloemen in de tuin hebben, al
dan niet in combinatie met lage
tweejarige planten als viooltje,
madeliefje of kruipende vaste
planten.
Vanouds geliefd als kerstbloem
is de hyacint. Door de grote bol
len in een glas net boven het
water te zetten, ziet men de
wortels ontwikkelen, en dat
heeft vooral voor kinderen
zijn cha me. De bol mag niet i
het wa er staan, want da
treedt ting op. Tegen vergroe
ning vu:i het water legt men een
houtsknr'tje in het glas. Om dc
week moet het water worden
ververs Ook bij het kweken op
schalen met grind mogen de bol
len niet in het water staan, het
geen in glazen schalen het best
is te controleren.
Alle bollen hebben een koele
plaats nodig, tot de wortelvnr-
ming voldoende ver is gevor
derd. Dan pas komen de blopl-
neuzen tot ontwikkeling. Een
kelder is geschikt, een garage of
een koele berging. De tempera
tuur kan heter >et hoven de 10
graden komen.
Als de neuzen 5 tot 7 centimeter
lang zijn. komen de bollen bin
nen. De verdikking van de
bloemknop is dan goed voelbaar.
Om te beletten dat de bladeren
te lang worden, houdt men ze
bedekt met een papieren mutsje
tot de bloemkleur zichtbaar
wordt. Dan blijft de bloem niet
meer tussen de bladeren steken.
Hyacinten in pot moeten goed
worden aangedrukt, anders du
wen de wortels de bol omhoog.
De grond hoeft niet van extra
goede kwaliteit te zijn. Gewone
bloemistenaarde Is goed genoeg.
Tuinbezitters graven alle te for
ceren potten In in een kullhoek.
Deze wordt in zandgrond 25 rm
diep uitgegraven. In kleigronden
iets dieper omdat eerst een drnl-
nagelaag van grind of scherp
zand moet worden aangebracht.
De kuil wordt afgedekt met
blad, turf of stromatten, waar
door het mogelijk blijft, ook bil
mogelijke strenge vorst, de bni-
len binnen te halen. Potten in
gn-age of in een zg ovenvnte-
ringskist, worden regelmatig ge
goten. In de grond zorgt moeder
natuur voor de nodige vochtig
heid. en de ideale temperatuur.
Binnen worden de potten niet af
gedekt met turf, omdat dit een
broeihaard voor schimmels zou
kunnen worden.
Als de neuzen 5 cm lang zijn,
worden de bollen opgehaald. Om
de plotselinge overgang naar de
warme kamer op te vangen wor
den ze nog een iVeek in een koele
ruimte gezet en af en toe gego
ten. Mislukkingen komen door te
warm kweken in een donkere
kast of te vroeg in het licht bren
gen.
De laatste jaren verkoopt men
voor mensen die helemaal geen
koele en donkere ruimte hebben
Vanguard-bollen die dadelijk op
water in het volle licht gekweekt
kunnen worden, zoals irisjes,
blauwe druifjes, kleine tulpjes
en natuurlijk de hyacint. Van
zelfsprekend zijn die bollen
duurder door voorafgaande be
handelingen.
De witte hyacinten lukken het
gemakkelijkst, maar er zijn ook
de zg. romelnse hyacinten die
meer in trosjes bloeien met mi
niatuurbloempjes en die meer
natuurlijk aandoen dan de grote
re soorten. De neusjes van de
romeinen moeten 5 cm lang zijn
voor het binnenhalen. De witte
zijn het vWiètfJt. gevolgd door de
rose waa£D3 als laatste de la
vendelblauwe.
