Traditie van brooduitdelingen
in Nederland is diep ingeworteld
^Uitdeel-haring:
lekkerder is er niet
Het stille legioen dat 3 oktober mogelijk maakt
Leidse Haring en Wittebrood geen uitzondering
Kickerkermis ontzet
Leidse tradities
Het jaar
door met
de Grote
LBF
VRIJDAG 29 SEPTEMBER 1972
197;-
IEIDEN Het meest traditione
le onderdeel van de 3 oktober
viering is het uitreiken van Ha
ring en Wittebrood. Vandaar de
hoofdletters. Zo eerbiedwaardig
en symbolisch is dit gebeuren.
Dinsdagmorgen van half acht
tot half tien is het weer zover in
de historische Waag: Haring en
Wittebrood, niet voor een be
paalde groep mensen, maar
voor de gehele Leidse bevolking
(mits men zich ervoor heeft op
gegeven). De eerste maal, dat
dit volksvoedsel de Leidenaars
deelachtig werd was zoals
bekend op 3 oktober 1574,
toen de Watergeuzen onder De
Boisot met gulle hand het hon
gerend stadsvolk voedden. Toen
de 3 oktoberviering voor het
eerst officieel in 1886 werd ge
houden gingen de haringen en
het wittebrood naar 1700 vrou
wen; 1500 mannen ontvingen
toen als verheugende gave bier
en (iets minder traditionele) si
garen.
Vorig jaar werd aan 8500 perso
nen Haring en Wittebrood uitge
deeld volgens een bepaalde ver
deelsleutel, wat wil zeggen dat
iedereen boven de 6 jaar twee
haringen in ontvangst kon ne
men. De haringen worden tel
kenmale geleverd door een Kat-
wijkse reder en na keuring door
de Keuringsdienst van Waren
wordt de partij voor de Octo-
ber-Vereeniging gereserveerd.
LEIDSE COURANT
TSPOT
Het aantal uitgedeelde broden
in 1971 bedroeg 2592, afkomstig
van de Leidse Bakkers die lid
van de Vereeniging zijn: Ook
dit jaar wordt het weer een eve
nement, dat een diepere beteke
nis heeft maar ook de nodige
gezelligheid niet hoeft te ontbe
ren; het wordt ontbijt met mu
ziek en daarvoor zorgt het Eer
ste Leidse Jeugdorkest en
Drumband De Burcht.
Wie mocht denken, dat Leiden
met de uitdeling van haring en
wittebrood het alleenrecht op dit
gebied heeft, zit ernaast. In de
loop der eeuwen zijn er in veel
dorpen en steden in ons land
brood- en (in een enkel geval)
ook haring-uitdelingen geweest.
Toch hebben maar enkele
brooduitdelingen zich kunnen
handhaven. De meest bekende
vorm van uitdeling is ongetwij
feld geweest het beschikbaar
stellen van brood voor de be-
hoeftigen en armen der stad
door Kerk of stedelijke over
heid. De „armenbakkerij" was
in die oude dagen geen onbe
kend verschijnsel. Rond 1850
waren er in Leiden nog zoveel
armen en misdeelden, dat de
gemeente Leiden ca. 15.000
betaalde aan de Diaconie der
Herv. Gemeente voor het bak
ken van brood. Deze vorm van
brooduitdeling werd in 1922
beëindigd.
In de reglementen van een aan
tal Leidse hofjes komen bepalin
gen voor betreffende het uitrei
ken van Paas- of Kerstbrood
aan de bewoners. Deze „preu-
ve" is evenals het armenbrood
verledentijd geworden. Maar
ook elders in het land deelde
men uit. Rond 1300 werden op
een Amersfoortse pleisterplaats
reizigers opgevangen en ver
zorgd en later werd ook aan
dacht geschonken aan de ouden
van dagen van Amersfoort. Tot
1965 werd daar elke week in
de kapel aan 200 proveniers
de ,,preuve" uitgereikt: een
rogge- en wittebrood, alsmede
een half pond boter.
In het Groningse Oldekerk wordt
in de week van Pasen een ton
haringen uitgereikt onder de ar
men van het plaatsje Faan in
1476 had Menno Felterna dit bij
testament zo bepaald, anders
kreeg het St. Geertruids Gast
huis de beloofde 16 grazen land
niet). Enkele jaren geleden
werd in het Twentse Ootmar-
sum de bekende eeuwenoude
brooduitdeling gestaakt. Op
Tweede Pinksterdag kwamen de
armen bijeen evenals de boeren
uit de omtrek die ieder een ei
gengebakken roggebrood van 25
pond torsten. Nadat er gebeden
was voor een goede oogst wer
den alle aanwezigen geteld (ook
de zuigelingen) en het brood in
evenveel stukken verdeeld.Deze
brooduitdeling stamde reeds uit
de vóór-christelijke tijd. Andere
brooduitdelingen waren bekend
in o.a. Kilder en Wehl (Gelder
land). Zelhem en in Arnhem.
Passend in het kader van de
brooduitdelingen die plaats
vonden na begrafenissen. Deze
werden vooraf in een testament
vastgelegd. Mej. H. F. Velaars
(op 77-jarige leeftijd te Zeist
overleden) bepaalde b.v. dat na
haar overlijden aan 250 arme
gezinnen in Baarn waar zij in
haar jeugd had gewoond
brood moest worden uitgereikt.
Op de dag van haar begrafenis,
28 juni 1938, werd aan elk gezin
een krentenbrood van 3 pond uit
gereikt terwijl grote gezinnen er
nog een wittebrood bijkregen.
Ook jaarmarkten en kermissen
gingen soms gepaard met het
delen van brood: Bergen
(N.H.), Edam. Wieringen en -
ook heden nog Sittard. In Sit-
tard wordt nog steeds op half
vasten voordat de St. Joseph-
jaarmarkt begint „krombrood-
jes" rapen voor de jeugd gehou
den. De krombroodjes (in de
vorm van een halve maan)
worden met manden vol van de
Kollenberg gegooid; de jeugd
staat met grijpgrage handen ge
reed om zoveel mogelijk brood
jes op te vangen.
Als laatste curiosum noemen wij
de uitreiking van poffertjes
(„broedertjes") aan de school
kinderen van Breukelen. Dit
heerlijks is te danken aan een
testamentaire beschikking van
de Heer van „Slangevegt", Leo
nard Corneille Dudok de Wit,
alias de Tippelaar, Dudok de
Wit kreeg begin dezer eeuw gro
te bekendheid vanwege zijn vele
wandeltochten, die hem zelfs tot
Parijs en Wenen brachten; ook
Java werd doorkruist. In 1913
overleed hij op zijn buiten t{
Breukelen, waar men nu nog
zeer veel uitzonderlijke zakerl
en souvenirs van Dudok de Wie
kan bewonderen.
ei
ieid
:iëteit
LEIDEN Volgens program
ma vertrekt dinsdagmiddag
de Grote Optocht van de
Burggravenlaan Hoge
Rijndijk.
Precies om één uur; daar zit
men nooit ver naast. Leidens
bevolking is tegen die tijd
verdubbeld met bezoekers
die van heinde en verre ko
men. En allemaal willen ze
de optocht zien. De stoet is
dit jaar weer royaal opgezet
met vele grote en kleine me
dewerkenden, een groot aan
tal ruiters (ook ponyruiter
tjes), zeer fraaie praalwa
gens, tien muziekkorpsen,
rijtuigen, de befaamdé 3 Oc-
tober-gouden-koets (let wel:
van de vier gereden!), land
bouwmachines, dansgroepen,
een jachtstoet en nog veel
De optocht geeft de toeschou
wer een beeld van de ge-
beurteniss' n die het jaar aan
elkaar breien. Om voorbeel
den te n aen: carnaval,
wereldkam-' oenschappen
(schaatsen net Kees Ver
kerk, Ajo :successen met
Sjaakie Swart), de ontluiken
de lente, Moederdagviering
in de keuken, het nieuwe vis-
seizoen, de Tour de Francé,
de hooi-oogsttijd, de vakan
tiereis naar Spanje, de jacht
tijd, de 3 oktoberoptocht, de
aankomst van een legertje
Zwarte Pieten als voorboden
van de Sint, Kerstmis en
tenslotte de Jaarwisseling
Oud-Nieuw. Zo voert de op
tocht 1972 u 't Jaar in, 't
Jaar uit. Zo luidt dan ook de
titel van dit grootse evene
ment, dat niemand zal willen
missen.
LEIDEN/KATWIJK De haring
bevolking van de Noordzee kan
3 oktober niet luchten of zien.
Elk jaar eist Leidens Ontzet een
hoge tol van de zilveren zwem
mers. Ditmaal is het helemaal
bar en boos: er moeten bij de
traditionele uitreiking In de
Waag 900 haringen méér op ta
fel komen. Tussen half acht en
half tien worden dinsdagmorgen
18.000 haringen „omgezet". Die
kunnen dan dag met het handje
zwaaien naar de 2500 wittebro
den van 8 ons die ook de deur
uit moeten. Vanouds verzorgde
het Katwijkse bedrijf van Meer
burg d-ï haringvoorziening op 3
oktober.
Deze nering is later overgenomen
door de firma Hoek, die prima
contacten onderhoudt met het
bestuur van de 3 October-Veree-
niging.
Eind juni komen de Leidenaars
informeren naar de vangst. Een
select gezelschapje haringen
wordt dan naar de bestuursver
gadering afgevaardigd en de 3
october-bestuurders laten zich
het zeebanket al keurend uitste
kend smaken. Geen wonder, dat
sommige heren helemaal naar
die keuring toeleven: „een he
melsbreed verschil met de kar
retjes-haring", hoorden we deze
week; „dat is niks meer. Zoals
die 3 oktoberharing, zo krijg je
ze nooit". De haring is minder
gezouten dan vroeger. Even ont
dooien thuis, afspoelen en ope
ten. „Ze smaakt zo verdomd
lekker, 's morgens", aldus onze
zegsman, die het water al in de
mond kwam.
De firma Hoek reserveert 370 em
mertjes met tussen de 40 en 50
haringen in de diepvries voor 3
oktober. In september komt de
Keuringsdienst van Waren uit
Haarlem trouw aanzetten om
een paar ontdooide haringen te
proeven. Steeds in het bijzijn
van bestuursleden, die dan wel
iets anders doen dan met de
mond vol tanden zitten. Alleen
om de haring al, zou je wensen
lid te zijn van het 3 oktoberka-
der. Opvallend is in elk geval,
dat dit traditionele feestonder-
deel het grootste aantal leden
telt aan commissies van Rege-
LE1DEN. Dit is Marilyn
Botman. Zij werd onlangs
door 55.000 Nederlandse
emigranten gekozen tot het
meest charmante en intelli
gente Nederlandse meisje in
Canada. Op 3 oktober is zij
in Leiden. In het Waag
gebouw zal ze assisteren bij
het uitdelen van haring en
wittebrood. Daarna zal zij
verschillende feestterreinen
bezoeken en in de kraam op
de Nieuwe Beestenmarkt pof
fertjes gaan eten.
ling, Uilvoering en Bijstand en
van het sociëteitsbestuur van
Minerva.
Leidens burgemeesters zijn altijd
aanwezig geweest om met hun
verorberende verschijning ter
plekke extra glans te geven aan
de uitdeling van Haring en Wit
tebrood. Wat er in deze magis
traten om gegaan is of om
gaat, als ze voor „het plaatje"
de vis bij de staart boven het
opengesperde mondgat houden,
is nooit helemaal duidelijk ge
worden.
Voor jhr. Van Kinschot was het
een pose. Hij deed alsof. Hield
de haring even omhoog tot de
fotograat klaar was en 1>
hem weer neer, omdat-ie wist
dat het dier niet schoongemaakt
was. Mr. Van der Willigen wist
dat niet; hij hapte erin en kreeg
de kous op z'n kop. De laatste
jaren liggen er een paar
schoongemaakte haringen klaar
voor de gasten. Dr. Vis eet 'm
helemaal op; vindt-ie veel te
lekker. Hij lust er, om zo te
zeggen, pap van.
TON PIETERS
i
LEIDEN. In de Groenoordhal is' dinsdagavond van zeven tot tien uur een beatfestijn, waaraan onder
anderen meewerken Bonnie St. Claire (zie fotoen Gloria. Het festijn wordt verzorgd door radio
Veronica. De toegang bedraagt 3,50. Kaarten zijn verkrijgbaar
de hal.
de kassa's van het terrein en
LEIDEN In samenwerking
met de Nederlandse Invali
den Bond is het bestuur van
de 3 October Vereeniging er
toch weer in geslaagd het
Invaliden toch
voor stadhuis
Stad-
vanaf de gebruikelijk-
(Breestraat voor het
huis zullen gadeslaan. Aan
vankelijk was hier dit jaar
geen sprake van.
I eiden Een groep jonge men
sen, opererend onder de klassie
ke naam „Camulct om Baby-
Ion", is blijkbaar een beetje uit
gekeken geraakt op de traditio-
reeds meer dan 100 jaar
zijn wij medeleverancier
aan de 3-octobervereniging
BROOD- EN BANKETBAKKERIJEN
nele Drie-Octobervlerlng. Ze
heeft daarom het initiatief ont
plooid om een gebeuren op te
zetten dat alles in zich heeft om
ook een traditie te worden: de
Kickcr-kermis in de Kickerpol
der. In verrassend korte tijd
hebben zij een aantal attracties
verzameld die als losse elemen
ten ln elkaar gepast kunnen
worden door de bezoekers.
De groep ls zo progressief, dat zij
haar tijd twee jaar vooruit zijn.
In een aankondiging schrijft zij:
„De Kicker-kermis wordt een
gebeuren naar aanleiding van
Leidens 400-jarig Ontzet op 3
oktober 1972," en daarmee zet
zij de geschie enis naar haar
eigen hand.
Wat houdt het gebeuren In?
Het festival als geheel is een
combinatie van informatie,
creativiteit en markt. Attente
mensen kunnen zelfgemaakte of
verzamelde spullen verkopen en
iets van hun ambacht laten zien
leerbewerken, schilderen, pot
tenbakken). Over zaken als Dol
le Mina en milieu kun je je ken
nis verrijken. Ongeveer 10 mi
nuten lopen vanaf de Groen
oordhal, waaromheen de „gewo
ne" kermis draait, kun je via
een met lucht gevulde plastic
buis over de Haarlemmertrek
vaart op het parkachtige terrein
komen. Daar is een groot po
dium opgesteld, waarop allerlei
muziekgroepen zich presenteren
o.a. Spirit of St. Louis. Tussen
de optredens door is er een pau
ze waarin met de pet wordt
rondgegaan om de gage voor
de musici bij elkaar te scharre
len.
Het podium staat er trouwens niet
alleen voor de „profs". Ieder
een die wil, mag zijn muzikaal
kunnen bewijzen. Ook voor hen
gaat de pet rond.
Na jaren als braakliggend terrein
een vage vlek op de kaart van
Leiden te zijn geweest, wordt
eindelijk het openluchttheater
weer eens in de schijnwerpers
gezet. Het programma bestaat
uit verschillende theatermani
festaties (o.a. kitchtoneel afge
wisseld met muziek. Blijde
boodschappers komen aan het
woord en ook hier geldt: als je
wat te zeggen hebt, kom dan).
Dan de attracties. De organisato
ren doen er erg geheimzinnig
over, maar een tipje van dc
sluier willen ze wel oplichten. In
elk geval kun je rollobolle op
een matras (18 bij 18 meter)
gevuld met water en lucht.
Ook voor de inwendige mens
wordt gezorgd. Behalve „gewo
ne" hapjes, kun je bij een van
de kraampjes ook een alterna
tieve biologische maaltijd eten.
Die wordt verzorgd door de
Groene Waterman. F.n voor een
nat pak hoef je niet bezorgd te
zijn.
Als het weer de Kickers niet gun
stig gezind is, zorgen tenten en
luifels voor een droog en niet-
stormachtig feest.
De stichting gaat verder, ook na
drie oktober. Zij zal meerdere
festivals, annex jaarmarkten op
touw zetten en wil daarmee een
rondreis door Nederland maken.
Alle opbrengsten uit de activi
teiten worden gebruikt voor pro
jecten, die tot doel hebben „een
einde te maken aan de huidige
Cultureel, Maatschappelijke en
Recreatieve chaos in Nederland
om zo tenslotte een ludieke
maatschappijvorm te verwezen
lijken".
De Kickerkermis Is daarom ook
niet gratis. Voor een gulden kan
mc.i het terrein op, waar dan
ook nog eens een gulden betaald
moet worden voor de verschil
lende manifestaties. De ludieke
maatschappij moet toch ergens
beginnen, niet waar.
Hutspot
verenigt
Hollanders
in den
vreemde
LEIDEN Ewout Joppes
vond op de avond van 2 ok
tober 1574 in de door de
Spanjaarden verlaten Lam
menschans een pot met een
mengsel van peen, uien,
kool, witte bonen en waar
schijnlijk stukken schapen
vlees. Dat was wat je noemt
een hutspot. Sinds jaar en
dag imiteren we die vondst
en het resultaat lijkt een
beetje op die 16e eeuwse huts
pot. Leiden is er zelfs be
roemd door geworden. Met 3
oktober zal en moet iedere
rechtgeaarde Leldenaar huts
pot met klapstuk eten. Wc
komen al een heel eind in de
richting, dachten we, wunt
als men op 2 oktober 's mid
dags tegen zessen door do
lege straten van de binnen-
stud loopt, stoot men de neus
overal tegen een dichte geur
van uien. Een goede gewoon
te, want niets is lekkerder
als het een dag oud is en als
de pun op 3 oktober opge
warmd «p tafel komt.
Dc 3 octobcr-Vereeniging heeft
al eens pogingen in het werk
gesteld om de hutspot mus
saal ..op te dringen", b.v.
aan alle deelnemers van de
optocht, meer dan 700 perso
nen. Technisch viel dit niet
te realiseren. Je houdt de
zaak moeilijk in dergelijke
hoeveelheden warm. Een
Jaar of zes geleden kookte en
verkocht het jeugdwerk nog
wel hutspot 0,75), maar do
Jongelui hebben daar geen
animo meer voor. Toch is de
hutspot-traditie onvermin
derd op de benen gebleven.
Er is op 3 oktober geen
(open)restaurant in de stad
te vinden waar men iets an
ders dan hutspot kan krij
gen. De zaken zitten stamp
vol, allemaal aan de één-
pansmaaltijd.
Ook het „buitenland" heeft
zich laten meeslepen. Vorig
jaar hadden Hilton Amster
dam en Hilton Rotterdam
hutspot op het menu staan
als specialiteit. Hilton in de
uien! In Australië, in de
V.S., op Hawaii, Canada,
overal vindt men groepjes
Hollanders, al dan niet uit
Leiden afkomstig, die 3 okto
ber alleen muar uls hutspot-
te
Ze
schrijven er ook over naar
de 3 October-Verceniging,
die al een hele verzameling
postcards op dit gebied In
haar bezit heeft. Soms is er
geen peen voorhanden. In
Amerika gooit men dan rus
tig een oranje kleurstof door
het gerecht heen om het
maar op hutspot te laten lij
ken. Zo belijdt men overul
over de wereld zijn geloof in
de hutspot van 3 oktober,
omdat we Hollanders zijn.
En dat willen wc blijven.
EL
■EIDEN Bijna 10C.000 inwoners telt Leiden. Maar in de loop van 3
oktober komen daar uit de naaste omgeving en uit de verste uithoe
ken van ons land - afhankelijk van het weer - nog eens 100.000 men
sen bij. Mensen, die in Leiden geboren zijn. Mensen die de traditio
nele optocht nog geen jaar ongezien voorbij hebben laten trekken of
die verzot zijn op een goede kermis. Of mensen, die altijd te
porren zijn voor een werkelijk steengoed feest, dat een onderbre
king is van hun op mnat gesneden bestaan.
let merendeel van hen heeft geen idee van het legioen, dat in touw is
om het „3 oktoberfeest" te maken tot het feest, waarnaar zij heb-
ben uitgezien. Een legioen, voor wie drie oktober geen feestdag
maar een dug van verhoogde activiteit is.
let legioen op de achtergrond marcheert volgens het plan dat sinds
enkele jaren is neergelegd in een draaiboek, dat volgens de heer A-.
Vriend - P.R.-man van de .,3 October Vereeniging" - „professio
neel" is. „Het is een draaiboek vol pietluttigheden. Er staat bij
voorbeeld precies in, welk hekje bij het standbeeld van Jan van
Hout geopend moet worden en dat er een ladder en een touw aan
wezig moeten zijn bij het standbeeld van Van der Werff, wanneer
het een krans wordt omgehangen. Dat gebeurde altijd al. Toen Lei
den nog wat kleiner was, waren er een aantal ambtenaren en ge
meentewerklieden, die dat ieder jaar deden en die precies wisten,
wat er moest gebeuren".
„Wanneer de „3 October Vereeniging" een beroep doet op 'n importe
welke instantie in de stad. dan is er onmiddellijk de bereidwillig
heid. Maar Leiden is gegroeid en het bleek niet overbodig om de
verschillende taken in de organisatie in een draaiboek vast te leg
gen-.
„Dat draaiboek wordt in zestig of tachtigvoud gemaakt en verzonden
o.a. aan alle gemeentelijke diersten. Maar voor de uitvoering van
de organisatie zijn mensen nodig".
Dat zijn niet alleen de bestuursleden, die in jacquet en hogezije en
getooid met rood-witte cocarde in de optocht meerijden en evenmin
de commissieleden die. gestoken in het sterke pak. een oogje hou
den op het ordelijk verloop van de feestelijke evenementen. Het zijn
óók de mannen van de Plantsoenendienst, die voornoemde hekjes
openen, ladders en touwen gereedhouden en. in de dagen voor de
optocht komen, als niet de kop na het défilé via Steenschuur en
takken in te snoeien. Zij voorkomen dat' vaandels, vlaggen en mis
schien hele praalwagens vastlopen in het stadsstruweel.
Met het groeien van de taptoe-stoet is het niet uitgesloten, dat de kop
van de stoet vastloopt in de staart. Er zou nooit een eind aan de
optocht komen, als niet de kop na het défilé via Steenschuur en
Langebrug van de staart werd gescheiden. Maar om dat te berei
ken, komen de mannen van Gemeentewerken in het geweer om alle
steegjes die op de Langebrug uitkomen, met dranghekken itf 'te zet
ten. En dranghekken zijn er op 2 oktober nooit genoeg in Leiden.
Daarom ziet men. zo gauw de grote optocht gepasseerd is, mannen
van dezelfde dienst alle dranghekken op een vrachtauto laden om
ze naar plaatsen te brengen, waar ze op dat moment meer urgent
zijn.
Dat is voornamelijk op het kermisterrein, waar ambtenaren van
Bouw- en Woningtoezicht al bij het opbouwen van de „spullen" con
trole uitoefenen op de constructie van de vermakelijkheden. Vervol
gens controleren beambten van de Stedelijke Lichtfabrieken - vóór
cn. zonodig, tijdens het feest alle aansluitingen op het lunaparkter
rein en van de evenementen elders in de stad. Brandweerlieden
houden een oog op het naleven van de veiligheidsvoorschriften; zo
mogen balonnetjes niet meer opgeblazen worden aan de kramen
maar alleen in een open ruimte, die naar alle zijden tachtig meter
verwijderd is van open vuur.
En wat komt er al niet aan overleg kijken vóór er zes stoomwalsen
hun pirouetjes kunnen gaan draaien op de Lammermarkt. De wal
sen. op diepladers over grote afstand aangevoerd, komen de stad
binnen via een tevoren aan de politie opgegeven route. Ze krijgen
politiebegeleiding naar het terrein van de Doelenkazerne. Daarvoor
moest de kazernecommandant toestemming geven. De kolossen
worden er van steenkool en water voorzien, waarna ze op eigen
kracht de reis naar de Lammermarkt maken. De route van die
tocht is - al weer - uitgestippeld in overleg met politie en Gemeente
werken. Het zou kunnen zijn, dat een bruggetje bezweek of dat een
stadsdeel verstoken zou raken van gas, licht, water of riolering
door het passeren van de mastodonten.
Voor de ravitaillcring vun de ijzeren troeteldieren, is steenkool opge
slagen op de Lammermarkt, heeft de brandweer een standpijp op
dc waterleiding aangesloten, waaruit water in kuipvaten geleid wordt
die het dc mach-ren gemakkelijker maken te drinken. Omdat een
"ngcluk m een kiein hoekje ut. zijn er i HBO-ers cn politiemannen
óp het terrein, cvcnais een stevige geluidswagen waarmee de orga
nisatoren de luidruchtige machines kunnen overstemmen.
In de Wa.ig kan men 'smorgens om half zeven al. keurmeesters
van de Keuringsdienst vun Waren uit Haarlem bezig zien met het
keuren vfin het brood dat aan de échte Leidenaren wordt uitgereikt.
De keurmeesters maken lange dagen, want er wordt op drie okto
ber heel wat te eten aangeboden langs de Leidse straten: er zijn
jaren geweest, waarin cr alleen al 26.000 tot 28.000 pond paling ver
kocht werd. En niet altijd van het zuiverste water.
Het leger van de stille werkers wordt gecompleteerd door de mannen
van de gemeentereiniging, die 's nachts om één uur beginnen met
het aanvegen van de straten. Als zij 's morgens vroeg tussen de
zestig en de tachtig kub vuil verplaatst hebben, ziet de stad er weer
uit als in dc ochtend van 2 oktober. Een hoera dus voor alle „stil
le" werkers, die de „3 October Vereeniging" in staat stellen hef
image van Leiden als centrum van de regio te versterken.
