Montessori-leermiddelen
komen alleen uit Achterhoek
Roofvogels komen op
adem bij me ester Posma
Geblinddoekt moet deze jongen vormen in een passende opening zetten
Dit is geen geluidsspelletje, maar een oefening om het gehoor te trainen
Veel van het tentoongestelde komt me onbegrijpelijk voor, maar een
korte uitleg van Nlenhuis jr. verdrijft het vraagteken en een gevoel
van respect voor zoveel vernuft blijft achter.
Alle art'kelen prikkelen een zintuig van het kind. Er zijn bijvoorbeeld
identieke kannetjes, gevuld met vloeistof van verschillende tempera
tuur, die het kind moet sorteren. Er zijn cilinders die geluid voort
brengen of waarvan het gewicht verschilt en ook hier moet het kind
orde in scheppen.
Er zijn gehoorkokers, klankstaven, muziekkartons, geometrische ra
men, constructieve driehoeken, kistjes met plaatjes van verschillend
gewicht, stempels, taaisymbolen, biologische kastjes met inlegfigu-
ren, naamkaartjes met bijbehorende illustratie, landkaarten als puz
zel uitgevoerd en vooral de afdeling waar het rekenen wordt gesti
muleerd herbergt geraffineerde vondsten.
ij een mysterieuze kubusconstructie waar ik niet uitkom houdt Nien
huis jr. stil „Hier leren ze spelenderwijs tellen mee. Kijk. dit is
een bolletje. Nu moeten ze tien bolletjes achter elkaar leggen. Heb
ben ze dat gedaan, dan pak ik deze vaste groep voor tien bolletjes
waarmee ik de tien losse bolletjes vervang. Dat is een tiental. Tien
van die tientallen kunnen weer door een honderdtal vervangen wor
den. En als we tien honderdtallen op elkaar stapelen en hierdoor
vervangen (hij grijpt de "mysterieuze constructie") dan hebben we
een duizendtal. Zo krijgen de kinderen in de gaten wat getallen
zijn".
De toonzaal is een wonderland. De gasten kunnen nooit genoeg van het
spul krijgen. Met moeite laten ze zich naar de filmzaal verlokken
waar het Montessori-onderwijs op heldere wijze wordt uitgelegd.
„Begrijpt u nu waarom het geen speelgoed is?", vraagt Nienhuls
sr. als we weer boven zijn. „We hebben wel eens moeite met de
douane die ook denkt dat het speelgoed is en voor speelgoed moet
je meer heffingen betalen dan voor leermiddelen"
JAN KOESEN
excursies gemaakt naar de bos
sen en bovendien gaan de hon
den uit de mouwen om de wie
len achter de dijken schoon te
maken. Er zijn namelijk nog
steeds mensen die ongestoord
het huisvuil In deze stukjes na
tuurschoon lozen. Posma die
vindt dat Sint Maarten wat dit
betreft toch al schaars bedeeld
is heeft er wel wat voor over
om als schoonmaker op te tre
den. Hij vist de wonderlijkste
dingen op. Kachels, autowrak
ken, tot zelfs bussen vergif toe.
Een andere activiteit van hem is
het plaatsen van bordjes In de
weilanden om het eieren rapen
te verbieden. Het gaat hem er
niet zozeer om de kievieten te
beschermen, als wel om te
voorkomen dat de vele andere
nesten van zeldzamer vogels
verstoord worden. Vorig najaar
is hij hiermee begonnen en nu
mag hij al bogen op 200 hectare
„raapvrije" grond. De boeren
willen best meewerken. Zij be
grijpen ook dat de boerderij een
uitgelezen plaats is om nestkas
ten op te hangen. Alleen de ste
delingen die een boerderij gaan
bewonen hebben er nog niet vol
doende ocg voor. vindt hij.
Vinkenbaan
Dat Posma helemoal verliefd is
op vogels blijkt ook uit zijn rit
ten naar het reactorcentrum
van Petten, waar hij samen met
plaatsgenoot D. Stam een vin
kenbaan heeft. Een aparte hob
by, waarbij vogels in klapnetten
gevangen worden. Daarna krij
gen ze een ring om. Dat is on
der meer nuttig om de trekrich
tingen van de vogels te weten te
komen en de leeftijden die ze
kunnen bereiken. Hij heeft er al
aardige resultaten mee gehoekt.
Met g-ote verbazing hoorde hij
eens dut een graspieper - een
vogeltje van krap acht gram -
in een maand tijd helemaal
naar Noord-I:.'dië was gevlogen.
En het is ook gebeurd dat een
so -eeuw ".It Rusland in Petten
neerstreek.
HM vindt het spannend om met de
netten te werken. De graspie
pers wo.den er per band-recor
der in gelokt. Even spannend
roemt hij het hoe het met de
roofvogels in Nederland zal af
lopen.
IELHEM Op het industrieterrein van het landelijke Zelhem in de
Achterhoek staat een laag, diep gebouw, dat de enige fabriek ter
en. wereld is met een officiële licentie om Montessori-leermiddelen te
)U maken. Dr. Maria Montessori doorbrak met haar revolutionaire
theorieën over onderwijs aan kinderen een halve eeuw geleden tal
loze vooroordelen. Zij ging uit van de behoefte van het kind „Leer
mij het zelf doen" en stemde hierop consequent alle instructietech-
den nieken
daria Montessori die medicijnen had gestudeerd, ging in haar peda
gogische werk uit van een medisch gegeven: dat de hersenzenuwen
geprikkeld worden door het functioneren van de spieren en op deze
wijze geoefend worden. Ofwel: het gebruik van de spieren moet de
oefening van het verstand begeleiden. De grote pedagoge was in
dubbel opzicht haar tijd ver vooruit: ten eerste was zij een vrouw
en was ze daaro mal in haar ongeëmancipeerde tijd per definitie
minder dan een man (en dubbel minder in Italië) en ten tweede
werden haar onderwijsgedachien maar al te vaak verkeerd begre
pen en ter zijde geschoven.
)mstreeks 1925 ontstonden in Nederland de eerste Montessorischo
len. De start was bepaald niet gemakkelijk. Er was weinig begrip
voor deze schoolvorm en nog steeds is het systeem niet aangesla
gen. Er zijn tot dusver ongeveer 70 Montessori-basisscholen, ruim
200 kleuterscholen, enkele mavo-scholen en 4 lycea.
M dez<» scholen, en vele, vele onderwijsinstituten in de hele wereld
van Japan tot de Verenigde Staten, worden vanuit Zelhem voorzien
van de voor het Montessori-onderwijs benodigde leermiddelen
waarvan er inmiddels 3000 soorten zijn.
In het moderne gebouw, dat ge'eid wordt door de heren J. Nienhuis
en A. J. Nienhuis (vader en zoon) wordt niet alleen met veel fanta
sie en een hypermodern machinepark gewerkt aan de fabrikage van
leermiddelen, maar ook verricht de fabriek een tweede functie
voorlichting.
Per week komen ongeveer 100 gasten uit binnen- en buitenland zich
op de hoogte stellen van de Montessori-technieken. In de toon- en
filmzaal worden zij geïnstrueerd, los van commerciële bijgedach-
Regelmatig komt hier dr. Montessori, de zoon van Maria. Wij zijn
zeer close dat mag je wel zeggen. Elk produkt dat we maken is in
wisselwerking met hem. Dat is het geheim van ons succes".
'Zoon Nienhuis gaat ons voor bij een tocht door de fabriek. Het ge
bruikte materiaal is beukehout. Met geraffineerde machines worden
hier dc produkten gemaakt.
]SINT MAARTEN Beter een vogel in de hand dan tien in de lucht.
Dat is het principe, waarnaar de Sintmaartense hoofdonderwijzer
H.B. Posma handelt als zieke en zielige roofvogels noodgedwongen
neerstrijken in zijn volière. Hij neemt als verpleger geen risico en
sluit dc dieren een tijdlang op in het hecht getimmerde houten
bouwsel dat dienst doet als revalidatiecentrum voor sperwers, val
ken, haviken en andere roofvogels. Posma trekt dan wel geen wit
te jas over de schouders, maar dat is het enige dat hem onder
scheidt van een verpleger die er alles aan gelegen is om zijn pa
tiënten weer gezond op te laten vliegen. Net zo min als de verple
ger dc stethoscoop mag hanteren, haalt hij het in zijn hoofd om het
operatie-mes te pakken. Hij wil geen uilen naar Athene dragen, de
stad waar deze vogel altijd het symbool van de wijsheid was. Me
disch ingrijpen laat hij over aan een dierenarts. Zijn enige zorg is
dat c'c dieren door een tijdelijk verblijf achter slot en grendel op
een veilige manier weer op adem kunnen komen.
„Het gaat om de kneusjes. Vorig
jaar heb ik twee boomvalken
los kunnen laten.Dat waren ver
keersslachtoffers."
Dit zegt de heer A. B. Posma,
de man die in Sint Maarten
(dat ligt even boven Alkmaar)
bet toevluchtsoord is voor zieke
en gewonde roofvogels. De men
sen kunnen bij hem terecht als
ze vogels vinden. Posma: "Ik
heb altijd wel ruimte, maar het
is niet de bedoeling dat ze met
een spreeuw aankomen die een
kapotte vleugel heeft. Dat is
zo'n gewone vogel. Laatst was
er iemand die me een meeuw
bracht, die bijna geen vleugels
meer had. Het is nutteloos om
zo'n dier er weer bovenop te
I helpen, want wat is een vogel
die niet kan vliegen? Maar ik
j wil graag roofvogels hebben die
weer goede bestaanskansen kun
nen krijgen."
|Hij vertelt dat de dieren die zijn
volière nu bevolken uit het bui-
I tenland komen. Zo herbergt hij
een Amerikaanse torenvalk,
waarvan de handelaar beweerde
dat hij uit Cuba afkomstig was
en een sperwer uit Afrika, die
een kennis voor hem meegeno
men had, omdat het dier er
slecht aan toe was. Verpleger
Posma zit er eigenlijk een beet
je mee in zijn maag: "Ik kan
ze straks wel loslaten, maar
dan doe ik aan faunavervalsing.
Deze vogels horen hier niet
thuis. Mijn opzet is om vooral
de inlandse soorten in een zoda
nige staat terug te brengen dat
ze weer terug kunnen in de na-
Pleidooi
Toch gaat hem ook het lot van de
buiten-Europese vogelsoorten
ter harte. Dat komt tot uiting
als hij pleit voor een totaal in
voerverbod van vogels van bui
ten Europa. De gevleugelde
vrienden op ons continent zijn
al beschermd, voorzover het om
roofvogels gaat. „Het is toch
idioot", zegt hij, „dat men wel
onbeperkt vogels van buiten Eu
ropa mag invoeren. De roofvo
gels worden toch al enorm be
laagd door insecticiden. Vooral
sperwers en haviken leggen
het loodje, ook al omdat er
steeds minder broedgebieden be
schikbaar zijn. Het gevolg is
dat de handelaars de vogels uit
het buitenland gaan halen, om
dat er een behoorlijke vraag
De handel wordt enorm gestimu
leerd, omdat steeds meer men
sen roofvogels willen hebben.
Er zijn TV-films over de val
kenjacht geweest. Vooral acht
tien- en negentienjarigen begin
nen met een torenvalk. Dat is
stoer. Dan lopen ze met zo'n
dier door het dorp. Dat hoeft
voor mij niet. Het gevaar van
wat ik doe is ook. dat de men
sen zeggen: Als hij vogels in
een hokkie heeft, kan ik het ook.
Maar dan vergeten ze dat het
helemaal mijn bedoeling niet is
de vogels te houden. Ik probeer
ze weer terug te zetten".
Hij noemt het een veeg teken dat
Amsterdamse winkels uitpuilen
van allerlei roofvogels, zoals ui
len. Ze worden goed verkocht
en dat vindt Posma een benau
wende gedachte.
Wat moeten deze dieren nu op de
flats in een groie stad? „Niet
iedere dierenhandel", zegt hij.
„is slecht, maar de vogels zijn
er vaak beroerd aan toe. Een
tijdje geleden zag ik er een die
amper op zijn blok kon zitten.
Het is de handel om de winst te
doen. Het beest interesseert ze
niet. Er worden enorme prijzen
gemaakt. Talloze nesten buiten
Europa worden ervoor geplun
derd".
„Stel dat iedereen met haviken
gaat beginnen. Wat moeten ze
ermee doen? Konijnen jagen ze
ker. Dan moet je toch zien dat
je een stuk grond krijgt. Ik geef
meteen toe dat roofvogels fasci
nerend zijn. Het is geweldig als
je zo'n wilde vogel tam ge
maakt hebt en naar je toekomt.
Maar het zijn geen dieren om in
gevangenschap te houden. Je
moet ook vogelkennis hebben en
daar ontbreekt het vaak aan.
Dat blijkt bijvoorbeeld ook uit
de voeding die de mensen ge
ven. Dan voeren ze gehakt aan
de vogels. Het is misschien wat
cru om mussen te geven, maar
dat is wel het beste. En dan
moet je er oo kvoor waken dat
de vogels niet te lui worden. Ik
heb eens 'n torenvalk gehad die
notabene weigerde om een muis
te pakken. Dat kan natuurlijk
niet. Dan moet je hem gewoon
een beetje hongerig laten wor
den".
Krap
Het zijn niet alleen de hrndelaars
en het grote publiek die de vo
gelstand nadelig beïnvloeden,
zelfs de valkeniers kunnen ver
wijten gemaakt worden, vindt
hij: "Het Is jammer dat zij zo
weinig pogingen doen om met
de vogels te gaan broeden. Dan
willen ze de dieren klaar heb
ben voor de jacht. Ze houden de
vogels krap, omdat een valk
Meester Posma met één van zijn vogels
met een volle buik niet geschikt
is om te jagen".
Om de valkenstand in het wild op
te voeren, heeft onderwüzer
Posma samen met zijn leerlin
gen een aantal nestkasten ge
plaatst. Hij heeft een jeugclvo-
gelwacht ingesteld, uie zich
hiermee bezighoudt. Er worden
Het is de bedoeling van de heren Nienhuis om binnenkort in Zelhem
te beginnen met een helemaal los van de fabriek staand informatie
centrum waar bevoegde leerkrachten toelichting geven met behulp
van materialen, film en dia's.
J. Nienhuis: „Wij kwamen hier in Zelhem in 1965. Voordien zaten we
in Den Haag. De zaak is door mijn vader A. Nienhuis, opgericht. En
het gaat uitstekend hier. We kwamen zeven jaar geleden met 25
man, we hebben in Limburg ook nog een toeleveringsbedrijf. In ja
nuari zal er wel een computer komen.
De Montessori-leermiddelen zijn nadrukkelijk geen speelgoed, al
lijkt dit voor het leke-oog. Telkéns komen er nieuwe artikelen, uitge
dokterd vaak door enthousiaste leerkrachten die hun idee aan Nien
huis offreren. Maar lang niet elk idee is acceptabel. Het moet per se
de zelfwerkzaamheidsgedachte van Montessori bevatten en het moet
via de zintuigen het kind iets bijbrengen. Het omgaan met de leer
middelen is ook geen sinecure. Nienhuis sr.: „Ouders en leerkrachten
kopen zonder een achtergrondkennis de leermiddelen, voelen zich
heel modern en merken na een poos dat ze er niet veel mee kunnen
doen. Het kind kijkt de spullen niet aan en wij krijgen de schuld.
Men ziet het als een wondermiddel. Maar ook de toezichthouder
moet goed weten wat hij doet en vee lis afhankelijk van de inzet
van de onderwijzer.
Wij zijn het enige bedrijf in de wereld dat van de familie Montessorie
toestemming heeft om leermiddelen te maken. Regelmatig krijgen
we bezoek van de zoon van Maria Montessori. We zijn net terug
van een reis van zes weken door Afrika, waar we verschillende
Montessori-opleidingen hebben bezocht. Zelf ben ik vorig iaar in
Tokio geweest en ook daar werken de kinderen op dezelfde wijze.
Montessori-onderwijs is individueel en op het kind gericht. Het
maakt sterk gebruik van wat het kind zelf wil. Als een kind in een
bepaalde periode gevoelig is voor letters, wel, dan laten we het spe
len met letters. Als deze behoefte wegzakt is er niets aan de hand.
Want latent is er wat achtergebleven.
Wij zijn van plan een informatiecentrum op te richten. Tot nu toe
ontvangen we onze bezoekers in de toonzaal en boven de filmzaal,
dokterd vaak door enthousiaste leerkrachten die hun idee aan Nien-
trale wijze de filosofie achter Montessori-onderwijs toelichten. De
mensen komen hier van heinde en verre. Het is hier een soort Mekka.
Als we alleen maar fabrikant waren en niet veel te vertellen hadden,
dan zouden ze niet komen".
„Vader is nog meer Montessori dan Montessori zelf", aldus zoon
Nienhuis, die al zijn Montessori-diploma's heeft behaald en die zijn
carrière niet uitgesneden wil zien als alleen producent.
Rekenen wordt een spel met Montessori-leermiddelen
