Afgedankte
spion
slaat
terug
ÉÉÉéJ
„Die hele BVD-dub heeft me
laten zakken als een baksteen
Stap eens bij ons binnen
we zijn zo
dichtbij
Raiffeisenbank PS Boerenleenbank
H
H
Ex-spion Gunnewegh voert thans een documentenoorlog tegen
zijn vroegere opdrachtgevers.
otterdam Het leven Van Wilhelmus,
omelis. Johannes Gunnewegh lijkt op
aat gesneden voor een schelmenroman.
aat hem een dag praten schor, zenuw-
htig, een zware van de weduwe tussen
n trillende lippen en er is voldoende
sf voor een bestseller uit de Nimmer
ralend Reeks. Zijn vrouw luistert bij de
tukendeur mee, schudt meewarig het
0f jofd en zegt steeds: „Man, maak je toch
druk. Straks lig je weer voor oud
til op de vloer". Bij de koffie heeft ze al
icdegedeeld, dat haar man aanvallen van
lilepsie heeft. Hij herinnert zich dan niets
leer, is aggressfef, wil iedereen te lijf.
Doe me een lol", zegt ze. ..en rakel die
iu weer niet opnieuw op".
Het ging in hoofdzaak om het fotografisch vastleggen van schepen in buitenlandse havens
unnewegh denkt er niet over, heft een
Roept: ,,Ik ben een aangeklede
oedhond. Als ik ergens mijn tanden in
t, houd ik vast. Ik wil bloed proeven, ik
oet eerst mijn gram halen. De Binnen-
ndse Veiligheids Dienst heeft me bela-
rd. Van Mourik is zijn beloften niet nage-
imen. Hij zat hier in dezelfde kamer, toen
„Gunnewegh, je zult straks niks te-
jrt komen. Daar zorgt onze dienst voor.
ii ie letterlijk. Mijn dochter zou een
studiebeurs krijgen en voor mij lag
baan op de wal te wachten, als ik
J ihield met spioneren. Daar heb ik me al
e jaren aan vastgeklampt. Zes jaar lang.
in die tijd duizenden foto's gemaakt
att schepen en havencomplexen in Rus-
i China. Ik heb platfegronden ge-
iwakt en watermonsters genomen van fa-
rieksafval. En dat allemaal voor nop."
Van Mourik heeft in het begin eens ge-
ïgd: „als je soms een mooi boek wilt ko-
;n, stuur je de rekening maar naar mij",
ater is hij pas met de beloften gekomen
die studiebeurs en dat baantje aan de
al. Ik zou ook nog een lintje krijgen voor
n diensten aan het vaderland. Ik
eb jaren lang op koninginnedag de krant
tgespeld, maar ik heb mijn naam nooit in
lijst zien staan."
sigaren in hun mondhoek zijn met mij nog
niet klaar. Ik ben een wolfshond. Ik ver
scheur ze nog net zo lief".
Spion 53
Oud vuil
Wil Gunnewegh heeft aanvankelijk 30.000
gulden schadevergoeding van de Neder
landse regering geëist voor zijn onbezol
digd werk als spion 53. Zes jaar lang ope
reerde hij onder de naam Groeneweg in
buitenlandse havens en van die periode
heeft hij minutieus de rekening opgemaakt.
Inmiddels heeft hij op aandringen van de
Tweede Kamercommissie voor de Inlichtin
gendiensten een militair invaliditeitspen
sioen aangevraagd. „Als dat pensioen met
een redelijk aantal jaren terugwerkende
kracht ingaat, laat ik mijn eisen vallen.
Dan kom ik uiteindelijk toch aan die 30
mille".
Gunnewegh, die momenteel met vrouw en
dochter leeft van een invaliditeitsuitkering
van 170 gulden per week, is een dezer dagen
in Leiden medisch gekeurd. Twee dagen
eerder was hij daarvoor vanuit Den Haag
opgebeld. „Er komt eindelijk schot in",
roept hij grimmig, „in Leiden hadden ze
enorme dossiers met mijn naam r'r op en
„SPOED" erboven. Ik vertrouw op ze,
maar als er straks niks uit de bus komt,
gooi ik alsnog die namen op straat. Ik
vecht door tot het bittere einde".
In afwachting van zijn schadeloosstelling
heeft Gunnewegh in de afgelopen zes
maanden alvast zijn gal gespuwd over 182
dichtbetikte vellen. Copieën van zijn schrij
versprotest, dat hij „Soldaat en spion van
het koninkrijk" heeft genoemd, liggen mo
menteel bij drie uitgeverijen en bij de re
dactie van Avro's Televizier. De Zuidhol
landse Uitgeverij in Den Haag, die zoveel
bestsellers door zijn fonds mengt, zou aan
vankelijk Gunnewegh's hartekreet uitgeven,
maar stuurde het boek plotseling terug.
Gunnewegh: „Een vuil zaakje. Waarschijn
lijk zit de BVD er achter. Ik was nota bene
al in Den Haag geweest om te praten over
tekeningen, die bij mijn verhaal zouden ko
men. Alles was rond. Dit is geen normale
reactie".
„Drink je chocolade nou lekker warm op",
tipt zijn vrouw _bij de keukendeur, „en
wind je asjeblieft niet zo op".
Hij kijkt haar vol onbegrip aan, draait een
nieuwe zware shag en zegt: „Ik was zeven
tien, toen de tweede wereldoorlog uitbrak.
Als die er niet geweest was, zou ik nou
geen wrak zijn geweest. De oorlog heeft
mijn leven veranderd, verpest. Ik ben voor
100 procent invalide, kan geen kant meer
uit".
„Ik was zeventien, toen ze me naar Duits
land stuurden voor de Arbeitseinsatz. In
Maagdenburg heb ik toen een geintje uitge
haald. Een Russische krijgsgevangene
kwam met zijn vinger in een machine en
een Duitse bewaker gaf hem een vieze dot
poetskatoen om het bloed te stelpen. Ik
werd witheet; 's avonds ben ik teruggeko
men en heb ik alle cylinders met acetyleen
sn zuurstof open gedraaid. Ik herinner me
nog, dat de gasslangen rood en de zuur
stofslangen blauw waren. Om tien uur ging
de hele koperslagerij de lucht in. Ik vond
het een prachtig gezicht".
„Veertien dagen later heb ik een partij
stromatrassen in de fik gestoken. Ik had de
smaak opeens te pakken. Ik had gemerkt,
dat saboteren me wel lag. Die matrassen
stonden tegen een barak aan en binnen een
paar uur was het hele kamp één grote
puinhoop".
Brandschattend ging Gunnewegh verder.
Hij sneed in Hamburg brandslangen door,
gooide brandende lucifers in een goederen
trein vol stro en stukken geschut, kreeg en
passant een schot in zijn linkerschouder,
vluchtte naar Nederland, werd per ongeluk
verlinkt en zat daarna drie dagen vastge
bonden aan de centrale verwarming in de
Ortskommandantur in Weert.
„Op een middag kwam er luchtalarm.
Onze bewaker stond bovenaan de kuil en
riep: ,,'raus". Ik ben extra langzaam
achter hem aangesjokt en vlak voor de
schuilkelder heb ik toen voorzichtig een
steen in zijn nek gelegd. Daarna heb ik
zijn uniform en zijn papieren geleend. Jam
mer, dat zijn laarzen me net een maat te
klein waren. Ik heb tot Bremerhaven met
pijn in mijn poten gelopen".
Met de punten van zijn bonkaart heb ik
eerst een halve fles schnaps gekocht en die
heb ik op mijn gemak in de kelder van een
gebombardeerd huis leeggedronken met
een soldaat, die aan het oostfront gewond
was geraakt. Toen hij goed aan de maat
was, heb ik hem voorzichtig in slaap ge
wiegd en ben ik er met zijn papieren van
door gegaan. Er zat een marsorder bij
voor Cherbourg in Frankrijk en daar heb
ik dankbaar gebruik van gemaakt. Ik ben
wel een station eerder uitgestapt, want
mijn Duits is niet van dien aard, dat ik
door de controle was gekomen".
chinees gaan eten en aan tafel liet hij toen
mijn foto's zien. „Goed werk", zei hij, „zou
je dat vaker kunnen doen. De marine is
geïnteresseerd in opnamen van schepen.
En jij als oud-marinier kan onze Jannen
misschien een dienst bewijzen". Hij liet me
een kaart van Archangel zien, wees aan,
waar een duikbootbasis verondersteld werd
en vroeg, of ik daar een fotootje van wilde
maken. En als dat niet lukte een situatie
schets".
Raketbasis
Vervolgens werd hij wederom op transport
gesteld in de richting Duitsland. Na drie
dagen belandde hij in een strafgevangenis
in Hamburg en vandaar verhuisde hij naar
een detachement, dat blindgangers moest
opgraven. „Ik had het geluk, dat mijn
maat een Pool was, die wist, hoe je bom
men onschadelijk moest maken. De ande
ren van onze groep zijn stuk voor stuk de
lucht in gevlogen. Dat heette dan, dat de
bom zichzelf onschadelijk had gemaakt".
Spionage
Van Mourik en die hele B.V.D.-club heb-
me laten zakken als een baksteén.
oem ik niet meer nodig was, toen iedereen
nij kende, ben ik afgedankt als oud vuil.
ïeime telefoonnummers, die ik altijd
waren opeens dood. Ik belde Van
iourik en' ik kreeg een slager aan de lijn.
de contactadressen woonden andere
lensen, die van niks wisten. Ik heb brie
geschreven aan de BVD waar geen
ntwoord op kwam. Daarna ben ik pas
in dreigen. Als jullie niet binnen 14 da-
en met me in contact treden, zal ik de na-
nen publiceren van de BVD-agenten, met
ie ik heb samengewerkt. Dat was geen
kreet, want ik had ze stuk voor stuk
ntmaskerd. Ik ging achter zè aan, noteer-
hun autonummers en spoorde het adres
i de eigenaar op. Ik had ook ontdekt,
onze schuilnamen verbasteringen wa-
i van onze eigen namen. Ik heette Groe-
leweg. Reydon was Reinders en ga zo
naar door. Ik heb de telefoongids gepakt
n geprobeerd, wat je van Van Maurik kon
naken. Zo kwam ik op Van Mourits. Ik
dat die in een dienstwoning van de
narechaussee had gewoond en zo ben ik
»ij de marechaussee op de Laan van Meer-
m-oort in Den Haag terecht gekomen.
Binnen vijf minuten wist ik dat er een van
lourits bestond, die in Zoetermeer woon-
Een paar dagen, nadat ik mijn dreigbrief
op de post had gedaan kwam er een katte-
lelletje van Van Mourik. Hij wilde eens
ie praten. Die en die dag moest ik
0 uur op de oude plaats bij de brug
lomen. Zou je hem niet, die padvinder. Die
man noemt zich spion, maar voor mij is
n ongelooflijke amateur. Die hele
IVD bestaat trouwens uit koekebakkers,
lobbyisten, die een kinderachtig spelletje
•pelen."
doet je je voorstellen: als de dienst een
óeuw schip voor me gecharterd had. werd
Jc er door Van Mourik persoonlijk heenge
bracht in een militaire volkswagen. Open
bloot. Iedereen, die over de railing hing,
i zien, waar Gunnewegh zijn vriendjes
bad zitten. En op de identiteitspapieren van
amera's stond met koeien van letters
kosteloos". Dat is onze mooie BVD. Als er
vandaag iemand bij me kwam om te vra
gen, of ik voor het vaderland zou willen
•pioneren, zou ik eerst op mijn dooie ge
mak de tanden uit zijn mond slaan. En
daarna zou ik hem van de trap gooien.
Laat niemand er in hemelsnaam meer in-
'rappen. Reydon, de Jager, ikzelf. Ze heb
ben ons gebruikt, misbruikt en daarna voor
k zwijnen gegooid. Maar de beren met de
In Frankrijk kwam Gunnewegh via omwe
gen in aanraking met de partisanen, die
hem aanvankelijk verdachten van spionage
(toen al), maar hem later volledig accep
teerden. Hij deed verwoed mee met nachte
lijke raids, pleegde sabotagedaden en werd
kort voor de invasie der geallieerden in de
buik getroffen door drie Duitse mitrailleurs-
kogels. Onder een stapel zandzakken genas
hij in een Franse boerenschuur binnen zes
weken, waardoor hij nog net op tijd was
om zich aan te sluiten bij het oprukkende
7e Amerikaanse leger. Hij kwam bij Budel
over de Nederlandse grens, stootte via As
ten en Someren door naar Eindhoven en
kreeg daar te horen, dat van zijn diensten
verder geen gebruik meer zou worden ge
maakt. Enkele dagen later dook hij weer
op, nu in het fantasie-uniform van de Ne
derlandse Stoottroepen. Zijn specialiteit
was het stelen van geallieerde legerwa
gens. die in een garage in Boxmeer werden
overgeschilderd en voorzien werden van de
Nederlandse leeuw. De inhoud van de wa
gens -dagrantsoenen en blikken voedsel -
werd onder de hongerende collega's ver
deeld.
In die periode kreeg Gunnewegh steeds va
ker last van zijn oorlogsverwondingen. Hij
verhuisde van het ene ziekenhuis naar het
andere, doorstond ettelijke operatics en
werd tenslotte als een wrak ontslagen uit
dienst. Het moment, dat hij zijn wapens,
een lügerpistool, een Amerikaanse 9 milli-
meer en een karabijntje inleverde, be
schouwt hij nog steeds als de smadelijkste
nederlaag in zijn leven.
Het was de eerste opdracht, die Gunne
wegh van de Nederlandse Geheime Dienst
kreeg. Hij reisde daarna nog zo'n 12 keer
naar Rusland, was drie keer in Siberië,
waar hij onder meer de raketbasis verken
de, vanwaar de Loeniks werden gelan
ceerd. Hij peilde met een vishengeltje de
diepte van tientallen vaargeulen en spoorde
een zookgernakt Russisch radio-schip op.
Zijn belangrijkste opdracht was het stich
ten van brund in de nieuwe Chinese haven
Yungkia. Hij kreeg daarvoor twee potjes
mee met een inhoud, die bij droogte zelf
ontbrandde. Gunnewegh moest vanaf zijn
schip vaststellen, hoe lung het duurde,
voordat de Chinese brandweer arriveerde.
Met een infru-rood-camcra maakte hij op
Chinees grondgebied duizenden foto's, die
hij later in Manilla bij het Amerikaanse
Consulaat overhandigde aan een agent van
de CIA. Toen hij van die reis terugkeerde
in Antwerpen werd hij in de haven opge
wacht door zijn vrouw en Van Mourik, die
hem complimenteerde met zijn uitstekend
uitgevoerde opdracht.
Gunnewegh spioneerde pro patria en pro
deo nog in het Midden Oosten, voordut hij
van de BVD een schip met bestemming
Cuba kreeg toegewezen. Toen hij met zijn
koffer aan boord kwam zei de bootsman:
„Er valt op deze reis weinig voor je te ver
dienen Gunnewegh. Je kunt je fototoestel
rustig in je koffer laten zitten, want wc
gaan helemaal niet naar Cuba".
Op dat moment begreep Gunnewegh dat hij
weg moest zijn. Hij was in Polen al een
keer uren lang vastgehouden, spiernaakt,
uitgekleed, van top tot teen gefouilleerd.
Hij bedankte nu voor zo'n eerbetoon en
verdween vun het schip. Achteraf kreeg hij
van de eigenaar van het schip een rekening
van 2300 gulden wegens „opzettelijk ver
broken dienstverband". Van Mourik zei.
dat hij zich daar geen zorgen over behoef
de te .maken. De dienst betaalde ulles. Het
is de enige keer geweest, dat de dienst
woord hield. Korte tijd later werd Gunne
wegh buiten spel gezet, geïsoleerd en be
smet verkluard. De dienst kende Gunnewegh
niet meer.
Oppasser
U kunt zoveel méér doen
met onze bank
Want waarom zoeken naar wat u vlakbij kunt vinden?
U stapt eenvoudig even bij een Raiffeisenbank of
Boerenleenbank binnen. Ér zijn 3000 vestigingen.
Dus overal gemakkelijk dicht bij u in de buurt.
Om te kiezen uit wel 8 verschillende spaarvormen, met
elk een aantrekkelijke rente. Zodat u kunt sparen
op de manier die het beste bij uw bedoelingen en
mogelijkheden past. Een deskundige adviseur helpt u
graag bepalen welke spaarvorm juist voor u het'
meest geschikt is. Bij de Raiffeisenbank en
Boerenleenbank, de bank waar de helft van alle
Nederlanders al bij spaart.
v- de bankvöor iedereen
3000 vestigingen
De wolfshond Gunnewegh beet echter door.
Hij meldde zich aan bij de mariniers, werd
aangenomen en zat een week later in een
Schots opleidingskamp. Vandaar ging hij
naar Indonesië als oppasser van kolonel
Van Vclzen, die later van zich deed spreken
als oprichter en lijsttrekker van een eigen,
rechtse partij. Eind 1946 kwam ook daar
een einde aan: met het demobilisatie-insig
ne en een handvol textielpunten keerde hij
volkomen gedesillusioneerd in de burger
maatschappij terug. Zijn eigen huis en ou
ders in Schiedam was hij inmiddels ont
groeid en ook de samenleving met zijn ijze
ren wetten zei hem weinig meer. Hij was
dan ook opgelucht, toen hij voor bet stelen
van een fiets voor veertien maanden de ge
vangenis indraaide. „Die fiets was niet
eens voor mezelf, maar voor een vriendin
netje dat zo graag naar Rotterdam wilde,"
herinnert hij zich nu met weemoed.
Gunnewegh, wiens hartewens altijd was ge
weest om als beroepsmilitair door het le
ven te gaan, werd uiteindelijk varensgezel
„want dat was het enige werk, dat ik met
mijn gammele lichaam kon volhouden".
Toen hij van één van zijn Russische reizen
terug kwam met 'n filmrolletje vol schepen
in de haven van Archangel, zei zijn broer,
die bij de politie is, dat hij op het bureau
wel gratis afdnkken kon maken. Enkele
dagen later kwam de geheimzinnige Van
Mourik voor het eerst in het leven van Wil
Gunnewegh. „We zijn samen een stukje
Deductie
Maar Gunnewegh kende de dienst wel. Hij
had genoeg van de spionagepop geproefd
om te weten, wie er in zaten. Hij begon
een privé onderzoek, kwam via deductie en
combinatie achter de ware identiteit van
zijn contactpersonen en tipgevers. Toen hij
voldoende materiaal verzameld had, sloeg
hij terug.
In zijn driekamer-woning aan de rand van
de Rotterdamse krottenbuurt Crooswijk
blijft hij strijdlustig herhalen: „Ik ben een
aangeklede bloedhond. Ik zoek mijn recht
door dik en dun. De oorlog heeft mijn le
ven verwoest, de dienst heeft me zes jaar
misbruikt. Nu is het langzamerhand mijn
beurt om te profiteren".
Zijn vrouw glimlacht hulpeloos bij de keu
kendeur. „Ik zou me maar kalm houden
Wil", zegt ze zocht, „struks lig je weer
voor pampus op je bed".
