De Duitse stemmen van Olga en
Eric enthousiast over „Turks Fruit
84 deelnemers bij
Internationaal
V ocalistenconcours
NEDERLANDSE OPERA
HERHAALT
DER FLEDERMAUS
Louter wereldpremières
in Gaudeamus Muziekweek
Paul Verhoeven peilde eerste reacties
Verzorgd en
bekwaam
maar niet
meeslepend
WAM HESKEI:
OVERLEDEP
WOENSDAG 22 AUGUSTUS 1973
LEIDSE COURANT
t'OE
Geen mens in Duitsland weet hoe de
echte stem van Brigitte Bardot
klinktl hoe Marlon Brando praat,
wat voor kelklanken Liz Taylor
uitstoot. Ondertites bij tv- en bios-
coopfims zijn in Duitsland name
lijk vrijwel onbeMkend. Onze ooster
buren gevn de voorkeur aan zoge
naamde na-gesynchroniseerde
films, waarbij de oorspronkelijke
dialoog plaats heeft gemaakt voor
de stemmen van acteurs en actri
ces uit de Heimat. Deze week is in
Duitsland de Nederlandse film
„Truks Fruit" In première gegaan,
uiteraard ook weer nagesynchroni
seerd. Onze correspondent in Bonn.
Frans Wennekes, ging op beozek
bij de Duitse Monique van de Ven
en de Duitse Rutger Hauer.
De Duitse stem van Monique van de Ven begroet me als ik aan
de deur van een knus flatje niet ver van het Olympisch terrein
in MUnchen, gebeld heb. Warm, rauw en vrouwelijk. De stem,
die men in de Duitse bioscopen vanaf half augustus als die
van Olga uit Wolkers' „Turks Fruit" ka nhoren en die toebe
hoort aan een lang meisje met een bolle toet: Marianne Gros.
Ze zegt: „Turks Fruit" was de fijnste film, die ik ooit nage
synchroniseerd heb. Het was wel mijn zwaarste karwei maar
ook verreweg het meest interessante. We kregen „Turkische
Früchte" van te voren gelukkig in zijn geheel te zien. In de
haast van het werk gebeurt dat bijna nooit. Na het brutale be
gin dacht ik: „Lieve God, wat moet dat worden", maar toen
kwamen die verrassende wendingen in de scènes en toen dacht
ik: „Hoe ongelooflijk charmant en lief en wat een geweldig
verhaal". Voor mij stond het vast, dat ik die rol moest en zou
hebben, maar wat heb ik in de zenuwen gezeten. Ik was de
eerste die proef mocht spreken, maar na mij kwamen er nog
twaalf andere meisjes en toen dacht ik, dat ik gek van vreugde
werd toen ze toch mij voor de rol uitkozen".
Vreselijk gehuild
Synchroniseren is een keiharde business. „We kregen vier dagen
om de vertaling te spreken, dat is kort, maar in vergelijking
met andere films nog veel. De Nederlandse producent Rob
Houwer was er zelf bij en het moest precies goed zijn. Man,
wat is die trots op zijn film. Het leek wel een moeder met
haar kind. Maar hij is ongelooflijk goed gemaakt. Bij geen en
kele andere synchronisatie heb ik er ooit zo goed ingezeten, zo
echt meegeleefd. Ik bleef steeds gegrepen en geboeid en dat
moet u zich eens voorstellen in de atmosfeer van zo'n zakelijke
studio. Steeds weer wordt je naar de begane grond terugge
haald. Scènes moeten overgespeeld worden. In pauzes praat je
weer gewoon met elkaar, maar iedere keer als we verder gin
gen was ik weer helemaal in de stemming. Het was een gewel
dige spanning en toen we klaar waren ben ik achterover geval
len en heb ik minuten lang vreselijk gehuild. Het verhaal was
zo tragisch en dan die dood. Daarbij kwam natuurlijk ook nog
die enorme inspanning".
Overrompeling
Wat denkt ze van het meisje, dat in Duitsland haar stem heeft?
„Lieve hemel, wat is ze overrompelend goed en wat ik nog het
meest bewonder is die fantastische mengeling van nog maar
een meisje en tegelijkertijd toch ook al helemaal vrouw. Die
Monique is zo tof. Ik heb alle scènes steeds weer moeten zien,
want ik moest ze eenvoudigweg nadoen. Anders ging het niet.
Wat was ze fabelachtig. Een vergelijking met „Love story" wil
ik niet eens maken. Dat was zo'n goedkope kitsch en na alles
wat ik in vakkringen over „Laatste Tango in Parijs" gehoord
heb, wil ik hem niet eens zien. Al draait hij hier al maanden
lang. Maar naar „Turks Fruit" ga ik weer kijken als hij in de
Marianne Gros, de uitse Monique van de Ven: ,Toen
waren heb ik minutenlang vreselijk gehuild".
bioscopen komt en dat doe ik lang niet bij alle films die ik in
gesproken heb".
Uitverkoren
In de massa van westerns en Engelse en Amerikaanse series
staat het nasynchronisatiewerk in Duitsland niet bijster hoog
aangeschreven. Ook financieel niet. Voor „Turks Fruit" kreeg
Marianne Gros 1400 mark „En daar gaat nog eenderde van
af". Ze gaat er daarom prat op ook regelmatig op de planken
te staan. Vooral in de „Kamerspiele" van MUnchen, waar ze
in stukke nvan Brecht optrad en zong. Ook in „Dantons dood".
„Schweijk in de tweede wereldoorlog" en andere stukken speel
de ze mee. Met dezelfde nadruk vertelt Thomas Piper, dat hij
ook op de eerste plaats toneelspeler is en zelfs voor het wereld
beroemde ..Ruhrfestspiele" van Recklinghausen uitverkoren
werd. „Vandaar heb ik een verrukkelijke trip naar Nederland
gemaakt en toen ik „Turks fruit" zag, wist ik meteen, dat die
film alleen maar daar gemaakt kon worden. De mensen zijn er
zo tolerant en zo natuurlijk. Ze verdragen veel meer van el
kaar en dan dat gevoel voor humor. Nee, die film moest wel
uit Nederland komen".
Even fors
Marianne had me verteld, dat ze ook voor Eric's stem lang ge
zocht hadden: „Als eerste namen ze een man, die even fors
was als Rutger Hauer. Maar Thomas had toch de meest man
nelijke stem en hij is toch maar zo tenger". Dat viel reuze
mee. Alleen een beetje mager in het gericht en wat bleekjes.
Thomas: „Ik ben 1.73 hoor". „Maar bent u niet wat kleiner
Paul Verhoeven heeft inmid
dels de eerste reacties kun
nen peilen, die de Duitse
gesproken versie van zijn
„Turks Fruit" bij onze oos
terburen opriep. In Ham
burg kwam hij daarbij
voor hete vuren te staan.
Een stampvolle zaal vol ru
moerige genodigden, niet in
het minst door enig alco
holgebruik, voorspelde niet
veel goeds. „Maar", zegt
Paul Verhoeven verge
noegd, „na die eerste tien
minuten werd het stil en
aan het slot waren ze on
der de Indruk". En tot
der de indruk". En tot sce-
scenarioschrijver Gerard
Soeteman. „Dan merk je
pas hoe sterk het gegeven
de meeste toeschouwers
van Jan Wolkers, waarvan
waarschijnlijk nog nooit ge
hoord hadden, toch wel is".
Filmen voor de internatio
nale markt vindt Verhoe
ven toch wel iets anders.
,Ik heb nu gemerkt, dat ie
vooral in de eerste scènes
met zwaar geschut moet
komen. Die mensen in
Duitsland hebben even wei
nig vertrouwen in een Ne
derlandse film van een on
bekende regisseur met hun
onbekende acteurs als wij
bijvoorbeeld in een Finse
film of een Pakistaans pro
duct. Je moet ze daarom
meteen pakken". Opmerke
lijk vond hij ook. dat de
Duitser juist de scène
waarin Olga haar ontlasting
bekijkt het meest schok
kend vindt. Ze zijn daar op
erotisch gebied wel iets in
de bioscoop gewend, daar
om vind ik de titel „Türki-
sche Früchte" dan ook niet
zo gelukkig. Omdat de
meesten het boek niet ken
nen houden ze het gauw
voor een heel ander soort
film.
IAN
dan Marianne?" Dan veert hij overeind, kijkt naar de imagi
naire Marianne links van hem, legt zijn hand over zijn hoofd
kruin: „Niks hoor. Even groot. Wij hadden best samen de
Duitse versie helemaal kunnen spelen. Mens, wat zou ik dat
graag gedaan hebben Ik vind het trouwens ook helemaal niet
erg wanneer een man een beetje kleiner is dan een vrouw.
Kijk nou eens naar Jean-Paul Belmondo en al die anderen dat
zijn toch ook geen toonbeelden van mannelijke schoonheid".
Inspannend
Van het spel van Rutger Hauer is hij nog helemaal onder de in
druk. „Moet je eens nagaan. Eerst een klein toneelspelertje en
n ueen groot acteur. Ik zou hem best eens een keer wallen ont
moeten. Het lijkt me net zo'n eenvoudige jongen als ik ben.
Geweldig hoe die man gespeeld heeft. Verschillende keren kon
ik gewoon niet verder, omdat Hauer zo grandioos was. Dan
moest ik de scènes steeds weer zien. Het was net als met Ma
rianne. Ik moest het precies zo doen als hij. Maar het was ont
zettend inspannend werk. Die twee zijn zo goed. Het is werke
lijk een „Love story" geworden maar dan een echte".
De sympathieke, beweeglijke Thomas schudt regelmatig zijn lan
ge, gekrulde haren. Hij mag dan wel wat minder fors zijn dan
Eric, maar hij is ook een natuurprodukt. Over zijn blue Jeans
bengelt een blauw katoenen truitje, dat van zJijr» liefde voor de
natuur getuigt. Het is getooid met twee wuivende palmen, die
de illusie van een paradijs voorschotelen.
Sprankelend
Op de drempel naar de studio, waar een „ordinaire" western in
gesproken moet worden: „Ik hoop toch maar, dat ze de film
hier niet als een porno-produkt gaan aankondigen". Want daar
zijn de Duitsers sterk in. En met porno heeft het helemaal
niets te maken. Het zijn erotische scènes, ja, maar diie komen
Rob Houwer waakt
over nasynchronisatie
als een moeder
over haar kind
gewoon sprankelend vanzelf. Ze zijn er niet met de haren bij
gesleept. Het is een film waar echt iets in gebeurt en dat zie
je maar zelden. Zo kan het zich allemaal in werkelijkheid af-
spélen".
Enkele ogenblikken later zit Thomas Piper weer op zijn imagi
naire paard en schreeuwt hij tegen bandieten. In afwachting
van de gelegenheid eens in zijn leven een rol als die van Eric
te mogen spelen.
FRANS WENNEKES
Thomas Piper, de Duitse Rutger Hauer: „Met porno heeft het j
helemaal niets te maken".
Volgens de statistieken is de bijna honderd jaar oude Fledermaus nog
altijd goed voor een gemiddelde van duizend opvoeringen per jaar.
Dat zou bij de eerste voorstellingen in 1874 niemand hebben geloofd,
ook componist Johann Strauss Jr. niet. Oostenrijk maakte toen fi
nancieel een moeilijke tijd door en bij uitzondering stond het hoofd
van de Weners niet naar muzikale vrolijkheid. Die Fledermaus
werd dan ook met weinig geestdrift ontvangen en het duurde even
voor het publiek er warm voor liep. Toen dat eenmaal gebeurde,
bleef het werk ononderbroken op het repertoire en werd het in heel
de Westerse wereld populair. Het zal dat nog wel geruime tijd blij
ven, ook al zou de operette nog eens definitief dood worden ver
klaard.
Regisseur Reinhard Mieke trok de
handeling namelijk te vaak
was hekénd van de opvoeringen
in april jongstleden met dien
verstande dat er twee nieuwe
vrouwelijke hoofdrollen waren.
Noch Mizzi van der Lanz als
Rosalinde, noch Wilma Driessen
als het kamerkatje Adèle gaven
in s'em en actie grote creaties
maar zij wisten beiden de figuren
handig reliëf te geven. Al moest
men hun vokale prestaties niet
op 'n goudschaaltje leggen, zij
waren vaak zeer te waarderen,
mede in aanmerking genomen
wat hun rollen zoal vergen.
Kesteren als Alfred wat zoete
lijk maar hij had vokaal heel
moo.e momenten. Peter van der
Ja ook dan, want al noemen bijna
alle theaterbezoekers de Fleder
maus een operette, in opzet en
uitwerking, en vooral om de
muzikale en muziekdramatische Frans Allers is dan ook een ge-
naar de grove, oppervlakkige yan hpren was tenor John
klucht. De divansc^ne van Ro
salinda en Alfred in de eerste
acte is ordinair, en ook het bon
te bal in de wintertuin van het
paleis van Orlofsky heeft geer.
allure, ook niet ir. de aankleding
van Harry Wich. Alleen al de
houding van de lakei die de
prins wodka serveert, is een sti
listisch lachertje. Muzikaal en
vokaa' kan de opvoering vak
kundig, verzorgd, bekwaam
wor*Vn genoemd maar helaas
niet meeslepend en niet ver
fijnd, laat staan overrompelend.
Bilt toonde als gevangenisdirec
teur en „Lebemann' gevoel
voor stijl. De jonge Nico Boer
viel ons echter als Orlofsky qua
stem en zangtechniek niet mee.
Henk Smit deed in zijn uitbundi
ge doktor Falke nogal gefor
ceerd en de cariratuur die Jo-
han van der Zalm van de advo
caat maakte, was te grillig en
te onbeholpen om geestig te kun
nen zijn. In de Amsterdamse
stadsschouwburg is da opvoe
ring gisteravond met waarde
ring ontvangen. In het Scheve-
ningse Circustheater kan men
tus aanstaande
deze Fledermaus zien en horen
op 29 en 30 augustus aanstaan
de.
Vergunning
voor
Kees Manders
AMSTERDAM (ANP) - Kees
Manders, voormalig nachtclub
eigenaar van het Thorbecke-
plein, heeft van b en w van Am
sterdam vergunning ontvangen
voor 'n expositie van zijn schilde
rijen, zij 't dat deze tentoonstel
ling niet in 't plantsoen van het
Rembrandtsplein mag wofden
neergezet, doch in het voormali
ge Brouwerswapen op het.Rem
brandsplein.
Voor deze gelegenheid heeft Man
ders het leegstaande pand,
waarin vroeger een bekend res
taurant was gevestigd omge
doopt in 'Museum Manders'.
Naar bekend hoopt Manders de on
geveer 200 schilderijen voor een
goefle prijs van de hand te kun
nen doen. De gehele opbrengst
is bestemd vwr het Koninklijk
Nederlandse geleidehonden fonds
in Amsterdam.
Den Bosch Voor het 20ste In- 2, Luxemburg 1. Nederland 9,
ternationaal Vocalisten Con- Nieuw Zeeland 1, Oostenrijk 3,
cours, dat van 1 t/m 8 septem- Polen 4, Roemenië 6, Tsjecho
ber wordt gehouden in de Stads- Slowakije 2, Uruguay 1, Ver.
schouwburg Casino te Den Staten 13 en Zweden 2.
Bosch, hebben zich 84 zangeres
sen en zangers aangemeld, t.w. In de JurY hebben zitting: Manus
38 sopranen, 16 alten/mezzoso- Willemsen, voorzitter (Neder
land), Gino Bechi (Italië), Gré
Brouwenstijn (Nederland), Lore
Fischer (Bondsrepubliek). Arta
Florescu (Roemenië), Leonce
Gras (België), John Kentisch
(Engeland) en Bernard Kruysen
(Nederland).
De deelnemers vertegenwoordigen
21 verschillende landen: Austra
lië 21, België 2, de Bondsrepu
bliek 8, Canada 1, Denemarken
1. DDR 2, Engeland 11, Honga-
rij, 3. Ierland 3. Japan 7. Korea
kwaliteiten, is het een komische
opera, zeker ook wat de moei
lijkheidsgraad van de zangpar
tijen betreft. De Nederlandse
Opera, die het stuk in de loop
van zijn bestaan al in vele ge
daanten voor het voetlicht
bracht en er nu als voorspel tot
het nieuwe winterseizoen weer
een reeks voorstellingen van
geeft, hecht er in zijn program
mablad de juist', kwalificatie
aan maar helaas is aard en
kwaliteit van de opvoering er
niet helemaal ro«e in overeen
stemming.
rout n»erd dirigent maar geen
muskus mot gevoel voor fines
se. en het Promenadeorkest vol
doet in-klank-afwerking en ex-
precs:eve détails niet aan de
hoogste eisen van de partituur.
Het Nederlands Operakoor is
heel verdienstelijk, maar het
ballet krijgt, mede door de mise-
en-srène onvoldoende kans
waamver men zich moet verba
zen omdat elke regisseur en de-
crateur weet dat het bal in de
tweed* acte een spectaculair
hoogtepunt dient te zijn.
De Nederlandse solisten bezetting
UTRECHT (ANP) - Voor de In
ternationale Gaudeamus Muziek
week, die dit jaar wordt ge
houden van 14 tot en met 21
september, heeft de vijf leden
tellende jury een keuze gemaakt
uit 142 ingezonden partituren,
afkomstig van componisten uit
25 landen. Voor alle werken be- De prijsuitreiking en sluiting van
Westduitser Roland Kayn, de
Zweed Sven-Erik B&ck en de
Brit David Bedford. De laatste
zal tijdens de muziekweek dage
lijks op huize Gaudeamus in
Bilthoven een analysecursus
verzorgen.
tekent de uitvoering in de Gau
deamus Muziekweek een
reldpremière.
de muziekweek vinden plaats
De Bilt. Hieraan zal medewer
king worden verleend door een
ensemble van Zweedse muziek
studenten o.I.v. Bernard van
Beurden.
Leeuw en Enrique Raxach, de Het programma ziet er als volgt
uit: Op 14 september geeft het
Radio Kamerorkest olv Peter
Keuschnig een uitvoering in de
VARA-studio in Hilversum. In
De Lantaren in Rotterdam is op
15 september een optreden van
solisten en dansers in het mu-
ziektheaterwerk en op 16 sep
tember in De Doelen zal het
Rotterdams Jeugd Symfonie Or
kest en Zeeuws Jeugdorkest olv
Peter Jense een middagconcert
geven. Op 17 september zullen
het Utrechts Symfonie Orkest
olv Paul Hupperts en het Om
roep Kamerkoor olv Frans Mul
ler in het Utrechtse Tivoli con
certeren. Het noordelijk Filhar
monisch Orkest olv Charles de
Wolff geeft op 18 september in
Groningen een uitvoering (in
het cultuurcentrum d'Ooster-
poort) en het ensemble „Pro
en Contra" o.I.v. Peter Keusch
nig komt op 19 september naar
Hilversum (VARA-studio). In de
congreszaal van de Jaarbeurs
in Utrecht is 20 september een
uitvoering van de fluitist Abbie
de Quant, het Gaudeamus
Strijkkwartet en Armin Rosin
(trombone).
van het concours
zijn gewijd aan de voorselecties.
De demifinales (6 en 7 septem
ber) en de finale (8 september)
zijn openbaar. Op woensdag 12
september geven de eerste en
tweede prijswinnaars een slot-
concert in de Stadsschouwburg
in samenwerking met het Bra
bants Orkest. Dit concert wordt
uitgezonden door de KRO.
In de reeks „Galeries te gast"
brengt de Rotterdamse Kunst
stichting van 24 augustus tot 24
september in Kunstzaal Zuid
aan het Zuidplein de Richard
HILVERSUM - In een particulii
verpleeginrichting in Zeist
dinsdag op 82-jarige leeft?
oveneden de hoorspelack
Wam Heskes. Heskes verkeer
de laatste jaren In kommervol
omstandigheden. Hij heeft zei
zijn meeste tekeningen en schi
derijen moeten verkopen.
Wam Heskes werd in Delft go*
ren. woonde lange tijd in F
terdam, doch vestigde zich
Hilversum, toen hij op 34-Jari|
leeftijd als radio-acteur bi"
omreep kwam. Voor de oi
kreeg hij vooral bekendh<
door zijn kreatie van
Koen' voor de AVRO. In de
oorlugse jaren werd hij voot
vermaard door zijn programp
'De gewone man zegt er 't zij
van', dat hij vele Jaren voor
KRO heeft gedaan. Daarnü
vervulde hij talloze hoorspelr
len. Wam Heskes is in feite
enige echte radio-acteur in
land geweest. Hij heeft vrijt
ncoit op toneel gestaan.
Foncke Gallery uit Gent. De j Naast acteur was Heskes ook
tentoonstelling toont een keuze
uit het werk van o.a. Jan van
den Abbeel. Woody van Amen,
John den Blanken. Jim Dire,
Etienne Elias. Richard Hamil
ton, Howard Kanovitz, Louis-An
ne, Marcel Maeyer, Lowell Nes-
bitt, Roger Raveel, Dan van Se-
veren, Costas Tsoclis, Guy Van-
denbranden, Roger Wittewron-
gel.
begaafd tekenaar en schil*
Vroeger verzorgde hij voo:
veel illustraties voor de avro^
de en diveise boeken. Hij
wierp de omslagtekening va
vroeger „De Lach". Een on»
komenheid aan zijn gezichte
mogen verhinderde hem,
taler.ten verder in deze richt
te ontwikkelen, zoals aanvari
lijk in zijn bedoeling lag.
