OLYMPISCH
GOUD
GEEN
GARANTIE
VOOR
EEN
GOUDEN
FILM-
CARRIèRE
9 Sonja Henie, een gewiekste zakenvrouw, zwierde en draaide voor
veel geld door een aantal onbenullige films alvorens met tegenzin
haar schaatsen aan de wilgen te hangen.
De Olympische Spelen van 1972 zullen door
de dramatische wending die dit sportevene
ment op de negende dag kreeg nog lang in
de herinnering blijven voortleven. Zeker bij
die deelnemers, die na vier jaar harde
voorbereiding om precies vóór de spelen In
München in topconditie te zijn door een ter
reurdaad hun aspiraties op een gou
den, zilveren of bronzen medaille in rook
zagen opgaan doordat hun nummer werd
uitgesteld. Zullen zij de moed kunnen op
brengen om er nog eens vier jaar van in
tensieve training tegenaan te gooien om
hun geluk op een eventuele volgende Spelen
te beproeven of zullen zij er na de gebeur-
|Vele bejubelde atleten, die
Kwee weken lanig vrijwel de ge
hele dag op uw televisiescherm
'schitterden zullen dan ook na
Ideze glorieuze periode in de ver
getelheid verdwijnen en slechts
een naam worden in de annalen
van de spelen als oud-olympisch
recordhouder.
Een enkele doorzetter zal munt
1 uit zijn o zo tijdelijke populariteit
1 trachten te slaan in de show-
cosiness. Mark Spitz heeft al
plannen in die richting geop
perd. De geschiedenis heeft ech
ter geleerd, dat slechts zeer wei
nigen dat ook werkelijk lukt.
Het is voor een zwemmer niet
zo moeilijk om in een Tarzan-
film op te treden of voor een
krachtsporter om een rol te krij-
I gen in een mythologisch drama
evenals het voor een negeratleet
wel is weggelegd om zich van
een plaatsje te verzekeren bij
een nieuwe verfilming van Har-
riet Beecher Stowe's „Negerhut
van Oom Tom".
De kunst is om na dit eenmalig
optreden ook in de amusements
wereld aan de top te blijven.
Daarover kunnen een Jean-Clau-
de Killy, een Tony Sailer, een
Uwe Beyer en om dichter bij
I huis te blijven een Anton Gee-
sink meepraten. Wie herinnert
zich niet onze bejubelde Anton
als een erg ongelukkig kijkende
Samson in efen Italiaans B-pro-
duct of de in berenvel gehulde
Duitse kogelslingeraar Uwe
Beyer als de Germaanse super
held Siegfried? Eén blik was
voldoende om te zien, dat zij in
dit vak nooit, maar dan ook
nooit carrière zouden maken.
tenissen van dinsdag de brui aan geven? En
hoe staat het met al die top-sporters, die
op het moment van de Palestijnse actie het
eremetaal al binnen hadden? Vragen, die
onwillekeurig boven komen als we de eer
ste week van deze spelen nog eens de re
vue laten passeren, toen de top-sporters in
München met hun jacht op records en hun
strijd om duizendsten van seconden zo'n
kijkdichtheid veroverden, dat zelfs de bra
ve dokter Rossi uit Peyton Place een vrije
maandagavond kreeg. Hoevelen zullen er
naar de beroepssport overgaan, hoevelen
zullen hun al dan niet zuivere amateur-sta
tus nog eens vier jaar prolongeren? Sluiten
Eigenlijk zijn er madr twee
voorbeelden te noemen van
Olympische kampioenen, die de
handicap van het gebrek aan ac
teertalent op miraculeuze wijze
overwonnen en dat waren John
ny Weismulier en Sonja Henie.
Hoe dat in zijn werk ging zijn
geschiedenissen op zichzelf.
Sonja
Om met de dame te beginnen,
Sonja Henie werd geboren in
Oslo in 1913. Haar ouders stuur
den haar nog geen vier jaar oud
naar een balletschooltje voor
kinderen en op haar achtste
stond zij op de schaats. Op haar
elfde was zij al kunstrijkampioe-
ne van Noorwegen en nog geen
twee jaar later eindigde zij als
tweede op de wereldkampioen
schappen. Een jaar later was zij
wereldkampioene en tien jaar
lang kon geen van haar rivalen
aan deze titel tornen. Ondertus
sen nam de ambitieuze Sonja
balletlessen van niemand min
der dan de grote Karsavina.
Zonder enige concurrentie van
naam veroverde zij goud op de
spelen van 1928, 1932 en 1936,
maar na deze „hattrick" vond
Sonja dat al haar inspanningen
nu maar eens in baar geld be
loond moesten worden en werd
profess'.nal. Filmster worden
was h<.ar grote ideaal en na een
serie schoonheidsbehandelingen,
die menig minder eerzuchtig
meisje de gruwels zouden heb
ben bezorgd was zij daar rijp
voor. Hollywood was geïnteres
seerd, maar niet in het salaris
dat zij verlangde: 75.000 harde
dollars per film.
der de neuzen van de grote film
bazen een show weg, die er niet
om loog. Darry Zanuck geïmpo
neerd door 'het ovationeel ap
plaus besloot tenslotte als eerste
de gok te wagen en bouwde de
film „One in a million" om haar
.heen met Don Ameche en Adol-
phe Menjon als tegenspelers,
terwijl de populaire Ritóbrothers
het magere verhaaltje met de
broodnodige humor moesten ver
luchten. De film was een zo on
verwacht kassucces dat nog het
volgende jaar „Thin ice" met
Tyrone Power om haar heen
werd gedrapeerd. In 1938 volgde
„Happy landing" wederom met
Don Ameche en toen achtte de
zeer zakelijke Sonja de tijd rijp
om eens over een nieuw con
tract te praten: voor drie jaar
tegen 125.000 dollar per film.
Nog voor de onderhandelingen
echter rond waren had Sonja
met een oog op de recette-cij-
fers haar aanbod al wat omhoog
geschroefd. Een vijfjarig con
tract, drie films per jaar voor
het lieve sommetje van 180.000
dollar per stuk. Twentien centu
ry Fox trapte er in en zo draai
de en zwierde deze geslepen za
kenvrouw als best betaalde film
ster ter wereld door een aantal
hoogst onbenullige werkjes,
meestal spelend in 'n winter
sportvakantieoord, met aan 't
slot 'n groot ijsballet waarin
Sonja kon schitteren. Om toch
maar vooral te camoufleren dat
Sonja Henie totaal gespeend was
van enig acteertalent voor de ca
mera waren haar tegenspelers al
even onbenullig als het verhaal
tje en zijzelf. Maar het publiek
slikte het en dromde n-aar de
kassa.
Volhouden
In 1940 echter was het nieuwtje
er wel zo'n beetje af en met een
verwijtende vinger op de cijfers
slaagde Twentieth century Fox
er in om Henie's contract om te
buigen naar één fiim per jaar.
Om een film als „Sun valley se-
wij de Oosteuropese landen even uit, dan is
wel duidelijk dat de meeste medaillewin
naars zullen proberen munt te slaan uit het
door hen verworven goud, zilver of brons.
Dat was in vroeger jaren al zo, maar zal
zeker het geval zijn in een tijdperk waarin
het bedrijven van top-sport een zeer lucra
tieve bezigheid kan zijn. De weg naar de
beroepssport staat voor wielrenners en bok
sers duidelijk aangegeven, maar voor at
leten, zwemmers en roeiers om een paar
voorbeelden te noemen is het niet zo een_
voudig om met de sport waarin zij uitblon
ken een carrière op te bouwen.
renade" nog verkoopbaar te ma
ken schakelde men in 1941 zelfs
het orkest van Glenn Miller in,
waardoor de produkbiekosten bij
na verdubbeld werden. Aan de
bioscoopkassa werd daarvan
mets teruggespeeld.
Het hoeft geen betoog dat Fox er
weinig voor voelde Henie's con
tract nog te verlengen en zij ver
huisde naar de concurrent Uni
versal, die daar nog spijt van
heeft. Na het debacle van „The
countess of Monte Cristo" in
1948 was het iedereen duidelijk
dat Sonja Henie vergif was voor
de bioscoopkassa. Hollywood
hoefde haar niet meer, maar
Sonja was rui et te verslaan.
Haar „persoonlijk optreden"
trok nog steeds volle zalen en
tot 1952 gaf zij nog jaarlijks een
grootse show weg in Madison
Square Garden, maar moest
vanwege haar nog steeds
exorbitante eisen verhuizen
naar de Knightsbridge Armory
in de Bronx. Dat deed haar de
das om en toen de recettes ble-
ve teruglopen gaf de inmiddels
schatrijke Sonja de strijd op.
Zij verplaatste haar werkterrein
naar Europa, maakte in Enge
land nog een film „London cal
ling" met Michael Wilding, die
het bioscoopscherm nooit bereik
te en trok ziah toen, omdat wer
kelijk niemand meer interesse
had, teru guit het openbare le
ven. In 1968 kwam zij nog een
keer in het nieuws door de me
dedeling dat zij haar urrieke
kunstcollectie aan de stad Oslo
zou vermaken. In 1969 overleed
Johnny Weissmuller en Maureen O. Sullivan met hun filmbaby Boy in de vierde film van de Olympische zwemkampioen „Tarzan finds
JoKnny
Had Sonja Henie als kampioene
van het witte doek weinig con
currentie alleen Esther Wil
liams en in haar eigen sport in
mindere mate Belita dongen
naar haar kroon Johnny
Weissmuller had met heel wat
rivalen af te rekenen. Johnny
was niet de eerste film-Tarzan,
maar wel de eerste sprekende
en de Tarzan die het grootste
aantal jaren meeging. Edgar
Rice Burroughs schreef zijn eer
ste Tarzanverhaal in 1914 en
reeds in 1912 stond er een
film-Tarzan op het doek: de
woest uitziende langharige Elmo
Lincoln. In de jaren twintig
werd hij achtereenvolgens opge
volgd door Gene Polar, P.
Dempsey Tabier, James Pierce
en Franik Merrill.
Weismulier maakte al6 vijftien
jarige in 1922 furore door het
wereldrecord 100 meter vrije
slag te verbeteren in een tijd van
58.7 seconden. Een tijd waar
9hane Gould nu haar hand niet
voor omdraait. Op de Olympi
sche Spelen van 1924 in Parijs
won hij goud op de 100 en 200
meter vrije slag en eindigde te
vens als eerste met de opper
machtige Amerikaanse estafet
te-ploeg. In 1928 in Amsterdam
was hij onbetwist winnaar op de
100 meter tn veroverde weder
om goud met zijn estafette-mak
kers.
In 1929 op het toppunt van zijn
roem werd hij beroepszwemmer
en het was tijdens de opnamen
van een paar korte sportfilm-
pjes, dat Metro Goldwyn Mayer
hem benaderde voor de rol van
de eerste sprekende Tarzan. Zijn
dialoog beperkte zich tot de his
torische woorden ,,Me Tarzan,
you Jane" maar zijn TarzanyeU
als hij zich aan de invitatie4ia-
nen uit de hoogste boom van
Afrika stortte maakte pas écht
geschiedenis. Hoewel regisseur
W. S. Van Dyke voor zijn opna
men van „Tarzan the Ape Man"
geen voet buiten Hollywood zette
en studlio-decors en achtergrond
projectie voor het oerwoud zorg
den was de film meteen een
doorslaand succes. Niet in het
minst door de aanwezigheid van
Maureen O'Suliivan een Ierse
schone, die tot op dat moment
tweedeplans rolletjes had mogen
spelen, maar nu als oogappel
van de oerwoudheid plotseling
tot de rijen der Hollywoodster-
ren doordrong.
In 1934 volgde natuurlijk een
vervolg „Tarzan and his mate",
dat echter toen niet in Neder
land mocht worden vertoond
omdat Maureen alias Jane zich
zo goed had aangepast bij het
oerwoudleven, dat zij naar de
mening van onze keurders te
schamel gekleed was! In 1936
volgde „Tarzan escapes" en in
1939 „Tarzan finds a son". De
scenarioschrijvers hadden van
de censuurmoeilijkheden van de
tweede Tarzan-film zoveel ge
leerd dat zij de held een blanke
baby in het oerwoud lieten vin
den, daarmee de verhouding
Tarzan-Jane zuiver platonisch
houdend.
Na „Tarzan's secret treasure"
uit 1941 en „Tarzan's New York
adventure" in 1942 trof onze
aapmens Johnny Weismulier een
slag die hij niet meer te boven
zou komen. Zijn trouwe metge
zellin Jane, de actrice Maureen
O'Suliivan, was inmiddels ge
trouwd met de regisseur John
Farrow en zij gaf er de voor
keur aan zeven kinderen te
krijgen en op te voeden onder
wie de u allen bekende Mia Far
row dan nog langer in de ar
men van Weismulier van boom
tot boom te zweven. Twee films
lang was Tarzan ontroostbaar,
maar na „Tarzan triumphs" en
„Tarzan's desert mysterie" dui
kelden de goede bazen in Holly
wood een nieuwe gezellin voor
onze held op in de vorm van
Brenda Joyce.
Maar Tarzan-Weismuller wend
zonder zijn geliefde Jane nooit
meer de oude. Moeizaam sleepte
hij zich tussen 1945 en 1948 door
een viertal films heen om ver
volgens de handdoek in de ring
te werpen en zich te laten ver
vangen door de jongere Lex
Barker, die op zijn beurt er in
1952 de brui aan gaf om te wor
den opgevolgd door Gordon
Scott, Danny Miller, Jock Maho-
ney en Ron Ely.
Weismulier, wiens taille langza
merhand de afmetingen van een
biervat had gekregen, stak zich
in het khaki en 6lofte nog zo'n
tiental jaren mee in een dertien
tal Jungle Jlm films voor Colum
bia alvorens met pensioen te
gaan. Hij is thans vlce-voorzitter
van een reoks luxe-zwembaden
in Florida.
Jean Claude Killy, tegenspeler van ViHorio de Sica, in zijn enige film lol nog toe: „The iki roiden", vol ipedaculaire achtervolgingen op de lange lallen
Denk niet, dat Weismulier In
zijn glorietijd het rijk alleen
had. Kaper op de kust was zijn
zwem-coüega Buster Crabbe, die
in 1932 met „King of the jung
le" en in 1933 met „Tarzan the
fearless" een ernstige bedrei
ging vormde, maar door gebrek
aan een passende Jane ai spoe
dig als Larry Crabbe cowboy-
hcld werd en als Flash Gordon
triomfen vierde in een serie
film naar het gelijknamige strip
verhaal. Verder diens collega
zwemmer Herman Brix, die sa
men met Tarzan's geestelijke
vader Edgar Rice Burroughs
een heel verdienstelijke Tarzan-
serie maakte voor hij als Bruce
Bennet een serieus acteur werd.
In 1938 probeerde men tienkam
per Glenn Morris als filmacteur
te lanceren in „Tarzan's reven
ge" met ais tegenspeelster .de
Amerikaanse zwemkampioene
Eleonor Holm. Twee topsporters
zonder enige acteerervaring
voor de camera was echter be
slist te veel en de film was dan
ook ntiet om aan te zien.
Waarschuwing
Mocht Mark Spitz serieus over
een filmcarrière denken laat hij
zich dan spiegelen aan al die
mislukkingen voor hem. Datzelf
de geldt voor al die andere gou
den medaillewinnaars, die als
sportheld het goed doen op het
televisiescherm maar daarmee
nog niet meteen acteur zijn.
I aat Wim Ruska eerst even
denken aan het zielige figuur
dat Anton Geesink als Samson
sloeg voor hij een rol als edel-
gtrmaanse krachtpatser accep
teert.
De kans op een tragische mis-
lukkirg is veel groter dan de
mogelij'khe.d van een onver
wacht succes. Vele kampioenen
uit het verleden kunnen daar be
droefd en ontgoocheld over mee
praten.
OTTO MILO.
