mmmm%
J
VOOR DE VROUW
1 C&Ï.ÏC m. m WX BC0-TG«KiMN TRST^ iJJ j?J
3ESCHIKT VOOR MEER
JAN EEN MENSENLEVEN
tzEËI 5 [ÈEEZT-
Soms loopt opeens alles mis.
MEISJES VAN FIBERGLAS
MEDISCHE RUBRIEK
VOORZICHTIG MET ZONNEBADEN
Beschermen
ïNSDAG 15 MEI 1973
LEIDSE COURANT
PAG1N 11
icii.r uiximie*in «uumtm «w»*-®4"*
ilkleurig zijdeborduursel op linnen. Hierop staan verschillende lettertypen, die als voorbeeld golden voor het merken van het linnengoed.
Lang geleden mocht een vrouw
if meisje nooit „stilzitten". „Le-
Éigheid is des duivels oorkus-
Meen paardetand en een
rouwehand moeten altijd gaan''
Ircren de slogans die onze voor-
luders hanteerden om hun doch-
lers tot oppassende joffers op te
loeden. Een meisje uit de 17e
|euw las of studeerde niet; ze
trerd geen hondentrimster, kap-
Éter of masseuse. Ze handwerk-
p. En dit deed ze dag in dag uit
pet overgave en plezier, „voor
dicht" door haar moeder of de
>aaister, het handwerkkussen op
Ie schoot en de naaikorf naast
laar stoel.
Het versieren van kleding was
de oudheid een diepgevoel-
e behoefte", zegt mevrouw M.
M. Schipper-van Lottum,
unsthistorica. Wat zij niet weet
ar. de oude merk- en stoplap-
en die eigenlijk oefenlappen
laren om het borduren van kle-
en en linnengoed te leren, is de
weitc van het weten niet
Het bekijken van zo'n
oude merklap is een blik in het
ben van vroeger, waar rust
eerste. Godsvrucht, eerbied
iroor huwelijks- en gezinsleven,
lyinboliek, teruggrijpend tot cul-
jrer, van het Midden-Oosten,
riekenland, Sicilië, Italië,
Ipanje en de Balkanlanden is in
lappen verwerkt. In later
euwen nam het Christendom
eel bestaande borduurmotieven
iver, maar het blijft de vraag
if de zoete deerntjes, gebogen
iver hun merklap wel wisten
wat eraan ten grondslag lag.
)e oudste borduurlap in Neder-
and vertelt in zijn tekst: „Trins
Pieters dochter wonende tot Op
perdoes heeft deze doek genaaid
anro 1641". Dit betekent dat een
meisje uit een klein dorp bij
Medemblik in de 17e eeuw uren
lang heeft zitten priegelen om
het zuivere linnen te versieren
met prachtige motieven. Mis
schien heeft ze diezelfde motie
ven wel aangebracht op haar
linnengoed voor de uitzet. Mis
schien zat ze bij iedere steek te
denken aan do jongeman van
haar keuze, die dit linnengoed
mooi zou vinden...
Dat de motieven oud zijn blijkt
uit het schilderij van de Heilige
familie van Joost van Cleve,
Antwerpen 1520, waar op een ta
fel naast spoeltjes garen een ge
vouwen merklap ligt met dezelf
de motieven als die op Trins'
lap voorkomen.
Dit veel gezien 17e eeuws wit-
werk - (platsteken en het tegen
elkaar trekken van steken uit de
serie Perzisch Ajour, in de 17e en
18e eeuw op hemden, nachthem
den, beddegoed, mutsen en zak
doeken) is de voorloper van
kant, aldus mevrouw Schipper,
„Er is al kant uit linnenimitatie
door het wegtrekken van draden
in de lengte en de breedte; de
overblijvende draden worden
omslingerd, zodat er gaatjes
ontstaan. Later vindt men die
gaatjes te klein; er worden stuk
jes stof weggeknipt, de gaatjes
kregen een overspanning van
naaldkants teken (point coupé of
weggesneden draden). Om
streeks de Middeleeuwen was er
veel te handwerken, bij te hou
den, te repareren. Veel kinderen
zulien in die tijd hebben gewe
ven. Kleren werden gemaakt
door de linnennaaister, alleen het
corset kwam uit handen van een
kleermaker. In de lagere stan
den gingen kinderen die geen
gouvernante hadden of naar
kostschool moesten, na de lage
re school in de leer bij een lin
nennaaister. Vanaf 1775 maak
ten meisjes uit de gegoede stand
echter hun eigen kleren niet
meer. Dat „hoorde niet". Wel
mochten ze kleine sieraden ver
vaardigen.
De eerste merklappen om tot
kantversiering te komen waren
opgeluisterd met het witwerk tot
1574 om de kleding die zichtbaar
was (randen van hemden, mut
sen) mooier te maken. Pas in
1574 komt er echte kant uit
Brussel en Mechelen, die echter
voor de meeste mensen te duur
was. Het witwerk bleef gebrui
kelijk voor linnengoed en la
kens, dat betekende miljoenen
steken maken, stof wegknippen
en de opening weer opvullen.
Per dag kwam men misschien
niet verder dan 5 cm in het
vierkant. En dan te bedenken
dat de geborduurde lakens in de
bedstee heel breed werden om
gevouwen, zodat de mooie rand
wel 50 cm te zien was; onder de
dekens was het verder versierd
met kloskant, die al bestond
maar veel goedkoper was dan
Brussels kant.
De platsteken in zijde voor de
borduurlappen op losgeweven
linnen 2e kwart 18e eeuw zijn
tot motieven gevoegd, barstens
vol symboliek. Men vindt er de
levensboom met wortels in de
aarde en takken tot in de hemel.
vogels (hemels symbool van
eeuwen her), levensschepen
(mogelijk huwelijksschepen) en
huwelijkskransen. Het schip
heeft bij alle volkeren een ande
re betekenis gehad.
In een tentoonstelling in het Mu
seum Bredius (Den Haag) han
gen deze merk- en borduurlap
pen (die het meisje m%cht ma
ken als ze aan „siersteken" toe
was), tot 17 juni stil achter glas
met hun verhalen. Ze zijn in
bruikleen afgestaan door het
Haags Kostuummuseum, Haagse
particulieren, maar kwamen ook
uit alle delen van het land:
(ADVERTENTIE)
dan karnt de loodgieter waar je al maanden op wacht
net op het moment dat je weg moet.
Of je man belt op dat hij gasten meebrengt als je juist
de prak van gisteren op gaat warmen.
En dan valt weer de receptie van Anke uitgerekend
op de dag dat je in de bejaarden-bibliotheek helpt,
zodat je geen tijd hebt om je te verkleden J
Ja om u tc helpen met de loodgieter en de gasten daar
is Vinke niet op gebouwd.
Maar voor kledingproblemen kunt u wèl op Vinke bouwen.
Die receptie bijvoorbeeldwat vindt n van die fijne pakjes
met jacquard effect of chemiscr japon met lange,
korte of zonder mouw, voor bibliotheek èn receptie tegelijk?
Vinke mode voor langer dan vandaag.
Noord-Holland, Friesland, Gro
ningen, Noord-Brabant. Alle
hebber. regionale verschillen.
„Ik kan zo zeggen of een lap uit
Groningen of Zeeland is. Je ziet
direct uit welke streek die
komt" (Mevrouw Schipper).
„De Groningse hebben altijd
twee kleuren, bijvoorbeeld bruin
met turquooise groen. Je kunt
er ook de streekgewoontes uit
opmaken en de omgeving waar
zo'n borduurstertje gewoond
heeft. Op doeken uit Waterland
komt steeds eenzelfde kerktoren
tje voor, we denken dat het 't
ketkje van Edam is dat als
voorbeeld heeft gediend. Maar
zeker weet je het nooit. Je kunt
ook zien of de doeken met ple
zier zijn gemaakt, of gewoon
voor het vaderland weg, als
soort broddellap. Sommige zijn
zonder opzet geborduurd, maar
bij andere merk je duidelijk dat
moeder heeft toegekeken of het
dochtertje wel haar best
deed..."
De tentoonstellingen toeren door
het hele land. Ze waren al
Groningen, Hoorn (uit Noord-
Hollands bezit), Tilburg
Brabants bezit), Dordrecht, Zut-
phen, Zaltbommel, Barnevelt,
momenteel in Harlingen. Veel
meer steden staan op het pro
gramma. Meestal worden ze
geleid door lezingen. In het
jaar gaat Mevrouw Schipper een
voordracht over merklappen hou
den voor de Volksuniversiteit in
Leiden. „Weet u wat leuk is,
na afloop kan iedereen met zijn
lappen bij me komen or
meer van te horen. Ik wil best
zeggen wat er belangrijk is aar
een specifieke lap. Dat kan trou
wens ook altijd bij de tentoon
stellingen. Iemand moet verrijkt
uit een expositie komen".
Tiny Francis.
Marianne en Birte poseren met het glazen model
Droommeisje van vandaag
weegt 7 kilo en ze is zo ge
bouwd. dat ze alle kleertjes
maat 36 kan dragen (desnoods
maat 37). Gracieus en slank,
met een up to date kapseltje,
opgemaakt met de nieuwste
kleuren die nooit vlekken,
staat ze in de meest verleide
lijke houdingen. Haar lijfje on
der het korte tentjasje of jurk
je is nep. Want ze is gemaakt
van fiberglas.
In "de étalages van grote mode
magazijnen staan geen wezen
tjes van vlees en bloed maar
mannequins, die in enorme
vrachtauto's door heel Europa
en daarbuiten worden ver
voerd. Een van de grootste
fabrieken die deze schoonheid-
jes aflevert is Hindsgau!
A/S, Denemarken, gevestigd in
Malov, vlak bij Kopenhagen.
Ze bedient meer dan 50 landen
en staat momenteel onder su
pervisie van het Deense minis
terie van Handel. Oprichter
is Ferdinant Hindsgaul, die in
1913 begon de namaak meisjes
te fabriceren.
De firma maakt tieners, vol
wassen vrouwen en de vrouw
boven de veertig die een slank
figuur heeft. Kinderen horen
ook bij de familie. Fiberglas is
uitstekend materiaal om te ge
bruiken voor étalagemanne
quins. Het is stevig en kan de
opstoppers die het leven zo nu
en dan uitdeelt beter verdra
gen dan de gipsmodellen van
vroeger. Bovendien wegen de
fragile uitziende glasmeisjes
belangrijk minder en zijn mak
kelijker verplaatsbaar.
Hindsgaul heeft voor 1973 twee
nieuwe aanwinsten: „Twenty
2" en ..Gazelle", vrouwelijk
gevormde veulenmeisjes met
lange slanke benen en lang
haar. Ze lachen, stoeien of ten
nissen in de ochtend, de mid
dag en als 's nachts de lichten
in de stad zijn aangestoken.
Overstoorbaar blijven ze staan
of zitten in de houding waarin
ze de fabriekshal verlaten
hebben. Onbeweeglijk en zon
der emoties, maar net echt.
Er is geen taxi nodig om de modellen te verplaat sen. Het gewicht is 7 kg
Nu de vakantie weer voor de
deur staat en we allen hoopvol
zitten te wachten op de defini
tieve komst van de zon, is het
moment wel geschikt om iets te
vertellen over het zonnebaden.
Bruinen is een natuurlijk aan
passingsvermogen van de huid
tegen de hevige stralen van de
ton.
'n de loop van de evolutie is het
blanke ras deze verdedigings- en
janpassingsreaktie grotendeels
mvijt geraakt.
Daarom is het niet logisch dit
mechanisme extra uit te dagen
door onze huid aan extreme om-
Handigheden van bestraling
bloot te stellen. Doen we het
t°ch. dan gaan onze huid, die die
verdedigingsmechanisme groten
deels verloren heeft, snel verou
deren. degeneren, uitdrogen,
verharen, verdikken rimpelen
j® eventueel verkankeren.
"et frequent voorkomen van
huidkanker bij personen die veel
blootgesteld zijn aan het ultra
violette licht is reeds lang be
kend. Als klassieke voorbeelden
gelden steeds zeelui en landbou
wers. Huidkanker aan onderar
men en gezicht m.a.w. aan de
blootgestelde lichaansdelen,
komt bij hen vaak voor.
Sinds enkele decennia is het to-
conditie is.
Moeten we daarom het bruinen
volledig afkeuren?
Helemaal niet.
Geleidelijk bruinen is niet onge
zond, ook niet voor blanken, op Eerst rood
voorwaarde dat het niet te snel
gaat, niet te intens is en niet te
lang duurt. Uiteindelijk heeft ie
dere huid zijn dosis zon nodig.
Huidspecialisten verwachten dan
ook binnen 10 tot 20 jaar een
massale explosie van huidkan
kers.
Onze huid is gedeeltelijk door
gankelijk voor het zonlicht. De
stralen die belangrijk zijn voor
mentatie in de pigmentcellen.
Indien de huid door de eerste
reactie te erg beschadigd is
gaat ze afschilferen.
Sommige utraviolette stralen
•komen in het zonlicht niet voor,
•maar wel in de steekvlam bij
het lasser. Het betreft hier kor
tere golven van 254 Amstrong
tale zonnebad in de mode op
alle standen van de wereld. Dit
is een uniek verschijnsel, dat ze
ker meer te maken heeft met
het feit dat een bruine vakantie
huid meer in de mode is als sta
tussymbool dan ter bevordering
van de gezondheid. De meeste
strandlopers hebben immers een
huid die vanuit fysiologisch
standpunt allesbehalve in goede
Zonder zon wordt de huid vaal
en vormt ze geen vitamine D.
Dit kan in extreme omstandig
heden leiden tot rachitis of En
gelse ziekte. Maar overdreven
zonnebaden dient in elk geval
afgekeurd te worden. De pig
mentcellen worden dan extra op
gezweept en het gevaar voor
verkankering neemt drastisch
het bruinen zijn gelegen tussen
2800 en 3200 Amstrong. Onder
invloed van deze stralen treden
er twee reacties op. Eerst een
onmiddellijke reaktie, geken
merkt door een uitzetting van de
bloedvaatjes van de huid. De
huid wordt rood.
Ongeveer 48 uur nadien begint
de huid bruin te worden door
het op gang komen van de pig-
'die zeer agressief kunnen zijn
en waartegen we ons goed moe
ten beschermen. Sommige per
sonen zijn uiterst gevoe ig voor
het zonlicht. Personen met zon-
ne-urticaria kunnen niet alleen
overgevoelig zijn voor ultravio-
letstralen maar zelfs voor het
infrarode licht. Ook patiënten
die lijden aan xeoderma pig
mentosa zijn extra gevoelig.
Hun huid degeneert opvallend
vlug met verdinkkingen, pigmen-
taties en verkankering.
Een blanke huid wordt bij het
zonnebaden best beschermd
door een aangepast produkt.
Op de markt is er een onover
zichtelijke reeks van produkten
die soms de meest onzinnige be
loften inhouden, waaraan ze na
dien niet kunnen vo doen. Een
eerste reeks produkten wil onze
huid beschermen bij het brui
nen. De produkten filteren het
zonnelicht waardoor de eerste
reactie, namelijk het rood wor
den, niet of veel minder op gang
komt en de tweede reactie, het
bruinen, geleidelijker gebeurt.
Als bescherm ngsprodukt raden
we zoveel mogelijk een zuivere
stof aan die niet geparfumeerd
is. Het best gebruike men een
zuivere olie. Terecht gebruiken
de bewoners van dc zuidelijke
landen zuivere olijfolie. Een
tweede reeks stoffen wordt ver
kocht met de bedoeling sneller
te bruinen. Deze produkten zijn
categorisch af te raden. Ze be
vatten of foto-toxische stoffen,
d.w.z. stoffen die onder invloed
van het ultraviolette licht bij ie
dereen schadelijk zijn, of ze be
vatten foto-allergische stoffen
die bij sommige mensen, onder
invloed van bestraling, abnor
male allergische reacties uitlok
ken. Foto-toxische stoffen zijn te
beschouwen als katalisatoren
(op gang brengers) van het ul
tra-violette licht. Ze stimuleren
op een geforceerde wijze de bio
chemische eacties van het brui-
ningsproces. Tot deze categorie
behoren de psoralenen. de ber-
galot-olie, de eterische oliën en
vele parfun?>-
Foto-allergis.he stoffen zijn on
dermeer de sulfamiden- antida-
betica, tetracyclines en sommige
antihistinica, produkten die zelf
gebruikt worden tege noverge-
voeligheld.
Al deze stoffen hebben ongeveer
eenzelfde basiskern, vandaar
hun gezamen ijk kenmerk van
foto-allergie te veroorzaken.
Niet alleen de produkten om
sneller te bruinen maar ook de
beschermingsprodukten kunnen
fototoxlsche stoffen of foto-aller
gische produkten bevatten. Van
daar ons advies van zoveel mo
gelijk een zuivere olie te gebrui
ken. Zeker geen produkten
waarin citroen verwerkt is, om
dat dit een duidelijke foto-toxi
sche akt.vite t heeft.
Tens otte nog dit: produkten om
de huid te voeden, te verstevi
gen of te versterken berusten op
reclame en hebben geen enkele
wetenschappelijke waarde.
Dr. ICKX
