Mammoettankers besturen
zonder een druppel water
IN EEN DR00GTRAINER
MAG IEDERE KAPITEIN
BROKKEN MAKEN
Kustvaarder gezonkenj
lopvarenden allen gerei
„MET HET ZWEET IN DE HANDEN"
IWEER SCHIP j Vier zeelui
IOP WRAK
VAN TANKER
komen om in|
ze<
schuld van ramp^{jertjen (j0(|en
JOORSE TANKER 'ZINKT: ÜS
{WAARSCHIJNLIJK 20 DODEN.
Tankers branden in
l coaster
^arendej -^ain^aven: 7 doden
'eraarlijh^Kce
ta„n. Zat«n)a(avon4 w«. hH i*H «m mtUiri
J^RN'^WAAHSCniJNl.IjirOP BLINDE BOEI GELOPEN
a Holland Op twK mijl
In hït K"-k van Hollandse Cr
TANKER NA BOTSING IN BRANDJ
'rörrey Canyon Scheepsdramaj
apiiein draagt jn Kanaal:
du'M. vrachtboot Br.
Langzaam komt de kustlijn dichterbij. De roerganger stuurt de boeg' van zijn containerschip haar de haveningang, die maar drie meter van hem verwijderd is.
DELFT - In de afgelopen week heeft zich een aantal
ernstige scheepsrampen voorgedaan. Enkele mam
moettankers en grote containerschepen zijn op de kust
en op de pieren van een haven gelopen. Alleen, er
heeft geen regel over in de kranten gestaan. Geen en
kel berichtje over verdronken zeelieden, explosies, zin
kende schepen, vervuilde stranden. De schade is dan
ook beperkt gebleven omdat de ongelukken slechts op
papier gebeurden. Een oefening, een nabootsing.
Het gaat wel om een perfecte nabootsing. De scheeps
rampen vonden plaats in een „scheeps-manoeuvreer-
simulator", een soort droogtrainer voor kapiteins en
officieren, die is ingericht in het gebouw van het
TNO-instituut voor werktuigkundige constructies in
Delft. Men heeft daar een compleet werkend model
van de commandobrug van een schip. Wie staande
aan het roer naar buiten kijkt, ziet het voorschip, wa
ter, lucht, en, naar' gelang de plaats waar het schip
zich bevindt, de kustlijn of een naderende havenmond.
Dat uitzicht is echter maar drie meter alles wordt
geprojecteerd op een doek van 3 bij 12 meter, maar
wel zo natuurgetrouw dat de echtheid van deze simu
lator verrassend is.
Berichten van echte scheepsrampen zijn helaas maar
al te vaak in de kranten te vinden. En daarmee is
meteen het belang aangetoond van een gedegen trai
nings- en bijscholingsmogelijkheid. Met het groter
wovden van de schepen, tot tonnages waarvan men
nog maar enkele jaren geleden nauwelijks durfde te
dromen, zijn ook de gevolgen, als er een ongeluk ge
beurt indrukwekkender geworden. En daarmee de
verantwoordelijkheid van hen die de schepen bestu
ren. In hun handen ligt het lot van een kostbaar
schip, een lading met miljoenenwaarde, de levens van
tientallen mensen, en de mogelijkheid tot grote schade
„aan derden".
Simulator
Het varen met de droogtrainer, de simulator gebeurt
op ware tijd. Alles duurt even lang als het in werke
lijkheid zou duren. Met een eenvoudige nadering van
een haven zijn de cursisten dan ook al gauw een uur
bezig. Het zenuwcentrum van het hele project is de
computer. Deze computer geeft alle gegevens door,
•aan het instrumentenpaneel, rekening houdend met de
geprogrammeerde eigenschappen van het schip en
alle klimatologische omstandigheden. De computer re
gelt voorts het hele projectiesysteem en de recorders
die allerlei gegevens tijdens de reis noteren, zodat
achteraf altijd nog nagegaan kari worden waar het
eventueel fout gegaan is. De bemanning op zijn beurt
geeft met de gegevens van de navigatie-instrumentenw
en het buitenbeeld weer opdrachten aan de computer.
Wie achter de schermen kijkt, denkt; is dat nou alles?
Het projectiesysteem blijkt teleurstellend eenvoudig;
de kustlijnmaquette bestaat slechts uit enkele dunne
latjes, nauwelijks een centimeter hoog, die ten opzich
te van elkaar kunnen bewegen. Daardoor wordt het
effect verwezenlijkt, dat bijvoorbeeld twee pieren bij
het binnenvaren uit elkaar wijken. Het schaduwbeeld
wordt door felle lampen op het doek gebracht. Het
hele uitzicht bestaat uit vier beelden die zonder storin
gen in elkaar overlopen: de lucht, de kustlijn, het wa
ter en het voordek van het schip.
In de simulator kan men werken met zes verschillen
de schepen, waarvan de gegevens in de computer zijn
geprogrammeerd. Het zijn twee tankers van 250.000
ton (een leeg, de andere geladen), een kleine tanker
van p0.000 ton,'en drie verschillende containerschepen.
Alle gegevens van de containerschepen zijn gebaseerd-
op modelproeven, omdat de schepen zelf nog op de
helling lagen toen de simulator er al voor gereed ge
maakt werd. In praktijk blijken die gegevens echter
precies te kloppen.
Denen
Op de brug staan momenteel vier Denen, officieren
bij de East-Asia Compay in Kopenhagen. Zij bevaren1
hier hoewel er geen druppel water aan te pas komt,'
.een containerschip van 274 meter lang. Kapitein is op
deze reis Ole Soustrup, zijn collega's zyn respectieve
lijk roerganger, navigator en radarwaarnemer. Bij
een volgende „reis" zijn de rollen weer anders ver
deeld. zodat ieder ervaring opdoet met verschillende
functies.
Er staat windkracht acht uit het oosten, er is een
stroom naar het zuiden en de snelheid van het schip
is drie knopen. De manoeuvre die deze bemanning
moet uitvoeren is niet zo moeilijk: onder een bepaalde
hoek wordt een havenmond genaderd, waarna op en-,
kele mijlen uit de kust van koers veranderd moet
worden om recht tussen de pieren binnen te komen.
De opdrachten die de cursisten in de komende dagen
nog zullen uitvoeren nemen toe in moeilijkheidsgraad.
Op het lesprogramma in Delft staan ondermeer stuur-
tests in open zee om het manoeuvreergedrag van het
schip te leren kennen. Dan is er de man-over-boord-
procedure; hoe te handelen als iemand overboord is
geraakt terwijl het tot stilstand brengen van het schip
al gauw twintig minuten duurt. Daarom is de praktijk
dat men in een cirkel terugvaart naar de plaats van
het gebeuren, waarbij de moeilijkheid is ondanks wind
en stroming weer precies op dat punt te komen. Een
volgende stap is het ten anker gaan, wat vaak een
langdurige zaak is omdat het schip in wind en zee
stroom stil moet liggen ten opzichte van de zeebodem.
Ook het naderen van een meerboei wordt geoefend,
omdat de grote tankers lang niet overal in havens
kunnen komen en dan laden en lossen via uit de kust
gelegen boeien. Een veel voorkomende manoeuvre is
het naderen en binnenvaren van havens, waarbij door
de erg lage snelheden kolossale tankers nog maar
nauwelijks bestuurbaar zijn, ondanks roerbladen van
70 vierkante meter. De opdrachten kunnen nog ver
zwaard worden door op bepaalde plaatsen scheeps-
.wrakken of boeien neer te leggen, een loods te laten op
pikken of wind en stroom tijdens de vaart te verande-
De kusten en havens waarmee men in de simulator
werkt zijn verzonnen. Dat heeft het voordeel dat men
alle omstandigheden kan veranderen, zoals waterdiep
te, plaats van boeien enz. Dat zou niet verantwoord
zijn als men werkte met een maquette van bijv
beeld Hoek van Holland, omdat daar maar één situa
tie denkbaar is: de bestaande situatie. Overigens heeft
het TNO-instituut wel een maquette van Hoek vt|j
Holland gemaakt. Dat was om loodsen te trainen. Ook
werd in opdracht van Esso de haven van Ras'tanura
in de Perzische Golf „geprogrammeerd" omdat sche
pen van deze maatschappij vaak in deze moeilijke ha-
'ven komen.
Dank zij de vele mogelijkheden van de computer kan.
men met alle omstandigheden op zee rekening houden.
Niet alleen brengt de computer snelheid en richting
van water en wind in rekening, maar ook het verschil
in handelbaarheid van het schip bij bijvoorbeeld 20 en
80 meter waterdiepte telt mee. Op het instrumenten
paneel zijn ondermeer af te lezen de snelheid van hef
schip ten opzichte van de grond, de roerhoek, 'de wa
terdiepte onder het schip, toerental en stuwkracht van'
de schroeven en de beweging van het schip ten opzichte
van de vaarrichting.
Ervaring
Hoe belangrijk zo'n weekje simuleren is blijkt wel uit
het feit dat de grote tankers er een maand over doen
om een vracht in de Perzische Golf te laden en ergens
anders op de wereld te lossen. In die tijd heeft de
scheepsbemanning eigenlijk maar twee manoeuvres
uit te voeren: het verlaten van de inlaadhaven en het
binnenlopen van de haven van bestemming. De rest
vaart men op zee, vaak met automatische piloot. In
de simulator voeren de cursisten echter zoveel manoeu
vres uit dat een cursusweek gelijk staat aan drie of
vier jaar ervaring op zee
)e manoeuvreersimulator is een dure zaak. Maat
schappijen die- er hun mensen mee willen laten trai
nen betalen duizend gulden per man per dag. Een'
cursus wordt met minstens acht man gedraaid en
duurt vijf dagen, wat dus neerkomt op zo'n 40.000 gul-'
den per week. De leider van het project, de heer G.
M. A. Brummer: „Maar als we met die simulator een
ongeluk kunnen uitsparen is dat geld er allang uit".
Ondanks de hoge kosten wordt er steeds meer gebruik
gemaakt van deze simulator, die in deze vorm uniek
is in de wereld. Na in april 1970 in gebruik genomen
te zijn, kwamen er in 1971 18 groepen trainen, in 1972
38 groepen, en dit jaar is men nu al over de 30 heen.
Er wordt gewerkt van 's morgens acht uur tot 's mid
dags vier uur, soms ook met een tweede ploeg die dan
„vaart" van half vijf 's middags tot één uur 's
nachts. Zeker 85 procent van de cursisten zijn buiten
landers.
Instructeurs^
Het TNO heeft drie oud-kapiteins in dienst als free
lance instructeurs. Een van hen is de heer I. Klingen
die nu de Denen begeleidt. Hij heeft jarenlang in de
tropen gevaren bij de Maatschappij Nederland, onder
meer op de Johan van Oldenbarneveldt. De laatste ja
ren voor zijn pensionering voer hij op moderne
vrachtschepen, meestal in de buurt van Nieuw-Zee-
land. Hij zegt „Ze lopen hier in de simulator nogal
eens aan de grond. Maar dat is niet erg. Je kunt hier
dingen uitproberen die je in werkelijkheid niet kunt
doen".
Tussen de tankers en containerschepen zit een groot
verschil, vertelt hij. De tankers vervoeren een vracht
van zeg 250.000 ton met een motorvermogen van 30.000
pk en een snelheid van 16 knopen per uur. De contai
nerschepen daarentegen vervoeren vracht die vee
.sneller op de plaats van bestemming moet zijn: bijv
55.000 ton met maar liefst 85.000 pk. Deze schepel
kunnen al snelheden halen van 30, 33 knopen (50-5»
kilometer per uur).
Behalve voor het trainen van zeelieden wordt d
Delftse simulator ook gebruikt voor research. Mei
kan er bestaande of nieuwe instrumenten mee uittes
ten. men kan de gevolgen voorspellen van bijv. veran
deringen aan de scheepsromp of grootte en vorm va
het roerblad, men kan ook onderzoek doen betreffend
de bouw of verbetering van havens.
De simulator is nog niet helemaal af. Men wil t.
enkele dingen aan toevoegen die het droogvaren no
echter maken. Er wordt nu alleen overdag gevaren
terwijl men in de toekomst mogelijk ook een nacht
projectie vervaardigt. De moeilijkheid daarvan is da
men dan een maquette moet maken met de lichtje
van boeien en havens, in diverse kleuren, knipperend
stilstaand draaiend. Ook is het nu nog onmogelijk an
dere schepen over het scherm te laten varen. De
mulator is altijd alleen op zee. De werkelijkheid
echter, bijvoorbeeld in Het Kanaal, bijna altijd an
ders. Een derde beperking is ook nog, dat men maai
tot 400 meter binnen de pieren een haven kan binnen,
varen. Het werkelijk binnenvaren is nog onmogelijk
gezien de zeer ingewikkelde projectiewijze die di;
vraagt. TNO is echter aan het puzzelen om dit pro
bleem op te lossen.
Directeur Brummer verwacht, dat men in de scheep
vaart de richting uitgaat van een verplichte regelma
tige bijscholing van kapiteins en stuurlieden, zoals dal
'het geval is met piloten in de luchtvaart. Deze zijn
verplicht zeer regelmatig een medische keuring en
een technische herhalingsoefening te ondergaan. „Hel
gaat langzaam komen dat dat ook in de scheepvaart
regel wordt. Als je nu eenmaal een vaarbewijs hebl
kun je daarmee op alle schepen komen. Er varen ech
ter al schepen van 400.000 ton en de daarmee gepaard
gaande verantwoordelijkheid wordt zo groot, dat bij
blijven een grote noodzaak is".
Mist
Er komt mist op (want ook dat kan in de simulator).
De roerganger herhaalt het commando. Het oranje
darscherm wordt voortdurend in de gaten gehouden.
De kust komt langzaam dichterbij en de Deense
sisten koersen hun containerschip voorzichtig op de
havenmond af. Oud-kapitein Klingen: „Het mag dan
spel lijken, ze staan hier herhaaldelijk met het zweet
in de handen".
WILLIBRORD RUIGROK
Het zenuwcentrum v
computer, een perfecte nabootsing van een echt schip
de kaartenkamer alvast zijn volgende "droge" reis voor.
