Surinaamse film GEBRI DORO:
niet verder dan goede bedoelingen
Lichten donker
voor kerk in
M.-Amerika
Bijstand voor Suriname
PakhSok voor een zacht prijsje.
CHRISTENEN IN CHINA
LEVEN „ONDERGRONDS'
KORTE
METTEN
Zaak Pfü
in Zwitserland
weer actueel
Kerk en
wereld
DONDERDAG 7 DECEMBER 1972
LEIDSE COURANT
PAGINA 11
ROTTERDAM (ANP) Het ac- een einde te maken aan de so-
tiecomité „Bijstand in Suriname ciale nood in de overzeese rijks-
nu" heeft koningin Juliana ge- delen.
vraagd steun te verlenen bij Om aan de inzamelingsactie
geldinzamelingsactie
Suriname en de Nederlandse
Antillen. In een open brief aan
„Soestdijk" wijst het actiecomi
té op de dringende noodzaak
waarvoor overigens nog geen
datum vaststaat bekendheid
te geven wil het actiecomité de
beschikking krijgen over tv-
zendtijd. Het vraagt de Koningin
ook hierbij te bemiddelen. Ook
wordt voorgesteld de Koninkrijks
dag (15 december) dit jaar uit
te roepen tot .,dag van nood voor
het koninkrijk'' om op die wijze
de aandacht van het Nederland
se volk op de problemen in
Suriname en de Antillen te rich
ten.
Als je al voor 3,95 een juweel van een sok
kunt kopen, waarom zou je dan met jubeltonen
blijven lopen? Pak 'n Sok is een nieuwe
kwaliteitssok. In 23 kleuren. Stijlvol, sterk en
verpakt in een keurig doosje.
En op de gekste plaatsen verkrijgbaar. Classy f 3,95. Trendy f 4,50.
Wie onbevooroordeeld dat voor
al de KRO-gids Studio van 3
1/m 9 december 19^2 leest, kan
.moeilijk anders dan tot de kon-
klusie komen, dat Frank Zi-
chem als maker van de doku-
mentaire-achtige speelfilm Ge-
„bri Doro onherroepelijk zal
moeten ontsporen. Zijn instel
ling staat daar borg voor. De
tekst van zijn vraaggesprek met
Studio geeft er een reeks van
bewijzen voor. Hij staat er ten
voeten uit als een vooringeno
men, eenzijdig waarnemer, die
werkt vanuit efen bepaalde ten
dens en daar niet van loskomt.
Eeh staal: „Het schijnt dat minis
ter Frank Essed (notabene nog
een peetoom van me, ik ben
-naar hem .Frank' genoemd)
«■nogal wat succes bij de Neder
landse publiciteitsmedia heeft
gehad met zijn plan voor de
ontwikkeling van West-Surina-
me. Hij is een intelligente,man,
maar het feit dat hij deel uit-
maakt van de regeringskliek,
bewijst dat hij niet deugt. Hij
zou in de oppositie moeten."
Frank Zichem ziet Paramaribo
als één krottenwijk die wegge
vaagd zou zijn als daar een
storm doorheen joeg als hier
een paar weken geleden. „Be
halve natuurlijk de huizen van
Essed en konsorten, die zijn ste
vig genoeg." Dat zegt Frank Zi
chem.
Had hij zijn film aangekondigd
als een karikatuur of een fanta
sietje, dan had ik er met een
schouderophaaltje langs kunnen
lopèn. Maar nu hij zijn werk
zelf kwalificeert als dokumen-
taire-achtig, mag ik toch wel
vleugjes van objektiviteit ver
wachten, pogingen om tegenstel
lingen tegenover elkaar te doen
opwegen.
Nu komt hij niet verder dan de
krottenwijk waarvoor hij uit alle
hoeken en gaten de afzichtelijk
ste, wankelste, meest verveloze
bouwseltjes bij elkaar veegt
voor zijn camera, ze aaneen
rijgt als stonden ze er zo in de
werkelijkheid bijeen te verkom
meren. En als hij eens een paar
behoorlijke of ten naaste bij be
hoorlijke behuizingen presen
teert dan dienen die alleen om
de schrijnende ellende van de
krotten beter reliëf te geven.
Slap
Htt verhaal van Gebri Doro is
nogal slap en de verteltrant nog
slapper. „Gebri is de god van
de kracht, hij slaat er op, wan
neer hij ergens onrechtvaardig
heid bespeurt". Dat zegt ten
minste Zichem. Maar de kijker
bespeurt er niet veel van, om 't
verbloemd te zeggen. Bij wat
hij wel bespeurt, kan Gebri ze
ker niet boj de zwaargewichten
tellen.
Gebri slaagt er nergens in zich
waar te maken. Maar ook het
protest dat de film bedoelt te
zijn, doet dat niet. Het overtuigt
niet. Het materiaal waar het op
moet berusten is er te gemeen-
plaatserig voor, te bombastisch
om geloofwaardig te zijn.
Ook weer een staal: „Mijn volk
lijdt in de bauxietmijnen". Dat
zegt de film. En de kijker die
Suriname niet kent, dat wil zeg
gen: het overgrote deel van de
Hollanders, ziet die arme lijders
van de bauxietmijnen in de don
kere krochten ploeteren en kapot
gaan als de arbeiders in de ko
lenmijn begin van deze eeuw.
De werkelijkeid is dat zij lijden
aan de élitaire staat van best-
betaalde werknemers in Surina
me en het werk in de mijnen
daar bovengronds werk is, waar
het materiaal met dynamiet
wordt losgeslagen van bauxiet-
massieven. De kreet krijgt dan
ook voor wie er iets van weet,
iets triest en het valt moeilijk
de maker ernstig te nemen.
Frank Zichem beklaagt zich dat
Bob J. Bertina, in de Volks
krant zijn film „een verras
send debuut" noemde maar hem
in De West (Surinaams dag
blad) volkomen kraakte. Zi
chem begrijpt er niets van. Ik
geloof dat ik het wel begrijp.
Bertina (en dat vind ik niet aar
dig van hem) heeft voor Surina
me en voor Nederland geschre
ven vanuit verschillende opvat
tingen. zich opstellend naar het
publiek waar hij voor schrijft.
In Nederland, een volk dat zich in
brede lagen beladen voelt met
een schuldcomplex wegens 'drie
eeuwen uitbuiting' en daar
maar niet onderuit komt, zich
zelf verwijtend wat er aan mi
sère in Suriname mocht zijn. In
Suriname een volk dat heel
goed weet waar de schoen
wringt, maar tenslotte toch ook
weet of Paramaribo wel één
grote krottenwijk is en of de
werknemers in de bauxietwereld
inderdaad te beklagen zijn en of
daar nu een protest voor nodig
is onder begeleiding van kle
wang wettende krijgsgezangen
uit de mond en de pen van Do-
bru....
Het is, bij elkaar opgeteld, eigen
lijk cliché van begin tot eind,
troosteloos van gedachtenar-
moede, ver beneden de maat
van wat het doet verwachten
als protest tegen het „hypokriet,
racistisch" Nederland dat reke
ningen gepresenteerd krijgt,
o.m. een van 500 miljoen gul
den. Als herstelbetaling. Zonder
aftrek van ontwikkelingshulp.
Liefst nog vermeerderd met
massa-terugzending van mi
granten met behoud van sociale
geborgenheden. Je voelt je als
Surinamer een beetje voor schut
gezet.
Want dit protest doet eigenlijk
weinig anders dan bevestigen
wat reeds tal van t.v.-uitzendin
gen aan valse voorlichting over
Suriname hebben gegeven. En
dit is erg. Want hier is een Su
rinamer aan het woord.
En die is geloofwaardig voor de
Hollander. In dit geval tenmin
ste. En in elk geval geloofwaar
diger dan de t.v.teams van Hol
landers, die terugkeerden met
overtrokken voorstellingen (be
weerden de Surinamers) om
trent Suriname. En nu komt
een jonge Surinamer in heilige
verontwaardiging een protest op
tafel leggen. Maar hij doet niet
anders dan die gesmade filmers
uit Holland napraten. Daar laat
hij het niet eens bij. Hij doet er
nog iets bovenop. Hij kraakt zijn
eigen land en landgenoten, vindt
reeds het behoren tot de rege
ringskliek bewijs dat je niet
deugt, al ben je per ongeluk
zijn peetoom.
Nogmaals: het gaat er om dat wij
een dokumentaire-achtige film
aangekondigd krijgen met als
toevoeging .een protest tegen de
vele wantoestanden in Surina
me' gepresenteerd door een
jong Surinamer. Daar zit voor
mij het knelpunt in. Was de
aankondiging anders geweest,
dan had niemand mij gehoord.
Dan was het geval mij niet inte
ressant genoeg geweest.
Eenzijdig
Studio zegt: ook de maker
zelf is allesbehalve laaiend en
thousiast over zijn werk".
Frank Zichem beschikt dus
klaarblijkelijk over zelfkritiek.
Gelukkig. Want hij denkt reeds
aan volgende films. Je wenst
hem in stilte van harte meer
toe dan hij nu heeft kunnen be
reiken naar je smaak. Je gunt
het hem.
Is het de bedoeling, dat je een an
der zijn eerlijke mening niet
gunt, zijn goede bedoelingen
niet eerbiedigt? Natuurlijk niet.
Maar je komt in verzet als hij
zich eenzijdig uitspreekt. Als hij
zijn mening, die hij best mag
hebben, niet argumenteert, al
wil hij spreken namens een col
lectiviteit, waar je deel van
uitmaakt. Je kan er dan niet
achter staan, je kan er niet
eens in komen, dat het zin heeft,
al zou je het er niet mee eens
zijn. Dat laatste immers is geen
vereiste.
Waar een protest kon klinken, is
het verhaal er te zwak voor. de
vormgeving onduidelijk, zodat je
tot de vraag komt of in dat on
gearticuleerde wel een protest
de bedoeling is? Bijvoorbeeld
waar je de torens van de kathe
draal te zien krijgt en onmiddel
lijk een stoet van schamele,
gammele woningen voorbij
trekt? Protest en aanklacht le
gen de kerk als instituut, vaak
beschuldigd van heulen met het
establishment en dit te bescher
men ten koste van de uitge-
buiten?
Het komt niet uit de verf. Het
blijft in de mist.
De filmmaker heeft het recht van
.dichterlijke vrijheid' bij zijn
uitbeelding. Maar hij moet de
grenzen in acht nemen. Van een
foto tussen de tekst kijkt hij je
aan met grote trouwhartige, bij
na verbaasde ogen recht in het
gezicht. Eu toch moet Je iets
kwijt. Hij prijst zijn film uun
als ,low budget' 27.000). Je
vindt dat net precies 27.000 te
veel.
A. J. Morpurgo.
Jarenlang hebben de sociale
bemoeienissen van -de kerk in
de kleinste Latijns-Amerikaan
se staat El Salvador als „sub
versief" en „communistisch"
gegolden, maar sinds president
Arturo Armando Molina aan
het bewind is, heeft het er alle
schijn van dat een nieuw tijd-
perk is aangebroken voor wat
de verhoudingen tussen kerk
en staat in dat land betreft.
In een verklaring, die de presi
dent na de eerste honderd da
gen van zijn bewind voor de
televisie aflegde, sprak hij er
als katholiek zijn voldoening
over uit dat de goede verstand
houding tussen bisschoppen en
priesters gebaseerd was op
een overeenstemming in de so
ciale leer van de kerk, zoals
die op het Tweede Vaticaanse
concilie was geformuleerd en
uit de documenten van Medel
ijn naar voren komt. Veel lof
had de president voor het vor
mingswerk dat de kerk ver
richtte onder drie groepen, dio
lange tijd aan de rand van de
vooruitgang hebben gestaan.
Minder goed ontwikkelt zich de
verhouding tussen kerk en
staat in de Latijns Amerikaan
se staat Panama. Oorzaak
daarvin is onder meer de
nieuwe grondwet, die onlangs
van kracht is geworden en
waarin wordt bepaald dat alle
bisschoppen van het land in
Panama geboren moeten zijn.
De apostolische nuntius in Pa
nama, mgr. Rovira, heeft na
mens de H. Stoel scherp gepro
testeerd tegen deze inmenging
in de soevereiniteit van de
kerk. Ook kerkelijke kringen
in Panama hebben gewezen
op het ernstige gevaar dat de
nieuwe wet inhoudt.
Van de ruim driehonderd paro
chiepriesters en missionarissen
zijn er namelijk tweehonderd
zeventig uit het buitenland af
komstig. Van de zeven bis
schoppen zijn er vijf afkomstig
uit het buitenland en zouden
volgens de wet dus vervangen
moeten worden. Daarvoor zijn
op dit moment overigens geen
kandidaten beschikbaar.
Ook in de nabije toekomst
niet, want op het enige groot
seminarie van Panama berei
den zich slechts veertien per
sonen op het priesterschap
n
Volgens de protestantse zende
ling William Upchurch is het
heel goed mogelijk dat er in
de Chinese volksrepubliek
.zo'n twee miljoen „verborgen
christenen" leven.
In een artikel over de gods
dienstige situatie in het China
^van vandaag, dat is opgeno-
jnen in het Londense weekblad
„Baptist Times", spreekt Up
church van een grote, niet
geïnstitutionaliseerde onder
grondse kerk.
In China zijn op dit moment
geen legale kerkelijke organisa
ties meer en de kerk is vol
gens het artikel, verplicht tot
illegaliteit.
Groepen inheemse christenen,
waaronder de zogenaamde Je-
zusfamilie, die volgens het oer
oude christelijke principe
leeft, pogen echter op de een
of andere wijze verder te le
ven. „We weten in ieder geval
zeker", aldus Upchurch, „dat
de christelijke radioprogram
ma's die naar China worden
uitgezonden, door Chinese
christenen worden gehoord".
Kruisbeeld
uit Bonn
voor congres
in Melbourne
Het eenmetertachtig hoge
kruisbeeld, dat door de Duitse
beeldhouwster Yrsa von Leist-
ner uit Bonn is vervaardigd
voor de kathedraal van Mel
bourne, waar in februari 1973
het eucharistisch wereldcongres
zal worden gehouden, zal bin
nenkort naar Australië worden
overgevlogen.
Het in brons uitgevoerde
kruisbeeld zal voor een pilaar
in de onmiddellijke omgeving
van het altaar worden opge
steld.
De aartsbisschop van Mel
bourne, dr. J. R. Knox heeft
de Duitse kunstenares op
dracht gegeven het kruisbeeld
te maken. Daarbij heeft hij
verzocht in het gelaat van
Christus tot uitdrukking te
brengen dat er geen grotere
liefde is dan de liefde voor
Christus.
Het eucharistisch congres in
Melbourne zal het eerste eu
charistisch congres in de ge
schiedenis van de katholieke
kerk zijn, waarbij ook andere
kerkgenootschappen zijn uitge
nodigd tot een gemeenschappe
lijk gesprek over bijvoorbeeld
de eucharistie en de visie op
In Duitsland blijkt een toe
nemende belangstelling te be
staan voor jeugdorganisaties.
De Duitse padvindersvereni
ging St.-Joris, ziet haar leden
tal de laatste jaren aanzienlijk
stijgen. Het aantal leden groei
de in de jaren tussen 1946 en
1963 van drieduizend tot 72.000.
Daarna stagneerde de groei
maar na 1969 groeide de ver
eniging weer uit, tot een orga
nisatie met bijna 80.000 leden.
9 Deze maand verschijnt bij
Benziger-Verlag in Keulen een
boek van een aantal vooraan
staande personen van katholie
ke, protestantse en joodse hui
ze. waarin vraagtekens worden
geplaatst achter het boek van
Rudolf Augstein „Jesus, Men-
schensohn". Het boek, met de
titel „Augstein's Jesus" staat
onder eindredactie van prof.
dr. Rudolf Pesch en prof. dr.
Günter Stachel. Er staan bij
dragen in van onder anderen
Schalom Ben Chorin uit Jeru
zalem. Walter Kasper uit Tu
bingen, Karl Rahner uit MUn-
chen en Norbert Greinacher
uit TUbingen.
9 Martin Bormann jr., oudste
zoon van de veelgezochte op
volger van Hitler, is afgewezen
als kandidaat voor het leraar
schap in de theologie op een
vakschool in Miildorf. De re
den van dit besluit is niet be
kend gemaakt. De kandidatuur
van Bormann werd gesteund
door het bisdom MUnchen.
Bormann was enkele jaren ge
leden lid van de orde van pa
ters van het H. Hart. Hij is in
middels gehuwd.
9 In de maanden januari en
februari worden er door het
vormingscentrum Den Aler-
dinck verschillende weekeind-
bijeenkomsten met open in
schrijving georganiseerd. Er
komt een weekeind over het
masker, religieuze ervaringen,
het openbaar vervoer, zelfstan
dig wonen, over kerklidmaat
schap en over het boek en
denkbeelden van de psychiater
Foudraine (auteur van „Wie is
van hout") Op het programma
staat ook een communicatie-
weekeinde met jongeren. Voor
nadere informatie en opgave:
Den Alerdinck, Laag Zuthem,
Zwolle, tel. 05290-284.
9 De Duitse kunstenaar Albert Fehrenbacher heeft een uitgebreide reeks voorstellingen gesne
den van hef kerstgebeuren, die hij „de kribbe van alle volkeren" heeft genoemd. Hij heeft het
kerstgebeuren geplaatst in de leefomstandigheden van andere volken: een Eskimo-iglo, een
Afrikaanse hut of een dorp in India. Hij wil daarmee Christus doen uitkomen als „Heer van het
Heelal". Fehrenbacher begon als krijgsgevangene aan zijn werk, dat nu in een kerk in Port
Washington (N.Y.) wordt tentoongesteld.
Het Zwitserse episcopaat heeft
het Vatlcaan dringend verzocht
In te stemmen met nieuwe be
middelingspogingen in de toe
nemende controverse rond
prof. Stephan PfUrtner, die
door zijn orde in Rome onthe
ven is van het recht om te do
ceren aan de universiteit van
Fribourg. Aanleiding tot dit
verbod waren de door Pfürtner
gepubliceerde „twaalf stellin
gen met betrekking tot de
sexualltelt".
In de verklaring van de Zwit
serse bisschoppen, waarin ge
pleit wordt voor een dialoog
die een uitweg zou kunnen bie
den in de moeilijke en verwar
de situatie, die is ontstaan,
wordt er op gewezen dat het
•besluit von do generaal-overste
van de Dominicanen nog niet
formeel aan prof. Pfürtner ter
kennis is gebracht. Men hoopt
dat dit wellicht een kleine kans
biedt op een vergelijk.
Pfürtners stellingen behelzen
onder meer dat sexuecl geluk
behoort tot de fundamentele
rechten van de mens en dat
sexualiteit van een volwassen
individu een zaak is, waarover
hij naar eigen geweten en ver
antwoordelijkheid kan beslis
sen.
Rome heeft van Pfürtner ver
langd, dat hij zijn stellingen
zou herroepen, omdat ze in
strijd zijn met de leer van de
kerk. Pfürtner heeft zijn stel
lingen opnieuw geformuleerd
op een wijze die voor de Zwit
serse bisschoppen bevredigend
werd genoemd. Toch zullen de
Zwitserse bisschoppen PfUrtner
vragen te erkennen dat enkele
stellingen in striid zijn met de
kerkleer. Ook zal hem worden
gevraagd de uiteindelijke auto
riteit van de kerk te erkennen.
De voorzitter van de Zwitserse
bisschoppenconferentie. mgr.
Nestor Adam verklaarde dezer
dagen, dat het Zwitserse epis
copaat nooit officieel op de
hoogte is gesteld van het on
derzoek dat de Romeinse con
gregatie voor de geloofsleer
naar Pfürtners stellingen heeft
ingesteld. In Zwitserland is
men algemeen van oordeel dat
het besluit over Pfürtner niet
in Rome dient te worden geno
men.
ADVOCATEN IN
ROME ONEENS
MET ROTA
Vijfenveertig advocaten van het
hoogste kerkelijke gerechtshof
voor huwelijksprocessen, de H.
Roomse Rotu, hebben onlungs
bij het hoogste tribunaal van de
apostolische signatuur beroep
aangetekend tegen de in okto
ber van dit jaar nieuw vastge
stelde tarieven voor kerkelijke
processen met betrekking tot
het huwelijksrecht.
De advocaten protesteren met
name tegen het feit dat ulle
door de maatregel getroffenen
zonder onderscheid „misbruik"
wordt verweten, zonder dat er
een onderzoek is geweest naar
mogalljke gevallen van mis
bruik. Bovendien zijn de advo
caten het er niet mee eens dat
de nieuwe tariefsregeling met
een bijzondere eed aangeno
men moet worden. Ze zien zich
bedreigd in de uitoefening van
hun vrije beroep en vrezen dat
ze gedegradeerd worden tot
helpers van de kerkelijke rech
ters.
