Annie M.G. Schmidt
„SUCCES
KAN OP
DEN DUUR
OOK EEN
LODEN
LAST
WORDEN"
„IK HEB
NOG NOOIT
EEN PEN
OP PAPIER
GEZET
ZONDER
OPDRACHT"
BERKEL EN RODENRIJS - Het huiselijk
decor is sinds ons vorig gesprek niet veran
derd. Aan de straatkant wordt het dorps
gedruis van Berkel en Rodenrijs nog steeds
afdoende gezeefd door een hoge wal van
onstuimig voortwoekerende vegetatie. De
voordeur van de bungalow .heeft de ver
trouwde helblauwe kleur, waarmee boeren
de toegang tot hun stallen aangeven. Daar
achter bevinden alle voorwerpen in de
werkkamer zich op dezelfde plaats als vijf
jaar geleden - de grootbeeldtelevisie links
in de hoek, de witte typemachine op de
plank, de luxaflex neergelaten als in een
sterfkamer en op de glazen salontafel het
gesorteerde rookgerei voor de bezoeker:
dozen met gangbare formaten sigaren en
er bovenop sigaretten - Virginia's, Ameri
kanen en voor de liefhebbers een pakje
Gauloises in de kleur van de voordeur. Dè
bezoeker wordt evenals de voorgaande keer
geparkeerd op de lage bank en Annie
Schmidt completeert vervolgens de oude
mise-en-scène door zelf plaats te nemen op
een hoge, ongemakkelijke bureaustoel..
Vraagt u maar.
Seconden lang hangt er een aan
grijpende stilte tussen de wan
den. Dan zegt ze welwillend:
..Ik geloof dat ik zo langzamer
hand de meest geïnterviewde
vrouw van Nederland ben. Ik
zou er ook best een punt achter
willen zetten, maar dat staat
weer zo onaardig. Ik zal een
kopje koffie voor u maken".
Als ze terugkomt met de versna
pering en een busje vol brosse
koek vervolgt ze: „Als er weer
eens een journalist bij me is
denk ik: „Mijn hemel, wat heb
ik die dingen al vaak gezegd".
Je kunt nu eenmaal moeilijk
voor al dié heren wat nieuws
verzinnen. Ik vertel dus maar
weer, dat ik al 27 jaar stukkies
schrijf. En daarop vraagt zo'n
heer: „En gaat u dat nou nooit
eens vervelen?" Dan denk ik:
„Ja. hoor, we zijn weer op het
oude punt aangeland. Trek de la
maar open moeder". Zaterdag
was er nog een interview, met
me op de radio. Ik heb er geen
ogenblik over gedacht om er
naar te luisteren, want ik vind
het gênant om mezelf oeverloos
te horen ouwebetten. Mens,
m«?ns, denk ik, wat roep je daar
n-ju allémaal? Toe maar. Hoe
vmdt mevrouw Schmidt het om
succes te hebben? Moet je daar:
op verveeld je schouders opha
len en zeggen, dat het je geen
bliksem doet? Nou, met permis
sie vind ik dat ontzettend trut
tig. Ik wil er best voor uitko
men. dat succes in mijn leven
een stimulans is geweest. Schrijf
maar ^ens wat, waar geen hond
in bijt. Reken er op, dat het een
afknapper is.
Talent is heerlijk, maar je moet
het wel kunnen beheren. Succes
kan op den duur namelijk ook
een loden last worden. D'r zit
het gevaar in, dat je kapsones
krijgt, dat je voortdurend bezig
bent met je ego-streling. Je
moet dus zorgen, dat je geen on
mogelijk mens wordt. Dat je
niet gaat denken: „Wat ik
schrijf is goed, want van
Schmidt vreten ze alles".
Sterke bakken
Ik heb goddank de handicap dat
ik niet lollig kan wezen op be
stelling. Ik schrijf niet eens
leuk. Ik ben niet het type van
de sterke bakken-vertelster. Je
hebt hooguit het vermogen mee
gekregen om te ironiseren, om
doodgewone situaties net even
anders te belichten dan een an
der. Als ik ondef. het schrijven
in een lach schiet moet het gek
lopen als later een zaal niet op
hetzelfde moment gaat lachen.
Dat is mijn verdienste. Ik kan
als de gemiddelde huisvrouw uit
Hillegersberg in de zaal gaan
zitten en na vijftig voorstellin
gen nog steeds horen, wat zij
hoort en zien, wat zij ziet. Ik
vind dat een heel fijne gave. Ik
kijk als een vreemdeling tegen
mijn eigen werk op.
Nu zou je dus kunnen redene
ren: als je zo precies weet,
waar de buurvrouw om lacht is
het ook geen kunst meer om die
zaal vol te schrijven. Je kent
immers de formule van de glad
de show. Je weet, hoe je de
koek~T5akt. Liedje, sce'ne, pikan
terietje, totaaltje. Het bekende
computerwerk. Gooi het maar in
de machine.
Daarom ben ik zo blij, dat ik
werk met een groep, die niet op
zeker speelt. Voor deze nieuwe
musical heeft iedereen zich op
een geheel nieuw terrein ge-
.waagd. De critici zullen deson
danks wel weer schrijven, dat
'„Wat ëen planeet" sprekend
lijkt op mijn vorige musical,
want toevallig heeft Schmidt
hem geschreven en speelt Conny
Stuart de hoofdrol. Toch blijf ik
stug volhouden, dat het voor ons
een totaal nieuw experiment is.
De fiop zit er dan ook nog altijd
levensgroot in. Ik heb hem nu
drie keer met publiek gezien en
elke keer dacht ik: „He, wat
doet die stomvervelende grijze
tekst daar? Waarom heb ik dat
niet onder het schrijven ge
merkt?"
Ik geef toe. Ik ben helaas een
type, dat het liefst tot de laatste
voorstelling zou blijven verande
ren. Ik zit te luisteren en denk:
„Dit moet over. Dit kan beter".
7./0«n<» iiro in Ha incnpplnerindp
"Wat een planeet" heeft ook royaal plaats ingeruimd voor ballet.
Volgens kenners zijn schrijfster, regisseur, produceren medespe
lenden er nog beter dan in "En nu naar bed" in geslaagd om van
de show een wervelend totaal-theater te maken.
zitten krijg ik ook de kans om
er aan te prutsen. Maar als op
negen november de première eep tekst geef, die geen-body
achter de rug is, moet ik
met mijn handen afblijven. Te
recht ook, want zo'n show is
klokwerk. waar je niet straffe
loos aan kunt blijven knoeien.
Als ik elke week een liedje
schrap of een tekst herschrijf
maak ik de groep nerveus. Die
heeft weken gerepeteerd en zich
eindeloos laten afbeulen. Als ik
in zo'n machinerie herhaaldelijk
radertjes en knopjes ga verwis
selen klopt er tenslotte niks
meer van.
In feite is trouwens Paddy Stone
de man, die de show kan maken
en breken. Als regisseur is hij'
een beul, een verschrikkelijk
brok emotionaliteit Ik heb hem
aan het werk gezien, dat ik
dacht: „Mijn hemel nog aan. de datum binnen wil hebben,
toe, wat snauwt die man lelijk". T'
kei bezig en heb nog nooit iets
gemaakt zonder opdracht. Ik
ben ook eigenlijk meer journa
list of columnist dan schrijfster.
Een ander moet zeggen: „Kom
aan meid, maak eens wat.
Kan ik het zaterdag van je heb
ben?"
Dat zal ook wel de reden zijn,
waarom ik schrijven een ver
schrikking vind. Met name gaat
deze werkwijze je benauwen als
je ouder wordt. Alle mensen van
jouw leeftijd doen het wat kal
mer aan, maar jij blijft met die;
rooie kop zwoegen. Elke dag zie
je weer dat lege vel papier,
maar je weet, dat de show al
volop draait. Toen er van „Wat
een planeet" nog nauwelijks een
regel op papier stond was Carré'
al voor maanden afgehuurd. Stel
je dat eens voor. ergens in Am
sterdam zitten nou al vrouwen
te dubben over de jurk, die ze.
aan zullen trekken. Als je niet
oppast, wordt zoiets wel gauw
.een spookbeeld. Er zijn contrac
ten afgesloten met de regisseur,
met toneelmeesters, acteurs en
actrices. John de Crane heeft er
als producent tonnen uit zijn ei
gen portemonnee ingestopt.
En ik maar naar dat papier sta-
ren en nachtmerries krijgen. In Annie M.G. Schmidt: na de succesvolle musical "En nu naar bed" wederom aan de start verschenen met een gloednieuwe shcv<
fictieve idee "heb gehadn°als ik Wat een Planeet"- "De critici zullen achteraf wel weer opmerken, dat hij op de vorige lijkt. Maar ik houd vol, dat het.een gloei*
per ongeluk de valse toon aan- n'euw experiment is
sla, staan al die mensen in de handdoeken op je voorhoofd ten huilen van het lachen zonder Als ik nu in de zaal zit begin ik
kou". Je vindt het op een gege- moet leggen. Al die krampachti- overigens een eng clowntje te me toch weer met mijn lot te
ven moment prutswerk, wat je ge toestanden zijn wezensbe- worden. Ze blijft de rascome-
maakt. Lapwerk. Je wordt rille- standdelen van je leven gewor- dienne, een van de beste cabare-
rig en denkt: „Mijn hemel, wat den. Je scheldt er op, maar je tiéres, die we in dit land heb
ben ik nou begonnen? Je bent vindt het maar wat plezierig, ben. Maar ze beheerst ook de'
hartstikke gek geworden", zeg Borduren? Dan kun je net zo andere kant van het vak. Ze
je steeds vaker tegen jezelf, „dit goed gelijk een einde aan je le- heeft in deze musical een liedje, tuigde feministe. Ze zat elke
is de laatste keer geweest. Nou ven maken. waarmee ze het publiek eerst ochtend met een boek in haar
laat je je nooit meer opjutten. De waarheid is, dat ik de beste doodstil maakt en dan aan het stoel bij de haard en ik wist niet
Wees toch wijzer mens en ga' dingen schrijf als het „mot", huilen. Dat is ontroerend vak- beter, of het hoorde zo. „Le-
borduren". Dat denk ik altijd, Twee weken voor de repetitiesmanschap. zen", zei ze altijd, „lezen en le-
als ik in het nauw zit. Borduren kwamen er opeens liedjes en Het gehalte van de rest van de ren. daar gaat het in dit leven ro _J|
lijkt me dan opeens de meest scènes uitrollen, die achteraf de groep is navenant. Een jongen om- De rest is bijzaak". Strijken hebben evenzogoed wel het bestf
zinvolle tijdspassering. beste blijken te zijn. „Waar heb als Willem Nijholt kan alles: heb ik dan ook nooit geleerd. En uitzicht op de wereld. We zij!
Je houdt die gedachte alleen ik me ijou eigenlijk zo druk over zingen, dansen, acteren. Een ik zou ook niet. weten, hoe je
niet lang vol. Het is namelijk gemaakt?", denk je dan, „ik complete artiest. En wat denk een kamer een goeie beurt
een leugen, dat je serieus wilt werk toch samen met een ge- je van een ouwe vos als Johari geeft.
ophouden. Sterken je kunt niet weldig team". Met een vrouw Remmelts? En Jennifer Wil- ben wel sterk in puzzelen,
ten. De hete dwang. Een uitge- vooruit zonder die stok achter, als Conny Stuart in je show kun lems? Ze speelde Slofje in
'er, die je werk op een bepaal- de deur. Je bent er aan gewend, je je als schrijfster heel wat de film "De Inbreker';. Nie-
'dat de zenuwen periodiek door permitteren. Wat zij presteert is mand had daarvoor iets van
Ik ben nu 27 jaar met die win- je heen gieren, dat je natte ongelooflijk. Ze kan een zaal la- haar gezien. Ze doet 't geweldig.: ik ook altijd
wórdt
erricht
heeft, zegt ie dat. „Sorry An
nie". Je weet dan dat je hem
zult moeten herschrijven of in
de prullebak moet gooien. Maar
als hij er wel wat in ziet, haalt
hij er met zijn mise-en-scene
ook het dubbele of driedubbele
uit. Hij verhult gewoon mijn
zwakke punten.
Die samenwerking vind ik een
enorme belevenis. Werken in'
teamverband is zalig. Ik zou
trouwens niet anders kunnen. Ik.
ben geen vrouwtje, dat 's mor
gens bij het opstaan blij denkt:
„Kom ik ga eens wat leuks
schrijven". Bij mij moet die
zweep er voortdurend achter zit-
verzoenen. Ik heb trouwens geen
andere keus, want als huisvrouw
ben ik grandioos mislukt. De
schuld van mijn moeder. Die
op haar manier een ov<
dat ie dringend met me
spreken. Als ie dan ook riof
zegt, dat hij het vliegtuig vótf
zijn rekening neemt, ben ik i
weg. Ik ben echt geen chauv
tisch type, dat bij voorkeur -q
een duintop zingt van „Wij wil
len Holland houden". Maar él-
ik een tijdje in Frankrijk woor
en over ons land hoor, krijg.,
toch dat verdomde brok in rpi
keel. Nederland kan dan \ytl
pesterig klein zijn,
Geef n
een ouderwetse doorlo-
i je hebt geen kind meer
's Avonds in bed heb
puzzeltje bij
wat hersen
werk- verricht in huize
Schmidt. Je hoeft mij niks te
vertellen over 21 verticaal: wa
ter in Friesland en over 12 hori
zontaal: stad in Arabie. Ik heb
zelfs op het punt gestaan om die
puzzelbladen een briefje te stu
ren en ze te vragen, of ze eens
een andere stad in Arabie kon
den verzinnen dan Aden en een
ander Fries riviertje dan de Ee.
Voor de rest ben ik ook een pro
bleemloze thuiszitster. Fijn met
mijn man hand in hand als tor
telduiven op een stokje. Dat
doen we in Holland en ook in
ons huisje in Zuid-Frankrijk
waar we het grootste deel van
het jaar wonen. Ook een manier
om je eigen land te gaan waar
deren.
In het begin had ik het moeilijk
in Frankrijk, want ik voelde me
in die tuin vol olijfbomen en
oleanders een permanente va
kantiegangster. Ik wilde ook.
steeds bruiner worden en zat de
godganselijke dag in de bran
dende zon te schrijven. Inmid
dels heb ik me wel aangepast.
Als ik nu wat te schrijven heb
doe ik dat zoals de Fransen
zelf: binnen met de gordijnen
dicht.
Trager
In Frankrijk leef je overigens
makkelijker darf in Holland. Dat
komt natuurlijk door die zon.
Maar daarnaast gaat alles wat
trager. Je stelt steeds meer din- geerde show, waar geen
ook in alles geïnteresseerd, spre
ken vreemde talen, weten wat
van de EEG, van de Watergate-
zaak en van het Midden-Oostet-
In Frankrijk is daar geen spr«
ke van. Dat zit vastgebakke
binnen zijn eigen grenzen
teresseert zich alleen maar vote
het hondje van mevrou
puis.
Doordrammers
Daarom neem ik graag
koop toe, dat dit land
met doordrammers, c
mond vol hebben over engage
ment. Vijf jaar geleden gooide
ze met rotte tomaten
toneelspelers, omdat het beste
radicaal om moest. En
uitgekomen? Ik heb ademlpo)
zitten wachten op het
veil. Nou zouden we eindelij
iets té zien krijgen. Heb jij wr
gezien, heb ik wat gezien,
niks uitgekomen.
Eigenlijk heb ik mijn' leven la."
een hekel gehad aan menset-
die het allemaal zo goed wéte
Die van de daken schreeuwer.
„Zo moet het en niet andén'
Die je verwijten, dat je iw;
geëngageerd genoeg bent, msa-'
zelf nog nooit iets gepresteerd
hebben.
Als je dan zegt: „Heus, ik h'-
ook toevallig een geweten. En
probeer mijn publiek wel dep-
lijk serieus te nemen, ze ge:'
rotzooi voor te zetten. Maar ld
me wel trachten om zoveel n»
gelijk mensen te bereiken
mijn produkt aan dé man J
brengen in een aanvaardbare
consumptieverpakking",
roepen ze „schande" en berii<
in hun ogen een waardeloze'
Maar wat heb ik aan een geenp-
In de musical "Wat een planeet" spelen Conny Stuart ("een schat van een actr';e, meldt Annie Schmidt terloogp) en Willem Nijholt de hoofdrollen.
Zij worden bijgestaan door een keur aan artiesten.
gen uit, je windt je ook
niks meer op. Of het moet over
de elektriciteit zijn, die om de
haverklap uitvalt.
Als je dat nou zo hoort zou je
bijna gaan denken, dat ik naar
niks anders meer verlang. Je
pakt de Nice Matin, een soort
suffertje van Berkel en Roden
rijs en leest, dat het hondje van
madame Dupuis bijna overreden
is. Als je het grotere nieuws wilt
lezen moet je naar Nice om die
moeilijke Le Monde te kopen.
Toch word ik steeds weer over
vallen door een reddeloos heim
wee. Ik vind het zalig als er ie
mand uit Holland belt en zegt.
hóftl
komt kijken? Als jé
mensen hun amusement fhi<<
meer gunt kun je beter ophot
den met het werk, dat ik doe.
Ik zeg niet, dat je vrij blijven»
moet leven, dat je lollig rnc*":
zijn tegen de klippen op. Ma*'
het is nu eenmaal onmogeU*
om je 24 uur per dag het afschu
welijke lot van de wereld aan'-'
trekken.
Zodra ik merk, dat het publi'J
geen behoefte meer heeft
ontspanning, zet ik er gelijk t<:
punt achter.
Dan ga ik echt borduren".
LEO THURlNl.
