I i
We blijven
te veel
energie
verspillen
BOERDERIJ
EXOTISCHE
SCHAAK-
STUKKEH
VLIEGEH
DE DEUR
UIT
V 4 10 I
K
4*
VOLKSKUHST
UIT
DE HELE
WERELD
ENERGIECRISIS
STAAT
VOOR DE DEUR,
MAAR
aan haar halssierraad droeg. Voorzichtig be
tastte ik het, vragend of ik het kopen kon.
Ineens holde ze ontsteld weg. Ik dacht dat
ze het af wilde doen om het aan mij te verko
pen. Toen ze terugkwam was het amuletje
weg en ik vroeg waarom ze het afhad gedaan.
Het bleek, dat ik het door mijn aanraking had
ontheiligd. Als niet-mohammedaan moest ik
er af blijven. Nu had ik het zijn kracht ontno
men".
l3p de zolder onder de balken is nog een ge
deelte te zien van de opmerkelijke collectie
schaakstukken, die het avontuurlijke echt
paar uit alle delen van de wereld heeft verza
meld. Misschien zijn ze daardoor zo bekend
geworden in Nederland. De schaakstukken
vlogen weg, meestal door mondreclame. „We
hadden op een zeker moment enorm veel
schaakstukken uit zo'n 25 landen. Op onze
reizen kochten wij een aantal van heel andere
modellen dan wij kennen. Die heb ik hier
neergezet. Ineens was er een grote belangstel
ling voor. Toen hebben wij ons speciaal toege
legd op die stukken. Druppelsgewijs brach
ten we ze mee en de collectie groeide tot een
fascinerende verzameling.
In Ken va kende men vroeger het schaakspel
niet. Je verwacht natuurlijk dat ze dan een
Europees schaakspel domweg copiëren.
Maar nee hoor. Het paard werd bij hen een
giraffe, een toren een negerkraal, de pionnen
waren negermannetjes en de koningin een ne
gerin.
Uit Israël hadden we schaakspellen van olijf;
hout. Steeds weer zie je daarin het onder
scheid tussen Joden en Arabieren. Aan de ene
zijde van het bord strijden de Joden, aan de
andere kant de Arabieren. Het paard van de
Joden is bij de Arabieren een "kameel. Onze
toren is bij de Joden een tempel en bij de
Arabieren een moskee.
Zowel China als Perzië claimen de uitvinding
van het schaakspel. De oude vorsten voerden
ook altijd oorlog. Het schaakspel is een strijd.
Men redeneerde: als wij de vorsten een
schaakspel géven kunnen zij de strijd in hun
kamer met het bord en de stukken samen uit
vechten en ze zijn toch leuk bezig.
Uit Engeland kwam een schaakspel, dat qua
vormgeving afkomstig was van een spel met
levensgrote stukken, opgegraven op de He-
briden. Een spel uit Malawi heeft stukken,
gemaakt van zachte steen en de vormgeving
is aangepast aan personen en huisjes in Afri
ka. Uit Israël namen wij nog een spel mee
met bronzen stukken, zo mooi dat elk stuk
- een kunstwerkje op zich - bruikbaar is als
hanger".
r':--.
lé L -» v
101
Een pronkstuk: een rood met zilver- en gouddraad bestikt paardezadel uit Syrië.
ken. Die gaan we volgende reis ophalen. De
mensen in die landen werken volgens een
heel ander tempo. Ze hebben nog de tijd om
iets af te werken. Alle liefde en toewijding
geven ze aan zo'n voorwerp. Het duurt soms-
een jaar tot anderhalfJaar voor we ontvangen
wat we hebben besteld".
Toch loopt ook voor het echtpaar Pot het sei-
Zomers komen dagelijks tientallen
soms enkele honderden per dag naar Darp
met de expositieboerderij Erpé" als reisdoel;
een open huis. Zelfs nu in de herfst met
donkere lucht en druilregen en drassige weg
schuifelen er bezoekers op de zolder door de
paadjes tussen honderden interessante voor
werpen door.
Iemand betast een met goud- en zilverdraad
bestikt Syrisch paardcnzadel. De collectie
sieraden uit Perzië' en India trekt veel aan
dacht. De Perzische hangers zijn met ragfijne
voorstellingen beschilderd. Dat gebeurt met
een ooghaar als penseel. Een stedeling met
een late natte vakantie keert twee Afrikaanse
antiloophoofdtooien, gedragen bij de vrucht-
baarheidsdansen voor het land, om en om in
zijn handen.
Er is een Byzantijns levenskruis van koper,
dat een Mii itiinnetje in een Grieks dorpje
met jobsgeduld geslagen moet hebben naar
een overgeleverd voorbeeld.
„Ik heb hem gevraagd om er nog een te ma-
Het laatste evenement staat op stapel. Een
tentoonstelling van koperwerk uit India, Ne
pal. Pakistan en Per/të.
Dan breekt voor Roel en Ans de tijd aan voor
al tweemaal. De contacten zijn gelegd, maar
het wil nog niet goed op gang komen. Daar
proberen wedan wat aan te doen". Bovendien
spannen ze zich in om voor liet volgende voor
jaar weer zo'n unieke collectie schaakspellen
op te bouwen, want na een jaar heeft de Erpe
al een naam te verliezen op dit gebied..
DARP - Kom maar binnen en kijk rond. Op
de deel, op de zolder, op de vliering: een
boerderij vol volkskunst aan een nu helaas
bemodderd zandweggetje in het Drentse
dorpje Darp. Exotische snuisterijen onder
een Saksisch dak in een stukje edelnatuur.
Een Poolse kaarttafel met vier krukken van
zwart essenhout en met de hand ingelegde
koperen patronen. Daar zijn er maar drie
van in de hele wereld. Tsjechische dierfi-
guurtjes van gevlochten draadjes, speciaal
voor Darp gemaakt door twee Tsjechische
dames, die een uitstervende volkskunst van
hun land nog beoefenen. Twee houtgesne-
den Makonda-beelden uit Mozambique, de
levenscyclus en een waterdrager voorstel
lend. En een zolder vol schaakstukken. Uit
Israël, China, Roemenië, Italië', Kenya. Die
schaakstukken vliegen de deur uit. Want
Roel en Ans Pot zijn geen filantropen. Het
commerciële aspect is niet helemaal buiten
de deur te houden. Aan de andere kant zijn
het mensen met een bepaald soort idealis
me, dat bij vele al is weggekwijnd. Het op
duiken van schatten, handgemaakt door
anonieme ambachtslieden in een verwij
derd stukje wereld, is hun grootste liefheb
berij. Hun boerderij „de Erpé" is dan ook
evenzeer expositieruimte als boetiek, waar
heel exclusieve dingen tegen redelijke prijs
jes te koop zijn.
Zes jaar geleden ontvluchtte het echtpaar de
randstad in het algemeen en Den Haag in het
bijzonder om in Darp hun reclamebureau
voort te zetten. R.P., ging het heten; van Re
clame en Publiciteit. Maar de buurtgenoten
trokken die letters samen tot de naam Erpé.
Sindsdien wijzen bordjes met deze naam
rond Havelte de weg naar de unieke
boerderij-boetiek. Al bij de opening door Ha-
veltes burgemeester stroomden de mensen
toe en met gretige ogen aanschouwden ze de
snuisterijen, die Roel en Ans Pot als relatiege
schenken voor bedrijven in de handel wilden
brengen. Ze besloten hun doel uit te breiden
tot expositie en verkoop van exclusieve
volkskunst of kunstnijverheidsartikelen, die
ze in de hele wereld vergaarden tegen spot
prijsjes.
„Wij zijn dol op reizen. Bovendien interesse
ren we ons erg voor andere volkerey en hun
kunst. We maakten reizen naar alle mogelijke
uithoeken van de wereld, op zoek naar volks
kunst. Gemiddeld drie maanden van het jaar
zwerven wij toch wel door de wereld. We rei
zen per vliegtuig en maken gebruik van het
moderne comfort, maar we gaan wel naar
plekjes waar de toeristen niet komen, om
Roel en Ans Pot bij de schaakspelen, die
bijeengebracht.
mensen te ontmoeten, die met hun handen
nog allerlei voorwerpen maken.
Door contacten met ambassades, mensen die
in die landen hebben gewoond, musea en ook
door het lezen van boeken zijn we aardig op
de hoogte van wat er alzo wordt gemaakt in
de verschillende landen. Op de televisie zie
je bijvoorbeeld in een film een gebedsmolen.
Zouden ze die nog maken, vraag je je dan
af. En wanneer je zo'n land bezoekt informeer
je er meteen naar. Dan proberen we in contact
te komen met de ambachtslieden die deze
voorwerpen maken. Als het lukt kopen we
er meteen een paar en we bestellen eventueel'
voor een volgende keer".
De arbeidskosten in de landen met een lage
levensstandaard zijn nog steeds gering. Daar
door kunnen Roel en Ans de prijs van hun
artikelen laag houden. En toch kun je heel
veel van hun collectie nergens anders kopen.
De Poolse meubelen en de houtgesneden do
zen niet. De houten schoppen uit een stuk
ze uit alle delen van de wereld hebben
evenmin. En de knipsels van meerdere lagen
gekleurd papier zijn het produkt van een ver
dwijnende volkskunst in Polen.
Uniek zijn de beeldhouwwerkjes van steen
en van het materiaal van walrustanden. die
Eskimo's maken. In Amerika zijn ze onbe
taalbaar. maar wij hebben een contact, dat
ze uit Rusland krijgt.
Sieraden van Bedoei'enen in de Sahara. Je
krijgt ze haast niet het land uit. Bourguiba
is een clevere jongen. Antieke voorwerpen uit
China, die ze daar "oud" noemen, waardoor
je er lang niet zoveel voor hoeft te betalen
als voor antiek. Soms staat het dynastiestem
pel er nog in". Hoe deze voorwerpen naar Ne
derland komen is een apart verhaal.
„In Tunesië bezochten we een van de weinige
nederzettingen van de Bedoei'enen. Ze wonen
vaak nog in grotten. Onmiddellijk dromden
de mensen om ons heen en ze lieten zich rus
tig fotograferen. Toen vroeg ik in het Frans
of ze iets te verkopen hadden. Mijn aandacht
viel op een amulet die een van de vrouwtjes
(Van een onzer verslaggeefsters)
DEN HAAG - Wie de kachel eens lekker opstookt,
omdat de wind om het huis giert en de ramen in
hun sponningen staan te rammelen, beseft waar
schijnlijk nauwelijks dat 40% van die opgewekte
warmte onmiddellijk weer verdwijnt via diezelfde
ramen, de muren, vloeren en plafond. Doodzonde
dus, maar er is wel iets aan te doen.
Niet alleen is er wel iets aan te doen. we zullen er
allemaal iets aan moeten gaan doen. willen we niet,
binnen de kortste keren met zijn' allen in de kou
staan. De deskundigen roepen het namelijk al een
tijdje: de energie wordt hoe langer hoe schaarser:
we zullen er veel voorzichtiger mee moeten gaan
omspringen.
Ondanks dat is het feitelijk nog maar nauwelijks tol
de Nederlandse gezinnen doorgedrongen. Hoe kan
het ook anders, als het al nauwelijks tot hogere in
stanties is doorgedrongen. President Nixon riep zijn
Congres onlangs toe: „Isoleren is een nationale-
plicht in een wereld waarin energie schaarser en
schaarser wordt. Energieverspilling is een mis
daad". Maar dat wil nog niet zeggen, dat zijn woor
den in Nederland helemaal ter harte genomen wor
den.
Over dat isoleren kan ir. F. N. de Rooy, algemeen
directeur van de BV Nederlandse Steenwolfabriek
meespreken. „Ondanks het feit, dat vele geleerden
en politieke leiders waarschuwen voor een naderen
de energiecrisis, gaat praktisch iedereen door op de
zelfde voet als voorheen met verspilling van energie.
Wie de kachel thuis nog eens lekker opstookt, zal daarbij nauwelijks
beseffen, dat 40°o van die opgewekte warmte onmiddellijk weer verlo
ren gaat.
Ir. de Rooy. algemeen directeur van de B V Nederlandse Steenwolfa
briek.
Onder Slochteren ligt nog steeds "onze" gasbel. Maar toch hebben
deskundigen al voorspeld, dat de olie- en gasvoorraden in 2035 totaal
uitgeput zullen zijn.
Ondanks het feit. dat met het schaarser worden van
de energie de prijzen van aardgas, huisbrandolie,
etc. omhoog gaan, dringt het nauwelijks tot de men
sen door. dat zij zelf het particuliere energieverbruik
kunnen verminderen door hun woningen te isoleren",
zegt hij.
„Men moet isolatiebewust worden. De gemiddelde
energieconsumptie per huishouden bedraagt 413
per jaar. Indien een woning geisoleerd is. wordt
jaarlijks 40% van dit bedrag, ruim 165 op verwar-
nungskosten bespaard. Of anders gesteld, indien een
woning niet is geisoleerd, verspilt de bewoner jaar
lijks voor een bedrag van 165 aan energie en
warmte".
Niet alleen het publiek is niet isolatie-bewust, de
bouwers bfijken het al evenmin te zijn. Van de onge
veer 4.150.000 woningen, die ons land telt, is volgens
een ruwe schatting van het TNO slechts 5% voldoen
de geïsoleerd.
Toch is het niet verschrikkelijk veel duurder om een
nieuw te bouwen woning te isoleren. De eenmalige
isolatiekosten voor een eengezinswoning komen on
geveer op 700 gulden, terwijl dat bedrag voor een
Hat, etagewoning of maisonette ongeveer 200 gulden
bedraagt. Een bedra'g, dat de bewoner er met de
verwarmingsbesparing natuurlijk snel weer „uit"
heeft.
De energieverspilling wordt op het ogenblik in be
langrijke mate veroorzaakt door de 95% niet geiso-
leerde woningen.
Het achteraf isoleren is uiteraard veel duurder; het
kost ongeveer drie maal zoveel. De extra tijd, die
besteed moet worden aan sloopwerk om de isolatie
te kunnen aanbrengen, en het weer in oude staat te
rugbrengen. is daarin natuurlijk de grootste geldver-
slinder.
De B.V. Nederlandse Steenwolfabriek steekt de han
dige doe-het-zelver echter de helpende hand toe door
in Rotterdam een informatiecentrum in te richten,
waar men zich volledig kan oriënteren. Door tegen
het dakbeschot een isolatiewoldeken aan te brengen
en die koude buitenmuur in de woonkamer te voor
zien van steenwolplaten en vervolgens met hout of
decoratief plaatwerk af te werken, kan men-zelf al
.veel aan isolatie doen.
Met isoleren van muren, vloeren en plafonds dekt
men nog maar 2-3 van de stookkostenbesparing. Het
resterende deel komt voor rekening van dubbele ra
men. Daar er de laatste tijd een trend in de woning
bouw is om weer minder glas aan te brengen zullen
de isolatiematerialen een nog groter aandeel in de
brandstofbesparing voor hun rekening gaan nemén.
Dat Nederland nog maar erg weinig isolatie-bewust
is mag blijken uit de volgende cijfers: in ons land
wordt per jaar ongeveer 1,50 per inwoner aan iso
latie besteed. In Zweden trekt men er 13 voor uit
en in Duitsland ƒ6,20. Nederland hoort echter wel
tot die landen, die 20% van de wereldbevolking uit--
maken en beslag leggen op 60% van de wereldener-
gievoorraad. En dat terwijl de deskundigen al aan
gekondigd hebben, dat rond het jaar 2035, over zo'n
60 jaar dus, alle olie- en gasvoorraad uitgeput is.
Men zal intussen wel een nieuwe energiebron vinden,
maar het blijft zaak toch een beetje voorzichtiger
aan te doen met hetgeen we hebben. ^Isolatie zou
daarbij wel eens het wapen tegen het verspillings-
monster kunnen zijn", aldus ir. de Rooij.
