Labourpartij wil
onderzoek
in Mozambique
Kernproeven moeten positie Fransen
als grote mogendheid bevestigen
Watergate-commissie wil
Nixon documenten afdwingen
FILMACTEUR
ROBERT RYAN
OVERLEDEN
£eidó&Sowuvnt
Dankbare boer
schenkt Deventer
kwart miljoen
MASSAMOORDEN
DONDERDAG 12 JULI 1973
LEIDSE COURANT
PAGINA 7
PARIJS (AP) Zonder haar kernwapens, zou Frankrijk een land als
Mongolië zijn. Deze uitspraak stamt niet van een Gaullistische poli*
ticus, maar kwam uit de mond van Tsjoe-en-Lai, aldus heeft oud-
premier Jacques Chaban Delmas na een bezoek aan China vorige
maand voor de televisie verklaard. Chaban-Deimas gaf geen com
mentaar op de uitspraak van de Chinese premier, wiens land even
eens het Amerikaans-Russische akkoord over het verbond van
atoomproeven in de dampkring negeert. Maar zelf zou hij het niet
beter hebben kunnen zeggen. Tsjoe's uitspraak bevatte de kern van
de Franse argumenten voor een eigen kernmacht en de reden waar
om Frankrijk, ondanks protesten in heel de wereld, weer kernproe
ven gaat nemen. De Gaullisten achtten de Franse kernmacht nood
zakelijk wil bet land zijn plaats behouden tussen de grote mogend
heden.
Nauwelijks een week nadat Cha-
ban-Delmas Tsjoe-en-Lai had
geciteerd voor de televisie, be
legde president Georges Pompi-
moeilijkheden die voortspuiten
uit de nieuwe proeven, op lange
termijn weinig belangrijk zullen
zijn.
dou op het Elysee een bijeen- ue Franse atoombommen, zo zeg-
komst met de commandanten gen zij, wordt belangrijker
van de Franse kernonderzeeëers. naarmate de grote mogendhe-
Het was ten tijde van het be- ^en steeds minder hun kracht in
zoek van de Russische partijlei- megatonnen gaan uitdrukken,
der Leonid Brezjnev aan Parijs, indien de Franse kernmacht
Tegen de commandanten zei wordt bezien vanuit het stand-
Pompidou, opnieuw voor de te- punt welke vijandelijke doelen
levisiecamera's, dat het verzoek
van Brezjnev om na zijn be
sprekingen met president Nixon
ook overleg te kunnen plegen
met de Franse president, ver
band hield met het feit dat
Frankrijks kernmacht het een
land maakte waarmee rekening
moest worden gehouden.
kunnen worden bereikt, dan
mag men het land goed verde
digd noemen, zo zeggen zij.
Gaat men ervan uit dat een op
drie raketten zijn doel beriekt,
dan zou Frankrijk, zo wordt
van officiële zijde gezegd, 30
steden van elke agressor kun
nen vernietigen.
j Maar hoeveel betekenis mag men De Franse kernmacht bestaat r
hechten aan de Franse kern
macht in een situatie waarin die
kernmacht wegvalt tegen die
van de grote kernmogendheden?
En is de winst, het toegeven
verlies aan goodwill en prestige
wegens de voorgenomen nieuwe
proeven waard?
De voorstanders van de Franse
force de frappe stellen dat de
kernmacht een belangrijk
menteel uit negen eskaders Mi-
rage IV bommenwerpers, elk
met een 70 kiloton atoombom,
twee kernonderzeeërs met elk
16 450-kiloton raketten en 18 ra
ketten die kunnen worden afge
vuurd van installaties in Frank
rijk. Deze laatste raketten heb
ben een middel-lang bereik. Zo
wel het aantal onderzeeërs als
raketten zal worden opgevoerd.
Deze dikke betonnen bunker is de eerste waarnemingspost voor de Franse kernproeven. Het inwendige
van de betonnen kolos is volgestouwd met waarnemingsapparatuur.
pen is en dat de diplomatieke Op kritiek dat de Franse kern
macht te kwetsbaar is, wordt
geantwoord dat alle landen met
een kernmacht gelijkelijk
kwestbaar zijn, ook al worden
kernonderzeeërs „veiliger"
geacht. Ook wordt gesteld dat
een kleine kernmacht gelijk de
Franse aan belang heeft gewon
nen na het in 1972 door de Sov
jet-Unie en de Verenigde Staten
gesloten verdrag waarbij werd
bepaald dat beide landen hun
anti-raket installaties tot twee
zouden beperken.
De kritiek zegt ook wel dat het
kernmacht programma niet te
rijmen valt met het Franse be
leid dat is gericht op betere be-
trekkingen met de Sovjet-Unie,
de niet genoemde maar feitelij
ke tegenstander in de Franse
verdedigingsplannen.
De regering kan natuurlijk niet
officieel verklaren dat de Fran
se onafhankelijkheid prioriteit
geniet boven goede betrekkin
gen met de Sowjet-Unie. Diplo
maten wijzen er echter op dat
Frankrijk nooit zal kunnen be
palen wie Breznjev zal opvolgen
en welke koers die opvolgers
zullen varen.
Het argument dat kernwapens en
kernproeven immoreel zijn,
wordt zonder meer yeggewo-
ven.
Indien Frankrijk opgeeft wat het
nu heeft, wie zou dit voorbeeld
volgen? vroeg een Franse rege
ringsfunctionaris. Niemand. Ik
zou willen vragen, wat is er mo
reel aan, anderen te vragen u
te beschermen? Wat ons betreft,
de boer in Iowa hoeft althans
niet te betalen voor de atoompa
raplu boven de boer in Poitou!
Tot hen die heel het Franse stre
ven naar een kernmacht een
zinloze zaak vinden behoort
Francis Perrin, die gedurende
19 jaar aan het hoofd heeft ge
staan van de Franse atoomener
gie commissie. Hij heeft eens
gezegd dat als het ooit tot een
kernoorlog komt, Frankrijk bin
nen vijftien minuten van de
kaart zou kunnen worden ge
veegd.
Niemand spreekt dat tegen. Maar
wel is opgemerkt dat in zo'n si
tuatie Frankrijk een van de
weinige landen zal zijn die door
de kernmogendheden zullen
worden geconsulteerd voor er
„op de knop" wordt gedrukt.
Niemand gelooft eigenlijk dat dit
zal gebeuren. Maar intussen
profiteert Frankrijk op het
hoogste diplomatieke niveau
van de standing die de kern
macht haar verzekert.
Brand in
Parijse
meubelzaak:
2 doden
PARIJS (RTR) Bij een felle
brand in de grootste meubel
zaak van Frankrijk, „Galeries
Barbes" in Parijs, zijn gister
avond twee mensen om het le
ven gekomen. Zes brandweer
mannen zijn met brandwonden
in het ziekenhuis opgenomen.
De brand brak uit op de derde
verdieping en greep snel om zich
heen op de vierde en vijfde
verdieping. Hoewel er op dat
ogenblik honderden klanten in
het gebouw waren bleef het
aantal stachtoffers beperkt om
dat de meesten zich bevonden
op lagere verdiepingen.
Bij een van de ingangen van de
zaak waren anti-kapitalistische Een overzicht van de brand bij de Galeries Barbes in Parijs, waar
leuzen geschilderd. bij twee mensen werden gedood.
YYDM tegen
militair
feestvertoon
UTRECHT (ANP) De Vereni
ging van dienstplichtige militai
ren (WDM) zal er bij de rege
ring op aandringen af te zien
van militair vertoon bij de vie
ring van het 25-jarig ambtsjubi
leum van koningin Juliana in
september aanstaande. De
WDM (28.000 leden) is tegen
elk militair vertoon, enerzijds
vanuit bezuinigingsoogpunt, an
derzijds „omdat dergelijke mili
taire cremonieën de krijgs
macht in een luisterrijke feeste
lijke sfeer plaatsen, die niet in
overeenstemming is met de
ernst van de bestaansredenen
van het oorlogsapparaat," aldus
de WDM in een gisteren op de
ledenvergadering in Utrecht
aangenomen motie.
PPR wil
bedrijven
naasten in
Suriname
DEN HAAG (ANP) - PPR-Twee-
de-Kamerlid P. van Gorkura,
die deel uitmaakt van de parle
mentaire delegatie die morgen
naar Suriname vertrekt, zal na
Suriname doorreizen naar Geo-
getown, Guyana. Doel van dit
bezoek is kennis te nemen van
de ervaringen van de regering
Burnham met betrekking tot de
nationalisatie van de Canadese
bauxletondernemlng „Alcan" en
andere bedrijven. De PPR ver
wacht dat ook in Suriname na-
1 tionallsering van buitenlandse
bedrijven binnenkort een rol zal
gaan spelen.
NEW YORK - De Amerikaanse
acteur Robert Ryan, die in
meer dan 90 films gespeeld
heeft, is woensdagochtend op
63-jarige leeftijd In een zieken
huis te New York aan kanker
overleden. Ryan werd ongeveer
een week geleden in het zieken
huis opgenomen
Ryan maakte eer. briljante film
carrière. Daarnaast onder
scheidde hij zich op het toneel,
vooral in, in Amerika en Enge
land opgevoerde, stukken van
Shakespeare. De dood heeft
P.ysr. overvallen juist toen de
opnamen klaar waren van een
film met Burt Lancaster. Vol-
gence week had hij zich naar
Spanje moeten begeven voor de
eerste opnamen van een nieuwe
film.
De film met Burt Lancaster heet
„Executive action" en gaat
over de moord op een president.
Ryan had nog een andere film
vlak voor zijn dood voltooid, de
western „The outfit". Hij had
zijn handtekening al gezet onder
een contract voor een rol in de
musical-versie op Broadway
van de film „Shenandoah". De
overleden acteur was afkomstig
uit Chicago. Op het Dartmouth
College was hij zwaargewicht
kampioen boksen. Later werkte
hij als lijfwacht en fotomodel en
studeerde toneel hi de Max
Rcinhardt-workshop in Los An
geles. Ryans acteurscarrière be
gon op het toneel. Zijn filmde
buut maakte hij in 1943 in
„Bombaraeer". Ryan laat een
dochter en twee zoons achter.
Recordprijs
voor Mantegna
O
LONDEN Een schilderij van
Andrea Mantegna voorstellende
Cnr;stU3' neerdaling in het voor-
geborgtc, een van de mooiste
Italiaanse renaissance-werken
die na ce oorlog zijn verkocht,
heeft bij Sotheby in Londen een
recordbedrag voor een Manteg
na van 3,5 miljoen gulden opge
bracht. Het werk van de 15e
eeuwse Italiaanse schilder en
graveur ging van een onbekend
perroon over in de handen van
Londenaar Coinaghi.
Op zoek naar ruimte
KAMERRECèS EN VAKANTIE-UITTOCHT van parlementariërs ge
ven het kabinet-Den Uyl de betrekkelijke maar noodzakelijke rust
om de miljardennota en troonrede voor Prinsjesdag 1973 voor te be
reiden.
Maandag is deze voorbereiding al begonnen; het zal in de praktijk
een moeizame speurtocht naar financiële ruimte betekenen, want
ook voor het kabinet-Den Uyl staat voorlopig in de sterren geschre
ven dat het meer in zijn ambitieuze plannen schrappen moet dan
zich druk maken over nieuwe projecten.
Het beraad in de ministerraad zal bovendien zorgvuldig moeten lo
pen, omdat de regering in het najaar niet het risiko kan lopen van
een tegen-stemmende K.V.P. of A.R.P. De ministers Boersma, De
Gaay Fortman. Brouwer, Westerterp, Van Agt en Lubbers zullen
ongettwijfeld hun best doen om zo nauwkeurig mogelijk af te meten
hoe groot politiek de marge voor het kabinet is.
OMDAT OPVOERING VAN DE PRODUKTIVITEIT een nog steeds
lastiger opdracht aan het bedrijfsleven wordt, de economische voor
uitzichten bij hun eigen achterban ontdekt hebben dat de belasting-
schroef alleen kan worden aangedraaid als die achterban geen last
ervan heeft, zullen alle ministers voor 1974 fors in hun verlangens-
lijst moeten schrappen.
Wisten premier Den Uyl en zijn minister van Financiën dit n! vrijwel
zeker op de dag dat zij zich met regeringsverantwoordelijkheid be
lastten, de kanselier van onze schatkist heeft sedertdien al een paar
financiële tegenvallers moeten melden die zoden van de dijk trek
ken.
De hoop op realisering van een flink stuk van het linkse "Keerpunt"
-program (en van het. urgentieprogram der christendemocratische
partijen) zal dan ook naar de tijd van 1 januari 1975 verschoven
moeten worden. GEEN LEUK VOORUITZICHT, maar een noodza
kelijkheid.
Even noodzakelijk als het is dat de regering rekening houdt met nieu
we najaarsplanning in de sociale sector. De eerste schermutselingen
tussen vakcentrales en werkgeversorganisaties beloven voor een
centraal akkoord voor volgend jaar geen snelle overeenstemming.
De kans zit er zelfs in dat een compromis om de sociale vrede te red
den ten koste zal gaan van de ruimte v/elke het kabinet voor de
realisering van zijn plannen nog wel aanwezig acht.
LONDEN (DPA/RTR) De Brit
se Labourpartij heeft een onaf
hankelijk onderzoek onder aus
piciën van de Verenigde Naties
geëist naar de massamoord, die
Portugese militairen in decem
ber in Mozambique gepleegd
zouden hebben.
Ondanks toenemende druk heeft
premier Heath alle verzoeken
verworpen om het bezoek van
de premier, van Portugal, Mar
cello Caetano. volgende week
aan Engeland af te gelasten. Ook
premier Caetano zelf blijkt niet
van plan weg te blijven. De
Portugese regering zegt, dat
een onderzoek naar de berich
ten over het bloedbad zal wor
den Ingesteld „als de plaata
waar het incident zich zou heb
ben voorgedaan, kan worden ge
vonden".
De woordvoerder van het Vati-
caan, prof. Allessandrini heeft
verklaard, dat het via zijn ver^
tegenwoordiger in Lissabon
meer dan eens bij de Portugese
regering inlichtingen heeft ge
vraagd over de situatie in de
Portugese overzeese provincies
en zijn verontrusting uitgespro
ken. Ook de bisschoppen van
Mozambique hebben geïnterve
nieerd.
Hoewel het Vaticaan zeer bezorgd
is over het lot van de Afrikanen
in de Portugese gebieden kan
het niet veel doen. Het is met
handen en voeten gebonden aan
het concordaat met Portugal.
Drie Spaanse missionarissen,die
nadere gegevens over de mas
samoord aan de schrijver van
het artikel in de Times, pater
Adrian Hastings, hebben ver
strekt, hebben verklaard, dat
het bloedbad in Wiriyamu de
vierde en ergste van een reeks
massamoorden was binnen twee
jaar.
In Nederland heeft de fractievoor
zitter van de PPR, B. de Gaay
Fortman de regering gevraagd
of zij stappen zal ondernemen
in dc verhouding met Portugal,
met name wat betreft het terug
trekken van diplomatieke sta
ven in Portugese gebiedsdelen
in Afrika.
DEVENTER - De gemeente De
venter heeft als beloning een le
gaat van ruim 250.000 gulden
ontvangen, die in zeer grote
dank aanvaard is. Het geld
moet, zo heeft de thans overle
den schenker, een rijke boer uit
Deventer, In zijn testament be
paald „ten goede komen aan de
gehele gemeenschap".
De schenker is tot deze stap geko
men, omdat hij, zoals hij in zijn
testament liet vermelden, door
Deventer zo „fatsoenlijk" be
handeld is. Zijn boerderij en
verschillende weilanden lagen
oorspronkelijk op het gebied
van de gemeente Diepenveen.
Na de grenswijziging in de zes
tiger jaren kwam dit alles on
der de gemeente Deventer. Het
gemeentebestuur heeft de thans
overleden boer destijds zo
royaal uitbetaald voor het over
nemen van de grond, dat hij
even royaal had kunnen verder
leven. Niets van dit alles. De
man weigerde de koopsom te
aanvaarden, maar wilde alleen
de rente over dit bedrag, vijf
tot zeven procent, ontvangen.
Het bedrag zelf liet hij op een
bank zetten, die het thans aan
de gemeente mag uitkeren.
Klachten over
vakantieoorden
niet ernstig
Van een onzer verslaggevers
Hengelo De geschillencommis
sie reizen van de Consumenten
bond en de Algemene Neder
landse Vereniging van Reisbu
reaus (ANVR) rekent erop dat
er dit jaar zo'n 500 klachten zul
len binnenkomen van ontevre
den vakantiegangers over ver
blijf in landen rond de Mldde-
landse zee. Dat aantal wijkt
niet zoveel af van voorgaande
jaren.
„Er is zeker geen sprake van een
verontrustende stijging in het
aantal klachten", aldus een
woordvoerder van de geschillen
commissie, die eerdere berich
ten hierover „sterk overtrok
ken" noemde. Ook bij do consu
mentenbond zelf is het aantal
klachten van vakantiegangers
niet buitensporig ten aanzien
van andere Jaren. Men rekent
erop dit jaar zo'n 300 klachten
binnen te krijgen.
Alpinisten
omgekomen
ZERMATT (AP) - Vier alpinis
ten, onder wie een schot en zijn
17-jarige zoon, zijn dinsdag ver
rast door verraderlijk weer op
de Mattertiorn en om het leven
gekomen, zo heeft de politie be
kend gemaakt.
De politie verklaarde dat de twee
Schotse alpinisten een val van
180 meter hebben gemaakt.
i blijkbaar liever een Mercedes Bera gehad. Hij zal er de centen wel
WASHINGTON (Rtr) De se
naatscommissie, die het Water-
gateschandaal onderzoekt, zal
zich vandaag achter gesloten
dcuien beraden of president
Nixon gedwongen moet worden
documenten van het Witte Huls
over Watergate aan de senaats
commissie te overhandigen. Het
Witte Huis ga gisteravond een
verklaring uit waarin het ter
beschikking stellen van officiële
documenten aan de commissie
wordt uitgesloten.
Oud-minister van justitie John
Mitchell heeft gisteren, op de
tweede dag van zijn verhoor
door de senaatscommissie voor
Watergate, verzekerd dat presi
dent Nixons blazoen onbesmet
tevoorschijn zal komen wanneer
alle feiten over het afluister-
schcndaal aan het licht geko
men zijn.
Mitchell zei dat hij er niet zeker
van was dat de president niet
op dc hoogte is geweest van het
in dc doofpot stoppen van de in
maak en het aanbrengen van
afluisterapparatuur in het de
mocratisch partijbureau. Hij
voegde hieraan toe dat het zijn
persoonlijke overtuiging was dat
de president er niets van gewe
ten heeft. Dit was hem gebleken
uit al zijn gesprekken met
Nixon.
Op de vraag of hij bereid was on
waarheid te spreken om de pre
sident in bescherming te ne
men, antwoordde de oud-minis-
tei: „Ik ben niet voor dat di
lemma geplaatst."
Hij zei dat hij de president na
zijn herverkiezing niet over het
in de doofpot stoppen van het
schandaal had ingelicht, .omdat
ik op dat tijdstip geloofde dat
het Witte Huis die zaak zelf wel
aankon, althans zozeer dat geen
herhaling zou optreden."
Er ontstond nogal wat deining in
de overvolle zaal, toen oud-mi-
nisler Mitchell zei dat het voor
president Nixon belangrijker
was herkozen te worden dan po
litieke spionage en sabotage aan
het licht te brengen. Hij zei niet
te geloven dat hef Amerikaanse
volk zou hebben verkozen eer
der over Watergate te hebben
gehoord ter vermijding van de
huidige verdeeldheid en ver
dachtmakingen.
Op de vraag van de Republikein
se senator Howard Baker hoe
de commissie aan president
Nixens lezing var de gebeurte
nissen zou kunnen komen, ant
woordde Mitchell dat hij hoopte
dat de senaatscommissie voor
Watergate een uitnodiging zou
krijgen voor een bezoek aan het
Wlrte Huls.
Mitchell zei het niet onmogelijk te
achten dat Nixon en zijn gasten
„een gemeenschappelijk stand
punt" zouden kunnen bereiken,
op basis waarvan bet probleem
opgelost zou kunnen worden.
