AMATEURS
KRIJGEN
VLEUGELS
LASERSTRALEN:
Met
papier
gefilterde
koffie
veel
gezonder
(Van oen
verslaggeefsters)
van de meest voorkomende
dagelijkse handelingen van vele
vrouwen, maar ook mannen, is
de koffiepot pakken, filter erop,
koffie erin en water erop. Klaar
is de koffie. Vooral filterzakjes
zijn bijzonder handig, maar ook
de ronde fllterpapiertjes worden
veel gebruikt. Een moderne ma
nier van koffiezetten, zou je zo
op het eerste gezicht zeggen.
Toch ligt de oorsprong van deze
simpele handelingen veel verder
terug dan velen zullen kunnen
denken. Al in 1908 vond een
huisvrouw in het Duitse Dres
den het koffiezetten met filter-
papier uit. Mogelijk lag een las
tige echtgenoot hieraan ten
grondslag, maar feit is wel dat
mevrouw Melitta Bentz ons een
grote dienst heeft bewezen.
Prof. dr. K. Lang van de Guten
berg Universiteit in Mainz heeft
een uitgebreid onderzoek ver
richt naar onze koffiedrinkge-
woonten en onze koffiezetge-
woonten in het bijzonder. Daar
is uit gebleken dat koffie die ge
zet is met filterpapier veel ge
zonder is dan zonder filterpa-
Prof. Lang toonde met behulp van
proeven op een groot aantal die
ren aan, dat 't effect van met pa
pier gefilterde koffie op de her
senen zich duidelijk ondersoheid
van dat van andere koffie: die
ren die anders gefilterde of on
gefilterde koffie genuttigd had
den, vertoonden een grotere li-
chamelijke onrust dan dieren
die papier-gefilterde koffie had
den gekregen.
De heer en mevrouw Bentz trok
ken profijt van de vinding van
mevrouw en begonnen een fa
briekje. Daar maakten ze vol
gens een nog steeds geheim pro
cédé de filtertjes, die nu bekend
zijn onder de naam Melitta-fll-
ters. Men begon In Dresden,
maar al spoedig werd het be
drijf verplaatst naar M-mden. Na
een paar jaar werden niet al-
James Bond
weet er
raad mee
Laserstralen. Licht van uit
zonderlijke kwaliteit. De
geheimzinnige stralenbun
dels met hun grote ver
mogen hebben de schrij
vers van science-fiction-
verhalen en de makers
van films als van James
Bond altijd geobsedeerd.
Die fantasiewereld is inmid
dels werkelijkheid gewor
den. Sinds een jaar of
tien geleden de al veel
eerder bekende theorie in
de praktijk werd gebracht,
is de techniek steeds ver
der ontwikkeld en toege
past. Daarbij heeft zich
een voordien ongekend
tea-ein van mogelijkheden
geopend, waarbij laser
stralen van nut kunnen
zijn. En het ziet er naar
uit dat 't aantal toepassin
gen voorlopig nog sterk
zal blijven stijgen. Met
name in de Verenigde
Staten is men, mede dank
zij de ontwikkeling van de
ruimtevaart, ver gevor
derd op het gebied van
laserstralen. De merk
waardige lichtbundels
hebben daar trouwens ook
altijd veel meer aandacht
gekregen dan in Europa.
Toch houden ook hier zich
veel mensen bezig met de
mogelijkheden die de
sterke bundelng van licht
op allerlei terrein biedt.
Bijvoorbeeld het team
van wetenschapsmensen
op de campus-hogeschool
in Twente, waar 'n geheel
Twente, waar een geheel
nieuw soort laser wordt
beproefd. Daar gunt men
ons ook een blik in de we
reld van de laserstralen,
die de wetenschap in zo
sterke mate vooruit heb
ben geholpen.
James Bond (Sean Con-
nery) in de film Goldfin-
van voor oorlogsdoeleinden aan
de orde. De science-fiction-
schrijvers hebben hier altijd
een grote plaats voor inge
ruimd. Prof. De Winter van de
t.h.t. ziet dit echter nog als fan
tasie. ,,De straling heeft inder
daad gevaren, vooral voor de
ogen. Maar excessieve gevaren?
Nee. Ik wil niet praten over een
verre toekomst, maar op het
moment zijn lasers, mede door
het labiele systeem, nauwelijks
voorstelbaar als dodende straal
of iets dergelijks. Bovendien
gaat het nog altijd om betrekke
lijk kleine vermogens, gevaarlij
ke straling in grote volumes be
staat nog niet. Wel worden la
sers do r militairen gebruikt in
.normale" toepassingen, af
standmeting e.d.'L
Niettemin rs met name het Ameri
kaanse leger al geruime tijd be
zig met proefnemingen op het
gebied van lasers voor militaire
doeleinden. Dit hoeft overigens
geen verbazing te wekken. Het
is als met zoveel wetenschappe
lijke ontdekkingen, die zowel tot
heil als tot verderf van de
mensheid kunnen dienen. Men
denke slechts aan kernenergie,
waarbij veel mensen nog altijd
alleen aan atoombommen denken
en niet aan het nut voor de
energievoorziening. Men mag
slechts hopen dat de lasers,
juist ook in verband met die
energievoorziening, nooit een
dergelijke ongunstige bijklank
zullen krijgen.
A. F. M. VAN VREE.
Decoratief en niet gemakkelijk stuk te krijgen, dat is ook dit
Melitta ontbijtservies
leen filterpapiertjes gemaakt
maar vooral ook filterzakjes.
Beide wereldoorlogen lagen een
snelle groei van het bedrijf wat
in de weg. In ons land werd pas
na 1930 het gebruik van de Me-
litta-filters bekend.
Na de tweede wereldoorlog nam
het bedrijf een enorme vlucht.
Bovendien beperkte men zich
niet langer tot het vervaardigen
van filterpaprier, maar ging ook
over tot het vervaardigen van
koffiepotten en kopjes.
Tegenwoordig is er vrijwel niets
meer dat Melitta in haar bedrijf
niet zelf maakt, dat wil zeggen
binnen het kader van de koffie
en thee-ceremonie. In het be
drijf in Minden worden comple
te koffie en ontbijtserviezen ge
maakt. Ook dat gaat weer vol
gens een speciaal procédé,
waardoor het aardewerk extra
sterk wordt. Even buiten Min
den ligt de fabriek die porselein
vervaardigt. Ook een koffie
branderij heeft de naam Melitta
gekregen.
Het verpakkingsmateriaal van fll-
terzakjes en -rondjes, enz.
wordt in eigen bedrijf gemaakt
en gedrukt. Tot het assortiment
behoren de laatste Jaren oa.
ook boterhampapier, plastic bo
terhamzakjes. plastic folie en
aluminiumfolie. Alleen het alu
miniumfolie wordt niet in eigen
huls gemaakt, evenals het glas
werk van de theeglazen.
De naamgeefster van het bedrijf
is aan het begin van de vijftiger
jaren overleden. Haar zoon.
Horst Bentz. heeft al sinds ja
ren de leiding van het bedrijf In
handen. ,,De Melitta-produkten
zijn vrij duur. dat weet ik.
Maar er is geen ander bedrijf
dat zoveel garantie voor zijn
kwaliteit kan geven als wij. Bo
vendien is nog geen enkel ander
bedrijf erin geslaagd ons procé
dé voor filterzakjes te evenaren.
Het is een kostbaar procédé en
dat komt natuurlijk ook naar
voren in de prijs", aldus de
heer Bentz.
Bij Melltta-Minden bestaat een
umeke pensioenregeling. Iedere
werknemer die 25 jaar of langer
in het bedrijf gewerkt heeft
krijgt bij pensionering een aan
vullend bedrag op zijn AOW,
dat samen het gehele laatstge
noten salaris vormt. Dit bedrag
is nog welvaartsvast ook. Het is
dus niet te verwonderen dat er
dit jaar al 1600 mensen zijn die
hun 10-Jarig Jubileum vieren.
De Twentse hoogleraar prof. ir. H. G. de Winter, die de ontwikke
ling van de laser van het begin af aan heeft meegemaakt en die
zich thans bezig houdt met de verdere ontwikkeling ervan.
VOLENDA.M Indien zich de gunstige ontwikkeling voor
doet, dat de jachtjes na verloop van jaren door de verdergaande
expansie van de sportvloot zij-aan-zij en boeg-nun-achtersteven
van Muiden koers zetten naar Lemmer, zulten zonder twijfel enke
le honderden die momenteel nog de waterspiegel bevolken, wensen
dat hun schuit een luchtschip was. En dan beeft de Vereniging
van VI egtuigbouwers. die nu nqg slechts een zestigtal leden telt,
eindelijk een poot om op te staan en een vuiat, om mee op de
deur van de Rijksluchtvaartdienst te kloppen.
Frans Goossens: „In Frankrijk
wordt de vliegsport zelfs zo
sterk gestimuleerd, da', men
over accijnsvrije benzine kan
beschikken. Nu zal het hier
nooit zo ver komen, maar wij
willen er als vereniging wél
naar streven, dat ons meer fa
ciliteiten worden geboden en dat
de reglementsbepalingen wat
soepeler kunnen worden ge
hanteerd." Voorbeelden: om
in aanmerking te komen voor
een vliegbrevet dient men in
Nederland lessen te nemen,
die per uur in prijs variëren
van 80 tot 150 gulden. In het
buitenland zijn deze lessen
over het algemeen niet duur
der dan 40 gulden. In ons land
liggen deze prijzen zo hoog
omdat men vliegt in volledig
uitgeruste toestellen met een
waarde van anderhalve ton.
„Ik kan mijn rijbewijs natuur
lijk halen in een Lelijk Eend
je. maar ook in een Rolls Roy-
ce", stek Frans Goossens
vast. „Waarom moet dat bij
het vliegen juist die Rolls
zijn? Ander voorbeeld jaar
lijks moeten zij, die in het be
zit van een brevet zijn zich la
ten keuren door een rijksinsti
tuut. De kosten bedragen
120. Hel buitenland stelt er
sportkeuringen van hooguit
vier gulden tegenover, die
naar de mening van de Volen-
dammer onderwijzer werkelijk
niet minder goed zijn. Laatste
voorbeeld: wie in Nederland
een erkend vliegtuigmodel wil
reconstrueren, moet de totale
gang van hot vragen om ver
gunningen volgen. „De R.L.D.
(met welke instantie we ove
rigens uitstekende contacten
onderhouden) wenst van bijna
ieder onderdeel te weten of
het deugt; de constructie
wordt aan alle kanten getest
en uiteindelijk moet liet ge
reedgekomen toestel bijna
honderd uren proefdraaien
voordat het de lucht in mag".
Frans Goossens vindt dit een
werkelijk eigenaardige gang
van zaken. Een Heath Parasol
bijvoorbeeld, die men binnen
onze grenzen in elkaar wil
schroeven, functioneert al
veertig jaar lang in Amerika.
„Je mag toch veronderstellen,
dat die toestellen veilig zijn.
Waarom dan al die controle?
Je bent grijs en versleten,
voordat je de race om de ver
gunningen hebt voltooid en
eens mag opstijgen
De Vereniging van Amateur
Vliegtuigbouwers streeft In
eerste instantie naar een ver
eenvoudiging in de wetgeving.
Echter zonder de veiligheid uit
Sportiviteiten
Sportievelingen. dio tot de
welgestelde middenklasse
behoren, kunnen op de
meest effectieve wijze uit
drukking geven aan hun
hang naar status, door
zich te laten opnemen in
het groeiend leger van
zeilers en vletjesbevaar-
ders. Wie beter gesteld is,
verschaft zich op x'n
minst het genoegen van
een bescheiden jacht, ter
wijl de bestgestelden zich
zelf tekort zouden doen
als zij niet een complete
kruiser achter hun woning
aan de plassen zouden
parkeren. Doch de lol
raakt er voor de kruisers
een beetje af. Zij worden
tijdens hun trips om
zwermd door „al die klei
ne jongens, die ook zo no
dig een bootje moeten ko
pen", als waren zij een
hinderlijke horde brom
vliegen.
Maar ook de lieden met de
smalle beurs, die met hun
vedergewicht vaartuigen
nooit buiten het onmiddel
lijke veilige bereik van de
IJsselmeeroevers zijn ge
komen, beginnen de be
perkingen van hun spor
tieve uitingen In te zien.
Het IJsselmeer wordt vol
ler, maar ook kleiner en
daardoor relatief gezien
nog drukker bezel. Er
staat belde groepen
slechts één alternatief
open: eruit vliegen! De
openheid van het lucht
ruim zoeken Bouw een
kist, sla de propellers aan
en kom los van die ver
vuilde bodem. Neem vlieg
lessen, haal een brevet
en bezie vol leedvermaak
van boven het gewriemel
op de waterplas. Voordeel
bij het vliegen is boven
dien, dat men xlrh in ver
schillende lagen boven el
kaar kan voortbewegen,
wat op het IJsselmeer zo
wel als op het wegennet
tot de onmogelijkheden
moet worden gerekend.
Hierdoor zal de ionosfeer
en alles wat tussen deze
hoge sfeer en de weilan
den ligt. niet direct over
bevolkt raken
Ondanks de schier onbe
perkte perspectieven, die
deze eigentijdse vrijetijds
besteding biedt, valt voor
alsnog niet te verwach
ten, dat Nederland en
bloc naar Eeldc, Zestien
hoven en De Kooy reist
om zich te laten insche
pen (toch weer een wa
tersportterm) in een kist
je met de bedoel ng de
strakke loop der kanalen
vanuit het luchtruim te
aanschouwen. „Nederland
is niet zo vliegtutgmin-
ded", zo luidt de overtui
ging van de jongo onder
wijzer Frans Goossens uit
Volendam, secretaris van
de Nederlandse Vereni
ging van Amateur Vlieg
tuigbouwers. „De poten
tiële vliegtuigbouwers en
vliegers zitten al In de
watersport, wanr zij zeg
gen meer plezier te bele
ven voor minder geld".
Een girocopter, een wentelwiek van uiterst simpele constructie,
mag in Nederland niet vliegen op motorkracht; echter wel op
„zweef'-kracht, als de girocopter wordt voortgetrokken door een
aan een speedboat of auto bevestigde kabel.
het oog te verliezen. „Want
als we dat niet zouden doen.
konden we wel onmiddellijk
opdoeken". Dank zij dit stre
ven tracht men te bereiken,
dat het vliegen een goedkope
re aangelegenheid Wordt. Men
hoopt bovendien dit ideaal te
bereiken, door meer eenvoudi
ge kisten te kunnen construe
ren: „In de Verenigde Staten,
overigens het dorado van de
zelfbouwer», bestaan toestellen
van hout, met een Volkswa-
genmotor. ZIJ zijn uitermate
laag in prijs en bovendien bij
zonder veilig. Als we nu zo'n
Volksplane mogen bouwen,
kunnen we met deze kistjes
bovendien vlieglessen geven".
De club van bouwers wil nog
meer ondernemen, om de at
mosfeer dichter bij „het volk"
te brengen. Men heeft plannen
in voorbereiding om een eigen
vliegtuigfabrickje te stichten,
Een Jodel D 1 26, een Amerikaans tweezits vliegtuig, dat de ama
teurvliegtuigbouwers aan de hand van „bouwpakketten" in het
eigen fabriekje willen construeren.
wnar de modellen kunnen wor
den vervaardigd.
Hiermee zullen de kosten gewel
dig worden gedrukt. Een twee-
xittor als een D 112 kost nu
rond tienduizend gulden. Als
men ln een ploegje van 5 man
deze kist zelf construeert en
hem nadien beschouwt uls
groepseigendom. kan ieder die
er iets voor over heeft aan
•cn dergelijk project deelne
men.
De vereniging beweegt zich niet
uitsluitend op het meer of
mindere supersonisch" vlak.
Op 7 augustus a.s. vindt na
melijk de eerste glijvlucht van
dc Duitsec Otto I ilienthal na
volging. Op dezelfde primitie
ve wijze als deze ingenieur
dat deed. zullen vanal een
steiger - die zich zeven meter
boven de waterspiegel van de
Maarseveense Plassen verheft
- sprongen worden gemaakt
door „vliegwaanzinnlgen", die
eenvoudige vleugels aan het li
chaam hebben bevestigd. De
Pruisische vernuf teling kwam
door zijn bovenaardse escapa
des triest aan het einde. De
kampioen van Maarseveen
hoopt op een andere wijze de
geschiedenis in te gaan. Hem
wacht een premie van ettelij
ke duizenden guldens.
Zelfa het in elkaar knutselen
van dit eenvoudig vleugeiwerk
behoort dus tot het terrein van
de vliegsport. En do Vereni
ging van Amateur Vliegtuig
bouwers geneert zich niet,
klein te beginnen en alles van
de grond af aan op te bouwen.
Men kan ook moeilijk ander*.
Want wie de lucht m wil, zaJ
juist op de begane grond moe
ten starten.
HENK SCHAAF
ENSCHEDE In een van de lokalen van het gebouw voor elektro- lijkertijd kan worden doorver-
techniek en fysica van de technische hogeschool Twente staan enke- bonden, kunnen worden opge-
Ie experimentele lasers opgesteld. Onschuldige apparaten zo te zien, voerd van bijvoorbeeld 10.000
waarvan een lange glazen buis met spiegeltjes aan weerszijden het tot een miljoen,
belangrijkste onderdeel lijkt te vormen. Ingeschakeld is de laser Deze theorie kan echter nauwe-
I echter i,n staat om het oorspronkelijke vermogen van 70 watt te
vergelijken met de kracht van een dowdordinaire gloeilamp om
te zetten in een krachtige infrarode straal, die geconcentreerd op
een klein oppervlak maar liefst een vermogen van 100.000 watt per
vierkante centimeter levert. Het stukje glas dat voor de straal wordt
gehouden, begint langzaam te smelten, in een plaatje asbest brandt
de laserstraal een gaatje.
Bil het zien van zulke sterke
lichtstraling dringt zich onmid
dellijk de gedachte op aan de
eindeloze rij van mogelijkheden
lijks in de praktijk worden ge
bracht, omdat de modulatietech
niek in het algemeen daar niet
op is berekend. Ook blijken de
signalen af te zwakken door at
mosferische storingen. Niette
min wordt er overal naarstig
gewerkt om deze waardevolle
communicatie-techniek operatio
neel te maken.
den gebruikt bij allerlei thera- Hetzelfde geldt voor de hologra-
peutische behandelingen.
deze straal te benutten. Ma- Wetenschapsmensen hebben sinds
teriaal bewerking, snijden, bo
ren, toepassing in de medische
wetenschap.
Hoewel de laser nog een kort le
ven achter zich heeft, 'is er met
de ontdekking van deze licht-
bundeling inderdaad een onge
kend terrein van mogelijkheden
opengelegd, zelfs nog veel gro
ter dan de leek zich kan voor
stellen. En hoewel de ontwikke-
de ontdekking van de lasers
grote verwachtingen gekoesterd
over de toepassing op het ge
bied van de communicatie. Een
laserstraal heeft namelijk een
frequentie die veel en veel ho
ger is dan de bestaande korte-
het drie-dimensionaal pro
jectieren van een voorwerp in de
ruimte. De bescheiden succes
sen die hiermee zijn geboekt be
loven een spectaculaire ontwik
keling, die bijvoorbeeld in de
(verre) toekomst kan leiden tot
werkelijk drie-dimensionale tele
visie.
golf of microgolf. Daardoor kan Deze techniek, die in de jaren
hij worden gebruikt als drager
van informatieoverdracht, bv
telefonie.
veertig 'is uitgewerkt door
langs met de nobelprijs begiftig
de Hongaarse geleerde Gabor.
is pas mogelijk geworden met
behulp van de zeer speciale ei
genschappen van laserstralen,
het aantal gesprekken dat tege- Laser (spreekt uk: „lezer") is de
ling van de laser langzamer Omdat de bandbreedte duizend
ging dan men aanvankelijk ver
moedde. is er op wetenschappe
lijk gebied al zeer veel mee be
reikt. Bovendien heeft de laser
straal een grote inbreng gehad
op de voortgang van andere we
tenschappen, die op een bepaald
gebied eigenlijk waren vastgelo
pen. Dat geldt bijvoorbeeld voor
de hele optica-wetenschap.
In principe zijn er twee verschil
lende soorten lasers: de ene die
een continue lichtstraal uit-
I zendt, de ander waatfrij door
een soort explosie (q-switching)
een kortstondige lichtflits van
enorm vermogen wordt verkre
gen.
De laatste kan worden gebruikt
voor het meten van afstanden.
De straal, een praktisch even
wijdige lichtbundel, wordt bij
voorbeeld op de maan gericht.
Hij maakt daar een lichtvlek,
waarvan het gereflecteerde licht
voor een klein deel wordt opge
vangen door een spiegel op aar
de. Door te meten hoeveel tijd
er voorbijgaat voor de licht
straal weer wordt opgevangen
(ongeveer 2,5 seconde) kan de
afstand van de maan tot de aar
de tot op een tiental meters
nauwkeurig worden bepaald.
Stelt u zich voor: zo'n 400.000
kilometers tot op enkele (cen-
ti)meters nauwkeurig kunnen
berekenen.
De methode is hier overigens wel
simplistisch, weergegeven. Er
komen allerlei moeilijkheden
om de hoek kijken en al het
materiaal, de stand van de spie
gels etc. moet „akelig precies"
zijn.
Ook de medische wetenschap
heeft in de laserstraal een
waardevol hulpmiddel gevonden
vanwege zijn zeer bijzondere ei
genschappen. Artsen kunnen 9 gen wetenschoppelijk medewerker van de THT richt de straal van
"«chad^^ïvlie, «H-loser op aan objectief, woardoor da inlansitait nog grotar
door het vast te lassen". Zij
kunnen lasers gebruiken als
snijwerktuig bij operaties e.d.
wordt. Dit apparaat met een uitgangsvermogen van 70 Watt,
levert een (infrarode) lichtstraal met een vermogen van 100.000
Watt per vierkante centimeter.
Door laserstralen is „Hologra
fie", drie-dimensionale projec
tie voor voorwerpen in de
ruimte mogelijk geworden. Een
terrein met spectaculaire moge
lijkheden. Op de foto ziet men
het vlakke plaatje, waarachter
het beeld volstrekt ruimtelijk
wordt geprojecteerd. Daarach
ter de straal (zichtbaar door
rook) van de laser.
afkorting van de Engelse woor
den „lichtversterking door gesti
muleerde straling".
Het principe berust op inversie
van energie, waardoor in wan
orde door elkaar zwevende fo
tonen, die „gewoon" licht vor
men, in bepaalde lijnen worden
gericht tot een krachtige, ge
bundelde straal. Einstein had in
1905 de mogelijkheid daartoe al
voorzien, maar de eerste toe
passingen werden pas ongeveer
tien jaar geleden gepubliceerd.
Daar was toen overigens nogal
wat om te doen, omdat de ge
leerden geen patent op hun vin
ding hadden.
Om de straalvorming te verkrij
gen worden gebruikt vaste stof
fen (b.v. robijn of halfgeleider
materialen), gassen (de he-
lium-neon-laser is al in zeer
handzame vorm tegen en be
trekkelijk lage prijs in de han
del) of bepaalde organische
vloeistoffen. Als men bijvoor
beeld een robijn gebruikt van 10
cm lengte, is de vermenigvuldi
gingsfactor ongeveer 100. Als
men hem langer maakt, wordt
het vermogen ook groter.
Naast het bedrijfsleven (Philips)
is de technische hogeschool
Twente een van de weinige
overheidsinstituten dat lasers
ontwikkelt (de andere- th's ge
bruiken ze wel als hulpmiddel).
Een aantal THT-medewerkers
o.l.v. prof dr. ir. W. J. Witte-
man houdt zich thans met iets
heel nieuws bezig, nl. de ontwik
keling van CO 2 lasers (kool-
dioxyde). Daarmee is het moge
lijk om een continuestraling
met zeer hoge vermogens te
verkrijgen. In de praktijk bie
den deze lasers grote mogelijk
heden voor de bewerking van
harde voorwerpen: het snijden
van metaalplaten, het lassen
van glas etc.
Bij de ontwikkeling van lasers is
nog iets in het geding dat voor
de toekomst van onschatbaar
belang zou kunnen zijn. De na
tuurlijke energiebronnen als
aardolie en uranium (kernsplit
sing) raken uitgeput. Men zou
deze niet meer nodig hebben als
men 'in staat zou rijn om kern
fusie te bereiken. Tot nu toe is
dit echter niet mogelijk geble
ken. De verwachting bestaat
echter, dat dit met behulp van
laserstralen wel zal lukken,
waardoor voor lange tijd de
energievoorziening zal zij gega
randeerd.
Wanneer men over het vermogen
van laserstralen spreekt, komt
vanzelfsprekend het gebruik er-
