Brazilië
„Onze
toekomst
is er al..."
Grootse hemelshow van Kohoutek
ECONOMISCH WOHDER
EEH HOGE
LOSPRIJS VRAAGT (1)
DAT
ACTIVITEITEN
OM
KOHOUTEK
Brazilië is het enige land ter wereld dat
niet langer op zijn toekomst behoeft te
waChten. Onze toekomst is er al. Wij moe
ten de vruchten alleen nog maar plukken.
Deze sterk overdreven uitspraak van een
Braziliaanse bankier vindt een duidelijke
echo bij de Braziliaanse regering, de bui
tenlandse ondernemers in Brazilië' en de
kleine elite binnenlandse aandeelhouders
die zijn géld heeft belegd in nationale en
internationale bedrijven. Zelfs de meest fer
vente opposanten van de Braziliaanse re
gering zijn het ermee eens: de pogingen
van president Medici om het reusachtige
land op te krikken uit de groep van arme
tierige ontwikkelingslanden zijn tot nu toe
gelukt. Brazilië' bevindt zich in een econo
mische ontwikkeling, die tien jaar geleden
niemand voor mogelijk had gehouden. Het
Bruto Nationaal Produkt (omzet van goe
deren en diensten) steeg vorig jaar met
10,4 procent. De export waarde ging in 1972
met 35 procent omhoog (in 1971 beliep deze
stijging slechts 5,1 procent). Het aandeel
van de industriële produkten in de export
bedroeg 62 procent, d.w.z. ongeveer 3 mil
jard gulden. Deze groeicijfers tonen aan
dat Brazilië thans de grootste economische
ontwikkeling van alle Latijns-Amerikaan-
se landen doormaakt.
Brazilië, een land met bijna
100 miljoen inwoners, is
hard op weg een van de
grootste industriële en eco
nomische machten ter we
reld te worden. Het econo
misch wonder dat zich in dit
land aan het voltrekken is,
zal op de grote tentoonstel
ling Brasil Export '73, die
van 7 tot 15 november in
Brussel wordt gehouden, on
getwijfeld, voor velen een
verrassing zijn. De losprijs
voor deze economische ex
pansie is echter groot: poli
tieke onderdrukking,
schaarse lonen voor het
grootste deel van de bevol
king, een grote invloed van
internationale ondernemin
gen. In een serie artikelen,
waarvan wij vandaag het'
eerste publiceren, wordt een
analyse gegeven van de
enorme ontwikkelingen die
zich in de afgelopen jaren in
Brazilië hebben ingezet.
Ontwikkelingen die van in
vloed kunnen zijn op de poli
tieke en economische ver
houdingen in Latijns-
Amerika en de rest van de
wereld.
jaar in Londen de Europese Bra
ziliaanse bank, Eurobraz, opge-'
richt. In deze nieuwe bank parti
ciperen de Bank of America,
Union des Banques Suisses,
Deutches Bank en Banco do
Brasil. Deze banken staan in de
financiële wereld hoog geno
teerd. Aan de totstandkoming
van Eurobraz kan het economi
sche succes van Brazilië worden
afgelezen.
Voor Japanse, Noordamcrikaan-
se en Europese zakenlieden is
het van weinig of geen belang
dat Brazilië een militaire dic
tatuur heeft, waarbij politieke te
genstanders in het beste geval
verbannen worden, of anders ge
marteld en gedood.
Politieke vrijheid kan op vele
manieren worden geïnterpre
teerd. De toerist of zakenman in
Brazilië is zich niet meer be
wust van de onderdrukking dan
hij dat zou zijn in bijvoorbeeld
Frankrijk. Voor de zakenman
blijft het meest aantrekkelijke
punt in een samenleving de lage
arbeidslonen (d.w.z. produktie-
kosten).
Rio de Janeiro is het Braziliaan
se financiële centrum van waar
uit met rotsvaste hand de impul
sen voor de economische ont
wikkeling worden gedirigeerd.
Gedurende de afgelopen tien Ja
ren werd het werkelijk besteed
bare loon van de fabrieksarbei
ders in Sao Paolo, het grootste
industriële centrum op het zui
delijk halfrond, bijna gehal
veerd. De gezinsinkomsten heb
ben alleen gelijke tred kunnen
houden omdat de arbeiders lan
ger gingen werken en hun vrou
wen meer of minder verplicht
waren een baan buitenshuis te
zoeken. Terwijl de bankiers en
industriëlen zich in de handen
wrijven, gaan steeds meer Bra
zilianen zich beraden over het
effect van hun economisch won
der. Sommigen vragen zich af of
igelijk zou zijn
zonder
degenen
hen die
te geven
President Emilio Garrastazu Medici: Vooral buitenlandse onderne
mingen aantrekken.
Aan de Latijnsamerikaanse lan
den worden hoofdzakelijk lichte
machinerièh verkocht. Tegen
lage rente worden kredieten ver
strekt. Hiermee hoopt Brazilië
de hegemonie van de Verenigde
Staten in dit werelddeel te bre
ken, een zaak die de Verenigde
Staten niet onwelgevallig is,
daar Washingtpn zich niet af te
veel wenst te compromiteren
met rechtse regiems, die drei
gend de overhand krijgen op het
Latijnsamerikaanse continent.
Op de Braziliaanse handelsten
toonstelling Brasil Export '73,
die van 7 tot 15 november in de
Eeuwfeestpaleizen in Brussel
wordt gehouden, zal het land van
president Medici, fors uitpakken
over het economische wonder
dat steeds maar groter wordt on
der de schaduwen van het groot
ste regenwoud ter wereld. De
Braziliaanse regering trok voor
deze manifestatie ruim 10 mil
joen gulden uit.
Het gaat op deze expositie niet
alleen om het breed uitstallen
van de traditionele produkten
als koffie, sinaasappelen, katoen
en rubber, maar vooral om een
presentatie van technische goe
deren als auto's, computers, me
dische apparatuur.
Van de 400 siands zullen er der
tig worden ingenomen door auto
mobielfabrikanten (G.M.. Ford,
Volkswagen, Mercedes). In 1956
produceerde Brazilië geen enke
le auto. Nu staat het land op de
achtste plaats op de wereldrang
lijst van bedrijfswagens produ
cerende landen. De Braziliaanse
dagproduktie, inclusief personen
wagens, bedraagt 2900. Ge
streefd wordt naar een produk-
ln Sao Paolo heeft Volkswagen, de grootste fabriek buiten Bonds republiek in bedrijf. De Braziliaanse dagproduktie van bedrijfswagens
en personenauto's bedraagt 2900. Gestreefd wordt naar een produktie van een miljoen wagens in 1977.
Brazilië' wil, gezien deze econo
mische expansie, niet alleen in
Latijns-Amerika de rol van
grootmacht vervullen, maar
streeft er naar ook internatio
naal tot de wereldtop der naties
gerekend te worden.
Met diplomatieke-, handels- en
culturele relaties proberen de
machthebbers in Brasilia de
banden met Afrika nauw aan te
trekken. Aan de Westeuropese
en Oosteuropese landen worden
grote hoeveelheden ruwe grond
stoffen verkocht.
De landen van de EEG namen
vorig jaar voor een waarde van
twee miljard suiker en koffie af
van Brazilië, dit is bijna vijftig
procent meer dan in 1971. De le
veranties aan de communisti
sche landen namen met onge
veer 88 procent toe en beliepen
ruim een half miljard gulden.
tie van een miljoen wagens in
1977.
Voor de meeste Europeanen zal
het verrassend zijn te vernemen
dat Brazilië een van de twaalf
belangrijkste leveranciers is van
medische apparatuur. In 120 fa
brieken werken momenteel
120.000 Brazilianen om de bin
nenlandse markt en de export
markt te voorzien van hoog
waardige apparatuur en hulp
middelen. Naast deze industriële
ontwikkeling staat de intensieve
exploratie en exploitatie van
delfstoffen als ijzer, magnesium,
bauxiet, koper en olie. Thans
zijn al 4000 exploitabele gebie
den bekend waar zich grote voor
raden bevinden. Met een pro
gramma dat erop is gericht
deze gebieden ook inderdaad
binnen afzienbare tijd tot ont
wikkeling te brengen, tracht de
Braziliaanse regering buitenland
se investeerders aan te trekken.
De explosieve ontwikkeling van
Brazilies economische groei be
gon in 1964 toen militairen het
bewind overnamen van de links
georië'nteerde president Joao
Goulart.
Met gebruikmaking van een gro
te verscheidenheid aan midde
len, zoals politieke intolerantie
en zelfs martelingen, door het
inschakelen van de diensten van
een nieuwe generatie technocra
ten, bracht het militair regiem
orde in de chaos van voorgaan
de regeringen.
In Brazilië heerst nu betrekkelij
ke rust. De prijs die de bevol
king moet betalen voor deze sta
biliteit en het economisch won
der waarvan hoofdzakelijk de rij
ken van het land en de buiten
landse investeerders profiteren,
is hoog.
Stakingen zijn verboden, salaris
sen worden door het regiem
vastgesteld, kandidaten voor
functies in de vakbonden, moe
ten 'waardig" zijn bevonden
door de generaals in Brasilia.
De buitenlandse investeerders
kunnen echter rekenen op royale
belastingfaciliteiten, kredietga
ranties en een uitgebreid pro
gramma voor de verbetering
van wegen, rivieren en vliegvel
den. De buitenlandse investeer
ders krijgen een warm welkom
terwijl overal ter wereld de
deur voor hun neus wordt dicht
geslagen.
Het beroep dat Brazilië doet op
buitenlandse investeerders, is
gelijk aan dat van Nigeria in een
aantal recente advertenties in
Britse bladen: Er worden in Ni
geria grote winsten gemaakt.
Waarom niet door u? Zo luidde
de aanlokkelijke kop.
De redenen om in Nigeria te in
vesteren hielden onder meer in
een groot aantal arbeidskrach
ten dat slechts 10 gulden per
week verdient en een stabiel po
litiek klimaat.
Investeerders zouden er in drie
jaar hun geld weer uilhalen, het
geen neerkomt op een jaarlijkse
nettowinst van 33,3 procent. Met
dergelijke argumenten worden
de investeerders ook naar Brazi
lië gelokt. Er zijn genoeg buiten
landse ondernemingen die daar
op ingaan.
Volkswagen heeft in Sao Paolo
ée'n van de grootste autofabrie-
ken ter wereld. De belangrijkste
afzetmarkten: Latijns Amerika
en Afrika.
Onlangs is Ford ook in Brazilië"
begonnen met de produktie van
onderdelen bestemd voor La
tijns-Amerika en de Verenigde
Staten.
Nippon Steel uit Japan over
weegt om een van de grootste
staalfabrieken neer te zetten
voor de export van halffabrika
ten naar de rest van de wereld.
De Japanners zouden Complete
fabrieken uit Taiwan naar Bra
zilië willen overbrengen.
De Japanse belangstelling om te
investeren in Brazilië wordt
vooral ingegeven door het feit
dat Brazilië na Rusland een van
de rijkste voorraden nog niet
aangeboorde delfstoffen bezit.
Voorts onderhoudt Japan al
sinds de eeuwwisseling goede
betrekkingen met Brazilië omdat
bijna een miljoen Brazilianen
Japanse voorouders hebben.
Om de economische impulsen in
Brazilië te vergroten werd vorig
Begin november zal de komeet
van Kohoutek voor het eerst
met het blote oog zichtbaar zijn.
Dat is ongeveer op de dag dat
de Amerikanen op Cape Cana
veral hun Mariner-10 lanceren
voor een verkenningsvlucht
langs de planeten Venus en Mer-
curius en voor het maken van
foto's van de komeet. In de twee
laatste maanden van het jaar
zal men de komeet vooral kun
nen vinden tegen zonsopkomst.
In januari evenwel, wanneer de
komeet zich weer van de zon
verwijdert, is hij aan de avond
hemel te zien, eu hoogstwaar
schijnlijk zal dat een nog fantas
tischer schouwspel opleveren.
Na half februari is Kohoutek, al
thans met het blote oog, niet
meer zichtbaar. Trouwens tus
sen Kerst en Nieuwjaar valt ook
een gat in de waarneming; dan
trekt Kohoutek achter de zon
langs, op zo'n 20 miljoen kilome
ter afstand.
Het mooist is de komeet waaar-
schijnlijk in Zuid-Amerika waar
te nemen op de dag voor kerst.
Dan .doet zich daar een bijna
volledige zonsverduistering voor
die de komeet alle gelegenheid
zal geven voor een schitterende
hemelshow. Een wat hinderlijke
bijkomstigheid is dat het ver
schijnsel op zijn hoogtepunt, dus
rond de jaarwisseling, vrij moei
lijk waarneembaar zal zijn door
het alles overheersende zonne-'
licht. Dekt men de zon echter
af. en dat kan bij wijze van
spreken met een eenvoudig
handgebaar, dan heeft men een
royale kans om de komeet, en
vooral zijn lichtende staart, in
volle glorie te aanschouwen.
Over de samenstelling van de
kometen bestaat nog veel onze
kerheid. Wel is het zo goed als
zeker - men spreekt niet voor
niets van een „vuile ijsberg" -
dat de kern van een komeet
wordt gevormd' door een in kos
mische kou samengeklonterde
hoeveelheid vaste materie, be
staande uit o.a. ijs, methaan,
ammoniak en ruimtelijke stof of
gruis. De diameter van zo'n
kern kan varieeren van 100 meter
tot ruim 40 kilometer. Berekenin
gen hebben al uitgewezen dat de
kern van Hohoutek tot de groot
ste in zijn soort zou kunnen be
horen.
Rond die kern b'evindt zich de
zg. kop of coma, die men in fei
te als een soort „miniatuur
dampkring" zou kunnen be
schouwen, en waaruit zich, bij
de nadering van de zon, ook het
derde belangrijke element, de
staart ontwikkelt. De groei van
kop en staart wordt voorname
lijk veroorzaakt door een ver
schijnsel dat wordt aangeduid
als de „zonnewind". Een derge
lijke zonnewind, bestaande uit
wolken geladen zonnedeeltjes,
die constant tot diep de ruimte
worden ingeblazen, oefent ook
een zekere druk uit op de staart
van een passerende komeet.
Deze waait dan ook onverander-
lijk uit in de van de zon afge
wende richting.
Zo'n staart kan honderden mil
joenen kilometers lang zijn en
wordt grotendeels gevormd door
materie van de kern; die als ge
volg van de zonnewarmte ver
dampt en een lange ijle sliert
veroorzaakt die zonlicht refiec-
Voor de wetenschap is het van
groot belang te weten waar de
komeet van Kohoutek vandaan
komt en of hij zich in de toekomst
opnieuw zal presenteren. Waar
schijnlijk is het dat hij dqel uiU
maakt van de vele honderden
miljoenen kometen tellende wolk
die, volgens de algemeen aan
vaarde theorie van de Neder
landse astronoom prof. dr. H. J.
Oort, de uiterste begrenzing van
ons planetenstelsel vormt. Kome
ten volgen meestal een zeer lang
gerekte, elliptische omloopbaan,
waarin een volledige omwenteling
rond de zon tientallen miljoenen
jaren in beslag kan nemen.
Om over de herkomst van de
komeet en over de duur van zijn
omwentelingsperiode wat meer
te weten te komen, is het van
vitaal belang een zo nauwkeurig
mogelijke baanberekening te ma
ken. Voor Kohoutek lopen de
schattingen uiteen van een pe
riode van 10.000 tot 1 miljoen
jaar zodat de situatie nog volko
men open is.
Een van de belangrijkste obser
vatiemedia wordt ongetwijfeld
het Amerikaanse Skylab-ruim-
testation, dat medio november
zijn derde en laatste bemanning
ontvangt voor een periode van
twee maanden. De bestudering
van Kohoutek wordt een van de
voornaamste opdrachten van de
astronauten Carr, Pogue en Gib
son.
Het is de bedoeling dat het drie
tal onder andere een door het
Amerikaanse marine-onderzoe-
kingslaboratorium ontwikkelde
ultra-violet camera meeneemt
naar Skylab. Met behulp van
deze camera moet de wolk wa
terstof rond de kop van de ko
meet worden gefotografeerd. De
middellijn van de waterstofwolk
rond Kohoutek wordt geschat op
rond tien miljoen kilometer, het
zesvoudige van de middellijn
van de zon. Daarnaast zal ge
bruik gemaakt worden van de
Skylab-zonnetelescoop.
De Amerikaanse plannen omvat
ten verkenningen door nog min
stens vier andere ruimtevoertui
gen. De op 3 november te lance
ren Mariner-10 zal tijdens zijn
vlucht door de interplanetaire
ruimte zijn instrumenten even
eens op Kohoutek richten, met
name om te zoeken naar helium
in de komeet.
Ook zullen de Amerikanen nog
enkele ruimtevoertuigen inscha
kelen die al geruime tijd gele
den werden gelanceerd.
Natuurlijk zullen ook van de
aarde af tal van waarnemingen
worden verricht, waartoe mach
tige telescopen worden ingescha-
held. SJOERD V.D. WERF
DEN HAAG - In Nederland
zullen talrijke activiteiten wor
den ontplooid als de planeet Ko
houtek eind dit jaar dichtbij de
aarde komt. De Volkssterren
wacht Simon Stevin in Hoeven
(NB) heeft op amateur astrono
men een beroep gedaan om te
komen tot een continu bewaking
van de komeet. Amateur astro
nomen wordt gevraagd voortdu
rend de komeet gade te slaan en
de gegevens op te sturen naar
de sterrenwacht in Hoeven. In
de sterrenwacht komt een ten
toonstelling met foto's en een
model van de baan die de ko
meet beschrijft. Het lezingenpro
gramma van de sterrenwacht in
Hoeven staat in december in het
teken van de komeet. De NOS-tv
zal half december een uitgebreid
programma uitzenden over Ko-
Op 30 november komt dr. Lubos
Kohoutek naar Nederland om de
verste DC-10 van Martinair die
naar hem is genoemd te dopen.
Voorts overweegt Martinair een
IMBM waarncmingsvlucht van de ko-
Dr. Lobus Kohoutek, ontdekker van de komeet die eind dit jaar voor meet Kohoutek te organiseren
een spectaculaire show zou kunnen zorgen. voor geïnteresseerden.
