Vorig jaar vertrokken
ruimteschip Pionier-10
nog maanden onderweg
1
Groei van onze bevolking
loopt steeds meer terug
PEKING BEREIDT ZICH
VOOR OP KOMST
VAN AMERIKANEN
Tweede lancering naar planeet Jupiter
Stationair aantal wordt mogelijk
Nieuwe cao
bloembollen
DINSDAG 3 APRIL 1973
LEIDSE COURANT
PAGINA 7
Kaap Kennedy Op donderdag
5 april begint een drie weken
durende periode waarin het gun
stig is vanaf de aarde een ruim
teschip te lanceren naar de pla
neet Jupiter. Dit eens in de 13
maanden voorkomende „lan-
ceervenster" werd vorig jaar
maart voor het eerst in de ge
schiedenis van de ruimtevaart
benut door de Amerikaanse
NASA, toen deze organisatie de
Pionier-10 vanaf Kaap Kennedy
wegschoot. Dit ruimteschip is
overigens nog steeds op weg
naar de grote, vreemde, verre
planeet, en zal daar niet eerder
dan op 4 december van dit jaar
arriveren na een reis van 642
dagen, en een afgelegde afstand
van bijna 1000 miljoen kilome
ter. Thans staat op Kaap Kenne
dy opnieuw een Atlas-Centaurra
ket gereed om tijdens het ko
mende lanceervenster voor de
tweede maal een Pionier (num
mer 11) weg te schieten In de
richting van Jupiter, de veruit
grootste van de negen planeten
Het staat nu al vast dat tenminste een van de
twee Pioniers t.z.t. ons zonnestelsel voorgoed
zal verlaten voor een zwerftocht door het heel
al. Serieuze NAS A-geleer den houden er reke
ning mee dat het ruimteschip ooit misschien
nog eens gevonden zal worden door vertegen
woordigers van een andere, buitenaardse be
schaving. Om die reden heeft men beide
Pioniers voorzien van een vergulde aluminium
plaat van 15x23 cm waarin een aantal tekens
en symbolen staan gegraveerd, die aangeven
wat de herkomst van het ruimteschip is, en
waarvoor het heeft gediend. Ondermeer is de
mens afgebeeld en kan uit de tekening de
positie van ons zonnestelsel ten tijde van de
lancering der Pioniers worden afgeleid.
die we in ons zonnestelsel ken
nen.
Terwijl de aarde eens per jaar
een baan beschrijft op een ge
middelde afstand van 149 mil
joen kilometer van de zon, doet
Jupiter over het voltooien van
een ronde om diezelfde zon bij
na 12 jaar. Maar daarvoor be
draagt de afstand van de pla
neet tot de zon dan ook maar
liefst 779 miljoen kilometer. Ju
piter, die we door de telescopen
kennen als een geel-oranje tot
rode bol met zlauwgrijze ban
den, is na Mercurius, Venus, de
aarde en Mars de vijfde van ne
gen planeten. Qua grootte en
massa stelt hij die andere acht
planeten echter ver in de scha
duw. Zo heeft Jupiter een volu
me dat 1000 maal groter is dan
de inhoud van de aardbol. Bo
vendien heeft de planeet een
massa, die 318 maal de massa
van de aarde is, en nog altijd
tweemaal groter dan de massa
van alle andere acht planeten
tezamen.
De planeet stoot, dat heeft men
kunnen aantonen, driemaal zo
veel energie uit, als hij van de
zon ontvangt, hetgeen betekent
dat Jupiter een eigen energie
bron moet bezitten, naar de
aard waarvan men tot nu toe al
leen maar heeft kunnen theoreti
seren. Vast staat in elk geval
dat Jupiter een magnetisch veld
bezit, dat ongeveer 20 keer zo
sterk is als het aard-magnetisch
veld. n dit veld zijn elektrisch
geladen deeltjes (protonen en
elektronen) ingevangen, als ge
volg waarvan zich stralingsgor
dels hebben gevormd, die ook
voorkomen in de buurt van de
aarde. Astronomen hebben goe
de redenen om aan te nemen
dat deze stralingsgordels qua In
tensiteit een miljoen maal ster
ker zijn dan die van de aarde.
Een ruimteschip dat deze Jypi-
ter-gordels zou binnenvliegen
zou volkomen nutteloos worden
door de totale ontredding van de
S mi
l
Zo ziet een tekenaar de passage
Scheervlucht
Het is naar deze gigantische, en
tegelijk geheimzinnige planeet,
waarheen de Pionier-10 al ruim
13 maanden onderweg is, en
waarheen de Pionier-11 in de ko
mende dagen op weg zal gaan.
Beide ruimtescheepjes, die
slechts 260 kilogram per stuk
wegen, en voor hun elektrici
teitsvoorziening uitgerust zijn
met een viertal radioaktieve
batterijen, zijn op een extra
aangebracht instrument in de
Pionler-11 na, geheel gelijk aan
ekkaar.
Het is niet de bedoeling dat de
Pioniers de dampkring van Jupi
ter ingstuurd worden. De trajec
ten zijn zodanig gekozen dat zo
wel de Pionier-10 als de Pio
nier-11 achter Jupiter langs zul
len vliegen. In het geval van het
eerste ruimteschip zal de
schee
vlicht lanls Jupiter op
een afstand van 140.000 kilome
ter plaatsvinden. Dat gaat ge
beuren op 4 december a.s. Hoe
wel dit een overdreven grote af
stand lijkt, moet men wel be
denken dat de projectleiders niet
het risico willen lopen dat de
apparatuur aan boord ontregeld
der Pioniers langs de onder een dik wolkendek schuilgaande planeet Jupiter.
zou worden door de straiingsgor-
passage van de Pionier-10 echter
blijken dat het met de intensiteit
van die gordels allemaal wel
meevalt, dan zal het traject van
de Pionier-11 in de loop van 1974
dels rond Jupiter. Mocht uit de
alsnog zodanig worden bijge
stuurd dat dit ruimteschip Jupi
ter tot op minimaal 30.000 ki-
lomwrwe kan naderen. Afhanke
lijk van de lanceerdatum zal de
Pionier-11 Jupiter op z'n vroegst
passeren op 5 december 1974,
met als uiterste datum (bij een
lancering op 26 april a.s.) 30 juli
1975M
Voorbij Jupiter
Overigens is Jupiter niet het
enige onderzoeksobject voor de
Pioniers. Het grootste gedeelte
van hun traject leggen de ruim
teschepen af buiten de zt-nne-
baan van de planeet Mars, in
een gebied van ons zonnestelsel,
waar nog nooit eerder een ruim
teschip is geweest.
Een zeer belangrijke mijlpaal
bereikte de Pionier-10 met het
passeren van de beroemde aste-
roïdengordel, een 250 miljoen ki
lometer brede zone van kos
misch puin, die zich bevindt tus
sen de omloopbanen van Mars
en Jupiter, n deze gordel is
puin geconcentreerd, variërend
van stofdeeltjes tot steenklom
pen met een doorsnede van
meer dan 700 kilometer. Men is
altijd bevreesd geweest dat
ruimteschepe een grote kans
zouden maken in deze asteroï-
dengordel in aanvaring te ko
men met kleinere puindeeltjes,
en daardoor geheel verwoest
zouden worden. De Pionier-10
passeerde de asteroïdengordel
tussen 15 juli en 15 februari jl.
echter onbeschadigd. Dank zij
specisal daarvoor ontworpen ap
paraten liet het toestel de astro
nomen verder weten dat de con
centratie klein gesteente in de
gordel nergens noemsnwaardig
hoger is dan elders in de tot nu
toe nderzochto Interplanetaire
ruimte.
Onderzoek
Tijdens de passage langs Jupiter
in december zal het traject van
de Pionier-10 onder invloed van
het sterke zwaart?krachtveld
van de planeet zodanig worden
afgebogen, en zal het ruimte
schip zoveel extra snelheid mee
krijgen, dat het tostel zich
steeds verder van de zon zal
verwijderen, om tenslotte om
streeks 1987 voorgoed uit het
zonnestelsel te ontsnappen voor
een eeuwigdurende trektocht
door het einddeloze heelal. In
1977 zal de Pionier-10 de baan
van de planeet Saturnus, 1.500
miljoen kilometer van de zon,
kruisen, en in 1980 die van de
planeet Uranus, nog eens 1.400
miljoen kilometer verder. Tot
ongeveer zover hopen de geleer
den het toch al zwakke radiosig
naal van het toestel te blijven
ontvangen, en daarmee dus ook"
gegevens omtrent de aard van
dc interplanetaire ruimte ver
buiten de omloopbaan van Jupi
ter, en vermoedelijk ook buiten
de effectieve invloedsfeer van de
zon. Ook de Pionier-11 kan op
een dergelijk het zonnestelsel
ontsnappend traject worden ge
zet na de Jupiter-passage eind
1974 - begin 1975. Afhankelijk
van een aantal nog niet geheel
bekende factoren, overwegen de
projectleiders echter het traject
van dit tweede ruimteschip zo
danig door het zwaartekracht
veld vsn Jupiter te laten beïn
vloeden, dat deze Pionier in 1980
ook nog vlok langs de planeet
Saturnus zou kunnen vliegen.
Maar voorlopig ls het nog lang
niet zover. Het wachten is eerst
nog op een wel of niet slagende
lancering in de komende dagen,
en vervolgens op de beide
scheervluchten langs Jupiter, de
eerste in december a.s., dc
tweede, als alles meezit, precies
een jaar later. Pas daarna kon
men aan extra onderzoek gaan
denken. GERARD J. PLUKKEL
DEN HAAG Het Centraal Bu
reau voor de Statistiek is op het
ogenblik hard bezüg met het op
stellen van nieuwe voorultbere-
"keningen met betrekking tot de
bevolkingsgroei. In de loop van
dit jaar zal er een publicatie uit
resulteren. De nieuwe prognose
is nodig, omdat de geboortete
ruggang zich zo snel voltrekt,
dat vorige voorspellingen on
bruikbaar zijn gworden.
Het CBS sluit niet uit, dat de
vruchtbaarheid van de Neder
landse gezinnen een dusdanig
niveau bereikt, dat de kinderge
neraties die der ouders slechts
vervangen zodat op den duur
Turkse baby's
probleem
in Haarlem
HAARLEM (ANP) De ge
meente Haarlem gaat met
de stichting pleeggezinnen
een oplossing zoeken voor
het probleem van de Turk
se baby's in Haarlem. Een
aantal van deze baby's is
door de ouders onderge
bracht bij Nederlandse ge
zinnen tegen een vergoe
ding van 100 tot 150 per
maand.
In Haarlem en omgeving
worden per jaar ongeveer
vijftig Turkse baby's gebo
ren. Steeds meer ouders la
ten deze tegen, vergoedin
gen door anderen verzor
gen. Het Haarlemse ge
meentebestuur kan tegen
misstanden die zich voor
doen niet optreden omdat
er geen verordening voor
bestaat.
IJsclubweg De 28-jarige brom
fietster E. M. V.-van H. van de
Roggekamp is gistermorgen tij
dens een hevige regenbui tegen
een geparkeerde bestelauto op
gebotst. Dit gebeurde op de IJs
clubweg in Den Haag. De
vrouw werd met hoofdletsel op
genomen in ziekenhuis Antonius-
hove.
een stationaire bevolking zou
ontstaan. Voorzichtig wordt
zelfs reeds gesteld, dat het mo
gelijk is, dat het kindertal in de
gezinnen gemiddeld zelfs lager
kan worden dan voor de ver
vanging van generaties nodig is,
wat dus in 'n dalend bevolkings
cijfer zou resulteren. Het wordt
nodig geacht, nieuwe cijferop
stellingen te maken opdat het
overheidsbeleid op de ontwikke
lingen kan worden afgestemd.
Uit jongste cijfers is gebleken,
dat er in 1972 214.000 levendge
borenen waren. Een jaar eerder
waren er 227.000 en in 1970 nog
239.000 levendgeborenen. Com
mentaar van het CBS: „De
reeds eerder voorzichtig geuite
opvatting, dat de band tussen
huwen en het krijgen van kinde
ren en tussen sexualiteit en
voortplanting losser is gewor
den, kan thans zeker stelliger
worden uitgesproken.
Tegenover de voortgezette dalen
de lijn van de geboorten staat
een toenemende sterfte, volgens
■het CBS door de voortgaande
veroudering van de bevolking.
Het aantal overledenen bedroeg
In 1970 en 1971 rond 110.000, in
1972 echter 114.000.
Ook de invloed van de vestiging
van buitenlanders neemt af.
Overigens verwacht het CBS ook
weer niet, dat het op korte ter
mijn gedaan is met de bevol
kingsgroei, al vlakt deze steeds
verder af.
Nederland gaat in versneld tempo
in de meer algemene Europese
pas meelopen.
Hoe sterk de bevolkingsgroei in
Nederland onder druk staat,
blijkt uit de dalende toeneming
van het aantal inwoners als sal
do van geboorte, sterfte en bui
tenlandse migratie: in 1970 was
er een netto toename van
162.000 bewoners, in 1971 van
150.000 en in 1972 van 116.000.
Het totale bevolkingscijfer eind
vorig jaar was 13.385.000.
Prof. de Wijs
nieuwe rector-
magnificus
Delftse t.h.
DEN HAAG (ANP) Prof. ir. H.
J. de Wijs is benoemd tot rec-
tor-magnificus van de techni
sche hogeschool £n Delft. Hij
volgt prof. ir. H. R. van Nauta
Lemke op, aan wie eervol ont
slag is verleend.
Prof. van Nauta Lemke had in ja
nuari aan minister Van Veen
verzocht hem als rector-magni-
ficus ontslag te verlenen. Als
rector-magnificus was prof. van
Nauta Lemke ook lid van het
college van bestuur van de
Delftse TH. Hij vroeg 'ontslag
omdat hij vond dat een „on
werkzame situatie" was ontstaan
ten opzichte van de hogeschool-
raad die o.a. indertijd achter de
bezetting door studenten van de
th stond en niet mee wenste te
werken aan de uitvoering van
de collegegeldwet.
DEN HAAG - Binnen het kader
van het landbouwschap is in
principe overeenstemming be
reikt over de nieuwe cao voor
het bloembolicnbedrijf voor het
contracljaar 1973/1974.
Onder voorbehoud van goedkeu
ring door de organiaties is be
sloten de lonen te verhogen met
3 procent. Tevens wordt weer
een indexeringclausule opgeno
men, de vakantietoeslag te
brengen van 7 op 7,5 procent.
Voor werknemers van 22 jaar
en ouder zal een minimum va
kantieslag van 1.000 bruto gel
den.
Bomalarm
KLM-vliegtuig
STUTTGART (afp) - Als gevolg
van een bomalarm heeft een
DC-9 van de KLM gisteravond
een tussenlanding op het vlieg
veld van Suttgart gemaakt. Het
toestel was maandagavond uit
Milaan vertrokken met bestem
ming Amsterdam. Om veilig
heidsredenen is het in Stuttgart
geland.
Gewapend met veldbedden en lig
stoelen stonden, zaten en lagen
deze voetbalfans vijftien uur in
de rij om te proberen een kaart
je te bemachtigen voor het we
reldkampioenschap voetbal in
Duitsland. De voorverkoop begon
vandaag. Deze foto ls uit Kiel
afkomstig.
Leo Bernstein
overleden
NEW YORK (AP) Leo Bern
stein, vice-president en direc
teur van de internationale Is-
raël-Bond organisatie, is gisteren
in de ouderdom van 61 jaar aan
een hartaanval overleden.
.Bernstein werd in 1970 benoemd
tot directeur voor de verkoop
van Israëlische obligaties in de
Verenigde Staten en andere de
len van de wereld, nadat hij 30
jaar lang leid'ng had gegeven
aan grote nationale program
ma's voor Israël in de Verenig
de Staten.
Havenstaking
in Londen
LONDEN (UPI/Rtr) - Ongeveer
achtduizend arbeiders In do
Londcnse havens hebben giste
ren het werk neergelegd als ge
volg van een geschil over de
twecidc fase van het loon- en
prijsbehcerslngsprogrom van de
regering.
Al direct werden 27 schepen die
klaar lagen om geladen of ge
lost te worden door de staking
getroffen.
De havenarbeiders zullen vandaag
bijeenkomsten beleggen om te
beslissen of de staking zal wor
den voortgezet.
Zij hebben een aanbod van de
werkgevers om do lonen te ver
hogen weliswaar aangenomen,
maar eisen daarnaast een sy
steem dat volgens de werkge
vers zou neerkomen op een on
aanvaardbare vergroting van de
op de schepen werkende ploe
gen.
PEKING (Reuter) Uit de win
kels In Peking zijn gisteren de
kinderspelletjes verdwenen die
anti-Amerikaanse onderwerpen
uitbeelden. De Chinezen ver
wachten deze week de voorhoe
de die het eerste Amerikaanse
contactbureau gaat Inrichten.
De Amerikanen, onder leiding van
Alfred Jenkins, komen donder
dagavond aan om alles in ge
reedheid te brengen voor de
komst van oud-ambassadeur
David Bruce.
Blijkbaar met het oog op winke
lende Amerikanen die met dol
lars gaan zwaaien zijn de prij
zen in de antiekwinkels van Pe
king scherp gestegen. Buitenlan
ders die in Peking wonen vra
gen zich af waarom er in de so
bere stad opeens een ijswinkel
geopend is „met 30 verschillen
de smaken". Anti-Amerikaanse
spelletjes zijn uit Peking ver
dwenen maar in Sjanghai en
andere grote steden nog steeds
te koop. Daaronder is een klei
ne legpuzzle, „Vietnamees held-
je" genaamd, die de Ameri
kaanse „nederlaag" in Vietnam
toont en het opschrift heeft „het
Amerikaanse imperialisme en
alle reactionairen zijn papieren
tijgers".
Er werd een bewegend plastic
vietkongmannetje verkocht die
een bajonet door een Ameri
kaanse soldaat steekt, met het
opschrift „verpletter het Ameri
kaanse imperialisme". De afge
lopen week is in verscheidene
bioscopen in Peking de film
„voorzitter Mao ontvangt dr.
Kissinger" uit februari getoond.
In Argentinië
drie personen
ontvoerd
BUENOS AIRES (AP) Linkse
guerrillastrijders hebben gisteren
een schout bij nacht b.d., een
Amerikaanse zakenman en een
zoon van een Argentijnse zaken
man ontvoerd. De Amerikaan,
een manager vap Kodak, ls dc
eerste Amerikaan die in Argen
tinië Is ontvoerd.
Het revolutionaire volksleger,
ERP, heeft verklaard verant
woordelijk te zijn voor dc ont
voering van schout bij nacht
^rancisco Agustln Aleman (50j)
die in december van het vorig
jaar met pensioen is gegaan. De
leuzen die op de muren van do
flat van Aleman stonden ge
schilderd cisten recht over Tre-
lew, een leuze die betrekking
heeft op de zestien guerrillastrij
ders die in augustus van het vo
rig jaar in dc gevangenis van
de marine in de stad Trelew
zijn gedood. Volgens de autori
teiten werden dc zestien doodge
schoten tijdens een ontsnap
pingspoging, maar volgens ERP
en andere guerrillagroepen zijn
deze zestien guerrillastrijders
geëxecuteerd.
D-; Amerikaan, de 43-jarige An-
thony Dacr z, is technisch ma
nager van Kodak Argentina. Hij
natte g.-wond bij de ontvoe
ring.
De 16-jarige Angel Fabiani, zoor
van de eigenaar van een grot<
kledingzaak In Buenos Aires;
werd ontvoerd toen hij op wej
was naar school.
