Heel Sorrento leeft mee met Billy Wilder
Zonnige filmkomedie zit zonder zon
Een zonnig moment voor de filmploeg. Billy Wilder benut dit door Juliet Mills en Jack Lemmon
nog enige laatste aanwijzingen te geven
Jack Lemmon „voert" zijn tegenspeelster Juliet Mills, die voor haar rol in Avantiliefst negen kilo zwaarder moest worden
En wie weet" vervolgt ze hoopvol „zoekt Billy wel een warm plekje
uit".
Juliet, in Engels sprekende landen beter bekend van het toneel en de
televisie dan in ons land, heeft geen voorkeur voor een bepaald me
dium. „Ik vind acteren geweldig en dit is een fijne rol. Eigenlijk
heel romantisch want ik speel de dochter van de vriendin van
Jack's overleden filmvader, die vindt dat de twee oude gelieven net
als Romeo en Julia samen in Italië moeten worden begraven. Als
Jack eindelijk toestemt komt er een Amerikaans regeringsambte
naar, die roet in het eten dreigt te gooien".
Deze „gastrol" zou aanvankelijk worden gespeeld door Lemmon's
oude filmpartner Walter Matthau, maar deze werd getroffen door
een hartaanval en nu is Edward Andrews, een betrouwbaar karak
terspeler, in diens plaats overgekomen. We zien hem nog even in de
lobby met een handvol stropdassen in alle kleuren van de regen
boog, die hij vol trots aan Billy Wilder laat zien en even later voor
de camera alweer voor de ingang van het hotel waar hij zijn
entree maakt achterop een hijgend en puffend driewielig bestelwa-
gentje.
Mollig
Billy Wilder zocht voor zijn vrouwelijke hoofdrol „een mollig modern
Engels meisje" en toen de keus op Juliet viel moest zij eerst in ge- 1
v/icht zo'n dikke negen kilo aankomen. Met de hulp van de Itlaiaanse
keuken Juliet bereidde zich twee maanden op deze rol voor en
spreekt nu ook al aardig Italiaans is dat gelukt. Het schijnt haar
minder te doen, dan een duik in koud zeewater.
Ook Jack Lemmon is geen held op dat gebied en verzucht „Ik duik
veel liever in een warm modderbad in lschia". Toch is hij een van
de meest tevreden acteurs, die wij ooit hebben ontmoet. Geen won
der, hij is dol op reizen en is hier met vrouw en dochtertje. Ook
mevrouw Lemmon, de actrice Felicia Farr en destijds tegenspeel
ster van Richard Widmark en Van Heflin in westerns als „The last
wagon" en „3.10 to Yuma", bevalt het best in Sorrento. Als zij even
de kans krijgt sleept zij haar man weg van de set om te gaan win
kelen, waar Lemmon dan met gespeelde slachtofferigheid gedwee
aan toegeeft.
Ook hun zesjarig dochtertje kan goed aarden. Er is een iets ouder
jongetje in het hotel, maar die speelt niet graag met meisjes en nu
is het zoontje van Juliet Mills gearriveerd, zodat zij niets steeds
aan „oom Billy" hoeft te vragen waar haar pappie is. Met vaderlij
ke trots laat Jack Lemmon een kralen armbandje om zijn pols zien.
„Die maakt zij en verkoopt ze aan de gasten in het hotel." Het is
niet duidelijk of de trots voortvloeit uit haar artistieke begaafdheid
dan wel uit haar zakelijke inslag.
Jack Lemmon is een intens tevreden mens. „Ik heb altijd filmacteur
willen worden en ik heb het geluk gehad net ontdekt te worden in
een tijd dat men om komedie-acteurs omhoog zat. Cary Gant en zo
waren toen al wat aan het ouder worden en men zocht jongere op
volgers". Zelfs aan de periode, dat hij de wind tegen had denkt hij
met genoegen terug.
De eerste vijf rollen die ik kreeg eindigden in ontslag nog vóór de
première", zegt hij breed grijnzend met toegeknepen ogen. „Toen j
ik zeventien was had ik een rolletje met Bert Lahr in Burlesque.
Bert was een oude doorgewinterde perfectionist. Ik speelde Jerry de
pianist en moest de huwelijksmars in jazztempo tokkelen. Bert had
een hekel aan iedereen die meedeed, maar mij mocht hij. Tot het
moment dat hij er achter kwam dat ik geen noot kon lezen. Toen
lag ik er uit. Het was tientallen keren uitstekend gegaan op repeti
ties, maar het feit dat dk op gevoel speelde was deze oude „wor
rier" die altijd bang was dat er op de voorstelling iets mis zou
gaan, te veel.
De rol, die ik wel kreeg is ook een verhaal op zichzelf. Roddy McDo-
wall had de hoofdrol in een stuk van John van Druten ik weet
echt de naam niet meer dat op een Engelse kostschool speelde.
Roddy is een geweldige vent ,maar zijn moeder had de leiding op de
audities .Nadat de ene vlekkeloos kostschool-Engels sprekende ac
teur na de andere roemloos was afgegaan kwam ik aan de beurt.
Stel je mijn stomme verbazing voor toen na de test mevrouw opge
lucht uitriep: „Godzijdank, eindelijk een jongen die Engel»
spreekt!
Steeds meer
„Maar film is mijn favoriet" vervolgt Jack Lemmon, die nu bijna
niet meer te stuiten is". Je kimt zoveel meer laten zien dan op het
toneel. De techniek gaat met sprongen vooruit en ieder jaar wordt
ik meer verliefd op films. Ik heb geluk gehad en krijg vele rollen
aangeboden waaruit ik kan kiezen. Andere zeer begaafde acteurs,
die al jaren prima werk doen, wachten nog steeds op het moment
dat zij „ontdekt" worden.
De meeste scripts, die ik onder ogen krijg zijn komedies, maar al»
het goed .is accepteer ik ook andere. Mijn laatste film gaat bijvoor
beeld over een man, die plotseling geconfronteerd wordt met zijn
huidige situatie. Alle idealen van vroeger heeft hij één voor één
overboord gegooid. Hij heeft zolang op allerlei wijze de wet om
zeild, dat hij het verschil tussen goed en kwaad niet meer zo best
ziet zitten. Hij is zelfs bereid zijn fabriek in brand te steken voor de
verzekerirtgscenten al zal dat duizenden werkloos maken'
Aan klassieke rollen heeft Jack Lemmon nog niet gedacht. „Het
natuurlijk fijn om Shakespeare te spelen of een van de moeilijker
rollen van Shaw, maar dan zou ik er eerst een heleboel bij moeten
leren. Ik ben nu 47 en mijn belangstelling gaat eigenlijk uit naar de
regie. Ik heb zojuist met Walter Matthau mijn eerste eigen film ge
maakt. Een geschikt script voor een volgende film heb ik nog niet
kunnen vinden. Maar ik waag me beslist weer aan een filmregie. Er
zijn nu zo'n stuk of vier films, waarin ik de hoofdrol heb, die nog in
première moeten gaan. Ik kan dus best een jaartje van het scherp
weg, zonder dat het publiek me vergeet. Zelf in mijn films optrf*
den? Nee. dat liever niet. Hoogstens in een kleine bijrol maar dan
wel met een tape, die ik bij de proefopnamen kan afdraaien zodat
ik niet alleen weet hoe het er uit ziet, maar ook hoe het klinkt. Nee,
in mijn eigen films optreden doe ik liever niet. Ik vind acteren zo
al moeilijk genoeg".
Eenmaal op zijn praatstoel is Jack Lemmon niet meer te stoppen.
Alleen door zijn vrouw die met hem wil winkelen. Met een hulpe
loze grimas huppeSt hij braaf achter haar aan. „Zorg dat je niet
met te veel antiek thuis komt", roept Billy Wilder hem nog na.
OTTO MILO.
SORRENTO ,,Wat is dat nou voor onzin. Nou moeten ze
ineens allemaal weer omrijden!zei een klein grijs man
netje naast mij plotseling in onvervalst Nederlands doe
lend op een legertje agenten, dat ijverig en met driftige
gebaren het drukke marktpleintje van het Italiaanse va
kantieoord Sorrento van alle verkeer schoonveegde. Voor
zichtig trachtte ik hem uit te leggen, dat Billy Wilder be
zig was met buiten-opnamen voor zijn nieuwe filmkome
die „Avanti", maar het zei de brave man allemaal niks.
Met stijgende verontwaardiging zag hij deze inbreuk op
het vrije toerisme aan, want het feit, dat hij zich koste
lijk had geamuseerd met films als „Some like it hot" en
„Irma la Douce" gaf volgens hem deze regisseur nog
niet het recht ztijn vakantiegenoegen zo te verstoren.
Billy W'illder zetite die middag Sorrento ook wel even op stelten voor
een vrij onbelangrijk scènetje. Juliet Mills, dochter van de Britse
acteur John Mills en oudere zuster van de meer bekende Hayley,
moest getooid met een grote zonnehoed in een koetsje een klein
smal straatje komen uitrijden het marktplein op. Teflikens ging er in
de ogen van Wilder iets niet goed en de scène werd weer over ge
daan. Omdat het paard onmogelijk in het steegje kon keren moest
het daarvoor een blokje omrijden. Nieuwsgierige voorbijgangers
klitten op de hoeken van de straten, en de in allerijl op de been ge
roepen politiemacht had de grootste moeite de steeds meer opdrin
gende toeschouwers „buiten het beeld" te houden.
Overigens is Billy Wilder best te spreken over de medewerking van
de bevolking in Sorrento, die op verzoek wasgoed buiten hangt als
een opname dat vereist en ook op ander gebied steeds de helpende
hand biedt. Éénmaal slechts waren er moeilijkheden, toen opge
schoten jongelui op de vuist dreigden te gaan met de filmploeg, en
een vergoeding vroegen voor de „vergunning" op een bepaalde
plaats te mogen draaien. Maar dat kon. na een demonstratie van
Italiaans temperament, in der minne worden geschikt.
Achterstand
Minder te spreken is Wilder over het weer. Het zonnig Italië laat hem
lelijk in de steek en met de buitenopnamen in lschia nog voor de
boeg is hij al vijf-en-een-halve dag achter op het tijdschema. „Dat
zou nog veel ergere vormen hebben aangenomen als de Italiaanse
technici niet zo fantastisch gewerkt hadden", vertelt Jack Lemmon,
die weer eens de hoofdrol speelt in een Wilder-komedie „Die jon
gens zijn onvermoeibaar. Ze zijn soms wel twaalf dertien uur per
dag in touw en werken vrijwillig in hun lunchpauze door als er
maar even zon is".
Lemmon heeft die dag vroeg vrijaf gekregen van Wilder. „We maak
ten opnamen op het kerkhof en moesten er voor tweeën voor een
begrafenis af" zegt hij, als hij ietwat huiverig de bar van het Ex
celsior hotel komt binnenstappen. Jack Lemmon vóór de camera en
privé zijn dezelfde. Hij loopt iets voorover, tenzij een reusachtige
Cubaanse sigaar hem noopt achterover te lopen om in evenwicht te
blijven. Zijn broekspijpen zijn net even te kort en zijn gelaatsspie
ren krijgen alleen maar rust als hij verbaasd kijkt. Het enige wat
hem van de Lemmon-van-de-film onderscheidt is een groenig wind
jack, dat Billy Wilder de misprijzende opmerking ontlokt „Dat moet
je dragen op St. Patrick's day", de Ierse feestdag, waarop groen de
boventoon voert.
Vijfde keer
Het is de vijfde keer dat Jack Lemmon onder regie van Wilder
werkt. „Hij is dit keer in topvorm", zegt Lemmon en zo'n uitspraak
wil wat zeggen uit de mond van een man, die zijn grootste succes
sen te danken heeft aan rollen in Wilder-films als „Some like it
hot", „The apartment", „Irma la Douce" en „The fortune cook
ie". „Het is een geweldig, ijzersterk script. Met dialogen van Wil
der en Izzie Diamond gaat het er niet eens zo erg om wat zij ge
schreven hebben, maar om wat zij niet schrijven. Je kunt als ac
teur aan zo'n dialoog wel iets veranderen, maar verbeteren kun je
het nooit".
Humorloos
I. A. L. Diamond, sedert jaren Billy Wilder's vaste mede-auteur is
niet aanwezig. Hij is even terug naar Amerika- Zeer ongebruikelijk
voor deze man, die altijd onopvallend op de achtergrond met gespit
ste oren luistert of iedereen zich wel aan zijn tekst houdt. Haalt een
acteur niet het maximum effect uit de dialoog dan sluipt deze be
scheiden oud-Wiskurrd ig-ïovenaar naar Wilder toe en fluistert hem
iets in het oor. Als zijn oer-gekke dialogen in het geding zijn is deze
Diamond de meest humorloze man, die men zich denken kan.
Maar Billy Wilder-alleen staat ook zijn mannetje. Dat blijkt de vol
gende dag. Voor het oude, statige Excelsior hotel, dat sedert de da
gen, dat Enrico Caruso er zong, niets is veranderd, wordt de aan
komst van Jack Lemmon in Sorrento gefilmd. Hij speelt een door
het matriarchaat en een maagzweer gekwelde Amerikaanse zaken
man, naar Italië gekomen om er het lichaam van zijn overleden va
der op te eisen, die met zijn vriendin-voor-de-zomer in een auto van
een rots is gestort.
Lemmon stapt uit een krakemikkig hotelbusje, kijkt bedenkelijk naar
de oude roodgekalkte gevel en zegt „Dit is nou niet bepaald het Hil
ton hotel". Waarop de gerant trots antwoordt „Ik beschouw dit als
een compliment." De scène moet vijf maal over voordat Wilder te
vreden is. Lemmon legde te weinig nadruk op „Hilton" in zijn oren.
Dan geeft de regisseur iedereen drie minuten rust om zich te concen
treren voor de eigenlijke opnamen. Jack Lemmon gebruikt die om
zijn sigaar uit het busje te vissen en een paar trekjes aan deze ko
lossale tabakstengel te doen.
„Opname!roept Wilder en dit keer zegt Lemmon zijn claus perfect.
Maar niemand heeft op de tijd gelet en juist dan begint ergens in
het dorp een kerkklok te luiden. De opname moet wéér over. Als de
regisseur in overleg met de geluidsman tenslotte met „Print Five"
te kennen geeft dat hij de vijfde poging de beste vindt, gaat hij snel
over tot de volgende scène.
Omdat de camera's toch voor de ingang va nhet hotel staan opgesteld
wordt het de aankomst van Lemmon's tegenspeelster Juliet Mills.
Zij arriveert achterop een scooter bereden door een in Italië bekend
cabaretier Pippo Franco. Pippo blijkt beter thuis op de planken,
dan op zo'n gemotoriseerde tweewieler en rijdt een paar maal te
ver door voor het oog van de camera. Terug de oprijlaan in en op
nieuw starten, wat hem ook al niet te handig afgaat.
Al die tijd mogen de „gewone" hotelgasten alleen maar via het sou
terrain in en uit. Sommigen maken er het beste van en figureren
mee, zoals de Engelse familie Evans, die braaf wel zo'n tien keer
de hoteltrap afdaalt op Wilder's bevel. Tenslotte is de regisseur te
vreden, zelfs met het kneepje dat Pippo in Juliet's welgevormde
achterste geeft en de manier waarop ze daar op reageert. „Ik wil
een vertraagde reactie zoals in Laurel en Hardy", roept Wilder.
„Trek Pippo's stofbril maar naar voren en laat hem in zijn gezicht
terugspringen." Hetgeen gebeurt, uiteraard enkele malen herhaald.
Dan gunt de regisseur zijn mensen een kleine rustpauze, steekt zelf
zijn zoveelste sigaret op en gaat met „de mensen van het geluid"
nog even wat extra scooter-geronk opnemen. Lemmon trekt ten be
hoeve van een fotograaf wat gekke gezichten tegen het wat sullige
paard voor het koetsje, dat op zijn beurt wacht en Juliet Mills ge
bruikt de adempauze om haar achtjarige zoontje naar het hotel
zwembad te begeleiden. „Hij liever dan ik" zegt ze, denkend aan
de scène van de komende week, wanneer zij in het nog fiks koude
zeewater moet duiken. „Ik heb een hekel aan koud water, maar
dan zijn we een week verder en is het weer misschien wat beter.
Een karakteristiek portret van de regisseur-scenarioschrijver Billy Wider in het Excelsior hotel in Sorrento. Deze veteraan van de fijnzinnige
filmkomedie is in topvorm tijdens de opnamen van „Avanti".
