Dogma onfeilbaarheid is
bepaling van „noodrecht
Korte metten
Kabaretkienjool gaaf ondanks
gemis aan fijne kneepjes
Dr. Houtepen in proefschrift
KERK
EN
WERELD
Mislukt pleidooi
voor
Schumans zwakke
vioolconcert
Amsterdam gaat zijn
orgelbezit beschermen
VRIJDAG 26 OKTOBER 1973
PAGINA SI
„Rome heeft gesproken, de zaak is open". Dit kan volgens dr.
A. W. J. Houtenen terecht gesteld worden, omdat het eerste
Vaticaans concilie (1870) geen of nauwelijks aandacht heeft gewijd
aan de vele vragen, die thans gesteld worden bij dogmatische uit
spraken: of daarin geen ontwikkeling mogelijk is en of ze na
verloop van tijd niet zelf onjuist kunnen zijn. „Onze vragen, en
ook die van Hans Kueng, bij de „onfeilbaarheid", zoals dat be
grip later is uitgelegd, zijn dus legitieme vragen, die men niet
met een beroep op Vaticanum I van de hand kan wijzen".
Dit staat in het proefschrift
„onfeilbaarheir en hermeneu
tiek interpretatieleer): de
betekenis van het infallibilitas
concept op Vaticanum 1"
waarop drs. Houtepen vandaag
aan de katholieke Universiteit
te Nijmegen is gepromoveerd
tot doctor in de godgeleerd
heid. Als promotor trad op prof.
mag. dr. E. C. F. A. Schille-
beeckx op, hoogleraar in de
dogmatiek en de geschiedenis
van de theologie.
Dr. Houtepen, die onder meer
hoofdbestuurslid is van de St.-
Willibrord-vereniging, de inter
diocesane instantie voor de
oecumene in Nederland, heeft
zich afgevraagd of Kueng niet
tegen windmolens vecht door
zich tegen Vaticanum I te rich
ten. Deze vraag is, aldus de
ionge doctor, uiterst belangrijk
geworden, nu Rome met een
beroep op Vaticanum I Kueng
dreigt te gaar. veroordelen.
Met zijn studie heeft dr. Hou
tepen als antwoord gevonden:
Vaticanum I heeft irt 1870 niet
over deze huidige vragen en
twijfels bij de onfeilbaarheid"
gesproken.
Dit antwoord werd gevonden
vanuit de voorgeschiedens van
het begrip onfeilbaarheid, van
uit de kontekst van Vatica
num I, maar vooral vanuit de
vele tekstvoorstellen en amen
dementen van het conciliede
bat op Vaticanum I zelf.
Er waren destijds andere pro
blemen met name de vraag
naar de gezagsverhouding tus
sen paus en concilie aan de
orde dan onze huidige vragen
en twijfels. De onfeilbaarheid
van de paus werd vrijwel uit
sluitend benaderd als een as
pect van zijn hoogste „juris-
dictiepromaat".
Dat wil zeggen aldus het proef
schrift: als de paus „onfeil
baar" heet bij bepaalde leer-
uitspraken, dan bedoelt men
niet te zeggen, dat deze uit
spraken daarmee voor eens en
voor altijd zo en niet anders
geformuleerd kunnen worden
en al evenmin, dat deze uit
spraken „absolutt waar" zou
den zijn. Men bedoelt alleen,
dat er van deze uitspraken
„geen hoger beroep" mogelijk
Het pauselijk oordeel in kwes
ties van geloofs- en zedenleer
kan in bepaalde gevallen
ook zonder de officiële goed
keuring van het wereldepisco
paat „het laatste woord" zijn.
Er is in de kerk geen hogere
rechtinstantie, waaraan het
pauselijk oordeel in deze on
derworpen zou kunnen worden.
Deze uitspraak moet volgens
dr. Houtepen gezien worden te
gen de achtergrond van de ne
gentiende eeuwse situatie,
waarin het ging om de be
dreigde vrijheid van het kerke
lijke verkondigingsambt. Het
dogma van 1870 is een bepa
ling van „noodrecht". Men wil
de voorkomen, dat de kerk
„monddood" zou kunnen ra
ken, doordat staatkundige en
maatschappelijke ontwikkelin
gen het houden van concilies
onmogelijk zouden kunnen ma
ken.
Het is volgens dr. Houtepen
misschien wel goed de vragen
bij dogmatische uitspraken an
ders te stellen dan Kueng heeft
gedaan. Het gaat niet alleen
om de juistheid of onjuistheid
van leerstellige formuleringen,
maar het gaat om de vraag of
de geloofsgemeenschap koers
vast en trefzeker op de juiste
weg blijft en welke maatstaven
daarvoor kunnen worden aan
gegeven. Die vraag is de ei
genlijke „hermeneutische
vraag" aldus het proefschr:ft.
In het christelijke geloofsbesef
gaat het immer niet alleen om
de juiste interpretatie van het
vroeger gezegde (bijvoorbeeld
in de bijbel of in het dogma),
naar veeleer ter navolging
/an Jesus, de Christus, in wie
3od zijn plan met de geschie
denis, naar wij geloven, heeft
ontvouwd, aldus de promoven
dus. Aan een dergelijke vraag
stelling is Vaticanum I volgens
hem natuurlijk evenmin toege
komen. Maar het is goed om
te weten, dat deze vraagstel
ling door dit concilie op geen
enkele wijze is uitgesloten aldus
de promovendus.
Ook prinsessen ontkomen niet aan papieren bij hun huwelijk.
Maar het is wel een móói papier, deze speciale vergunning voor
prinses Anne, die David Carey de griffier van de aartsbisschop
van Canterbury ondertekent in de Westminster Abbey. Links
van hem koorleider Rennie Simpson van de kathedral.
9 De bekende Spaanse advo
caat Joaquin Ruiz Gimenez,
voorzitter van de pauselijke
commissie Justitia et Pax in
Spanje heeft zich bereid ver
klaard de verdediging op zich
te nemen ven de secretaris-ge
neraal der communistische
partij van Chili, Luis Corva-
lan. Hij stelt twee voorwaar
den: toestemming van de mili'
taire regering van Chili en die
van Luis Corvalan zelf. Ver
schillende internationale orga
nisaties hebben hem gevraagd
de verdediging te voeren.
De Diocesane Pastorale
Raad van Utrecht heeft zich
intensief beziggehouden met de
problematiek van Zuidelijk
Afrika. De raad zal zich infor
meren over de vraag welke
bestaande of nieuwe actiemo
dellen het meest effectief zijn
voor het bewustwordingsproces
of ter bestrijding van het on
recht. Men wil komen tot be
leidsadviezen, waarbij ook de
mogelijkheid, dat zo'n beleid
financieel nadelige gevolgen
zou kunnen hebben voor de
kerk, haar organen en leden,
niet bij voorbaat dient te wor
den uitgesloten.
Sinds kort is de Ameri
kaanse AOW ook opengesteld
voor de religieuzen. Maar wan
neer de 170.000 religieuzen
daarin tegelijk zouden worden
opgenomen, zou dat de orden
en congregaties 150 miljoen
dollar kosten aan aanvangspre-
mies. Ruim zevenendertig pro
cent van de religieuzen is ou
der dan zestig jaar. De ver
grijzing is alarmerend. De ou
dedagsvoorziening is dan ook
het grootste probleem waar
voor de orden en congregaties
op het ogenblik staan.
Op uitnodiging van kardi
naal Wyszynski brengt de
voorzitter van de Westduitse
bisschoppenconferentie, kardi
naal J. Doepfner deze week
een bezoek aan Polen. De
Westduitse afdeling van Pax
Christi noemt dit bezoek een
bewijs ervan, dat er ondanks
vele moeilijkheden wordt ge
werkt aan een normalisering
van de betrekkingen tussen
beide landen. Kardinaal Doepf
ner heeft al voor de onderteke
ning van het verdrag van War
schau en de regeling van de
kerkelijke bestuursvorm in de
door Polen geannexeerde ge
bieden veel gedaan voor we
derzijds begrip en verzoening,
Eucharistieviering
Pax Christi-tocht
„massa-hysterie"
Het Rooms Katholiek Ne
derlands centrum „Pro Fide et
Ecclesia" (voor Geloof en
Kerk) heeft in een telegram
aan kardinaal Alfrink gepro-
esteerd tegen de eucharistiet-
viering in de Brabanthallen in
Den Bosch zondag ter afslui
ting van de zeventiende Pax
Christi-voettocht voor eindexa-
minandi van middelbare scho
len. Het telegram luidt als
volgt: „Eucharistieviering Pax
Christi inderdaad in huiska
mers doorgedrongen. U kent
geen onderscheid tussen mas
sa-hysterie en godsdienstige
bijeenkomsten. Protesteren
met klem tegen deze eucharis
tieviering mede omdat jonge
ren op verbijsterende wijze
worden misleid".
„Indruk
wekkende"
teruggang van
kloosterroeping
In het Vatikaan wordt deze
week de plenaire vergadering
gehouden van de congregatie
voor de religieuzen. De verga
dering is gewijd aan de oorza
ken van de daling der klooster
roepingen en aan de betrekkin
gen tussen de oversten van or
den en congregaties met de re-
ligieuzencongregatie in Rome.
Aan deze vergadering neemt
deel bisschop A. .1. Simonis
van Rotterdam, die lid is wan
de congregatie der religieuzen.
Ter inleding van deze vergu-
dering heeft de secretaris van
de religieuzencongregatie,
mgr. A. Mayer OSB. voor ra
dio Vaticana gewezen op de
betekenis en ernst van de on
derwerpen. Mgr. Mayer, die
onlangs in Nederland was ver
klaarde dat de kloosterroepin
gen op „indrukwekkende wij
ze" zijn teruggelopen. Die te
ruggang is in de hele wereld te
constateren behalve in Azië.
Wanneer men echter van
kloosterroeping spreekt, aldus
mgr. Mayer, moet men ook
wezenlijke vragen aan de reli
gieuze gemeenschappen zelf
stellen. Met name of zij hun
ware indentiteit weten te behou
den en te verdiepen en of zij
aan de jongeren echte waar
den bieden, vooral die waar
den die slechts met grote
moeite te verwerven zijn.
De vier „man" van cabaret Kienjool, v.l.n.r. Jan Pier, Agnes Schuch, Rita Dalvano en Cornand Schuch
Populair zal Schumanns vioolcon
cert nooit worden. Tientallen ja
ren wist men zelfs niet eens dat
het bestond. Het werd niet lang
vóór de geestelijke ineenstorting
van de componist geschreven en
de familie vond het voor zijn re
putatie beter het achter te hou
den. Door een toeval kwam het
omstreeks 1935 weer te voor
schijn, en werd toen uitgegeven.
Het bevat enkele mooie, tonisch
romantische vondsten maar ouk
veel dode plekken en herhalin
gen. Vorm en instrumentatie
zijn nog zwakker dan die van
Schumanns symfonieën, die ook
altijd in een „bewerking" wor
den gespeeld.
Het Rotterdams Phiiharmonisch
Orkest heeft zijn concertmees
ter, de Hongaar Gabor Radnai.
gisteravond in de Doelen in
staat gesteld het concert te spe
len in een zoveel mogelijk „ge
kuiste vorm van de solopartij,
dat wil zeggen dat de oorspron
kelijke partituur als het enigs
zins kon werd aangehouden.
Het
Vijf Amsterdammers met podium
ervaring hebben zich onder de
titel Kabaretkienjool op het
gladde pad van de satirische
kleinkunst begeven. In het
Haagse Pepijn verschenen zij
gisteravond met hun eerste pro
gramma, vol vocale venijnige
steken onder water in een grote
variatie van onderwerpen en
uitdossingen. Stuk voor stuk ele
menten die in staat waren oog
en oor te boeien. Voorts hier
een beetje links, daar een beet
je rechts, met een groot publiek
Zilver in Londen:
nooit zo duur
als kennelijk doelwit. En dat
verdienen zij ook, want zij kun
nen wat en hebben de zaak met
veel zorg voorbereid.
Broer en zus Schuch, Rita Dalva
no, Jan Pier en Jaap Wiersma
toonden zich desondanks nog te
weinig vertrouwd met de hoge
eisen, die cabaret stelt. De zorg
voor de teksten heeft hen ver
leid tot mooi-zeggerij, waar de
directheid aan ten onder gaat,
zodat het wel lijkt of sommige
nummers een pointe missen.
Hierin zouden zij kunnen
snoeien. In de vormgeving
slaagden zij redelijk, maar slor
digheden in de bewegingen zul
len zij weg moeten werken. Er
zitten in aanzet hele sterke
nummers bij, zoals Bachanaal,
Met de voeten op de begane
grond en Hymns aan de auto
maat, maar in de uitwerking
zitten onafheden, die het succes
te matig houden. Wat voor goed
cabaret nodig is wordt met vol
le handen aangedragen, maar
de crème slipt ze tussen de vin
gers door. Fraaie taal en mooie
beelden doen het goed op pa
pier, maar missen uitwerking
op de zaal.
Sterk punt van Kabaretkienjool
vormt het opvallende plezier
waarmee wordt gewerkt, los
van de oneffenheden de vaar
digheid in de plastiek en de ver
scheidenheid in de benadering
van de dingen die zij op de kor
rel nemen. Kortom, geen slecht
begin voor een nieuwe groep,
die nog op zoek moet naar de
fijne kneepjes.
T.O.
Koor
rconcert
(Van c
orrespondent)
Londen De veiling van een gro
te partij antiek zilverwerk bij
Sotheby's heeft gisteren 335.260
pond opgebracht. Dit is een we-
reldrekordprijs. Het hoogste
bedrag, 40.000 pond, werd be
taald voor de Petzoltkelk, een
Duitse kelk van verguld zilver
uit Neurenberg, waarin het
jaartal 1626 gegraveerd is.
Een paar Nederlandse tazze (sier-
schalen) van verguld zilver, da
terend uit het jaar 1627 en ver-
vaardigd door Adam van Via- j
nen, van Utrecht, werd door de
Amsterdamse kunsthandel j
Premsela en Hamburger aange
kocht voor 30.000 pond. Dezelfde
koper schafte zich voor 24.000 i
pond een tazza aan, die in 1628
vervaardigd werd door zilver
smid Van Vianen.
In Museum Boymans-van Beunin-
gen tc Rotterdam lop -n mom n-
teel de volgende exposities: Do-
menico Gnoli tot 4 nov mber. j
Jir: Kolar eveneens tot die da
tum. Dimitri Zjilinsky tot 11 no-:
vember en Kees Trimmer en
Lies Cosijn beiden tot 25 novem-1
ber.
Amsterdam (ANP) Indien mo
gelijk zal Amsterdam in het ju
bileumjaar 1975 een kerkorgel
concours houden ter ere van
Sweelinck, de grootste compo
nist die ons land heeft voortge
bracht. Een belangrijke voor
waarde is dat enkele belangrij
ke rogels tegen die tijd weer
speelklaar zullen zijn. Vooral
wordt gcvlacht aan de orgels in
de Oude Kerk, de ronde Luther
se kerk, de Duif en de Mozes-
en Aaronkerk. Ook door het or
ganiseren van orgeltochten en
orgeldagen zal bij het publiek
bdiarjgstelling worden gewekt
en vergroeit voor de orgels en
hun muziek.
Een en ander wordt aangekondigd
in een orgelnota, van B. en W.
Amsterdam. Daarin wordt een
inventarisatie gegeven van het
orgelbezit van de stad en een
beleid uitgestippeld om dit bezit
veilig te stellen.
Amsterdam blijkt over 42 monu
mentale orgels te beschikken,
waarvan zeven die zich nog in
hun oorspronkelijke staat hevin-
den en 17 waarin de orgelbouw
kunst van vroeger eeuwen her
kenbaar bewaard is gebleven.
Tot het orgelbezit behoren
voorts tien architectonisch inte
ressante orgelfronten. De inven
tarisatiecommissie heeft de or
gels voorgedragen voor plaat
sing op de gemeentelijke monu
mentenlijst. Een deel ervan is
reeds opgenomen in het regcis-
ter van beschermende monu
menten van de gemeente.
B. en W. achten zeventien orgels
van zo'n grote betekenis, dat zij
zouden moeten worden aan
vaard als de huidige eigenaars
hun bezit aan de gemeente zou
den willen overdragen.
Volgens wethouder H. Lammers
(kunstzaken) is Amsterdam de
orgelstad van ons land. „De
stad heeft een rijk bezit aan or
gels. Sommige zijn vervallen,
maar niet onherstelbaar", aldus
Lammers. In de gemeenteraad
zal hij bepleiten dit bezit door
middel van normale onder
houdsbeurten op peil te houden.
Voorgesteld wordt aan particu
liere bezitters van orge's een
subsidie van 50 procent t>
nen in de kosten van gi
derhoud en hen bij rest
eenzelfde subsidie te ge
basis van en door de geme
goedgekeurd plan.
Het gemeentebestuur wil bevorl
ren dat daarvoor in aanmerkin0
komende orgels zo goed moge
lijk worden gebruikt door jonge
organisten, die hun opleiding
aan een van de Amsterdamse
conservatoria ontvangen. Zodra
belangrijke orgels in handen
van de gemeente zullen zijn ge
komen willen B. en W. overwe
gen weer een stadsorganist aan
te stellen.
in teken
van barok
Bij het concert van Excelsior, de
christelijke Rijswijkse orato
riumvereniging, was het donder
dag al barok wat de klok sloeg.
Een leuk, in zekere zin zelfs
boeiend program, maar niet he
lemaal geplaatst in de entoura
ge welke zo'n concert behoeft.
Ondanks het feit dat de Oude
Kerk op zich voor barok een ge
schikte concertruimte is.
Aan Excelsior zelf had dirigent
Ton Beckers geen dominerende
hoofdrol toegekend. En „Te
Deum" van Purcell en de 153ste
cantate van Bach brachten veel
werk voor de vocale solisten,
terwijl in Monteverdi's „Salomo"
deze solisten en het instrumen
tale barokensemble voor het
koor helemaal weinig overlaten.
Pas na de pauze kreeg Excel
sior meer ruimte, nogmaals
Monteverdi en Schütz.
De in het koor aanwezige moge
lijkheden werden door Ton Bec
kers goed benut; het begin van
het uit conservatoriumleeriingcn
bestaand barokensemble was
zwak. maar langzamerhand
kwamen de jonge musici beter
op dreef, zelfs qua toonzuiver-
heid.
De zes vocale solisten (Lucia Ker-
stens, Djoeke Aalbers. Rob
Sturkenboom, Rudolf Knispel.
Jaap Dieleman, en Lodewijk
Meeuwen) wisselden redelijke
met minder goede prestaties af.
Alleen de eerste en beide
laatstgenoemden hebben dan
ook een zekere „podiumrouti
ne". De onvolledige informatie
in het programboekje een der
tekortkomingen in de entourage
J maakte overigens voor het
gehoor niet steeds duidelijk wie
wat zong.
G. v. L.
Maar Radnai vermocht niet
daarmee ook maar enigszins te
overtuigen zoals bijvoorbeeld
Menuhin en Krebbers het met
„bewerkte" versies wel deden.
Dat lag stellig voor een deel
aan de onwaarschijnlijke onhan
digheid van het origineel, maar
het lag ook aan Radnai die erg
schools en slap voordroeg. De
technische gaafheid en de into
natie lieten veel te wensen
over; van zeggingskracht was
nauwelijks sprake.
duidelijk dat Edo de
Waart met de orkestpartij ook
niet goed raad wist. Trouwens
zijn vertolkingen van Vaughan
Williams' fraaie fantasie op een
thema van Thomas Tallis en
van het curieuze stuk van de
Amerikaanse zondagscomponist
Charles Ives: Washington's
birthday kwamen ook onvol
doende boven de noten uit, al
lukte ze beter dan Schumann.
Echt overtuigend waren deze
avond alleen de Symfonische
dansen, de laatste compositie
van Rachmaninow, die De
Waart zich destijds voor de
plaat-première zodan:g heeft ei
gengemaakt dat hij de muziek
nu gloed en kleur en een mar
kant reliëf vermocht te geven.
Ks.
Nathalie
Granger
in Filmhuis
De Stichting Filmhuis Den Haag
in oprichting brengt in de week
van 28 oktobzr t/m 3 november
de film „Nathalie Granger" in
cmloop. Het is een film van de
romancière/regisseur Margue
rite Duras (o.a. bekend van
.Hiroshima, mon amour")
De film wordt op zondag 28 okto
ber vertoond in het Sociaal Cul
tureel Centrum Het Loo in ge
bouw Komkommaer aan de
Delflandlaan in Voorburg, op
meandag 29 oktober in het Mu
seum voor het Ondtrwijs, Hem-
sterhuisstraat 2e Den Haag, op
sinsdag 30 oktober in Studio
2000 (Haags Filmmuseum), op
wonsdag 31 oktober in de
sporthal aan de Dr. Mansveltka-
de n Wassenaar en op vrijdag 2
november in de Centrale Open
bare Bibliotheek aan de Dr. Co-
lijnlaan 343 in Rijswijk.
De film is toegelaten voor 14 jaar
en ouder. De voorstellingen be
ginnen om 20.15, in Rijswijk een
kwartier eerder.
De Herfsts'alon 1973 van Kunst-
raai Siau te Amsterdam omvat
de werken van Beaumont, Hans
K,-inters en Carlo Mclnati van 2
tin. 27 november. In diezelfde
periode wordt daar ook de ma-
gisch-realistische stillevens van
De Amerikaan Stinki getoond.
Nieuwe werken van Leuis Schrik-
kei kunnen bezichtigd worden in
Panorama Mesdag te Den Haag
van 27 oktober tm. 10 novem
ber.
Tam-Tam op alle wereldwegen. Voor de dertiende maal is het Ballot
National du Senegal aan een wereldtoernoe begonnen. 7 November
is Den Haag aan do heuit, in het Nederlands Congresgebouw. Bo
ven: ëën van de dansers in een oeroude rite. Hij voelt de levende
aarde onder zich en de wind rulst door de muren van hel theater
heen. Al zijn bewegingen wordengevoed door de warmte van zijn
eigen land en de stemmen der zielen van de voorouders.
Franse
organiste
Michelle
Lecler c
Grandioos in
Fi
ranz
IJszt
Wat een durf van de jonge Franse
organist)* Michelle Leclerc gis
teravond haar recital in de Houl-
rustkerk te beëindigen met de
Fantasie und Fuge Über den
Choral „Ad nos, ad salutarem
undam" van Franz Liszt! De
ruimte was te klein en wat het
Instrument betreft, dat te harer
beschikking stond: dit had In
feite hiervoor te weinig moge
lijkheden.
Doch-ondanks dit alles vermocht
dat kleine vrouwtje haar gehoor
een spel te bieden, dermate vir
tuoos. dat men het niet licht zal
vergeten. Een spel bovendien,
boeiend door de kleurrijke kon
trasten en duidend op een intel
ligentie, waardoor een niet al te
gemakzuchtige luisteraar de
draad van het „verhaal" geheel
vast kon houden. Het einde van
het recital: tevens hoogtepunt,
waaraan composities van Pa-
chelbel, Buxtehude, Bach voor
afgingen.
En twee kerstliederen van twee
Franse achttlende-eeuwse com
ponisten: Dandrieu en Daquin.
Hier hadden we in haar voor
dracht meer raffinement ver
wacht- wat de charme van
deze Noëls ongetwijfeld ten goe
de zou zijn gekomen.
Bij Ben van Oosten, vóór de pau
ze optredend, trof ons de uitge
sproken affiniteit voor het oeu
vre van Olivier Messiaen. De
meditatieve sfeer in „Le Ban
quet Céleste" was uitstekend
getroffen, de muziek had een
reële functie als achtergrond
muziek bij een liturgische han
deling.
Michelle Leclerc en haar partner
konden zich verheugen in een
groot aantal mannen 1
Bij concerten iets ongewoons.
B.R.
Albert Vogel zal op woensdag 7
november in een bovonzaal van
Hotel des Indes le Den Haag
twee van zijn werken ten doop
houden: „De man met de orchi-
die" (het levensverhaal van
louis Couperus en „De onbe
kende Couperus" (een keuze uit
jr werk;. Hierbij zullen enkele
Uhleaux vivants uit .Eline
Vere" en „De Boeken der Klei
ne Zielen" vertoond worden.
De violiste Emmy Vcrhey en de
pianist Thom Bollen concerteren
i.p zondag 4 november in Dili-
gentia met een programma dat
werken van Mozart, Bach,
Schubert en Debussy bevat.
