SONGFESTIVAL IN
BULGARIJE EEN
GROOT VOLKSFEEST
(urnfr
Jvan Publiek" grote ster bij „Gouden Orfeus'
{tnqfe
Een songfestival in West-Europa is zo langza
merhand veranderd in een waterdichte af
spraak tussen sterren die steeds weer schitte
ren en stemmige dames en heren met een mat
doch uiterst beschaafd aspplaus in de bagage
jaarlijks op herhaling in de zaal. Een routi
neus gebeuren met een reeks verplichte figu
ren die ook nog prijzen opleveren. Wie met
die wetenschap terecht kwam op het vrijdag
vóór Pinksteren afgesloten „Gouden Orfeus"-
festival aan de Bulgaarse Zonnekust nabij
Nessebar, kon z'n ogen niet geloven. Een
songfestival blijkt daar gelijk te staan met
een eerste klas volksfeest, waarbij de Grote
Ster nu eens niet tussen de ruim dertig tot zin
gen genoopte artiesten school. Want laat nie
mand beweren dat publiek publiek blijft, wèèr
ook ter wereld. In Bulgarije steelt het publiek
zélf de show. Ivan Publiek bleek er de Grote
Ster.
Een week lang, elke avond zat een steeds zo
goed als uitverkocht „Zomertheater'' te pope
len om de handen op elkaar te brengen. De
Joegoslavische zangeres Tereza wordt tot tal
rijke toegiften gedwongen, een Turkse zange
res met een pathethisch oorlogslied krijgt als
zij bijna extatisch door de knieën zakt midden
in haar lied een ovationeel applaus en verlaat
even later bijna huilend van ontroering het en
thousiaste stadion. Een stadion, jawel, de gol
ven van applaus' doen eerder denken aan een
thuiswedstrijd van CSKA, Sofia, het Bulgaarse
Ajax. Een verbaasde Hollander kan van 's
avonds 8 tot 's nachts half twee zelfs tiental
len kleine kinderen tussen het publiek ontdek
ken. In slaap vallen is er niet voor ze bij. Als
de muziek even stil is hoor je zc tegendraads
meeneuriën of ze zijn druk bezig de gebaren
van de dirigent te imiteren. Bovendien hebben
ze nog een taak ook. Ze zijn veelal door de ou
ders meegenomen om de favoriete sterren een
of twee Bulgaarse rozen aan te bieden. En on
danks vier camera's van de Bulgaarse televi
sie die het gebeuren elke avond „live" ver
slaan, gaat zo'n offerande uiterst ongecompli
ceerd. Pa of Ma tilt het kind op het podium,
als het er uit zichzelf al niet is opgeklommen,
het kind spoedt meestal op een minder goed
getimed ogenblik naar de artiest, biedt de
bloemen aan en gaat met een zoen op de wan
gen ouderwaarts. En bij elke zoen laait het
applaus nog eens harder op.
Toegiften
Bulgaren houden van zingen. Als je toevallig
achter in een Bulgaarse taxi radiomuziek
mee-neuriet draait de chauffeur zich verheugd
en bemoedigend knikkend achterom. In een
visrestaurant aan de Zonnekust voegen op een
avond enkele Bulgaarse" basstemmen zich
voorzichtig samen <?m de wijn en de gedroog
de visjes (zafritki) toe te zingen. De Oost-
Duitse popzanger Frank Schöbel die met een
sympathiek aandoende, maar volgens onze
maatstaven nogal erg zachtaardige show te
gast is, krijgt zoveel Bulgaars enthousiasme
mee dat z'n toegiften op een zeker ogenblik
uitgeput zijn. Hij verontschuldigt zich tegen
het publiek, Iaat dat door een Duits sprekende
cameraman vertalen, en gaat onverdroten ver
der met een paar kersverse, nauwelijks gere
peteerde songs. Als het aan het publiek ligt
zingt hij door tot hij er bij neervalt. Als Schö
bel dan tóch eens ophoudt staan de fans hem
zonder pardon op te wachten. Schöbel geeft
speciale attentie aan een zeer oud vrouwtje
dat met haar dochter van rond de vijftig op
wachting maakt. Ze spreekt geen woord Duits,
maar lacht des te meer, aait Schöoel over z'n
hoofd en omarmt hem diverse malen.
t Eregast Euson
Het negende „Gouden Orfeus-festival" is een
volksfeest bij uitstek. Onze eigen Julio B. Eu
son kan er over mee praten. Euson die vorig
jaar een tweede prijs op het festival won, is
nu eregast, zingt één Bulgaars liedje buiten
mededinging en krijgt daar wel meteen de
prijs voor het beste arrangement voor.
'n Prijs die hij overigens af mag staan aan de
Belgische arrangeur Jack See. Twee dagen na
afloop van het festival begint Euson aan een
tweeweekse toernee door Bulgarije. Hij is er
onmiskenbaar populair en geeft in het festival
gebouw meer handtekeningen weg dan Willem
Duys voor mogelijk zou hebben gehouden. Eu
son: „Dit publiek is geweldig. Bij ons is ieder
een een beetje blasé. Er wordt lauwtjes afge
wacht wat je brengt en dan wil men nog wel
een keertje klappen. Hier worden de mensen
nog enthousiast. En het maakt niet uit of het
nu ia voor een balladezanger als ik, of voor
een zingende voetballer als Julio Iglesias.
Wanneer je bij ons een popzangeres naast een
rhytm-and-blues groep in het programma zet,
gaat één van de twee af. Het publiek komt
voor één bepaalde soort muziek. Op dit festi
val zingt Salena Jones vlak vóór de popgroep
Ricchi e Poveri. Dat kan. Alles wordt gewaar
deerd als het maar goed is". Euson kan er
over meepraten, want in Nederland heeft hij
nog steeds een veel te klein publiek.
Surinaams succes
Nederlanders lijken trouwens nooit met lege
handen uit Bulgarije weg te gaan. Ben Cra
mer won twee jaar geleden de eerste prijs en
dit jaar gaat Oscar Harris met een plak naar
[huis. Weliswaar niet zo'n belangrijke, want
[Oscar zonder z'n vaste begeleiders „The
Twinkle Stars" haalt de tweede plaats in de
categorie „beste vertolking van een origineel
Bulgaars lied" met zijn Engelse versie van
j..ln Varna you never get old". Eigenlijk is het
ten Surinaams succes, want Harris heeft inge-
"threven voor zijn geboorteland. De meeste
ost-Europese collega's journalisten hebben
ïauwelijks notie wat Suriname is en wanneer
e uitlegt dat dat in Zuid-Amerika tussen beide
Guyana's ligt en enigszins moeilijk verklaart
het óók Nederlands is, blijkt men lichtelijk
iamuseerd door het niet verwachte „kolonia
lisme" van zo'n piepklein landje.
tVreugdegehuil
'uigaren reageren overigens bijzonder spon-
aan op de optredende gekleurde zangers. In
Het unieke Zomertheater" vijf minuten van het water van de Zwarte Zee, via een inschuifbare kap de basis voor een half opentucht-festival.
Frarvkie Stevens, eerste prijswinnaar, een Nieuw
Zeelander van Maori-afkomst: Kapitalistische ster in
Julia B. Euson, eregast op het Gouden Orfeus-festival: "Dit publiek is geweldig".
Bulgarije zelf ziet men bij hoge uitzondering
negers en zodra een negerzanger op het toneel
verschijnt bruist er opeens een roezemoezig
mengsel van ver- en bewondering door de
zaal.
Oscar Harris begint zijn eerste optreden in
een opvallend wit pak met op Bulgaarse fol
klore geïnspireerde bloemetjesrandjes en het
levert hem applaus op. Victor Scott, lid van
de Les Humphrey-singers maar bouwend aan
een solo-carrière, weet de Bulgaren tot nog
meer enthousiasme te brengen al verlaat
hij het festival zonder prijs maar de kleine
Marboo uit de Afrikaanse republiek Liberia, in
1822 door bevrijde Amerikaanse negerslaven
gesticht, steekt allen de loef af. Gehuil van
vreugde gaat door de zaal wanneer hij getooid
met hoofdband en in felle kleding gestoken
met enkele danspassen een showtje in soul-
stijl afdraait.
Vogels
Al is het de vierde avond in successie en heb
ben er nu al vijftig songs geklonken die nau
welijks enig opmerkelijk onderscheid verto
nen. de Bulgaren blijven spontaan reageren.
Zodra sprake is van enig vocaal trapezewerk
(de Bulgaar Bisser Kirov met Johnny Mathis-
achtige hoge tonen) gaat er gejuich op 't Past
helemaal in de stijl van het „Zomertheater".
Een uniek bouwwerk, vijf minuten van het
Zwarte Zeestrand en twee jaar geleden vlak
vóór het festival uit de grond gestampt vla
een heerschare van arbeiders en geleende mi
litairen. De bovenste rangen zijn bereikbaar
via losstaande trappen buiten het gebouw die
aan het Feyenoordstadion doen denken; het
gebouw zelf is overkoepeld door een verschuif
baar dak. Een constructie die ideaal is voor
het warme Bulgaarse zomerweer, want de kap
staat half open, roken is toegestaan en boven
dien smaken de omliggende hotels het (twijfel
achtige) genoegen van een gratis geluidsorgie
op de late avond. Maar klachten worden niet
gehoord, evenmin over de vogels die onver
stoorbaar over de hoge tonen heen door de
ruimte boven het orkest vliegen. Het hoort al
lemaal bij het feest, dat weliswaar op papier
met een ..gala-avond" wordt besloten, maar
waarbij alleen het orkest voor het zwart in de
kleding zorgt.
Geen cent meer
Een orkest dat avond aan avond officieel In
touw is, 's morgens vroeg al weer begint met
de repetities die vaak tot laat in de middng
duren en waarvan een deel na afloop van het
festival o.a. Euson op zijn toernee gaat bege
leiden.
Euson: „Het is ongelooflijk wat die mensen
presteren. Dit is m'n tweede repetitie en ik zal
nog maar niet al te veeleisend zijn, maar ze
pikken ontzettend gauw iets op. Het zijn alle
maal perfect klassiek opgeléide musici, ze le
zen heel goed en snel muziek. Je laat ze een
bandje horen en ze spelen het. Al zien ze de
arrangementen voor het eerst". Orkestleider-
arrangeur-componlst-nccordeonist Harry de
Groot, jurylid bij het festival vult aan: „De
ritmegroep is een beetje zwaar, maar als je
bedenkt hoe hard deze mensen werken en
daar krijgen ze geen cent meer voor be
taald Dat hoef ik in Nederland niet te probe
ren". Hijzelf won al eerder prijzen voor zijn
arrangementen op het festival en hij geniet
zichtbaar van de wijze waarop hij in Bulgarije
gewaardeerd wordt. „Ik heb Balkanmuziek ge
studeerd en er een paar platen van gemaakt.
Ik hoef het alleen maar te horen zingen om
het na te spelen. Ze stonden er hier versteld
Folklore
De Bulgaarse popmuziek zelf heeft sterke Ita
liaanse invloeden, is vaak nogal gedragen en
weet dikwijls op alle mogelijke manieren
de componistische muziek erin te verwerken.
Standaardvragen van de Bulgaarse journalis
ten tijdens persconferenties zijn dan ook
„Vindt u die folkloristische elementen sto-
rend?" en steeds weer met grote nieuwsgierig
heid „Heeft u wel eens van Bulgaarse zangers
gehoord?" en „Houdt u het Bulgaarse lied dut
u gezongen heeft op het repertoire?" Oscar
Harris wil het in elk geval proberen. Zodra er
een langspeelplaat in zit, komt zijn Bulgaarse
prljslied in de groeven.
Half-Maori
Een meisje is het podium opgeklommen bij de repetities von Euson voor zijn 14- daagse toernee door Burgarije.
Al is de Zweedse zangeres Lelna Erickson win
nares van de „Gouden Orfeus", de meeste
aandacht gaat uit naar popzanger I rankic Ste
vens die Engeland vertegenwoordigt. Hij wint
dc eerste prijs, komt uit Nieuw Zeeland, is
half-Maori en zingt in de stijl Tom Jones/En-
gelbert Humperdinck. De popkenners voorspel
len hem een grote toekomst. Jurylid Les Reed
van het befaamde Les Reedorchcstra en com
ponist van talloze topsongs voor sterren als
Tom Jones en Sammy Davis („Ik heb Jullie
Ben Cramer net nog een stel nieuwe songs
van mij gezonden") zal Frankie's eerste prijs
zeker gesteund hebben. „Z'n stem lijkt op die
van Jones en Humperdinck, maar hij kan veel
meer Hij wordt een hele grote". Frankie's
manager Charles Seymour was daar allang
van overtuigd, heeft zijn kantoor in Las Vegas
verlaten om hen persoonlijk te begeleiden. „Ik
heb een huis voor hem gekocht in Londen, hij
krijgt een vast salaris en hij hoeft niet elke
dag te werken. Af en toe doet ie televisie in
Engeland, af en toe een show of een festival.
We willen hem heel voorzichtig opbouwen.
Maar geld gaat ie maken, dat is zeker".
Het is een openhartig stukje kapitalisme tus
sen het stnatsamateurisme van dc volijverige
Bulgaren. Maar wie maalt daar om. Het pu-
bl ek zeker niet. Dat heeft een Italiaanse
groep net tot zoveel toegiften gedwongen, dat
deze het begeleidende Bulgaarse combo uitge
put wegzendt om zelf maar met een enkel gi
taartje verder te gaan. En ook dat vindt het
publiek prachtig.
BERT JANSMA
