Concilie blijft beleid
van Vaticaan bepalen
VIJF EEUWEN
NEDERLANDSE
MUZIEK
Friedrich maakt van Aida
opwindend t otaal-theater
Dansexpositie op reis
Mozart-trilogie
van sublieme
Joseph Krips
Bemoeienis van
mgr. Gijssen met
Assen „ongehoord"
KERK EN
WERELD
Korte
metten
Nabeschouwing in Majeur
MAVO-kwis
omgeving van
Naaldwijk
DINSDAG 26 JUNI 1973
LEIDSE COURANT
PAGINA
De Amerikaanse componist en dirigent Leonard Bernstein
heeft zaterdag in het Vaticaan een concert geleid ter ge
legenheid van de tiende verjaardag van de pauskeuze van
Paulus VI. Bernstein noemde het een belangrijke oecumeni
sche gebeurtenis: hij. een jood, dirigeerde het Magnificat
van de protestant Bach in zijn eigen toonzetting van de
Hebreeuwse psalmen die hij in de kathedraal van Chicester
had ontdekt. Paus Paulus, tal van kardinalen en prelaten
van de curie, diplomaten en kunstenaars woonden het con
cert in de Nervi-aula bij.
De uitvoering van de besluiten
die op het Tweede Vaticaans
Concilie genomen zijn zal het
beleid blijven bepalen tijdens
het pontificaat van paus Paulus
de Zesde. De paus deelde dit
mee in een toespraak tot het
college van kardinalen ter ge
legenheid van de tiende ver
jaardag van zijn pauskeuze.
In zijn lange toespraak beklem
toonde de paus dat de met het
concilie begonnen vernieuwing
des te dringender is in de hui
dige tijd, nu de wereld is inge-
Paus Paulus foto rechts)
heeft zaterdag een rondgang
gemaakt door de door hem
geopende galerij van moder
ne religieuze kunst in het
Vaticaan. De paus bezich
tigde de collectie die onge
veer 600 werken omvat van
kunstenaars als Picasso, Le
Corbusier, Gauquin, Klee,
Matisse, Modigliani, Chagall,
Rodin, Moore, Dali, Kandins-
kapseid in reurosen en zelfge
noegzaamheid. Over de pasto
rale vernieuwing, welke de
paus een van de belangrijkste
facetten van het concilie noem
de, zei hij dat deze nog lang
niet is afgesloten. Er is een
omvattende herziening nodig -
zo zei de paus - om de moder
ne mens de christelijke bood
schap te brengen, welke het
enige antwoord is op zijn vra
gen en kracht biedt voor zijn
inzet in de maatschappij. Deze
noodzakelijke aanpassing aan
de eisen van de veranderde
ky en Manzu, een verzame
ling die uitsluitend uit schen
kingen is ontstaan.
De verzameling is onderge
bracht in 60 zalen en kamers
van het zg. ,,Borgia-appar-
tement", achter de Sixtijnse
kapel. Daar ook zal de ver
zameling schilderijen, beeld
houwwerk, ceramiek, wand
kleden, ramen en liturgisch
tijdsomstandigheden mag ech
ter nooit leiden tot de vermin
king van de onveranderlijke
openbaring, zo waarschuwde
de paus.
Progressief en conservatief in
de katholieke kerk drukte hij
op het hart om een eind te
maken aan verdeeldheid, mis
verstander en verdachtmakin
gen, en in plaats daarvan de
verwarde wereld een voorbeeld
te geven van eenheid en liefde.
Zowel de dialoog binnen de ka
tholieke kerk, als het gesprek
met niet-katholieken, niet
vaatwerk in oktober voor het
publiek worden opengesield.
De paus noemde de galerij
een teken van een nieuwe
lente in de religieuze kunst
en een overtuigend bewijs
dat ook in de huidige gese
culariseerde wereld de vaar
digheid voortleeft om het
religieuze kunstzinnig vorm
te geven.
christen en niet-geloviger..
Sprekend over de priesters, zei
paus Paulus dat het ongenoe
gen over „deels achterhaalde"
pastorale methoden een van de
belangrijkste oorzaken is van
de identiteitscrisis van velen.
Met betrekking tot zijn verhou
ding tot het wereldepiscopaat,
verklaarde de paus dat de her
vorming van de „zeer verdien
stelijke romelnse curie" als
enige doel had het contact en
de samenwerking met de bis
schoppen nog nauwer en
vruchtbaarder te maken.
„Met veel hoop en vertrouwen
kijkt de paus naar de jeugd,
die „ondanks bepaalde houdin-
ge nvan exhibitionisme en con
testatie" zich ook vandaag nog
bereid toont tot inzet voor
het welzijn van de naaste. De
leken en de jeugd riep de paus
op tot „meer daden en minder
woorden".
Daar het de plicht is van de
H. Stoel om actief de vrede er.
bevrijding te bevorderen, aldus
paus Paulus, heeft het Vati
caan de uitnodiging aanvaard
om deel te nemen aan de in
ternationale conferentie voor
veiligheid en samenwerking in
Europa, die 3 juli in Helsinki
begint.
Kardinaal Alfrlnk heeft tijdens
zijn verblijf in de Verenigde
Staten zijn derde eredoctoraat
in ontvangst mogen nemen. De
universiteit van Villanova
(Penn.) verleende de kardinaal
een eredoctoraat in „religious
education" (godsdienstpedago
gie). De bul werd uitgereikt
door rector-magnificus McCar
thy. Kardinaal Alfrink heeft
onlangs op de universiteit een
belangrijke redevoering gehou
den over de kerk en haar toe
komst. In 1961 was kardinaal
reeds eredoctor ln de godge
leerdheid geworden aan de
universiteit van Leuven en in
1964 eredoctor in het kerkelijk
recht aan de Notre Dame-uni
versiteit in de Verenigde Sta
ten.
Generaal Moboetoe, het staats
hoofd van Zaire (Congo), heeft
zondag in het openbaar vrede
gesloten met de katholieke
kerk. Hij nodigde het volk van
Zaire uit de twist tussen staat
en kerk als geëindigd te be
schouwen. Daarmee komt een
einde aan een periode van an
derhalf jaar waarin de gene
raal zich fel kantte tegen de
geestelijkheid en de katholieke
kerk in zijn land, katholieke
bijeenkomsten verboden wer
den en katholieke universitei
ten onder directe regeringscon
trole geplaatst werden.
De vrijspraak die de burgerlijk
rechter heeft verleend aan de
auteurs van het boek ,,Sex in
de biechtstoel" verandert niets
aan de kerkelijke veroordeling
van het boek en de schrijvers,
aldus het Vaticaanse dagblad
Osservatore Romano. Het
strenge oordeel over het boek
en de door de schrijvers gevolg
de methode „welke beledigend
zijn voor de heiligheid van het
sacrament" blijven volgens de
Osservatore volledig van
kracht. Zoals bekend zijn de
schrijvers, uitgever, verkopers
en lezers geëxcommuniceerd.
Paus Paulus zal op het feest
van Petrus en Paulus, 29 juni,
negen nieuwe bisschoppen wij-
De priesterraad van het bis
dom Groningen heeft zich in
een brief aan de Nederlandse
bisschoppenconferentie be
klaagd over het optreden van
de secretaris van bisschop
Gijsen van Roermond, pater
Gevonden. Dc priesterraad
neemt het mgr. Gijsen bijzon
der kwalijk dat diens secreta
ris in zijn naam een brief
heeft geschreven aan een
groep verontruste katholieken
in Assen, de mgr. Giisen zijn
mening hadden gevraagd over
enkele praktijken in de Assen-
se parochie: het uitreiken vun
de H. Communie door leken,
het rondbrengen van de zie
den tijdens een plechtige
hoogmis in de Sint Pieter. On
der de nieuwe bisschoppen be
vindt zich de nieuwe secretaris
voor de congregatie voor de ge
loofsleer, de dominicaan mgr.
J. Hamer.
Aan de Italiaanse bisschop
penconferentie Is een nieuwe
kinderkatechismus voorgelegd.
In feite gaat het om een boek
met raadgevingen aan ouders.
De tekst die zeer abstract is,
beveelt een bijbelse opvoeding
aan „zonder gevaren van
sprookjes en legenden". Deze
blijken, volgens het boek, bij
zonder zorgwekkend voor de
toekomstige levensweg van de
jonge christen
De Spaanse priester-arbei
der Miguel Angel Portillo is In
de gevangenis van Pamplona
opgesloten, omdat hij vijftien
duizend arbeiders tot een ille
gale staking zou hebben aange
zet. Hij is een van de twintig
arrestanten bij een actie in
een fabriek van auto-onderde
len in Pamplona. Dc staking
werd ontketend bij wijze van
protest tegen het ontslag van
honderdtachtig werknemers.
kencommunie door zusters en
bepaalde vormen van open
communie.
„Wij hebben van de pastores
van de parochie in Assen ver
nomen", aldus de priesterraud,
„dat door mgr. Gijsen, bis
schop van Roermond, bemoeie
nis uitgaat t.a.v. het pastorale
beleid in deze parochie, door
dat hij aan parochianen schrif
telijk zijn beoordeling geeft
van het pastorale beleid, zon
der daarin de plaatselijke
bisschop te kennen en zelfs bui
ten de plaatselijke pastores om.
Wij vinden dit ongehoord.
Waar het gelijk ook ligt, bij
mgr. Gijsen of bij de pastores
in Assen, het lijkt negens op".
De pastores van Assen, H.
Becker en dr. W. Boelens SJ.,
hebben lange tijd aangedron
gen op het toezenden van een
afschrift van de brief van pa
ter Gevonden. Ze hebben dit
niet gekregen, maar wel een
brief van pater Gevonden
waarin deze schrijft dat de As-
sense praktijken niet In over
eenstemming zijn met de Ro
meinse voorschriften. De pries
terraad van het bisdom Gronin
gen wil zich onthouden van een
uitspraak over de gebruiken In
Assen, maar onderstreept dat
het normaal is dat een uit
spraak pas wordt gedaan na
dat beide partijen zijn ge
hoord, in casu de verontruste
katholieken en de pastores.
„Maar meer nog keuren wij af
dat een bisschop zich bemoeit
met zaken ln een ander bis
dom. Dat is geheel ln strijd
met het kerkelijk gebruik.
Normaal Is dat men verwijst.
Indien men van mening is dat
men er zich toch mee moet be
moeien, dan gebeurt dit in
overleg met alle betrokkenen".
Van de bisschoppen vraagt de
priesterraad de toezegging dat
ieder van hen zich aan deze
„spelregels" houdt.
(Van onze muziekredactie)
De cyclus Vijf Eeuwen Neder
landse Muziek, georganiseerd
door het Residentie-Orkest, is
ten einde. In de maanden mei
en juni heeft men, als we het
wel hebben, niet minder dan 115
werken van 89 componisten kun
nen beluisteren, beginnend met
de in 1450 geboren Jacob
j Obrecht en eindigend met David
Porcelijn, de jongste, die in 1947
het levenslicht zag .neen, hier
vergissen we ons: het program
ma waarop zijn naam prijkte
werd niet gerealiseerd wegens
gebrek aan voorbereidingstijd.
En hiermee zitten we midden in
de moeilijkheden die deze waar
lijk indrukwekkende opzet heeft
gebaard. Moeilijkheden, die ook
in de gelederen van het orkest
zelf spanningen veroorzaakten.
Zoals gebleken is ontwikkelde
zich in bepaalde kringen een po
sitief verzet tegen het vormen
van kleine ensembles die het ge
vaar van desintegratie van een
honderdkoppig ensemble inhou
den.
Er waren ook moeilijkheden van
externe aard: het publiek liet,
hoe zeer en hoe sterk ook bena
derd, het afweten. De waarheid
van het gezegde „als de berg
niet naar Mohammed komt,
komt Mohammed naar de berg"
ging ditmaal niet op en de lei
ding van het R.O. voelde zich
gedrongen per advertentie de
spijbelende consumenten publie
kelijk een standje toe te dienen,
j Afgezieii van de juistheid hier
van, kan men zich afvragen of
zulks geholpen heeft.
'ersoonliik heeft het ons weinig
I gedeerd of er veel of weinig
mensen in de zalen zaten. Ons
interesseerde primair het pro-
jekt. waarbij zaken aan de orde
werden gesteld op een wijze als
I tevoren nooit gebeurd was. Als
Electric Circus
naar Malieveld
ten Haag De voorstelling van
het aktueel muziektheater ..The
Electric Circus", die heden
avond zou worden gegeven in
het Zuiderpark, is in verband
met techpische problemen ver
plaatst naar het Malieveld, na
bij de poffertjeskraam. De aan
vang is op elf uur gesteld.
het publiek muziek van eigen
bodem niet wenst te savoure
ren, dan is dat overigens zijn
(goed) recht: concertorganisato
ren weten dat dan tenminste.
Daarbij moet men bedenken dat
bij gelegenheden als deze het
orkest niet uitsluitend voor in
de zaal aanwezigen optreedt.
Men speelt ook in ruimtes die
dienen als studio ten behoeve
van omroepmaatschappljen, die
zich zéér begrijpelijk voor
de opzet interesseerden, zelden
gespeelde muziek „inblikken"
om deze te gelegener tijd weer
uit te zenden. Waar nog boven
dien de mogelijkheid tot het
maken van grammofoonplaten
aan vastzit!
Het thans onder veel tegenslagen
voltooide project we denken
hier ook aan de plotselinge in
dispositie van de geestelijke va
der Willem Noske heeft nog
al wat kritiek te doorstaan ge
had, ook van de zijde van hen
die er ambtsbehalve mee gecon
fronteerd werden. Maar opval
lend was steeds dat men niet
tornde aan het initiatief. Dat
kreeg reacties, wisselend tussen
welwillende waardering en posi
tieve bewondering.
Bezwaren die er rezen betroffen
in feite de keuze der werken:
waarom geen Badings, waarom
niet meer Pijper, waarom de
grote Bachrenovator Bastiaans
genegeerd, waarom niet (nog)
meer aandacht gevraagd voor
de laat-middeleeuwse periode in
onze muziekgeschiedenis, toen
de Nederlanden het Conservato
rium van Europa vormden?
Het antwoord: men moet een keu
ze doen en één keuze betekent
altijd het uitsluiten van tiental
len andere mogelijkheden.
Achteraf kan pas blijken of men
goed gehandeld heeft. Waarmee
we midden in het volgende pro
bleem belanden: wat betekent
de manifestatie Vijf Eeuwen
Nedpr'andse Muziek voor de
prakt-'ik van ons concertleven,
in hoeverre vindt men er een
weerslag van in de program
ma's van de komende seizoe-
vid, waarmee de tol aan de Ne
derlandse muziek betaald is!
Het moet ons van het hart dat
wij, hierbij denkend
wij, nieroij aennena aan
Eduard de Hartogs Ouverture
„Lorenzo Aldini", aan Verhey's
door Koos Verheul zo excellent
gespeelde Concert voor fluit en
orkest, meer vertrouwen hadden
in wat we „eigen kweek" zou-1
den willen noemen. Voor hen, I
die zich hierover teleurgesteld
voelen: men moet maar over
dirigenten beschikken, die Ne
derlandse „vondsten" op hun
programma willen plaatsen.
Buitenlanders doen dit zeker
niet of ze zouden Pierre Mon-
teux moeten heten! en land
genoten koesteren gemeenlijk
de overtuiging, dat met „eigen
kweek" weinig eer te behalen
Laten we deze beschouwing, die
in „Majeur" bedoeld is, eens
strikt zakelijk eindigen. Deze
voorjaarscyclus moet financieel
gezien, vergeleken met voorgan
gers, een goedkope geweest
zijn. Er waren geen dure diri
genten, geen dure solisten, alles
ging zo'n beetje „in eigen be
heer" Tot de programma's toe
die, nota bene 37 in getal, op
het kantoor Statenlaan 28 zijn
gezet en verveelvuldigd. Apart
soort muziek die elkeen die
meent dat er met overheidsgel
den te gauw lichtvaardig wordt
omgesprongen, aangenaam in
de oren moet klinken.
Het Centraal Dansberaad is een
stichting die zich o.a. ten doel
stelt de belangstelling voor de
dans in het algemeen te wek
ken, de dansbeoefening te sti
muleren en het onderling over
leg tussen de verschillende
dansgebieden te bevorderen.
In het kader van deze activiteiten
heeft het Centraal Dansberaad
besloten en tentoonstellingsob
ject, bedoeld als „reizende ex
positie", te laten ontwerpen en
uitvoeren door de Rotterdamse
beeldhouwer Teun Jacob.
Het project kon worden geralis-
serd met medewerking van o.a.
Het Nationale Ballet, het Scapi-
no Ballet, het Nederlands Dans
Theater, de gemeente Rotter
dam, de Nederlandse Bond van
Dansleraren, het Prins Bern-
hard Fonds en de Nederlandse
Beroepsvereniging van Dans
kunstenaars.
Het beoogt de diverse dansactivl-
teiten in Nederland onder de
aandacht van het theaterbezoe
kend publiek te brengen.
Deze reizende expositie is momen
teel te zien in een van de foyers
van de Stadsschouwburg te Am
sterdam.
De 7I-jarige Josef Krips stond
gisteravond tot onze intense
vreugde weer eens voor het
Concertgebouworkest en hij
deed iets, wat slechts heel wei
nig dirigenten durven te doen;
Achter elkander speelde hij de
drie grote symfonieën, die Wolf
gang Amadeu8 Mozart tc mid
den van een respectabel aantal
andere werken in het jaar 1788
heeft gecomponeerd: Es groot
(K.V.543) g klein (K.V.550), C
groot, Jupiter (K.V.551).
Hoogtepunten in de artistieke ont
wikkeling van de meester, bo
vendien drie stukken muziek die
verschillende facetten van zijn
persoonlijkheid op een soms
verbijsterende wijze openbaren.
Met scherts en ernst wordt hier
gespeeld, doch steeds is de
grondtoon van alles een diep
tragisch levensbesef, dqt de ma
ker van al dit huiveringwekkend
schoons met een zekere trots
vervult.
Vol dramatiek, vol spanningen
zijn deze symfonieën en slechts
Krips, dirigent par excellence
van Mozart-opera's, kon zich de
weelde veroorloven van deze
trits één geheel tc maken.
Wat hij deed op waarlijk sublieme
wijze. Alle uiterlijk effectbejag
was hem hierbij vreemd. De be
nadering van g klein wus een
uitnodiging tot een meditatie
over de droefheid In 's mensen*
bestaan, waaraan de sterveling,
vertrouwd met de dood, slechts
een gevoel van triomf kan ont
lenen: We denken hier speciaal
tun de majesteitelijke klanken
van het Menuetto.
het was overigens opvallend hoe
juist in dat Menuetto het tempo
gekozen werd: Krips haastte
niet, waardoor de herinnering
pan de dans zich nog onver
zwakt deed gelden.
Noast de rako tempi vormde de
intensiteit van de klank de gro
te aantrekkelijkheid van zijn
presentatie: nooit ging het over
liet kwantum, steeds over de
toonkwaliteit.
Duidelijkheid prevaleerde hier, dc
muziek bleef immer transparant
en het wonderschoon spelend or
kest leek op een kamerensem
ble.
We herhalen: Slechts weinig diri
genten kunnen dut. En dan te
bedenken, dat deze drie „ope
ra's zonder woorden" werden
gebracht in de Prins Wlllem-A-
Icxanderzaal, voor deze verfijn
de wijze van musiceren uller-
minst geschikt. B.R.
nen?
r<n<s Wrlr-PTPn op»ft het Resi-
denUe OHtMt ze'f h:f-on voor.
p'^noe "AAn antwoord Van de
189 behandelde componisten
komt er slechts één in 1973/74
terug. Dat is Wagenaar met ziin
symfonisch gedicht Saul en Da-
NAALDWIJK Leerlingen van
MAVO-scholen die binnen een
straal van 20 kilometer van
Naaldwijk liggen, kunnen mee
doen aan een kwis die in 't Tee-
jater aan de Havenstraat in
Naaldwijk wordt gehouden.
Door dee'name in schoolver
band kunnen de leerlingen het
komende winterseizoen aan deze
kompetitie meedoen. De „Kwis-
proef" wordt telkens op maan
dagavond gehouden.
De Nederlandse Opera zet de
bijzondere festival-opvoe
ringen, die zijn afgestemd
op het Amsterdamse Car
ré, voort. Weliswaar wordt
dit jaar geen onbekend
werk vertoond maar in de
gegeven vorm is de Aida
voor iedere toeschouwer
nieuw. De Oostduitse regis
seur Götz Friedrich, die nu
vast aan onze opera is ver
bonden, maakte van Ver
di's werk een opwindend
stuk totaal-theater, waar
de toeschouwer als het
ware middenin zit.
Dat is mogeFjk doordat de toe
schouwers ruim te op de begane
grond helemaal speelruimte is
geworden, en de bezoekers al
leen loges en balkons tot hun
beschikking krijgen. Het eigen
lijke toneel is afgeschermd met
een aluminiumwand, waarach
ter zich de tempel van dc Egyp
tische priesters bevindt. Men
ziet ze doordat de wand op tal
van plaatsen open kan. Door die
openingen neemt men modern
gestileerde symbolen van de
cultus waar en ook de godin
Isis die Radames door de lucht
het oorlogszwaard zendt.
Vóór de tempel kijkt de toeschou
wer neer op een kleurig plat
vorm van gepolijste en van on
deren aangelichte halfedelste
nen. Op de aluminiumwand van
de tempel worden trouwens ook
formaties van mineralen en ge
steenten geprojecteerd. Aankle
ding, kostumerng en belicht'ng
waren fantastisch!
Het Rotterdams Ph'lharmon's h
Orkest is ter weersz jde van de
Ingang, in twee partijen ge
scheiden, trapsgewijs opgesteld
op de gaanderijen onder de lo
ges. Dirigent Edo de Waart
staat op een verkeerstoren, bo
ven de solisten en is voor hen
beter zichtbaar dan in een or
kestbak. Waarschijnlijk hebben
de orkestleden, die hem van op
zij zien, hem toch goed kunnen
volgen, terwijl door de open op
stelling de eenheid van orkest
en koor (uitgebreid met 75
man!) gemakkelijker kon wor
den bewerkstelligd en de luiste
raar orkestrale details beter
kon horen.
Op een uitbouw boven de dirigent
werd nu en da" de farao op zijn
troon binnengeschoven. Hij
vormde een macht tegenover de
priesters aan de andere kant,
en tussen d:e twee machten in
voltrok z:ch het gebei'ren op het
platform F.r was actie en con-
trastwer'. ng genoeg. De grote
spektalcelscénes hadden kitsch-
elementen maar imponeerden
omdat de regie plastiek en be
weging uitbuitte. Een scherpe
tegenstelling tot die spektakel
taferelen vormden de dramati
sche scènes van de hoofdperso
nen. nagenoeg zonder décors en
zonder requisieten. alleen tegen
een achtergrond van kleuren en
vormen.
Was de enscenering en de actie
opwindend, maar niet altijd fijn
zinnig, de vokaal uitmuntende
bezetting was minder afgestemd
op Italiaans belcanto dan op
dramatisch musiceren. De En
gelse hoogdramatische sopraan
Pauline Tinsley zong en sneelde
een sterk bewogen Aida. helaas
was zij als een zwarte Piet af-
schuweFJk gegrimeerd. In de
Spaanse mezzo MontsTrrt Am-
rici had zij als voorname en
toch ontroerende s i
ideale tegenspeelster. De Brazi
liaanse heldentenor Joao Gib n
bleek te beschikken over een
groot maar wat hees en ruig go-
timbreerd geluld; niettemin
maakte hij door zijn vojrdracht
veel indruk. Aangrijpend was
onze eigen Jan D'.Tksen als
Amonasro. Henk Smit zong een
expressieve farao cn de jonRc
Italiaanse bas Maurizio Mazzic-
ri voldeed heel goed als hoge
priester.
Alle respect verder voor de door
Olthuis getrainde koren en voor
Edo de Waart die dc muzikale
teugels van het grote apparaat
stevig in handen had. Het spek
takel had het juiste pathos, de
bazuinen van de KMK sorteer
den veel effect, maar in de tafe
relen van de menselijke emoties
had de innerlijke spanning van
het orkestspel groter en genuan
ceerder kunnen zijn.
De prem ére heeft g steravond
stormen van enthous osme ont
ketend. Ook daar had regisseur
Friedrich ter doge op gerekend
want allen bedankten volgens
plan. Ks.
