KUNST
OP
ZICHT
Petruskoor met
vier violisten
Krönungsmesse in Kerstnacht
PAEPSE Stoutigheyd" te Oud Ade
kunst
Leidse
agenda
EXPOSITIE ERIK KLEIN
Collectie van
Kabinet
Gaper
uitgebreid
Medische
diensten
Waar
naar toe met
Kerstmis?
iPAGINA 5
ZATERDAG 23 DECEMBER 1972
LEIDSE COURANT
opgevolgd door graaf Hierony- zijn grote voorganger Bach, wel
mus Colloredo, een trots en grof bruikbaar was voor de ere-
mens. van elk gevoel voor kunst dienst, omdat hij de omvang er-
verstoken. Weliswaar gaf hij van beperkt heeft gehouden,
Mozart een, overigens slecht ge- Mozart heeft de contrapuntische
salarieerde, aanstelling aan zijn schrijfwijze, hoewel hij die uit-
hij liet geen gelegen- nemend beheerste, vaarwel ge-
ZATERDAG 23 DECEMBER
DE STERRENWACHT - Expositie.
Van 22 december tot 5 Januari. Ope
ningstijden dagelijks van 11 tot 17
STA! 'SC Klit K Hl/'AAL
De eucharistieviering in de Petruskerk zal in de Kerstnacht een bij
zonder karakter krijgen door de medewerking van het St. Petrus-
koor, vier solisten en een klein orkest, die onder leiding van Thijs
Kramer de „Krönungsmesse" van Mozart zullen uitvoeren. De vier
solisten zijn: Ans Zwaan (sopraan), Truus van Dongen (alt), Piet
Maas (tenor) en Wim Hillebrand (bas). De dienst vindt plaats om 9
uur en om half twaalf.
Wolfgang Amadeus Mozart
schreef deze C Dur mis K.V. 317
in 1779 (op 23-jarige leeftijd) be
doeld voor een „Herinnerungsan-
dacht" voor een in 1744 of 1751
(deze data staan niet vast) ge
kroond Mariabeeld in de kerk
zo lang door zijn vader werd
beinvoed om niet te zeggen:
overheerst. Zijn uitzonderlijk ta
lent openbaarde zich al heel
vroeg, evenals dat van zijn zus
je Nannerl. Papa Leopold ont
ging dit niet hij was zelf een
begaafd musicus en hij was
degene die zijn kinderen de eer
ste pianolessen gaf. Mozart was
toen vier jaar. Een jaar later
begon Wolfgang te componeren.
WARMOND In het Hoekje bij
de Pomp wordt tot januari een
Erik Klein's verfijnde kerstkunst
lijk uit van drie onderwerpen:
grote circels, de vorm taal en
kruissymbolen. De cirkels werkt
hij uit tot kristallen en sterren,
Verder werkt Erik Klein met fi
guren uit de mens-God-geest-
verhouding en het Jesse (stam
boom) motief. Zeer toepasselij
ke kunst dus in deze dagen. Het
kerstelement is uitgebeeld in 5
delen: Geboorte, aanbidding
herders, kerstmis, aanbidding
koningen, de vlucht naar Egypte.
Samen vormen ze een geheel.
Erik Klein probeert in zijn werk
zijn grote bewondering voor de
Vlaamse Primitieven en de Re
naissance meesters te leggen.
Hoewel Klein in zijn eerdere
werk veel met kleuren werkte,
houdt hij zich in deze kerstuit
beeldingen sober. Een of twet
tinten, fijn van geest. De kun
stenaar zegt daar zelf het vol
gende over: „De stralen der fij
ne kleuren van de harmonie
spreken mij erg aan in deze
duisternis waarin de mens
schreeuwend behoefte heeft
licht en waarachtigheid".
Mariaplein in het noordelijk Hij was nauwelijks
deel van Salzburg. Het werk
werd uitgevoerd op de vijfde
zondag na Pinksteren.
Mozart schreef in totaal zestien
missen, waarvan dit de veer
tiende is. De meeste daarvan
ontstonden omstreeks deze tijd.
Een donkere periode overigens,
een van de vele die zijn leven
die gedeeltelijk harmonisch zijn,
gedeeltelijk een disharmonie
vertonen. De vorm taal is fel
dynamisch.
zo tragisch hebben gemaakt.
Want hoewel het hem aan suc
ces niet heeft ontbroken, bleef
de financiële erkenning uit. Het
was in die tijd namelijk gebrui
kelijk, dat componisten 'n goed
gesalarieerde aanstelling als ka
pelmeester, concertmeester of
hoforganist aan een der vorste
lijke hoven kregen. Ook de in
komsten als gevolg van belang
rijke opdrachten voor gelegen
heidswerken waren welkom.
Wolfgang kreeg zo'n aanstelling,
maar hij werd niet overeenkom
stig met zijn groot talent geho
noreerd.
De tragiek van Mozart is dat hij
jaar,
toen zijn vader hem en zijn zus
je meenam voor een grote con
certreis langs de Europese grote
steden. Miinchen en Wenen wa
ren daaraan vooraf gegaan en
nu volgden Parijs, Londen en
Den Haag. In de laatste twee ste
den ontstonden enige symfoniën
en sonates voor piano en viool.
Tijdens deze reizen is de ge
zondheid en het leven van Wolf
gang enige keren ernstig in ge
vaar geweest. Maar de wat al
te zakelijk ingestelde vader
gunde zijn kinderen weinig rust.
Van belang is geweest, dat de
kunstminnende aartsbisschop
Schrattenbach de jonge Mozart
bij zijn terugkeer in Salzburg
aanstelde tot (ongesalarieerd)
concertmeester aan zijn hof en
dat hij hem in staat stelde con
certreizen naar Italië te onder
nemen. Hierdoor heeft hij ken
nis kunnen nemen van de vele
stromingen in de toenmalige
Europese toonkunst, die de ont
vankelijke Mozart op geniale
wijze heeft samengevat. Een te
genslag voor hem was de dood
van de aartsbisschop, die werd De componist
heid voorbij gaan, het leven
de jonge kunstenaar zuur te
maken. Dit leidde tot een con
flict en Mozart nam ontslag. Hij
vertrok in gezelschap van zijn
moeder naar Parijs in de hoop
daar iets te kunnen bereiken. Al
zijn pogingen bleven zonder re
sultaat en de plotselinge dood
van zijn moeder in 1778 bete
kende de genadeslag. Hij keer
de naar Salzburg terug, waar
zijn vader inmiddels een verzoe
ning tot stand had gebracht met
Colloredo, die hem weer in dienst
nam. Het werd een tijd van de
diepste vernederingen die Mo
zart ooit in zijn leven heeft
moeten ondergaan. Hij werd als
een kwajongen behandeld. In
deze periode, in 1779, schreef hij
de „Krönungsmesse", een werk
dat in tegenstelling tot dat van
zegd. Alleen in het laatste deel
komt het even om de hoek glu
ren. Voor de rest gebruikt hij
de vertikale uitdrukkingsmoge
lijkheden op grootse wijze, wan
neer de tekst hem daartoe aan
leiding geeft. Duidelijke invloe
den hier van de Napolitaanse
(opera) school, die ook in de
kerkmuziek uit die tijd haar in
trede had gedaan, zich manifes
terend in de virtuoos geschre
ven koorpartijen en solistenen
sembles. De instrumentale bege
leiding is hier
kerkmuziek ntgroeid. Het Agnus
Dei heeft hij voor sopraansolo
geschreven, uitmondend in het
slotdeel Dona nobis pacem dat
na een korte contrapuntische
bewerking leidt tot het monu
mentale slot door het koor.
B. Rijnders
i de Krönungsmesse: Wolfgang Amadeus Mozart
Onder de z.g. Criminele stukken in het Rijksarchief bevindt
zich een briefwisseling uit het jaar 1608, met getuigenverkla
ringen over een godsdienstige bijeenomst van katholieken, af
gelegd ten overstaan van Franchoys de Coninck, raedtordina-
ris van den Hove van Holland, met adjunctie van Franchoys
Criep, substituyt-griffier van den zelfden Hove, door zekere
Anthoenisz Pietersz, een inwoner van het Alkemader Am-
bachf.
Twee dingen blijken uit de stukken: ten eerste de moed van de
toenmalige „illegale" zielzorgers van de oude leer en voorts
de ijver van de toenmalige criminele ambtenaren in het op
sporen van zulke stoutigheden, waarbij men dan graag ge
bruik maakte van verklikkers.
Het lijkt mij Interessant voor de lezers van ons blad In de con
treien van wat thans de gemeente Alkemade deze briefwisse
ling, die van grote waarde is voor de regionale kerkgeschie
denis, te publiceren. Ik heb mij daarbij veroorloofd de stuk
ken in hedendaagse Nederlands te „vertalen" om de lees
baarheid ervan te vergemakkelijken. Hieronder volgen twee
van de drie documenten. Volgende week het vervolg.
„Achtervolgende en uit kracht van zekere commissie van den
Hove van Holland in dato den 26ste Augustus 1608, heb Ik
Franchoys de Coninck. raadsordinaris van voornoemd hof,
met assistentie van Franchoys Criep, griffier van hetzelfde
hof, mij de volgende dag vervoegd binnen de stad Leiden,
teneinde te informeren over vergaderingen van veel papisten
en hebt mitsdien verhoord en geëxamineerd de personen en
de getuigen, hierna genoemd en welke getuigen gedagvaard
zijn geworden door Jacob Franchoys, deurwaarden van het
Hof, Den 28sten augustus binnen de stad Leiden.
Anthonies Pietersz wonende in het ambacht van Alkemade, oud
omtrent 46 jaren, verklaarde onder eede, hem door mij afge
nomen, dat hij, wonende op „de passagie daar men vaert van
Alckemade op Leyden", menigmaal gezien heeft dat de inwo
ners van het dorp, in een schuitje, vergezeld van twee
roeiers, „aldaer gebracht hebben uyt Leyden zeecker geeste-
lyck persoon ofte priester van de roomsche religie" die getui
ge bij de inwoners aldaar wel heeft horen noemen „Rob- Kijkje op Oud Ade
brecht", zonder nochthans diens bijnaam onthouden te heb
ben. Een getuige heeft wel begrepen dat die Robbrecht al
daar ontboden was „omme de pausselycke ceremoniën te ex-
cerceren en kinderen te doopen".
Dat getuige ook wel gezien heeft dat genoemde „paep Rob
brecht" op Maria-Visitatiedag bij enige inwoners van Alke
made gehaald werd en getuige, dit ziende, zijn schuit geno
men heeft en hen te zijn achterop gevaren naar de woning
van Hubrecht Arrisz. Diezelfde Hubrecht Arrisz zei toen tot
den es geweest tot de Maget Maria etc." Hij zegt tevens ge
hoord te hebben dat de priester zei dat „Christus, wcsende
een van de personen van Dryevuldichhcyt, met syn lichaem
uyten hemel gecommen was ende met syn volle godheyt ge-
compretendeert in 't brood, 't welck hy henluyden uytgedeelt
hadde". En hoewel dat onbegrijpelijk scheen te zijn volgens
menselijk verstand, dat zulks nochtans vast moest worden ge
loofd" overmits de H. Kerck, dear den Paeus (Monarch over
alle Coninghen, Princen ende Volckeren) 't Hooft aff es".
hem: „Thoenis Pietersz., wij zijn hier in mijn huis bij elkaar En de genoemde priester sprak in zijn preek over persoon
om wat goeds te horen". Toen Thoenis zei dat hij eveneens
gekomen was om wat goeds te horen heeft Hubrecht hem in
zijn woning gelaten tot in het achterhuls „wesende een zeer
wijde plaetse, alwaer hij heeft gesyen een taeffel staen met
een wit cleed bedect, daarop staende een vergulde kelck daer
twee deckelsgens (dekseltjes) op laegen met een wit cleetgen
op tezelve kelck ende voorts andere ornamenten, geprepa-
reert omme misse te doen naer de papistische wijze, ende
heeft hy gezien, dat de voorschreven Robbrecht de Misse al-
dear doende was, werdende daerinne gedient by een ouder
Peap genaempt Lieven, wonende op de beestenmarkt binnen
Leyden".
Getuige zei vorts dat de priester terstond daarna op een klein
hostie opheffende, de omstanders aldaar („wesende wel vier Voorts zei getuige dat de priester
ofte vyff honderd in 't getal zoe hy naer zyn gissinge hem
laet beduncken") op haar knieën gevallen zijn.
Getuige zegt ook gezien te hebben, nadat de genoemde „mis-
paep" gevraagd had of er iemand was die hoogtijd wilde hou
den es geweest tot de Maget Maria etc." Hij zegt tevens ge
komen knielen, „dwelcken Hy elcx een cleyn hostye gegeven
heeft".
Getuige zei voorts dat de priester teerstond daarna op een klein
stoeltje is gaan staan en de groetenis „van buyten" reciteer
de „die den Engel Gabriel dede aen Elisabeth, de huysvrou-
we van Sacharias, ende dat daer naer denselven Engel geson-
leer van wijlen Maarten Luther en Johannis Calvinus. Hij
vermaande het volk, dat zijn trouw zouden blijven aan de
leer van de heilige kerk, die niet kon falen, anders zouden zij
niet behouden blijven. Hij vermaande hen dat zij zich zouden
bekeren van zonden en goed te doen en niet „slaperich maer
yverich wesende om de voorschreven Roomsche religie naar
te volgen", zonder dat hij, getuige, gehoord heeft dat de ge
noemde priester enige oproerige woorden gebruikte of zou
hebben gezegd „dattet nu tyd was om de wapenen aan te ne
men ende hem van 't jock van de geusen ofte ketters te be
vrijden om eenmael wederomme heur kereken te mogen op
rechten ende de Roomsche religie te excerceren ofte andere
diergelycke propoosten maeckende".
s „een persoon, lanck van
stature ende matelycke corpulentie, hebbende een bruyn
baerdeken ende woo nacht ich, soo hy verstaet binnen der
Stadt Leyden op de Voldersgracht ende dat hij een Swager
heeft genaempt: Jan Gerritszoon, wesende een goutsmit van
syn ambacht, daer hy meent dat de vierschreven Mispaep by
wonachtich zoude zyn".
Zonder dat getuige iets verder van de zaak zei te weten teken
de hij „met zeecker merek dacrby geschreven stondt: dit is
het merek van Thoenis Pietersz."
Dit verslag was ondertekend door F. de Coninck en Criep, Ao.
1608, Den eersten September.
Leiden De collectie van Kabi
net Gaper, Johann de Wittstraat
40, heeft zich uitgebreid. Tot en
met 16 januari kan men er wer
ken zien van Bouthoorn, Theo
Bitter, Jun van Heel, WUlem
Hussem (schilderijen) en Jos
van den Berg, Toon Kelder, Nol
Kroes (tekeningen/grafiek).
Het werk dat in Gaper wordt ten
toongesteld hangt er niet alleen
om naar te kijken, ook om te
kopen. Het kabinet is open:
dinsdag tot en met zaterdag var
14 tot 17.30 uur, donderdag ook
van 19 tot 21 uur. Men kan er
ook op andere tijden terecht, na
telefonische afspraak.
Primeur K&O
Wat tot nu toe, althans na
de oorlog, organisato
risch onmogelijk was, is
aan K. en O. gelukt. Het
Concertgebouworkest
komt naar Leiden. Het
zal onder leiding van
Jean Fournet op 9
maart in de Stadsge
hoorzaal concerteren.
Dit orkest is maar één
keer in onze stad ge
weest naar aanleiding
van een jubileum van
de Leidsche Kunstkring
Voor allen, in de derti
ger jaren. Het stond
toen onder leiding van
Willem Mengelberg.
Het programma en de so
list zullen binnenkort
bekend worden gemaakt.
Judot
Start om 9.30 u. Finale li en prljs-
uitrpftlng 12.30 uur.
DONDERDAG 28 DECEMBER
VIJE MEI HAL Schoolsport tafel-
ils; aanvang 9 uur.
VRIJDAG 29 DECEMBER
VIJF MEI HAL Schoolsport tafel-
;nnls; aanvang 9 i
16 u
t-lnns. Kerst-outa e.d.
..Waar nnar toe met Kerstmis",
ders op deze pagina.
ARTSEN
ar landers ren Zu ummrrdstn23
21 K GUI. tel. 2527; eerste kerst
dag Van de Ent Brcat, tel. 01726
13»! en 26 december K. Glll.
Alkemade: 23 en 24 dec. Van der
Werf. tel. 01712 8202. en Van Ha-
selen. tel. 01713-2317 F.erile kerst
dag leder eigen praktijk.
Iphenza. TMatteschur. tel. 72858:
zon. Boss. tel. 72472; Koerste kerstdag
Knook. tel. 92577 en tweede kerstdag
Vim der Made. tel. 76778.
oskoop Benthuizen: 23 24 De
Goeje. tel. 01790-3636 25 26 Pom-
pe. tel. 01727-2038.
IllrgomZlmmermann, 33 en 24 de
cember.
at»Ijk a. Zee: 23 en 24 dec. Schonen-
Van dol- Water, tel. 12S1 (23 en 34
dec.) Kerstdagen: Den Duik, teL
Kerstdagen Tim-
Lelden:
Leiderdoi
r.' tel. 01729-
23
tel. 3039.
tel 3St
3153
weede kerstdag Van Dijk. tel. 4486.
ruw koop Noorden: 23 en 24 dec.
3iemer. tel. 01725-1103; eerste kerst-
lag Essens. tel. 01724-8482 en twee-
Ie kerstdag Brinkman, tel. 01725-
ordwljk:
/cede ker
23
Nes, tel.
dec. De
34 dec. Van de
Walenkamp: 26 dec. tot 6 i
tel. 10140
na Ridder
Bodcgnt-
Brugst
alt op Kerstmis
Bollenstreek 23. 24 en 28 dec. Llsse.
Vierkant 223 en 26 dec. HUIcgnm.
Hoofdstraat 78.
Katwijk: 23. 24 en 25 dcc. Rijnsoever.
Hoorncspleln 121 en 26 dee. Katwljk-
se apotheek. Prlntestrnat 3.
Lrlilen Leiderdorp Oegttgeeat:
23, 24 en 25 dec. Centraal. Broe-
strnnt 74. Tweede kerstdag Haven,
Haven 18.
LeUlNelionilnm: 23. 24 Damnpotheek,
Damlann 41. Tweede kerstdag RIJ-
neveld, Eerste kerstdag de Heer,
Alphen: 01730-72031
iHonhelm Linte Beekbrug
l'arinond23 en 24 doe. zr. Van
lanen. tel. 01711-3730. 26 en 26 dec.
r. Idem.
urdwljk: 23 en 34 dec. zr Stroata-
5244: 25 en 26 det
02520-16258 36 c
.elden: 23 en 24
livsiVI
i 26 dor
aven- M^n 24 dec
el. 2206 25 on 26 de
tol. 01720-7.3965,
42606 en
Van Ar-
r, Braaks-
tcl. 3449.
54500
JMHHi ondheldscentrum.
W< lagaardelaan 2. tel. 2177.
TANDARTSEN
Hollen-treek23 en 24 Beek. 36 en 36
dcc. De Wilde.
Katwijk: 23 en 24 dec. Guyt, Boule
vard 8. tel. 15740 spreekuur van
11.30 uur - 12.30 uur. 25 en 26 dec.
Verkalk. Zeeweg 68. tel. 13377.
spreekuur 11.30 - 12.30 uur.
Lelden t--t za. eigen tandarts daarna
ZONDAG 24 DECEMBER
ALPHEN
RIJPWETERING
LEIDERDORP
LEIDERDORP
Dorpdhult Kerstviering voor be- Scheppingskerk Kerst-Inn, Scheppingskerk -- Kerst-Inn,
creativiteit, aanvang 13.30 uur.
Hocus Pocus, Lindelaan 12a
WARMOND S'u1™' Cre"iVUelt- *anva"e Hocus Pocu». Llndcl.an 12
't Sloepie Bazar met Derde
Wereld-informatie, aanvang 12 OEGSTGEEST
Sportpark Het Overbosch Voet
bal: WarmundaDOSR, aan
vang 14.30 uur.
Kerst-Inn, creativiteit, aanvang
13.30 uur.
Soc. Alleenstaanden, Geversstraat
65 Kerst-Inn.
WARMOND
Rijnstreekhal Balletdemonstra-
7r ea WorM HAZERSWOUDE De Pomp start „„„dwandc-
Bejaardencentrum Driehof "n8> 1W0 uur.
Kerstviering m.m.v. „De Nach
tegaaltjes" en organist Frans OUD ADE
dc Bruyn. Kalholieke Kerk - Concert Tie-
nerkoor, aanvang 14.30 uur.
De Bron Kerst Inn.
BODEGRAVEN
Wilhelminastraat Concert
het 70 jaar oude orgel „De Lan- HAARLEM
EDO-terrein Voetbal. EDO— TWEEDE KERSTDAG
Roodenburg, aanvang 14.30
Cavioli'
NOORDWIJKERHOUT
De Zanderij Wielercross van
Ren- en Toervereniging De Bol
lenstreek. aanvang 13.30 uur.
OEGSTGEEST
Soc. Alleenstaanden, Geversstraat
65 Kerst-Inn, aanvang 16 uur.
EERSTE KERSTDAG
ALPHEN
Rijnstreekhal Kunstmarkt en
informatiestands, World Press
Photo en muziekgroepen.
De Bron Kerst Inn.
LANGERAAR/TER AAR
De Burcht Film „De bevrijding
van Palestina", aanvang 15 uur«
Daarna Kerstmaal.
Rijnstreekhal Kunstmarkt en
informatiestands, World Press BODEGRAVEN
Photo.
De Bron Kerst Inn.
BODEGRAVEN
ROELOFARENDSVEEN
Clubgebouw De Treffers, Midden
weg Clubkampioenschappen Dienstencentrum Kerstviering
,"J .a h voor bejaarden.
juniorleden, aanvang 10 uur.
ROELOFAR ENDSVEEN
Dorpskerk - Concert Rhijnse Clubhuls De Treffers - Clubkanv
Sangers, aanvang 20 uur. pioenschappen senioren, aan-
Burgerzaal Plano-recital van van® uur*
Frederic Meinders met werken 7r,rXr-D,„ri,,rnC.
van Van Beethoven. Chopin en ZOETERWOUDE
Franck, aanvang 20 uur. Meerburgterrein Atletiekcross.
