Grote schoonmaak
in gevoelens op
't randje van poëzie
Leidse
Bioscopen
LEIDSE COURANT
MAANDAG 7 MEI 1
AFLEVERING 112
Juni 1944
David Ashton had genoeg vijandelijke
vliegtuigen gehoord om te weten dat
dit doordringende gierende geluid in
de donkere lucht iets nieuws was.
Hij was nog meer verbaasd toen,
schijnbaar zonder reden, de straal
motor werd afgezet. Er volgde een
onheilspellende stilte. Welke stom
meling zou op die manier zijn motor
afzetten? Boven Londen, in het don
ker? Die vent vroeg er gewoonweg
om, te worden neergeschoten.
Plotseling schudde de kelder op Leicester
Square, de „Services in London Club" ge
heten, door een hevige ontploffing; brok
ken puin vlogen naar alle kanten. Het
meisje in Davids armen viel gillend op de
dansvloer en trok hem in haar val mee.
Toen David haar overeind hielp, lag het
vier man sterke dansorkest tussen de ver
nielde muziekinstrumenten; een aantal
dansers was bezig anderen onder het van
het plafond neergestorte puin uit te trek
ken; de bar was overstroomd met drank
en glassplinters.
Iedereen dacht dat er een gewone bom was
gevallen, onaangenaam dichtbij maar ver
genoeg om niet levensgevaarlijk te zijn.
Maar deze bom was niet uit een vliegtuig
geworpen. Het was zelf een vliegtuig.
Weldra hield heel Zuidoost-Engeland de oren
gespitst voor het onmiskenbare geluid van
een „vliegende bom" zoals het projec
tiel met karakteristieke luchthartigheid
werd genoemd door degenen voor wie het
bestemd was. Maar het zou blijken het
meest duivelse wapen van de oorlog te
zijn: Hitiers voorlaatste poging om de bur
gers van het land, die tussen hem en de
overwinning stonden, op de knieën te dwin
gen.
De officiële naam van de „vliegende bom"
was „V-l". Het projectiel met de korte
vleugeltjes en de straalmotor werd gelan
ceerd vanaf bases langs de noordkust van
bezet Frankrijk. Het bereikte een snelheid
van ruim 500 kilometer per uur en het
vloog rechtdoor tot het boven Londen was.
waar de motor stopte. Dan viel het en ont
plofte. De onofficiële naam „vliegende
bom" gaf eigenlijk een nauwkeurige be
schrijving.
Toen het meer bekend en herkenbaar werd,
hoopten de mensen dat de motor niet zou
stoppen vóór het projectiel boven hun hoof
den was gepasseerd. Dat betekende dat ze
veilig waren, maar ook dat ze daarmee an
deren dood en verderf toewensten. Het was
een dubbelwerkend geheim wapen; psycho
logisch was het een extra beproeving voor
het moreel; en militair dreigde het meer
verwoestingen te zullen aanrichten dan alle
conventionele bommen samen in de don
kerste dagen van de Blitzkrieg.
David en het meisje met wie hij had gedanst
en dat hij niet eens bij naam kende, kwa
men er, behoudens de kalk in hun haren
heelhuids van af. Hij bracht haar naar het
Charing Cross Hospital en zag haar nooit
terug.
Gelukkig voor andere grote steden, was de
grootste afstand die de vliegende bom kon
afleggen, slechts ruim tweehonderd kilome
ter.
Zijn vreemde geluid werd dan ook nooit ten
noorden van Northampton gehoord.
Ian Mackenzie nam Freda mee naar zijn
huis, om met zijn moeder kennis te ma
ken. Ze bleken heel goed met elkaar te
kunnen opschieten, ofschoon ze allebei te
gen deze eerste ontmoeting hadden opge
zien. Mevrouw Mackenzie wenste vurig dat
Ian weer zou trouwen; en ditmaal geluk
kig. Volgens wat hij haar van Freda had
verteld, leek ze haar heel geschikt voor
hem, behalve wat haar leeftijd betrof. Was
ze niet een beetje te jong?
„Jong? Wacht maar tot u haar ziet", had
Ian gezegd.
Freda had dezelfde twijfel geuit. „Zou ze
niet een beetje...je weet wel?"
„Wacht maar eens af, Freda."
De eerste ontmoeting vond plaats in de plan
tenkas van de Mackenzies, waar mevrouw
Mackenzie haar planten verzorgde. Er ont
stonden niet van die akelige stiltes, zoals
vaak in dergelijke situaties. Ian kon
nauwelijks een woord tussen krijgen. Hij
zag dat zijn aanwezigheid niet nodig
en liet hen alleen. Het kon Freda niets
schelen dat hij getrouwd was geweest. Me
vrouw Mackenzie verzekerde haar, dat het
niet lans schuld was geweest; en da
ze niet omdat ze zijn moeder was. Freda
merkte wel dat ze te verstandig was
vooroordelen.
Mevrouw Mackenzie waarschuwde haar, dat
hij erg serieus was, maar dat had
waarschijnlijk al gemerkt. „Soms wel een
beetje té serieus, vind je niet, Freda?'
Nee, dat vond Freda niet, ze hield va:
hem zoals hij was.
Toen kwam Ian terug. Mevrouw Mackenzie
zei dat ze haar planten niet mocht ver
waarlozen, en Ian nam Freda mee naar de
salon.
„Ja" zei mevrouw Mackenzie bij zichzelf,
„ze is ouder dan ze lijkt; hij had gelijk.
Zij zou de ideale vrouw voor hem zijn.
werkelijk de ideale vrouw."
Het incident met de vliegende bom verkortte
Davids verblijf in Londen. Hij begreep dat
hij zijn verlof toch in Liverpool zou moeten
doorbrengen. Hij stald* het alleen maar zo
lang mogelijk uit.
Hij moest nog een laatste poging wagen; een
allerlaatste poging.
En toen merkte hij dat zijn sleutel niet pas
te; Sheila had het slot laten verwisselen
om hem buiten de deur te houden.
Hij bracht de nacht bij de Ashtons door en
zei daar, dat hij naar een advocaat zou
gaan voor de echtscheidingsprocedure. De
volgende morgen ging F.dwin naar Sheila.
Niet omdat hij wilde proberen haar op an
dere gedachten te brengen. Maar om zich
ervan te overtuigen, naar aanleiding van
wat David had gezegd, of haar besluit wer
kelijk vaststond. Of ze wel wist dat ze dan
niet meer terug zou kunnen.
Haar besluit stond vast; en ze wist het. Ed
win wist werkelijk niet wat hij nog meer
kon doen. Kon hij iets voor haar doen dat
het haar gemakkelijker zou maken? Dat
wilde Sheila niet; David was zijn zoon.
Leidse agenda
Maandag 7 mei
LAK Theater 20.00
„Land te koop" door Surinaamse
cabaretgroep.
Lldo: „Turks Fruit", (18 jr). Da
gelijks 14.30, 19 en 21.15 uur en Trianon: „Porgy and Bess",
zondag extra voorstelling om (a.l. Dagelijks 14.30, 19.00 en
21.15 uur en zondag 14.15, 16.30,
Luxor: ,,De vier vuisten de lucht
in", (14 jr). Dagelijks 14.30,
19.00 en 21.15 i
zondag extra voorstelling
16.45 uur.
Rex: „De Liefdes van Greta",
jr). Dagelijks 14.30, 19.00
21.15 uur en zondag 14.15, li
19.00 en 21.15 uur. Vr/za. nacht
voorstelling 23.30: „De ketting-
gangers bende", (18 jr).
Camera: Geen opgave ontvangen.
Jeksten" van Hildegard Knef
„Ich brauch Tapetenwechsel"
luidt de tekst van een van de
liedjes van de Duitse acbri-
ce-chansonnière Hildegard
Knef. „Ich brauch Tapeten
wechsel" is de Duite titel
van haar boek met gedichten
dat hier verscheen als het
simpele "Teksten". In de
vertaling van Ernst van Al-
tena heet dat liedje „Ik wil
van decor veranderen". Het
is inmiddels een tekenend zin
netje voor Hildegard Knef.
Toneel, film. chanson waren
haar dagelijks terrein, met
het boek "Een gegeven
paard" bleek ze bovendien
een rasschrijfster, nu plaaitst
ze haar teksten binnen het
decor van een gedichtenbun-
„Ze verlangde er altijd naar
gedichten te kunnen schrij
ven zonder zich daarbij
door dat korset van de mu
ziek de adem te laten be
nemen" luidt de flaptekst
dat nieuwe boek. „Tek
sten" presenteert de beste
van haar chansons met op
de pagina daarnaast steeds
Van altena's vertaling plus
een aantal zonder muziek ge
schreven gedichten ontstaan
tussen 1965 en 1972. Als toe
gift volgen twee stukken pro
za volgens hetzelfde procédé
in Duits en Nederlands weer-,
gegeven.
Wie haar teksten een gedich
tenbundel noemt, geeft Hil-
Knef te veel
eer. Het is een grote schoon
maak in gevoelens, verwoord
in hieldere, simpele, vaak
beeldende taal, op het randje
van poëzie. Het zijn kleine
notities naast de alledaagse
wereld, over verdriet
(on)mogelijke liefde, en de
kleine dingen des levens.
Herfstig commentaar met
een eigenaardig soort humor
over het leven dat maar niet
volmaakt wil worden: „Wie
weet vraagt u op een dag
ooit een nog wel rechtschapen
iemand:
hoeveel mensen waren geluk
kig door jouw leven?
En dan glijd je door spiralen
l herinnering,
door vertwijfeling en door
vreugde
en vol treurnis zwijg je, want
je weet het niet".
Hildegard Knef is een vrouw
die het "niet weet" en die
het ook niet "zéker" wil we
ten. Juist die onzekerheid
maakt haar werk menselijk
en aanvaardbaar.
Het gebrek van de bundel is
de sterkte van Knef als ver
tolkster van haar liedjes. In
de teksten mis je voortdu
rend haar typische eigen
stemgeluid. Het brokkelige,
melancholische Duits dat de
inhoud steeds een stuk per
soonlijker maakt en hoger op
helpt. Haar "gedichten" blij
ven zonder die stem incom
pleet en uitgeverij Gottmer
was daarom zo slim een
plaatje met een tiental tek
sten die Hildegard Knef zelf
voordraagt („zegt" is mis
schien beter op z'n plaats)
bij het boek te voegen. Wie
de tekstbladzij ernaast
neemt en de stem van Knef
hoort, kan een stuk tevrede-
ner zijn. Bovendien blijkt zij
de op de plaat gesproken
tekst op vele plaatsen bekort
te hebben en haar gedichten
winnen daarbij aan sterkte.
In het boek zelf zitten per ge
dicht teveel herhaalde regels
en dat is misschien een geëi
gend procédé voor gezongen
P J. G. Verwater: Ancellque E.
M d v H. W J M. Eelt en Q A
M. Opdam: Wlihelmlna A E. d. v.
J. C. v. d. Voort en J. W. Gerlag;
Basilar G. P.. 7 v. B. A Smalle-
gange en M. J. G. Partouns; Dennis
J. S.. 7 v. S. M Zandbergen en J.
H. M. Bosman: Jeannette. d. v J.
T. Nulkes en M. E. Braak: Sander,
z. v. ,T. I). Grlekspoor en M. J. de
Haas: Theodoras C„ z. v. C. A. M.
Bader en A. A. M. Aartman: Johan
nes L, M., z. v. W. J. S. Turenhout
en G. M. Kraan: Bernardus H. G
z. v. H. M. Geerllngs en J. J. P.
Postma: Hendrlkn W. M., d. v. H.
M. v. d. Hulst en H. G. M Alders:
Jessica. E., d. v. P. G. Brama en
M. E. G. Hoogewonlnk: Marco, z. v.
H. J. v. d. Slot en 7. WUhrmann:
Blanca, M.. d. v. F. v. d. Meer
en H. P. v. Heljnlngen: Wendy. F.
M.. d. v. A. F M v Glesen en M
J. v. Westgeest: Rudolf W.. z. v. L.
liedjes, bij 't lezen irriteert
dat nog wel eens.
Ernst van Altena geldt als een
van onze beste vertalers.
Zijn weergave van het Duits
van Hildegard Knef doet die
faam niet altijd eer aan.
Soms is zijn Nederlandse
tekst ronduit slordig, of te
gemakkelijk en te snel neer
gezet, soms negeert hij vol
komen de plastiek van het
Duitse origineel en maar zel
den komt er een gelijkwaar
dig equivalent van de tekst
uit de bus Dezelfde bezwaren
golden trouwens al voor zijn
"omzetting" van Rod
McKuens "Listen tot he
warm", een vergelijkbare
"gedichtenbundel" van een
zanger maar dan wel een
stuk kletskouseriger van ni
veau.
Het nawoord van Van Altena
waarin hij verklaart geen ver
talingen te hebben willen ge
ven, maar "bewerkingen in
de geest van het origineel"
omdat hij hier en daar met
de muziek van de diverse
Duitse componisten heeft re
kening gehouden, gaat als
excuus maar heel zelden op.
Overigens blijft Hildegard
Knef nog even binnen het de
cor van de schrijverswereld.
Het laatste (proza)stuk van
"Teksten" heet "Het tweede
boek" en ze schetst erin hoe
ze door dat boek-in-wording
wordt achtervolgd. We kun
nen het binnenkort verwach
ten zegt de uitgever.
Hildegard Knef verblijft mo
menteel in een vrouwenkli
niek te Bazel waar zij en
zware operatie heeft onder
gaan. Het is niet bekend hoe
lang ze daar nog moet blij-
BERT JANSMA
Ham: Jacobus, W. N..
J. T G
M. J. v.
ren: Mark. J. C, z. v. J. M. G.
Mullekom en J C. M. Blüm; Suzan,
d, v. J. C M. v. Dlemen en A. M.
etromvd: J. J. M. Heemskerk en C
C. Warmenhoven: J P. v. Dijk e
T. C M v d. Berg; J. G. Weljer
leden: Leont
M. d« GrooLWarmenho-
VALKENBI HO Geboren: Hendriks
M. AdrlaansenMaria G. Johanna Maria, dochter van J. W.
G. A. F Beniers en H. A. M. E. van Laarhoven en J. A. A.
bosch; Juliette S. d. v. C. van Essen: Venessa. dochter var
- A Bijster: Michael M. A. Gravekamp en D. A. M
Berg en Joosten; Jurgcn, zoon van J. M.
Lldo: ..Turks Fruit". 18 Jaar Dage
lijks 14.30. 19 en 21 IS uur en zon
dag extra voorsteling om 16.45 uur.
dag 14.15, 16.30. 19 en 21.15 u
llndio: .P.oma", 18 Jr. dacelIJV
19 en 21.15 uur r. zondag
voorstelling om 16.45 uur.
zondag 14.15.
Vr/za. nachi\
kettingganger*
14.30. 19 en 21.15 i
bende". 18 Jr.
Weinig vraag
naar oppas eij
burenhulp in I
Zoeterwoude I
Zoeterwoude - Er is in Zoeterwq,
de te weinig vraag naar oppf
om hiervoor een organisatie
te zetten. Dat is de conslusf
van de werkgroep 'Burenhui
welke zich op de laatstgehowty
vergadering hiermede bezig
houden heeft.
De meeste buren hebben reei
onderling een regeling. Inditj
men nog niemand kent voor i
werk dat kan men zich in vei
binding stellen met mevrouf
Elderhorst-Juffermans, Keri
laan 11 tel. 1855.
Zij zal dan contacten leggen
gezinnen met middelbare schi
lieren welke graag tegen betj
ling komen oppassen.
van de Leidse Studenten 1
sitcentrale tel. 017104050j
(Kriterion). Zij komen ook
Zoeterwoude.
Goed toneel van
Vrouwenbeweging,
in Voorhout
VOORHOUT Ter afsluiting vq
het winterseizoen werd doq
de dames van de Vrouwenbeul
ging een toneelavond gehoudej
Opgevoerd werd het toneelspt
in drie bedrijven „Vrije V|NC
gels", van Frans Drost.
De regie was in goede handfl
van Ben Veenhof terwijl 4
souffleursplaats werd bezet dot
Jan van Leeuwen. Het sti^
speelde zich af in de tegenwooi
dige tijd. Het werd dan od
door de eigen toneelgroep q
uitstekende wijze uitgebeell
Toen het doek dan ook voor d
laatste keer viel, werden de d|
mes daarna met een dankbai
applaus beloond.
De belangstelling viel helaas eq
beetje tegen, wat voor zoi
avond altijd wel jammer is. Oq
danks dat was het een prini
afsluiting van het winterprj
gramma. Met voldoening ka
de Vrouwenbeweging Voorhof
dan ook terugzien op een aantq
zeer goed verzorde avond»
deze winter.
De uitgaansdag is vastgesteld o
21 augustus. Dames die mr°
deze uitgaansdag mee willfca
moeten zich vóór 1 juni opgeve
bij een der bestuursleden.
Grofvuil
ophaaldienst
DINSDAG 8 MEI:
Hoce Rijndijk cn Utr. Jaagpad (belif t
van Wllhelmlnabrug tot Rhlji v
Leedstrant. Wlerlck-
Spaarnestraat. Lekstraaj
ïweg. Korevaarst
at. Kraalerstraat, 2e
Oranjeboomstrai
Barbarasteeg. I
nesteeg. Nwe. Brugsteeg. Wlelm
Hogewoerd. WaterateeÉ
Rerhbrandtstraat.
Oude Varkef
Groenhaa
- en Schlekade, Witte Slngd
nhovenstraat. Witte
it. Justus Carelhuls.
'nkade, Gerrlt Doustras
straat. Hugo de Grootstrai
Blnnenvi
Sterrenwacht. Kalserstraat. Bakkej
steeg. Molensteeg, Bolsntkade, Kar
Gerecht, Lokhorststrnnt, Zonnevel!:
straat, Pleterskerkchoorsteeg^ Dle|
steeg. BerkendaelstraaL
Haven. Havenkade. Kalv»
KIJfgracht, Minnebroeder
Zuidsingel. Herengracht. K
Lange Langstraat. Nwe
straat. Oosterkerkstraat. Waardkejl
plein en steeg, Waardgracht. Oran
jegracht. Kanrsemaker
Looyerstraat. Weverstraat,
straat. Groerestecen. Uitersten
Kerksteeg. Breestraat. Langebruijfc
Ketelboetersteeg. Schoolsteeg. Wo f
steeg. Gangetje. Botermarkt. VI
markt, Stadhuisplein,
steeg. Dwarskoornbrugst»
mansteeg. Mandemakers
wensteeg. Boommarkt, Aalmark
Nieuwe Rijn. Den Burcht, Bi
steeg. Nleuwstraat, Hi
Hooglandsekerkkoors
weg. Oude Rijn. Hoogsti
markt. Hooigracht. Sr.
steeg, Van Drlessenstrnnt, Mldde
stegracht. ZIJlslneel, RIJnkndii.
terdwarsstraat. Munnlkenstrant, Vs
Galenstraat. Waardstraat,
straat. Trompstraat. De
VOORSCHOTEN
WOENSDAG 9 MEI
geest (met uitzondering
deelte Oude Adegeosterlaa
Voorschote
Hofweg (h
de Vonrsr]
aan de Lcldseweg ihi
.issen Raadhuislaan si
weg). Voorschoterwei i
t gedeelte ten oosten va
-■terweg). Prof Boerhai
DONDERDAG, 10 MEI
ord-Hofland. aan de HofWeg (1)4
edeelte tussen Voorschoterweg en A
.eldseweg). Leldsewcg (het gedeelj
ussen Voorschoterweg en de Vlnl,
.eg) en de VlnJcweg.
