Alleen VVD sterk voor
herstel oude coalitie
QeidóaQowuvnt
CONFESSIONELEN EN DS'70
ZIEN ER WEINIG HEIL IN
PPR-winst vooral
ij jonge kiezers
bij
Meeste kiezers
wensen Den Uyl
als premier
op
KVP verliest
rechts en links
Perscommentaren
Markten
DONDERDAG 30 NOVEMBER 1972
LEIDSE COURANT
PAGINA 13
J&n onze parlementaire re
dactie
>EN HAAG VVD-lijst-
trekker Wiegel, grote win
naar met zes zetels, vindt
dat de oude coalitie van
confessionelen, WD en
DS'70 moet worden her
steld. Deze coalitie zou met
76 zetels nog net een meer
derheid hebben, de VVD
zou met 22 zetels in zo'n
coalitie bijna evenveel te
zeggen krijgen als de KVP
met 27 zetels. Maar Wiegel
zei dat de VVD haar wen
sen niet gaat overdrijven.
WD'er Geertsema vindt de winst
van de PPR „heel bedenkelijk
voor de veiligheid van ons land.
Bij de PPR vinden we niet de
voorstanders van de NAVO".
Ook Geertsema ziet in herstel
van de oude coalitie van het ka
binet-Biesheuvel de enige moge
lijkheid om Nederland regeer-
baar te houdep.
Den Uyl
5vdA-leider Den Uyl 4 zetels
gewonnen wijst herstel van
de oude coalitie van de vijf af:
„De verkiezingsuitslag legt ons
de verplichting op een regering
te vormen. We zijn, als progres
sieve drie, duidelijk de grootste
minderheidsgroep geworden.
Daarentegen hebben de vijf par
tijen, die hun beleid tot inzet
van de verkiezingen hebben ga- KVP-voorzitter
maakt, heel zichtbaar verloren.
Weliswaar hebben zij, met hun
vijven, nog een heel kleine
meerderheid, maar zij zijn toch
tenminste de morele verliezers.
Herstel van de oude coalitie
lijkt mij voor de confessionele
nisters moeten krijgen, meent
Van Mierlo.
Tilanus, wiens CHU drie zetels
verloor, zei dat de CHU zich te
genover een minderheidskabi
net-Den Uyl zakelijk zal opstel
len: „Wij steunen wat we goed
vinden en verwerpen wat we
fout vinden". Tilanus ziet de
toekomst van de confessionelen
liggen in samenwerking van
KVP, ARP en CHU. „Gezamen
lijk en door eenheid hebben we
meer aantrekkingskracht. De
verkiezingen kwamen voor ons
te vroeg." Tilanus bepleitte
krachtig verandering van het
kiesstelsel, AR-lijsttrekker mr. B. Biesheuvel kon gisteravond nog wel lachen. Zijn
pQrtij fereeg er een ze£cj
beperkt districtenstel-
Drees jr. was niet verrast door
het verlies van twee zetels voor
zijn partij, DS'70. „Vorig jaar
profiteerde DS'70 van het
nieuwheidseffect. Nu plukken
we het nadeel van het regeren,
van de verhoging van het colle
gegeld en de belasting op au
to's". Ook, Drees bepleitte wijzi
ging van het kiesstelsel. Drees
toonde zich nauwelijks begerig
naar herstel van de oude coali
tie der vijf. „Dat zal niet sim
pel zijn". Als er een minder
heidskabinet komt, heeft Drees
ook nauwelijks voorkeur voor
een links of een confessioneel
dan wel confessioneel-liberaal
minderheidskabinet. „De recht
se vier staan dichter bij ons
wat betreft buitenlandse poli
tiek. De linkse drie dichter bij
ons wat betreft binnenlands be
leid", aldus Drees.
De Zeeuw
Veel stemmen
voor nieuwe
gemeente in
Zuidhollands
poldergebied
BENTHUIZEN Ruim lach-
tig procent van de bevolking
van de gemeenten Benthui
zen en Moerkapelle heeft In Moerkapelle deden 1220
zich er gisteren voor uitge- UT I'
sproken hun gemeenten te
laten opgaan in een nieuw te
vormen gemeente in het
open poldergebied, het Groene
Hart van Holland. De kiezers
Konden tegelijk met hun
stem voor de Tweede Ka
merverkiezingen zich ook
uitspreken over de bestuur
lijke toekomst van hun woon
plaats.
In Benthuizen namen 1265 van
de 1317 opgekomen kiezers
deel aan de opiniepeiling.
Daarvan waren er 254 voor
het doen opgaan van Bent
huizen in Groot-Zoeter meer
en 1011 voor de nieuwe lan
delijke gemeente.
de 1378 opgekomen kiezers
mee met de enquête, 207 wil
den hun woonplaats doen op-
gaan in Waddinxveen of Zoe-
termeer en 1013 stemden
voor het open polderland.
Twee kardinale vragen
na 29 november
'TWEE kardinale vragen liggen na de verkiezingen ter beantwoor
ding op tafel. De eerste heeft met de kabinetsformatie te ma
ken; de tweede met de toekomst van de confessionele partijen.
Wat gaan politici maken van een verkiezingsuitslag welke de progres
sieve drie minder winst schonk dan ze verwachtten, de confessione
len (en D'66) een zware slag toebracht en de VVD, dank zij Wiegel,
op zo'n winst zette als de liberalen sinds mensenheugenis niet meer
hebben gekend?
Om het met cijfers te onderstrepen: Den Uyl's trio is op 56 zetels
blijven staan, de confessionelen tot 48 teruggeworpen, Wiegel en
Drees haalden de 28, de kleinere partijen 18 waarvan er 9 geacht
moeten worden links te staan (waarbij 7 communisten) en 9 rechts
(waaronder weer drie Boerenpartijgangers). Onder die omstandig
heden ligt voor de hand dat sommigen gisteravond voorspelden dat
we binnen twee jaar weer Kamerverkiezingen kunnen vieren.
Somber lijkt de toekomst voor de confessionele drie, de KVP in het
bijzonder. De afgelopen jaren brachten gebeurtenissen die mee
werkten aan het echec van de 29ste november 1972: scheiding der
geesten in de partij zelf, het gemis aan tempo in het integratiepro
ces met AR en OHU, de met meer elan dan bezonnenheid door
voorzitter De Zeeuw gepropageerde gedachte van een losser van de
confessie staande volkspartij, het klem raken tussen de naar polari
satie strevende oppositie en het weinig voor populariteit geschikte
beleid van het kabinet-Biesheuvel.
Mede met het oog op de volgende verkiezingen zal de KVP spoed
moeten maken met het stuiten van de afbrokkeling; nog steeds vin
den wij het een te simpele kwestie dat er dan gekozen moet worden
tussen Wiegel of Den Uyl. Wel zal de partij ook voor de jongere
kiezers duidelijker haar gezicht moeten laten zien.
Sleutelpositie
¥TE nuchtere cijfers willen intussen dat bij het nu wel zeer moeilij-
ke formaticspel de confessionele partijen de sleutelpositie in
handen hebben gehouden. Den Uyl komt (ondanks de spectaculaire
winst van partner PPR) nog altijd 20 zetels in het parlement tekort
om te regeren; zonder hulp van anderen kan superwinnaar Wiegel
op eigen kracht ook alleen maar oppositie voeren.
Omdat gisteren de KVP naar links èn rechts afbrokkelde, speculeren
sommigen reeds erop, dat de sleutelpositie in de praktijk zal neer
komen op een dwangpositie waaruit geen andere bevrijding moge
lijk is dan meedoen aan de polarisatie. Theoretisch gezien zou het
verstandig zijn die dwang te pareren door buiten regeringsverant
woordelijkheid te blijven en in volkomen onafhankelijkheid het ei
gen huis te herbouwen. Maar in de praktijk gaat dit niet op, omdat
zonder medewerking van de confessionele partijen een Kamermecri
derheid onhaalbaar is.
Wanneer de KVP toch opteert voor een periode zonder directe rege
ringsverantwoordelijkheid, zal zij, om niet keer op keer de schuld te
krijgen van afgewezen wetsontwerpen, goed eraan doen de parle
mentaire periode in te gaan met een duidelijke verklaring inzake
hoofdpunten waarop er op haar fractie wel en niet te rekenen valt.
Zo versterkt men de geloofwaardigheid van eventuele oppositie.
Intussen hebben de kiezers nog de Middenstandspartijen weggevaagd
door Koekoek terug te brengen op het niveau van 1963 en laten blij
ken dat de R.K. Partij Nederland de zovcellste mislukte onderneming
Is om een partij onder druk te zetten door er zelf buiten te gaan
Politieke ideologen preken nu de polarisatie; maar er zijn kiezers die
hun weg via een andere polarisatie zoeken dan de politicologen be
doelden. Succes valt dan slechts weinigen ten deel; en dan meestal
succes van tijdelijke aard.
De Zeeuw zag zijn partij flink terugvallen. In een
het afkalven van de meerder
heid van de vijf tot 76 zetels.
Andriessen had voorrang willen
geven aan de grootste min
derheid thans de linkse drie
om een minderheidskabinet
te vormen. Maar de KVP heeft
nu toch weinig vertrouwen in de
ploeg die Den Uyl als alterna
tief kabinet heeft gepresenteerd.
Ook Biesheuvel, die zijn ARP een
zeteltje winst wist te bezorgen
vindt niet dat de uitslag direct
wijst in de richting van een
links minderheidskabinet. „De
grote problemen van ons land
eisen een meerderheidskabinet.
Dat zal heel moeilijk te vormen \7"an Mierlo
zijn-, maar ik sluit het niet uit."
KVP-lijsttrekker Andriessen, de De tweede jrote winnaar, PPR- £-66 lijsttrekker Van Mierlo, ver
liezer van vijf zetels, verbaasde
partijen zelfmoord. Het is uiter
aard denkbaar, dat de confes
sionelen een minderheidsrege
ring gaan vormen, maar zij zijn
de grootste verliezers en hebben
daarom geen been om op te
staan."
De heer Den Uyl trok uit de uit
slag de consequentie, „dat de
confessionelen steun moeten ge
ven aan ons regeringsprogram
ma".
Andriessen
net-Den Uyl geen nieuwe extra
eisen op tafel zal leggen en
evenmin meer ministers- of
staatssecretarisposten zal clai
men. Hij ziet de restposten van
het alternatieve kabinet liever
opgevuld met goede progressieve
mensen van buiten het parle
ment die veel bestuurservaring
hebben.
De Gaay Fortman hoopte dat de
KVP nu tot bezinning zou ko
men en tot een nieuwe bezie
ling, want daarin ligt volgens
de PPR-man de toekomst van
de KVP.
grote verliezer van acht zetels, voorman Bas de Gaay Fortman
liet zich erg gereserveerd uit (van 2 op 7 zetels) kondigde
over herstel van de oude coali- merkwaardigerwijs aan dat zijn
tie van de vijf. Hij acht het partij bij de definitieve formatie
I herstel extra bemoeilijkt door van een links minderheidskabi-
HILVERSUM (ANP) Marcel van Dam heeft uit zijn onder
zoek op 24 stembureaus geconcludeerd, dat 37 procent van
het totale Nederlandse kiezerspubliek PvdA-lijsttrekker Den
Uyl prefereert als nieuwe minister-president. Bij de jonge
kiezers is dit percentage 40. De andere voorkeuren voor een
premier waren: 25 procent voor Biesheuvel, 16 procent voor
Andriessen, 11 procent voor Wiegel 7 procent voor Van
Mierlo en 3 procent voor Tilanus.
zich erover hoezeer de persoon
van de lijsttrekker een belang
rijke factor is geworden voor de
vele kiezers die kort voor de
stembusdag nog
wie te stemmei
dat D'66 eigenlijk een fout had
gemaakt dat het de meeste tijd
en energie stak in het akkoord
met PvdA en PPR in plaats
van in de campagne. Bij de ver
deling van de nog open posten
in het alternatieve kabinet-Den
Uyl zal vooral de PPR veel mi-
Volgens de voorzitter van de
KVP, ir. D. de Zeeuw, zal er
een extra- thans een nationaal of een extra
parlementair kabinet moeten
komen. Een herstel van het
vijfpartijenkabinet-Biesheuvel
zag hij niet zo zitten. „Wij heb
ben steeds gezegd, dat wij al
leen voor een meerderheidskabi
net zijn als zo'n kabinet een so
lide basis heeft. Die meerder
heid lijkt zo gering, dat een
vijfpartijenkabinet-Biesheuvel
weinig perspectieven biedt."
Bovendien zou volgens De Zeeuw
zo'n kabinet de polarisatie in-de
Nederlandse politiek helemaal
een feit maken en nu reeds is
er zo gepolariseerd, dat er geen
plaats zou kunnen resten voor
een middenpartij.
GPV-lijsttrekker Jongeling zag
zijn partij ondanks de gunstige
voorspellingen op twee zetels
gehandhaafd. Hij zei dat het
GPV in beginsel bereid is een
kabinet van de oude vijf te ver
sterken. „Wel zal er natuurlijk
met ons rekening moeten wor
den gehouden."
?t wisten op Jac. de Jong, Democratische
Hij erkende Midden Partij wist ondanks een
uitgebreide advertentiecampag
ne zijn zeteltie niet te behouden.
Hij voelt zich wel geslagen,
maar niet verslagen. De Jong
gaat het nu eens bij de omroep
proberen: Hij gaat zich inzetten
voor een onafhankelijke radio- Dr. W. Drees jr. zag voor DS'70 een
en televisie-omroep. scorebord verschijnen. ..We hebben e
AMSTERDAM (ANP) Marcel van Dam heeft de winst van
de WD als volgt verklaard: Voor 17 procent afkomstig van
de KVP, voor 11 procent van DS'70, voor 9 procent van D'66
voor 11 procent van ARP en CHU, voor 7 pet. van de PvdA
en voor 37 pet. van de nieuwe kiezers en voor 7 pet. van de
overige politieke partijen.
Het verlies van de KVP is volgens Marcel van Dam voor 33
procent naar de PvdA gegaan, voor 26 pet. naar de VVD,
voor 11 pet naar de PPR, voor 9 pet. naar de Rooms Kath.
Partij Ned. en voor 21 procent naar de overige politieke
partijen.
HILVERSUM (ANP) Marcel van Dam heeft berekend dat
de winst van de PPR als volgt behaald werd: 41 procent
van die winst kwam van de jonge kiezers, 14 procent van
kiezers, die vorige keer PvdA stemden, 12 procent van D'66,
9 procent van KVP, 7 procent van PSP, 5 procent van ARP
en 12 procent van kiezers, die in 1971 andere partijen stem
den.
Het verlies van D'66 ging voor 30 procent naar de PvdA, voo_r
18 procent naar PPR, 17 procent naar VVD, 14 procent naar
DS'70 en 8 procent naar KVP.
'Adressenbank
moet stroom
overbodig
drukwerk
indammen
Van
r verslaggevers
DEN HAAG De PTT gaat vol
gend jaar een eerste proef ne
men met een „adressenbank",
die ten doel heeft de grote hoe
veelheden overbodig drukwerk
die men in de bus krijgt te be
perken. Geadresseerden zullen
dan een opgave kunnen doen
van de gebieden waarvoor zij
belangstelling hebben, zodat ze
zelf kunnen bepalen welk druk
werk ze in de bus krijgen.
Het idee van de adressenbank is
afkomstig van de directeur-ge
neraal van de PTT zelf, drs.
Ph. Leenman. Volgens de heer
Leenman wordt de overvloed
van drukwerk veroorzaakt door
het feit dat de verzender niet
weet naar welke produkten en
diensten de belangstelling van
de geadresseerde uitgaat. Veel
drukwerk verdwijnt ongelezen
in de prullebak. „Drukwerkver
vuiling", aldus de directeur-ge
neraal van de PTT.
De adressenbank zou adressen
moeten bevatten van hen die op
basis van vrijwilligheid, zodat
de privacy niet geschonden
wordt, via een ponskaart aange
ven waar hun belangstelling
ligt. Het oprichten en beheren
van een adressenbank is vol
gens de heer Leenman bij de
PTT in goede handen.
Gouden hand voor The Cats
Nadat de laatste maanden al zeer vele popliefhebbers, vooral ook in
,West-Duitsland. hun slem hadden gegeven aan de popgroep, The
Cats, vonden de-e zes Volendammers op verkiezingsdag in een on
verzegelde melkbus een ..gouden hond". Deze Duitse onderscheiding
volgde op het succes van hun plaat ,,Cne way wind".
Noren stoken
steeds meer
eigen drank
OSLO (Reuter) In Noorwegen
wordt bijna de helft van alle ge
bruikte sterke drank thuis ge
stookt, zo staat in een rapport
van het regeringsinstituut vo.or
onderzoek op het gebied van
drankgebruik.
De produkfcie van de doe-het-zel-
vers neemt sneller toe dan die
van de staatsbedrijven. Dit jaar-
gebruiken de 3,9 miljoen Noren
naar schatting elk ruim een li
ter zelfgemaakte sterke drank,
waarvan het alcoholpercentage
tenminste 70 bedraagt. Uit een
opinieonderzoek blijkt dat 66
procent van de ondervraagden
de accijns te hoog vindt.
Half december
goedkopere
koelhuisboter
DEN HAAG (ANP) Goedkope
re koelhuisboter zal half decem
ber, misschien eerder, in de
winkel te koop zijn. De prijs per
pakje van 250 gram zal onge
veer 20 cent lager zijn dan die
van verse boter. Op de pakjes
zal het woord „koelhuisboter"
in rood staan vermeld.
Ook is dan braadboter voor keu
kengebruik te koop. Dit is koel
huisboter waaraan een hoeveel
heid vocht is, onttrokken, De
prijs zal ongeveer 1,20 per
pakje zijn.
Van
i onzer verslaggevers
heeft een christendemocro-
fcisch blok toekomst? Aan de
uitslag van deze verkiezin
gen gemeten, met een duide
lijke winst van Jinks en
rechts, niet.
Haagsche
Courant
'EN HAAG De dagblnden
besteden In hun commenta
ren vandaag uiteraard veel
aandacht aan de verkiezings
uitslag van gisteren.
De Volkskrant
Het grote verlies van de KVP
staat niet op zichzelf. In drie Dlt ,geen uit5lag, dit is weer
niet meer dan een tussen
stand. Prof. Steenkamp zal
wel weer moeten opdruven
om de vijf aan elkaar te lij
men. Voor een tijdje. In af
wachting van een nieuwe
stembusgang. De neiging zal
stenker worden met de wijzi
ging van het kiesstelsel de
nu ingezette beweging te
versnellen, opdut zo spoedig
mogelijk een nieuwe stabili
teit kan intreden.
verkiezingen een zetelverlies
van 23. De KVP zal er einde
lijk toe moeten komen een
duidelijke keus te doen.
Haar kiezers vliegen nu in
steeds groter getale zowel
naar links als naar rechts.
De polarisatie tussen Nnks
en rechts is niet meer te
stuiten.
De Telegraaf
De aanval van de Unkse Drie
op het regerlngsblok moet IA/
ais mislukt worden i>e- De Waarheid
sohouwd, maar de politieke De verkiezingen hebben
situatie is allerminst verdui
delijkt en de regeerbaarheid
van ons land is er door de
verkiezingsuitslag moeilijke r
op geworden.
Algemeen
Dagblad
belangrijke verschuiving la
ten zien. maar nog geen dui
delijke beslissing. De krach
ten zijn echter aanwezig om
in Nederland een andere
koers tot stand te laten bren
gen.
De Limburger
De verkiezingen tonen duidelijk Tergend langzaam kristalliseert
aan, dat we meer dan ooit
muurvast zitten. We ontko
men er niet meer aian, ons
versnipperd partijensysteem
op de helling te zetten. Al
leen een parliijbestel dat ons
groepen geeft waarmee Je
werkelijk kunt regeren, kan flfrorhfc
ons nog helpen. VIICVIII»
Het Vrije Volk
Het absurde van deze verkie
zingen beter gezegd van
ons ongelukkig partijstelsel
Is, dat de grote verliezer,
de KVP, de sleutel in handen
heeft. Het staat nu reeds
vast dat de kiezer zich nog
een keer zal moeten uitspre- Tijd
ken voordat wc tot normale 'l
stabiele verhoudingen in de De KVP blijft niets anders
zich het politieke leven
Nederland uit. De verkiezing
heeft flink wat verschoven,
maar er blijft nog een lange
weg voor wij tot heldere ver
houdingen komen.
Nieuwsblad
Twee bewegingen lijken do
toch wel opzienbarende ver
kiezingsuitslag te hebben be
paald: een zich keren van de
kiezers tegen politieke bcgin-
selpartijen en de invloed van
persoonlijkheden.
politiek zijn gekomen.
Nieuwsblad
van het Noorden
ie kernvraag die uit deze ver
kiezingen in alle duidelijk
heid naar voren is gekomen:
dan een keuze
VVD of voor de progressieve
combinatie. Belde zijn echter
noodoplossingen voor de al
gemene partijpolitieke verhou
dingen. Een extra-parlemen
tair kabinet kan een, overi
gens zeer omstreden, oplos
sing bicden.
GROENTEVEILING
nov.) Appelen
20-21:
jvle 34.90; kro
ikool 39-42: ril
c kool 33-36:
B 060- 1026:
knlfkoclcn 1726-2660: gulste koelen
1260-1776: knlfviuirzcn (rond) 1975-
2076, (zwart) 1776-2350: klamvnnrzon
IKOO-2100: gulste vnnrzen 1660-1825:
1226-1600: gruskalveren 775-
A 33-40;
13-23: bi
10; rudtjü 10: selderij 10-18.
■Igrof 25-46; winter
.1 IG9-101: blocmkoo
■IderlJ 13-46: sin t
lerlj 14-27: ranpstelor
uldcn* per kg):
,70-4.96: /.ware l
iel: redelijk.
kwal. 6.66-6.85: koelen per kg gosl.
gew. Ie kwal. 6,46-6.86, 2e kwnl.
4.76-6,30, 3e kwnl, 4,40.4.70: stieren
per kg gesl. gew. Ie kwnl. 6,36-6,86.
2e kwnl. 6,20-0.30: worstkoelen per
kg gesl. gew. 4,26-4,80: vette kalve
ren per kg lev. gew. Ie kwal. 6,45-
6,75, 2e kwnl. 6,15-6.40. 3e kwal.
2.60, 2e kwal. 2,39-2,44 3e kwaL
