Eli Asser
een citroentje
met suiker
SCHENKT
NA
HET SCHAEP
MET
DE 5 POOTEN
ZATERDAG 26 AUGUSTUS 1972
Piet Römer, Adèle Bloemendaol en
Gevoel voor drama in de zin van
bewogen handeling kan men Eli
Asser niet ontzeggen. Na wat
voorbereidend werk kwam hij op
de tv met een komische thriller.
„Thee voor een dode dame" geti
teld, dat een avondvullend stuk
werd genoemd, omdat het 90 mi
nuten duurde en dat in de regie
van Walter v.d. Kamp als een
gaaf stuk werk op het scherm
verscheen. Dat is alweer tien jaar
terug.
Echt naam heeft Eli Asser des
tijds gemaakt met zijn radiostrip
Mimosa, waarvoor vele groten uit
het Nederlands toneel kwamen
opdraven voor de micro: Ko van
Dijk, Conny Stuart, Guus Oster,
Johnny Kraaikamp, Guus Her
mus, Johan Kaart en vele ande-
Nog leeft in de herinnering de au
totocht, die deze grootheden op
zekere dag in een van de radio-
strips maakten met aan het stuur
Nu het Schaep met de Vijf Pooten
over de dam is volgen er meer.
Nog dit najaar schenkt de KRO-tv
opnieuw de glaasjes van de vaste
stamgasten aan het scherm vol
met een serie pittige drankjes on
der de titel Citroentje met Suiker.
Auteur Eli Asser (49) doet daar
voor andermaal een greep in het
volkse Amsterdamse leefklimaat
waaruit hij precies die menselijke
trekjes put die het verhaal levens
echt maken, zodat het een bele
venis van ons allemaal wordt.
Brede lagen van de bevolking tast
hij daarmee speels in de ziel. Met
losse hand beroert hij snaartjes
sentiment: het zal je kind maar
wezen, maar tegelijkertijd ver
zacht hij de pijn van het zijn met
een lach en een lied.
Zijn vrouw Eefje: „Vanaf dat ik
hem ken, dat was op mijn 14e
jaar, lang voor ik hem begon lief
te hebben, bewonderde ik hem al
om de boeiende verhaaltjes die
hij kon verzinnen en vertellen. Al
tijd hadden die verhaaltjes iets
met de werkelijkheid te maken,
maar hij verzon er natuurlijk wel
een hoop bij. Daar let je niet op
als je er graag naar luistert.Hij
verzint ook altijd gekke bood
schappen die hij mij laat doen.
Gisteren nog moest ik een zak
marmerscherven kopen in de
grafzerkenwinkel. Die gebruikt hij
in een siervaas met bloemen.
Maar ik heb wel een vrolijke man
aan hem. Soms loopt hij de hele
dag te zingen, tenminste als hij
niet moet hoesten, want in elk ge
val rookt hij te veel."
Eli Asser: „Mijn moeilijkste da-
In elk geval heb ik dan de moed
als het niet lukt om zinloze woor
den en invallen op het papier te
zetten. Zo haalt het ene woord het
andere uit. Er ontstaan zinnen die
kant noch wal raken, waar ik
niets aan heb. Toch groeit daar
soms een grapje uit of een ideet
je. Dan heb ik tenminste hetge-
voel, dat ik op zo'n dag toch nog
iets heb gepresteerd.
Gelukkig komen er ook dagen,
dat het als het ware vanzelf uit
de pen vloeit. Je hebt dan het ge
voel dat het buiten je om gebeurt.
Ik kan echt niet zeggen waar het
vandaan komt ,maar het is duide
lijk dat het ergens toch wel in je
gezeten heeft.
hoge mate, om het maar eens for
meel te zeggen. Adèle hoort er
helemaal bij. Ik hoop dat binnen
kort in haar een stuk heimwee
werkzaam wordt. En dat ze als
nog komt opdraven. Haar Citroen
tje met suiker staat gereed. Van
Piet Römer leer ik intussen veel.
Die man weet wat ik schrijf zo te
zeggen en te spelen, dat ik van
mijn schrijftaal lekker liggende
spreektaal kan maken."
Mensen
Eli Asser werkt dagelijks van 's
morgens negen tot 's middags
vier aan ziin schrijftafel, met in
de middag even pauze voor een
hap. Om vier uur stapt hij de
deur uit om mensen te ontmoeten,
met ze te praten, voeling met ze
te houden. Want uit hen moet hij
de wijsheid puren, die de mensen
in zijn verhalen tot echte mensen
maken, 's Avonds kijkt hij nogal
eens t.v. Niet met de onverplichte
aandacht van de kijker, maar
met het oog van de vakman, die
vindt dat hij nog veel heeft te le
ren. Hij monstert met de blik van
de meester de typering, de zeg
ging, het spel, decors en belich
ting, kortom het vaardige vak
manschap in buitenlandse series.
Met een wat triest gevoel kan hij
naar het scherm staren als hij
daar waarneemt hoe in het bui
tenland door meer geld er ontzet
tend ruime mogelijkheden worden
geschapen voor artiesten. Hier
moet de artiest altijd rekening
houden met beperking, het krappe
budget. Veel komt daardoor in
ons land nooit van de grond. De
Nederlandse schrijvers krijgen
nooit de kans zich te bekwamen.
Wat zij leveren moet in één keer
goed zijn. Mislukkingen worden
niet geduld.
Asser is eens een keer wezen kij
ken bij de opnamen voor Corona
tion Street.
Aan de tekst en de realisatie wer
ken niet minder dan tien schrij
vers en nog een aantal regisseurs,
die voortdurend in overleg met el
kaar aan deze serie bouwen. Van
tijd tot tijd raakt een schrijver
aan het eind van zijn latijn. Hij
stapt uit het collectief en neemt
er zijn gemak van om nieuwe
ideeën op te doen en met een fris
hoofd later weer binnen te stap-
Zo-iets is hier onmogelijk. Dat
werkt als een vicieuze cirkel. Om
dat een auteur hier karig beloond
wordt, waarvoor hij een creatieve
prestatie moet leveren, krijg je
hem moeilijk aan het werk.
Daardoor doet hij nooit de erva
ring op, dia nodig is om een ge
routineerd auteur te worden
Waarna de opdrachtgevers weer
vaststellen, dat er onvoldoende
schrijftalent in ons land voorhan
den is. Die mensen hebben een
schijn van gelijk. Gewild of onge
wild vergeten zij, dat in het bui
tenland de goede schrijvers volop
kans hebben gehad om fouten te
maken en de mist in te gaan. Als
zo'n buitenlandse schrijver op de
duur tot goed werk komt en zijn
series op de Nederlandse buis
verschijnen, dan wordt er hier ge
zegd: kijk eens wat een talent
daar in dat buitenland. En op
nieuw krijgen de opdrachtgevers
gelijk, terwijl zij het in wezen zijn
die met de krappe beurs deze si
tuatie in de hand werken en
voortdurend erger maken. Eli As
ser heeft bepaald geen boosaardig
karakter, maar dit moet hem van
het hart, omdat hij er dagelijks
mee te maken heeft. En het als
geweldig fnuikend heeft ondervon
den.
Schandalig
Eli Asser: En als ze nu nog maar
het normale menselijke fatsoen
een beetje in het oog hielden, zou
ik er nog vrede mee hebben.
Maar wat gebeurt me? Vijf jaar
geleden had ik een toneelstuk ge
reed, dat ik aan Luc Lutz van het
Rotterdams Toneel ter lezing aan
bood. Hij was er dankbaar voor
en beloofde het te zullen lezen.
Juist gisteren kreeg ik een brief
van het Rotterdams Toneel met
daarin mijn vergeelde manuscript
en een kort briefje van een mij
onbekende juffrouw, die schrijft
dat het onvoldoende kwaliteit
heeft voor opvoering. Nou ver
beeld Ik me niks, maar ik dacht
toch wel enige naam te hebben.
Dan had Luc Lutz wel eens wat
meer zorg voor mijn werk aan de
dag mogen leggen of-ie het nu
spelen wil of niet. Ik noem dit
zonder meer een schandalige be
handeling.
En wat bedoelt die man dan ei
genlijk met kwaliteit? Op dezelfde
dag dat ik die brief kreeg stond
hij 's avonds in een STER-spot
een of ander onbelangrijk en vol
komen overbodig product aan te
prijzen. Had dat wel dramatische
kwaliteit genoeg? Dat aangepre
zen stuk gebruiksgoed zal ik me
uiteraard nooit aanschaffen. Dan
zit ik gelijk met vervelende ge
voelens aan de heer Lutz in mijn
maag. Later bedacht ik: ik koop
het wel en stuur het over vijf jaar
vergeeld en verschaald aan de fa
brikant op en misschien ook wel
aan de heer Lutz met de medede
ling, dat het achteraf bij nader in
zien onvoldoende kwaliteit heeft.
Als de heer Lutz dit leest zal hij
wel goed boos zijn. Dan moet hij
maar begrijpen, dat hij het er
naar gemaakt heeft."
Maar met het toneel heeft Eli As
ser niet uitsluitend slechte erva
ringen. Integendeel, zijn toneelbe
werking naar het oorspronkelijke
boek Boefje sloeg bij het publiek
redelijk aan. Het is dan ook niet
een product dat vorm kreeg ach
ter zijn schrijftafel. Het ontstond
in voortdurende samenwerking
met de hoofdrolspelers Kees Brus-
se, Huib Broos en Canci Ge-
raedts. Hij vindt het schrijven
voor toneel een heel ander vak
dan het maken van teksten voor
de tv en is gelukkig met de erva
ring, die hij met de tonelisten in
rechtstreeks contact opdeed. Dag
aan dag groeide het boek scène
voor scène naar een toneelvorm
toe. Toneel ontstaat niet aan de
schrijftafel. Het wordt geboren uit
de directe gedachtenwisseling met
de mensen die het moeten spelen.
De toneelschrijver moet deel uit
maken van de groep mensen die
toneel bedrijven. Alleen op deze
wijze kan het geijkte en vastgelo
pen toneelbedrijf weer omgebogen
worden in de richting van levend
theater. Zoals het nu gaat wordt
er roofbouw gepleegd op auteurs.
Dat geldt ook voor de Hilversum-
se vesting. Het gaat om het be
houd van een stukje Nederlandse
schrijfcultuur, dat wordt gene
geerd en weggedrukt.
Als Eli Asser dit zo stelt, spaart
hij ook de recensenten niet. Bij
hen treft hij meestal weinig be
grip voor bijdragen aan theater
en tv van Nederlandse auteurs. In
hun voetval voor buitenlands
werk beseffen zij niet, dat zij een
stuk eigen cultuur op dood spoor
zetten.
Eli Asser: Voor Adèle Bloemendaol staat een Citroentje met Suiker blijvend gereed
Johan Kaart in de rol van Sietse
Vliegen. De chauffeur kon geen
hand voor de ogen zien en alle in
zittenden maakten zich ernstig on
gerust over deze hypergevaarlijke
rit. Sietse Vliegen was echter niet
te stuiten. Hij zei van de weg elke
steen te kennen. Half Nederland
leefde met ingehouden adem mee
met dit roekeloze avontuur. Het
gezelschap kwam zonder ongeluk
ken heel ergens anders terecht
dan men had beoogd. Bij het uit
stappen ontdekte men, dat het he
lemaal niet mistig wus, maar in
tegendeel een stralende, zonnige
dag. Men had alleen vergeten om
's morgens bij het vertrek de auto
te ontdoen van de hoes, die in de
nacht als bescherming had ge
diend.
Deze serie Mimosa bood Eli As
ser alle mogelijkheden voor het
uitleven van zijn favoriete liefheb
berij in die dagen, nl. de woord
speling, die hij nu overwegend re
serveert voor de luchtige kout in
gezelschappen. Om voor Citroen
tje, waarin een scène speelt In een
Spaans restaurant, aan de sfeer
te snuiven, vloog hij onlangs even
heen en weer naar Alicante, sa
men met Piet Römer. Bij de
grens liet men de heren niet door.
Zij werden in orde bevonden,
maar de passen bleken verlopen.
Die moesten ter plaatse worden
verlengd. Bij terugkeer in ons
land kwamen zij opnieuw voor
problemen te staan Toen waren
de passen weliswaar in orde.
maar bleken de heren verlopen te
zijn.
Eli Asser vindt het werken voor
de radio een stuk eenvoudiger
dan het schrijven voor tv. Op de
radio kun je alles suggereren wat
je nodig hebt. Een paar geluiden
kunnen volstaan. Je reist van het
ene land naar het andere zonder
dat dit met studiokosten gepaard
gaat. Wil je in een tv-spel echter
over de grens, dan moeten er di
rect nieuwe décors te komen. Dat
maakt het allemaal duur. Dus
wordt er geschrapt in een script,
maar uiteindelijk kom je zo als
schrijver wel aan de bodem van
je mogelijkheden te zitten, want
je kunt niet alles in een en het
zelfde décortje spelen.
Orgeldraaiers
Zijn zoveelste sigaret dovend In
een koperen geldbakje, dat orgel
draaiers gebruiken om te mansen,
vertelt Eli Asser: „Bij de orgel
draaiers kan ik geen kwaad meer
doen sinds ik voor Wim Sonneveld
de Willem Parel-serie heb ge
schreven. Op straat houden de or
geldraaiers ook mij het bakje on
der de neus. Als ze zien wie ik
ben, halen ze het bakje weer snel
weg. Ik mag gratis naar het orgel
luisteren. Dat is mooi meegeno
men, want liefhebberijen hou ik
er verder niet op na. Geen tijd
Mijn enige .liefhebberij is de lief
de. Daar maak ik bijzonder veel
werk van. Ik heb het voortreffe
lijk getroffen met mijn vrouw
Eefje. Ik heb twee getrouwde
dochters en een tienerzoon, maar
op Eefje ben ik voorlopig nog niet
uitgekeken. Ik acht mij overigens
schuldig aan het mede-verwekken
van de na-oorlogse geboortengolf.
Ik ben daardoor wel in de gele
genheid geweest om aan den lijve
te ondervinden, hoe de jeugd van
nu veel losser staat van de ouders
dan die van vroeger. Dat vindt
natuurlijk zijn weerslag in mijn
schrijfwerk. Het generatieconflict
is daar natuurlijk niet buiten te
houden. Dit leidde o.a. tot het
lied: Het zal je kind maar wezen.
Begrijpt u nou hoe een krant naar
aanleiding van dit lied mij ver
weet een reactionair te zijn, die
tegen vooruitgang was gekant? Ik
heb het al gazegd, ik begrijp veei
recensente»* üLti. Als je de f»-be-
schouwingen 's morgens leest,
dan denk ik vaak: wut heeft die
man zich gisteravond weer zitten
vervelen. Waarom gaat hij dan
elke dag weer voor het scherm
zitten? Tegen mijn zin in zou ik
dat nooit doen. Die mensen leiden
eigenlijk een volkomen onmoge
lijk leven. Daar moeten we echt
iets voor gaan doen. Iets zien te
bedenken, dat voor hen het leven
weer de moeite waard maakt."
Citroentje
Eli Asser spreekt de gedachte te
gen. dat Citroentje met Suiker
een voortzetting is van het
Schaep. Het Citroentje speelt in
hetzelfde leefklimaat, omdat hij
daarmee van jongsaf vertrouwd
Is, hij is wel bereid om het nieu
we tv-spel te omschrijven als een
vervolg op Asser. Dat geldt niet
minder voor de hoofdrolspelers
Piet Römer, Leen Jongewaard en
Lex Goudsmit. Met deze mensen
werkt hij direct samen aan de
conceptie van dit tv-spel. Vooral
Piet Römer ontpopt zich daurbij
als een ideeënrijk man. Direct na
een stuk geschreven tekst speelt
Piet die voor, waarbij Eli Asser
kan vaststellen in hoeverre die
tekst gunstig in de mond ligt.
Verder is Piet een ziener op het
gebied van situaties, die op het
toneel mogelijk zijn.
Eli Asser heeft nog niet zo'n
haast gezet achter de verschillen
de afleveringen van het Citroen
tje. Hij heeft er hoogstens bij be
nadering enigszins weet van hoe
die er uit zullen komen te zien,
omdat een dergelijk tv-spel zich
mce-ontwikkelt met de mensen In
dit spel. Eli Asser wil die welis
waar in de hand houden, manr
daarnaast ook de nodige vrijheid
gunnen. En vanuit die vrijhel'd
gaat de auteur met die mensen
aan het werk.
Op dit gebied heeft hij in het ver
leden verschrikkelijk veel plezier
gehad van Adèle Bloemendaal.
en echte theatervrouw, die de
mens die zij moet spelen hele
maal weet te maken. Daarom
hoopt Eli Asser in een geheim
hoekje van zijn hart, dat Adèle
voor het Citroentje alsnog de weg
naar de studio's zal weten te vin
den. Met dit soort mensen achter
zich is een auteur in staat een
fijn stuk te schrijven, wuarin hij
zelf plezier heeft. In dit verband
wil hij Joop Stokkermans niet on
genoemd laten. Die voorziet alle
liedjes in Citroentje van een melo
die, het liefst meezingers.
Blijkens zijn ervaringen met re
censenten en een klein getal an
dere mensen deelt niet iedereen
altijd dit plezier. En dat is te be-
Eli Asser. „Daarom wordt een
beetje welwillendheid van onze
geu? t? e icnt.'lc door ons op hoge
prijs gesteld."
TON OLIEMULLER
Zo'n verhaal, zo'n scène, zo'n si
tuatie komt zomaar niet uit de
lucht vallen. Je krijgt het niet ca
deau. Tevoren heb je uren zitten
wachten, denken, prakkezeren, al
leen opgesloten met jezelf. Van de
acht afleveringen van het Citroen
tje heb ik er nu in principe twee
gereed. Evenzeer in principe ben
ik intussen aan de derde begon
nen. De eerste is al gerepeteerd
met de spelers. Daar zit ik bij en
dan verandert er nogal eens wat.
Piet Römer, Leen Jongewaard en
Lex Goudsmit hebben de hoofdrol
len. Door allerlei problemen staat
Adèle Bloemendaal nog steeds
buiten spel. Dat betreur, ik in
Leen Jongewaard van ,,'t Schaep met de 5 Pooten" zullen als Eli Asser zijn zin krijgt ook het Citroentje met Suiker serveren
